πριν από 2 χρόνια
Το διάβαζα σε μια μόλις νύχτα! Με γοήτευσε χάρη στην κινηματογραφική του γλώσσα, στα χρονικά ταξίδια πίσω στο παρελθόν και πάλι στο παρόν αλλά και στο χιούμορ πού με έκανε να χαμογελώ.
Μού άρεσε ο ρυθμός με τον οποίον ξεδιπλώνεται το μυστήριο: η αργή εξέλιξη στην αρχή κάνει μεγάλη αντίθεση με την υψηλή ένταση στο υπόλοιπο κομμάτι της ιστορίας.
Λάτρεψα τους χαρακτήρες που συνάντησα στο μυθιστόρημα. Είναι τόσο ρεαλιστικοί! Κινδυνεύουν, βιώνουν την μεταμόρφωση, αντιμάχονται με όλες τους τις δυνάμεις το κακό και στο τέλος το νικούν χάρη στις αξίες τους, στην πίστη, στην αγάπη και στην φιλία.
Αυτό που μου προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν η παρουσία των συμβολισμών στο μυθιστόρημα. Το ρολόι, οι αριθμοί, τα χρώματα (κυρίως το λευκό, το κόκκινο και το μαύρο) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε όλο το βιβλίο και το κάνουν ακόμα πιο ενδιαφέρον.
Τέλος, οι ανατροπές με κράτησαν σε αγωνία μέχρι την τελευταία σελίδα!
Μού άρεσε ο ρυθμός με τον οποίον ξεδιπλώνεται το μυστήριο: η αργή εξέλιξη στην αρχή κάνει μεγάλη αντίθεση με την υψηλή ένταση στο υπόλοιπο κομμάτι της ιστορίας.
Λάτρεψα τους χαρακτήρες που συνάντησα στο μυθιστόρημα. Είναι τόσο ρεαλιστικοί! Κινδυνεύουν, βιώνουν την μεταμόρφωση, αντιμάχονται με όλες τους τις δυνάμεις το κακό και στο τέλος το νικούν χάρη στις αξίες τους, στην πίστη, στην αγάπη και στην φιλία.
Αυτό που μου προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν η παρουσία των συμβολισμών στο μυθιστόρημα. Το ρολόι, οι αριθμοί, τα χρώματα (κυρίως το λευκό, το κόκκινο και το μαύρο) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε όλο το βιβλίο και το κάνουν ακόμα πιο ενδιαφέρον.
Τέλος, οι ανατροπές με κράτησαν σε αγωνία μέχρι την τελευταία σελίδα!
πριν από 2 χρόνια
Κριτική του βιβλίου ευρίσκεται στον σύνδεσμο: https://www.blogger.com/blog/post/edit/4313881823073841919/5399049738631555782 εδω δε παραθέτουμε την εισαγωγή της:
Απλός φύλαρχος λοιπόν ο Μένιος (καθ' ημάς Αγαμέμνων ..)
σχόλια επί πονήματος εισαγωγικού μονογραφίας τινός ..Ο Άγγελος Χανιώτης είναι διακεκριμένος πανεπιστημιακός με δραστηριότητα σε κορυφαία πανεπιστήμια της Ευρώπης και των ΗΠΑ, ενώ έχει αισθητή παρουσία και στα ακαδημαϊκά και εν γένει πνευματικά πράγματα της χώρας μας. Ως ιστορικός διεθνούς εμβέλειας εξειδικεύεται στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο και την Επιγραφική, εδώ όμως θα μας απασχολήσουν κάποιες απόψεις του, περιλαμβανόμενες στην εισαγωγή του πρόσφατα εκδοθείσας μονογραφίας ιστορικού περιεχομένου. Πρόκειται γιά το έργο Όμηρος και Ανατολή στο σταυροδρόμι του Αιγαίου, Ιστορία, Αρχαιολογία, Μυθολογία,[1] όπου ο προβεβλημένος καθηγητής προβαίνει σε κάποιες δηλώσεις - επισημάνσεις που μάς κέντρισαν το ενδιαφέρον ώστε να τις σχολιάσουμε, στο μέτρο βέβαια των δικών μας δυνατοτήτων ..
Α' ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Των Ελλήνων οι κοινότητες εν σχέσει με τα κράτη της ΥΕΧΣτην σελ. 16 αναφέρει:
Στα δίκτυα αυτά έπαιζαν ενεργό ρόλο η Αίγυπτος, οι μεγάλες αυτοκρατορίες των Χετταίων και αργότερα των Ασσυρίων, πληθώρα μικρότερων βασιλείων και κρατών και, στη δυτικότατη περιφέρειά του, «των Ελλήνων οι κοινότητες».[α]
Στο σημείο [α] ο καθηγητής αναφέρεται στα δίκτυα πολιτικών, οικονομικών και πολιτιστικών σχέσεων στο δεύτερο μισό της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. και τους πρώτους αιώνες της επόμενης, στα οποία δραστηριοποιούνται η Αίγυπτος, αυτοκρατορίες (των Χετταίων και εν συνεχεία των Ασσυρίων), πληθώρα βασιλείων και κρατών (;) και, τέλος, 'των Ελλήνων οι κοινότητες' (!) οι οποίες φαίνεται να μην συνιστούν παράγοντα συγκρίσιμο με την Αίγυπτο, ούτε με τις αυτοκρατορίες, ούτε καν με τα λοιπά βασίλεια και κράτη (;).. Πέραν από την παρατήρηση για την από μέρους του διαφοροποίηση βασιλείων και κρατών, που μας φαίνεται ακατανόητη και ίσως οφείλεται σε αβλεψία, θα πρέπει να σημειωθεί κατ' αρχήν ότι η Χεττιτική Αυτοκρατορία διελύθη περί το 1200 π.Χ. και, βεβαίως, περαιτέρω συμμετοχή της σε οποιαδήποτε δίκτυα δεν νοείται ..
Απλός φύλαρχος λοιπόν ο Μένιος (καθ' ημάς Αγαμέμνων ..)
σχόλια επί πονήματος εισαγωγικού μονογραφίας τινός ..Ο Άγγελος Χανιώτης είναι διακεκριμένος πανεπιστημιακός με δραστηριότητα σε κορυφαία πανεπιστήμια της Ευρώπης και των ΗΠΑ, ενώ έχει αισθητή παρουσία και στα ακαδημαϊκά και εν γένει πνευματικά πράγματα της χώρας μας. Ως ιστορικός διεθνούς εμβέλειας εξειδικεύεται στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο και την Επιγραφική, εδώ όμως θα μας απασχολήσουν κάποιες απόψεις του, περιλαμβανόμενες στην εισαγωγή του πρόσφατα εκδοθείσας μονογραφίας ιστορικού περιεχομένου. Πρόκειται γιά το έργο Όμηρος και Ανατολή στο σταυροδρόμι του Αιγαίου, Ιστορία, Αρχαιολογία, Μυθολογία,[1] όπου ο προβεβλημένος καθηγητής προβαίνει σε κάποιες δηλώσεις - επισημάνσεις που μάς κέντρισαν το ενδιαφέρον ώστε να τις σχολιάσουμε, στο μέτρο βέβαια των δικών μας δυνατοτήτων ..
Α' ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Των Ελλήνων οι κοινότητες εν σχέσει με τα κράτη της ΥΕΧΣτην σελ. 16 αναφέρει:
Στα δίκτυα αυτά έπαιζαν ενεργό ρόλο η Αίγυπτος, οι μεγάλες αυτοκρατορίες των Χετταίων και αργότερα των Ασσυρίων, πληθώρα μικρότερων βασιλείων και κρατών και, στη δυτικότατη περιφέρειά του, «των Ελλήνων οι κοινότητες».[α]
Στο σημείο [α] ο καθηγητής αναφέρεται στα δίκτυα πολιτικών, οικονομικών και πολιτιστικών σχέσεων στο δεύτερο μισό της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. και τους πρώτους αιώνες της επόμενης, στα οποία δραστηριοποιούνται η Αίγυπτος, αυτοκρατορίες (των Χετταίων και εν συνεχεία των Ασσυρίων), πληθώρα βασιλείων και κρατών (;) και, τέλος, 'των Ελλήνων οι κοινότητες' (!) οι οποίες φαίνεται να μην συνιστούν παράγοντα συγκρίσιμο με την Αίγυπτο, ούτε με τις αυτοκρατορίες, ούτε καν με τα λοιπά βασίλεια και κράτη (;).. Πέραν από την παρατήρηση για την από μέρους του διαφοροποίηση βασιλείων και κρατών, που μας φαίνεται ακατανόητη και ίσως οφείλεται σε αβλεψία, θα πρέπει να σημειωθεί κατ' αρχήν ότι η Χεττιτική Αυτοκρατορία διελύθη περί το 1200 π.Χ. και, βεβαίως, περαιτέρω συμμετοχή της σε οποιαδήποτε δίκτυα δεν νοείται ..
πριν από 2 χρόνια
Επισημαίνω ότι υάρχει κριτική του ως άνω βιβλίου στον σύνδεσμο: https://www.academia.edu/67584684/%CE%A0%CF%8C%CE%B8%CE%B5%CE%BD_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%80%CF%8C%CF%... Αντιγράφω τμήμα της:
Το βιβλίο, ο συγγραφέας, η υποδοχή ..
Το ερώτημα Πόθεν και πότε οι Έλληνες δηλαδή "από πού και πότε αυτοί έφθασαν στην χερσόνησο της
νοτιοανατολικής Ευρώπης που αποκαλούμε σήμερα μητροπολιτική Ελλάδα"[1] αποτελεί το θέμα που
επιχειρεί να πραγματευτεί και απαντήσει ο Θεόδωρος Γιαννόπουλος στο εδώ σχολιαζόμενο βιβλίο
του. Έχοντας ολοκληρώσει τι βασικές σπουδές στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
ο συγγραφέας συνέχισε στο Πανεπιστήμιο Χαιδελβέργης όπου εκπόνησε διδακτορική διατριβή
σχετική με την τελευταία χρονικώς ομάδα αριστοκρατών της Μυκηναϊκής εποχής, αυτήν
της Αχαῒας.[2] Ο συγγραφέας έχει συμμετάσχει σε ανασκαφές υπό τους Maran, Ντούμα κ.ά. ενώ έχει
δραστηριότητα επίσης ως μεταφραστής στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κ.α. Το βιβλίο
φανερώνει την επιμέλεια, σοβαρότητα, ευρυμάθεια και σχολαστικότητα του συγγραφέα, γεγονός
αναμενόμενο δεδομένου ότι αυτός εδέχθη την επίδραση και του εκ των κορυφαίων πανεπιστημίου
Χαιδελβέργης καθώς και των καταξιωμένων καθηγητών Maran[3] και Χανιώτη[4]. Επίσης άξια
αναφοράς είναι και η γλωσσική αρτιότητα του έργου, πλήν ελαχίστων ατελειών - αβλεψιών,[5] καθώς
και η πληθώρα των παρατιθέμενων πληροφοριών, που - όμως - κάποιες φορές μοιάζει να συσκοτίζει
την εκάστοτε προβαλλόμενη κεντρική ιδέα και την εστίαση κάθε εδαφίου. Ήδη ο συγγραφέας έχει
ενταχθεί στο διδακτικό προσωπικό του κρατικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, όπου - μεταξύ
των άλλων - διευθύνει τμήμα το οποίο μελετά τις "Ελληνο-Τουρκικές διαφορές"![6]
Το θέμα του βιβλίου έχει από μακρού απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα, ίσως όσο δεν έχει
γίνει γιά κανέναν άλλο λαό (!), τα δε συμπεράσματα φαίνεται διαχρονικά να σύρονται, με κάποια
δυσκολία είναι η αλήθεια, πρός όλο και πιό πρώιμες χρονολογήσεις .. Πράγματι η χρονολογία της
'αφίξεως των Ελλήνων' αρχικώς προσδιορίζετο αρχικώς περί το 1100 π.Χ., κατά την λεγομένη 'κάθοδο'
των Δωριέων, όμως μετά την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β΄' αυτή η χρονολογία
μετατοπίστηκε στις αρχές της Μυκηναϊκής περιόδου, περί το 1650 π.Χ. Σε κάθε περίπτωση, πάντως,
η τότε λήξασα Μεσο-ελλαδική περίοδος ακολουθηθείσα από την Ύστερο-ελλαδική δεν θεωρείται ότι
συνοδευόταν από χαρακτηριστικά πολιτιστικής διακοπής .. Από τον Coleman το 2000 αυτή η
χρονολόγηση της εισόδου των Ελληνοφώνων στον Αιγαιακό χώρο μετατέθηκε περαιτέρω πρός τα
οπίσω, ήτοι στα τέλη της τετάρτης χιλιετίας π.Χ. με το θέμα να ευρίσκεται μέχρι σήμερα υπό
διερεύνηση και να συνοδεύεται από πολλές ανατροπές! [7]
Το βιβλίο προβλήθηκε ιδιαίτερα με σειρά ανακοινώσεων, άρθρων και συνεντεύξεων στον έντυπο και
ηλεκτρονικό τύπο, ενώ η τηλεοπτική προβολή από την κρατική τηλεόραση και όχι μόνον, υπήρξε
έντονη. Σημαντικές προσωπικότητες δραστηριοποιήθηκαν για την δημοσιοποίηση και προβολή του
βιβλίου και των απόψεών του, σε ιδιωτικούς αλλά και δημόσιους χώρους (Μουσεία), μεταξύ αυτών δε
ο γνωστός αρχαιολόγος Ντούμας και ο ακαδημαϊκός διεθνούς εμβέλειας Χανιώτης, γνωστοί άλλωστε
του συγγραφέα, από τον επιστημονικό χώρο. Μάλιστα το έργο είχε την τιμή να περιληφθεί στα
εκδιδόμενα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε σειρά ευθύνης του Χανιώτη, παλαιού
ακαδημαϊκού διδασκάλου του συγγραφέα στην Γερμανία. Το βιβλίο βραβεύθηκε εν συνεχεία από την
Ακαδημία Αθηνών και μάλιστα εντός μηνών από την κυκλοφορία του, αποδεικνύοντας έτσι την
ταχύτητα με την οποίαν φαίνεται κάποτε να αντιδρά το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας .. Άν
δεν φοβούμην μην περιληφθώ στους θιασώτες αντιλήψεων συνωμοσιολόγων - που τόσον έντονα
καταδικάζονται στον πρόλογο[8] - θα τολμούσα να διατυπώσω την υπόθεση για την ύπαρξη πίσω
από αυτήν την εκπλήσσουσα προβολή κάποιας Αόρατης Χειρός -ενορχηστρωτού ή απλώς κοινωνικών
διασυνδέσεων!
Το βιβλίο, ο συγγραφέας, η υποδοχή ..
Το ερώτημα Πόθεν και πότε οι Έλληνες δηλαδή "από πού και πότε αυτοί έφθασαν στην χερσόνησο της
νοτιοανατολικής Ευρώπης που αποκαλούμε σήμερα μητροπολιτική Ελλάδα"[1] αποτελεί το θέμα που
επιχειρεί να πραγματευτεί και απαντήσει ο Θεόδωρος Γιαννόπουλος στο εδώ σχολιαζόμενο βιβλίο
του. Έχοντας ολοκληρώσει τι βασικές σπουδές στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
ο συγγραφέας συνέχισε στο Πανεπιστήμιο Χαιδελβέργης όπου εκπόνησε διδακτορική διατριβή
σχετική με την τελευταία χρονικώς ομάδα αριστοκρατών της Μυκηναϊκής εποχής, αυτήν
της Αχαῒας.[2] Ο συγγραφέας έχει συμμετάσχει σε ανασκαφές υπό τους Maran, Ντούμα κ.ά. ενώ έχει
δραστηριότητα επίσης ως μεταφραστής στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κ.α. Το βιβλίο
φανερώνει την επιμέλεια, σοβαρότητα, ευρυμάθεια και σχολαστικότητα του συγγραφέα, γεγονός
αναμενόμενο δεδομένου ότι αυτός εδέχθη την επίδραση και του εκ των κορυφαίων πανεπιστημίου
Χαιδελβέργης καθώς και των καταξιωμένων καθηγητών Maran[3] και Χανιώτη[4]. Επίσης άξια
αναφοράς είναι και η γλωσσική αρτιότητα του έργου, πλήν ελαχίστων ατελειών - αβλεψιών,[5] καθώς
και η πληθώρα των παρατιθέμενων πληροφοριών, που - όμως - κάποιες φορές μοιάζει να συσκοτίζει
την εκάστοτε προβαλλόμενη κεντρική ιδέα και την εστίαση κάθε εδαφίου. Ήδη ο συγγραφέας έχει
ενταχθεί στο διδακτικό προσωπικό του κρατικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, όπου - μεταξύ
των άλλων - διευθύνει τμήμα το οποίο μελετά τις "Ελληνο-Τουρκικές διαφορές"![6]
Το θέμα του βιβλίου έχει από μακρού απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα, ίσως όσο δεν έχει
γίνει γιά κανέναν άλλο λαό (!), τα δε συμπεράσματα φαίνεται διαχρονικά να σύρονται, με κάποια
δυσκολία είναι η αλήθεια, πρός όλο και πιό πρώιμες χρονολογήσεις .. Πράγματι η χρονολογία της
'αφίξεως των Ελλήνων' αρχικώς προσδιορίζετο αρχικώς περί το 1100 π.Χ., κατά την λεγομένη 'κάθοδο'
των Δωριέων, όμως μετά την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β΄' αυτή η χρονολογία
μετατοπίστηκε στις αρχές της Μυκηναϊκής περιόδου, περί το 1650 π.Χ. Σε κάθε περίπτωση, πάντως,
η τότε λήξασα Μεσο-ελλαδική περίοδος ακολουθηθείσα από την Ύστερο-ελλαδική δεν θεωρείται ότι
συνοδευόταν από χαρακτηριστικά πολιτιστικής διακοπής .. Από τον Coleman το 2000 αυτή η
χρονολόγηση της εισόδου των Ελληνοφώνων στον Αιγαιακό χώρο μετατέθηκε περαιτέρω πρός τα
οπίσω, ήτοι στα τέλη της τετάρτης χιλιετίας π.Χ. με το θέμα να ευρίσκεται μέχρι σήμερα υπό
διερεύνηση και να συνοδεύεται από πολλές ανατροπές! [7]
Το βιβλίο προβλήθηκε ιδιαίτερα με σειρά ανακοινώσεων, άρθρων και συνεντεύξεων στον έντυπο και
ηλεκτρονικό τύπο, ενώ η τηλεοπτική προβολή από την κρατική τηλεόραση και όχι μόνον, υπήρξε
έντονη. Σημαντικές προσωπικότητες δραστηριοποιήθηκαν για την δημοσιοποίηση και προβολή του
βιβλίου και των απόψεών του, σε ιδιωτικούς αλλά και δημόσιους χώρους (Μουσεία), μεταξύ αυτών δε
ο γνωστός αρχαιολόγος Ντούμας και ο ακαδημαϊκός διεθνούς εμβέλειας Χανιώτης, γνωστοί άλλωστε
του συγγραφέα, από τον επιστημονικό χώρο. Μάλιστα το έργο είχε την τιμή να περιληφθεί στα
εκδιδόμενα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε σειρά ευθύνης του Χανιώτη, παλαιού
ακαδημαϊκού διδασκάλου του συγγραφέα στην Γερμανία. Το βιβλίο βραβεύθηκε εν συνεχεία από την
Ακαδημία Αθηνών και μάλιστα εντός μηνών από την κυκλοφορία του, αποδεικνύοντας έτσι την
ταχύτητα με την οποίαν φαίνεται κάποτε να αντιδρά το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας .. Άν
δεν φοβούμην μην περιληφθώ στους θιασώτες αντιλήψεων συνωμοσιολόγων - που τόσον έντονα
καταδικάζονται στον πρόλογο[8] - θα τολμούσα να διατυπώσω την υπόθεση για την ύπαρξη πίσω
από αυτήν την εκπλήσσουσα προβολή κάποιας Αόρατης Χειρός -ενορχηστρωτού ή απλώς κοινωνικών
διασυνδέσεων!
πριν από 3 χρόνια
📖Η αποψη της Γιαννας 2📖
Βιβλίο: Και μη χειρότερα
Συγγραφέας: Τινα Μιχαηλιδου Tina Tinaki
Εκδοσεις: 24 γραμματα
Copyright: 2020
Ειχα βαλει ξανα αποψη για το βιβλιο της αγαπημενης Τινας αλλα νομιζω οτι το αδίκησα λιγο και ετσι το ξανα διαβασα .
Υποθεση:
11 ιστοριες γυναικών που χώρισαν.
Η καθε γυναικα βρίσκει διαφορετικο τροπο να αντιμετωπίσει το χωρισμό και η καθε μια απο αυτες γραφει ενα quote (απόφθεγμα ) στο καθρέφτη της για το τι πρεπει να γινει πχ Ζουμε το παρόν και αφήνουμε πισω το παρελθόν(αυτο ειναι δικο μου αχαχα).
Η καθε μια καταφέρνει να ξεπεράσει το χωρισμό και προχωρά την ζωη της οπως πραγματικα της αξιζει .
Η καθε μια απο εμας σιγουρα θα βρει κατι απο την δικη της ζωης .
Ενα πολυ ωραιο βιβλίο που αξιζει να διαβασετε.
Συγχαρητήρια Τινα μου και περιμενουμε το επομενο .
Ουπς εκανα αποκάλυψη😂
❤❤😘😘
Βιβλίο: Και μη χειρότερα
Συγγραφέας: Τινα Μιχαηλιδου Tina Tinaki
Εκδοσεις: 24 γραμματα
Copyright: 2020
Ειχα βαλει ξανα αποψη για το βιβλιο της αγαπημενης Τινας αλλα νομιζω οτι το αδίκησα λιγο και ετσι το ξανα διαβασα .
Υποθεση:
11 ιστοριες γυναικών που χώρισαν.
Η καθε γυναικα βρίσκει διαφορετικο τροπο να αντιμετωπίσει το χωρισμό και η καθε μια απο αυτες γραφει ενα quote (απόφθεγμα ) στο καθρέφτη της για το τι πρεπει να γινει πχ Ζουμε το παρόν και αφήνουμε πισω το παρελθόν(αυτο ειναι δικο μου αχαχα).
Η καθε μια καταφέρνει να ξεπεράσει το χωρισμό και προχωρά την ζωη της οπως πραγματικα της αξιζει .
Η καθε μια απο εμας σιγουρα θα βρει κατι απο την δικη της ζωης .
Ενα πολυ ωραιο βιβλίο που αξιζει να διαβασετε.
Συγχαρητήρια Τινα μου και περιμενουμε το επομενο .
Ουπς εκανα αποκάλυψη😂
❤❤😘😘
πριν από 4 χρόνια
Αποσύρετε, παρακαλώ!
Είναι αλήθεια ότι έλειπε μια συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων της εξαιρετικής Αυστριακής ποιήτριας και συγγραφέως Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν (1926-1973) στα ελληνικά, όπως είναι αλήθεια ότι δυστυχώς θα συνεχίσει να λείπει, γιατί ο τόμος που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν σερβίρει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό μια παρανοημένη, παραμορφωμένη και εντέλει κακοποιημένη Μπάχμαν. Ως εκ τούτου το καλύτερο θα ήταν να αποσυρθεί από την αγορά όσο το δυνατόν συντομότερα.
Τα προβλήματα αρχίζουν από την Εισαγωγή, για την οποία έχει επιλεγεί ένα κείμενο της Βρετανίδας Έμμα Γκάρμαν, το οποίο δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2019 στο the Paris Review. Αν και το συγκεκριμένο κείμενο δεν είναι το καταλληλότερο για εισαγωγή στην ελληνική έκδοση απάντων των ποιημάτων της Μπάχμαν, το γεγονός αυτό θα μπορούσε να παραβλεφθεί, αν δεν άφηνε να φανεί ήδη από την εισαγωγή, την οποία μεταφράζει ο Αλέξανδρος Τσαντίλας από τα αγγλικά φυσικά, μια προχειρότητα που συνοδεύει την όλη έκδοση και μια γενικότερη άγνοια του έργου της Μπάχμαν από όλους όσοι εμπλέκονται σε αυτό το εκδοτικό φιάσκο.
Έτσι, μαθαίνουμε από την Εισαγωγή ότι η συγγραφέας γνώρισε τον Χέντσε «μέσω της κολλεκτίβας αριστερών συγγραφέων Group 47» (αντί Gruppe 47, Γκρούπα 47, Ομάδα 47 ή έστω Ομάδα του ’47, όπως εμφανίζεται στο χρονολόγιο στο τέλος του βιβλίου, το οποίο μάλλον μεταφράστηκε από την Χ. Π. Γραμματικοπούλου), ότι επίσης έχει γράψει το λιμπρέτο της όπερας Ο πρίγκιπας του Αμβούργου (αντί του Χόμπουργκ, ο τίτλος εμφανίζεται σωστός στο χρονολόγιο), και το μυθιστόρημα Ο Ιβάν, ο Μάλινα και εγώ (ο Μάλινα, αφού επαναληφθεί σχεδόν δέκα φορές στην εισαγωγή και άλλη μία φορά στο χρονολόγιο, θα γίνει σωστά Μαλίνα στο οπισθόφυλλο της έκδοσης πια, που προφανώς γράφτηκε και διορθώθηκε αργότερα).
Αυτό που δεν διορθώθηκε ούτε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου είναι μια φράση της Μπάχμαν από μια ομιλία της, που παρατίθεται στην αρχή της Εισαγωγής: «Εάν είχαμε τη λέξη, […] εάν είχαμε γλώσσα, δεν θα είχαμε ανάγκη όπλα». Είναι, πιστεύω, ηλίου φαεινότερο ότι η Μπάχμαν δεν εννοεί «τη λέξη» όταν λέει «das Wort» και ίσως και η Έμμα Γκάρμαν, όταν μετέφραζε τα λόγια της Μπάχμαν στα αγγλικά, να μην εννοούσε «τη λέξη» όταν έγραφε «the word». Όταν η Μπάχμαν λέει «das Wort» εννοεί «τον λόγο» από τη φράση της Αγίας Γραφής «Εν αρχή ην ο λόγος», η οποία στα γερμανικά είναι «Am Anfang war das Wort» και για τον γνώστη των γερμανικών γραμμάτων η φράση αυτή είναι περισσότερο γνωστή από τον Φάουστ του Γκαίτε. Πέραν τούτου η συγκεκριμένη φράση της Μπάχμαν ενδέχεται να παρερμηνευθεί λόγω της ιδιαίτερης αλλά τυπικότατης γερμανικής σύνταξης και μάλιστα ενδέχεται να παρερμηνευθεί και από Γερμανούς αναγνώστες, αν διαβαστεί επιπόλαια. Στο πρωτότυπο έχει ως εξής: «Hätten wir das Wort, hätten wir die Sprache, wir bräuchten die Waffen nicht». Επιπόλαιη ήταν η ανάγνωση της Γκάρμαν, η οποία μετέφρασε: «If we had the word, […] if we had language, we would not need the weapons». Το γελοίο του πράγματος είναι ότι ακόμα και ο αυτόματος μεταφραστής του Google μεταφράζει σωστά στα αγγλικά αυτή τη φράση της Μπάχμαν και αυτό κατά τη γνώμη μου συμβαίνει, γιατί η σύνταξη σε αυτή τη φράση είναι μια τυπικά γερμανική σύνταξη, που δεν επιδέχεται παρερμηνεία, αν διαβαστεί προσεκτικά ή τέλος πάντων όπως αρμόζει να διαβάζονται τα λόγια μιας ποιήτριας του μεγέθους της Μπάχμαν και όχι όπως έχει συνηθίσει να διαβάζει κανείς τους προχειρογραμμένους στίχους κατά φαντασίαν και ατάλαντων ποιητών και ποιητριών που πληρώνουν για την έκδοση των ποιημάτων τους εκδοτικούς οίκους που έχουν στήσει ωραίες και επικερδείς φάμπρικες. Το αποτέλεσμα, λοιπόν, του αυτόματου μεταφραστή στα αγγλικά είναι: «Ιf we had the word, we would have the language, we would not need the weapons», ενώ στα ελληνικά: «Εάν είχαμε τη λέξη, θα είχαμε τη γλώσσα, δεν θα χρειαζόμασταν τα όπλα». Ναι, η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να είναι εκατό τοις εκατό αποτελεσματική, όσον αφορά τη διττή σημασία κάποιων λέξεων, αν και στη συγκεκριμένη περίπτωση μεταφράζει σωστά, διότι έτσι είναι προγραμματισμένη, τη φράση «Am Anfang war das Wort». Μάλλον κανείς δεν μπήκε στον κόπο να αναζητήσει τη φράση της Μπάχμαν στο πρωτότυπο και φαίνεται ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι σε αυτή την έκδοση μπορούν να ισχυριστούν ότι κατάλαβαν κάτι από την πρόταση «Εάν είχαμε τη λέξη, […] εάν είχαμε τη γλώσσα, δεν θα είχαμε ανάγκη όπλα». Να σημειωθεί εδώ ότι ακόμα και στη λανθασμένη αγγλική μετάφραση της Γκάρμαν ο αγγλόφωνος αναγνώστης διαβάζει «Εάν είχαμε τον λόγο, […] εάν είχαμε γλώσσα, δεν θα είχαμε ανάγκη τα όπλα», πρόταση που μπορεί να πει κανείς ότι έχει ασφαλώς ένα νόημα.
Βέβαια και για τον τίτλο μιας ολόκληρης ποιητικής συλλογής που περιλαμβάνεται στην έκδοση φαίνεται ότι η μετάφραση έγινε από τα αγγλικά, αφού ο γερμανικός πρωτότυπος τίτλος της συλλογής και του ομώνυμου ποιήματος Die gestundete Zeit μεταφράστηκε Ο δανεισμένος χρόνος από τον αγγλικό μεταφρασμένο τίτλο Borrowed Time, που αναφέρεται στο πρωτότυπο κείμενο της Γκάρμαν, και όχι Ο παρατεταμένος χρόνος όπως θα έπρεπε από τα γερμανικά.Και ας περάσουμε στη μετάφραση απάντων των ποιημάτων από την ποιήτρια Χριστίνα Παναγιώτα Γραμματικοπούλου, αρχίζοντας από το ποίημα «Ο ΔΑΝΕΙΣΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ», το οποίο αρχίζει ως εξής:
«Έρχονται πιο σκληρές μέρες. / Ο με ανάκληση δανεισμένος χρόνος / διαφαίνεται στον ορίζοντα. / Σύντομα θα πρέπει να δέσεις το παπούτσι / και να κυνηγήσεις πίσω τα σκυλιά στις αυλές τις [sic] στρατιωτικής πορείας» (σελ. 61).
Δεν μπορώ να φανταστώ τι καταλαβαίνει κανείς από τον στίχο «Ο με ανάκληση δανεισμένος χρόνος». Ο συγκεκριμένος στίχος στα γερμανικά είναι: «Die auf Widerruf gestundete Zeit», δηλαδή «Ο παρατεταμένος μέχρι ανακλήσεως χρόνος». Επίσης δεν ξέρω αν λέει κανείς στα ελληνικά «δένω το παπούτσι (μου)», στα γερμανικά πάντως λέγεται «den Schuh schnüren» όπως λέμε «δένω τα κορδόνια (του παπουτσιού) μου». Όσο για τις «αυλές τις στρατιωτικής πορείας», το εκ παραδρομής τυπογραφικό λάθος που διέφυγε και της επιμελήτριας-διορθώτριας είναι το λιγότερο. «Marschhöfe» γράφει η Μπάχμαν και δεν χρειάζεται παρά κοινός νους, για να καταλάβει κανείς ότι το πρώτο συνθετικό της λέξης δεν μπορεί να είναι το αρσενικό ουσιαστικό «der Marsch» αλλά το θηλυκό ουσιαστικό «die Marsch» («βαλτότοπος») και το δεύτερο συνθετικό «Hof» μάλλον δεν είναι «η αυλή» αλλά «το αγρόκτημα».
Ένα άλλο ποίημα με τον τίτλο «Entfremdung», δηλαδή «Αποξένωση», έχει μεταφραστεί «ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ» (σελ. 34), σαν να είχε δηλαδή τον τίτλο «Selbstentfremdung», χωρίς προφανώς να προκαλέσει καμία απορία σε κανέναν η ασυμφωνία με το περιεχόμενό του, στο οποίο διαβάζουμε μεταξύ άλλων:
«Χορταίνω πριν τον χρόνο / κι έχω μια πείνα να τον γευτώ», που στο πρωτότυπο είναι: «Ich bin satt vor der Zeit / und hungre nach ihr», που θα μπορούσε να μεταφραστεί κάπως έτσι: «Έχω μπουχτίσει τον χρόνο / και τον ζητάω πεινασμένη».
Για να κλείσει τελικά το ποίημα με τον φλύαρο, για ακατανόητους λόγους, στίχο:
«Αδυνατώ πια να δω μονοπάτι, όταν βλέπω μονοπάτι (μπροστά μου)». Ενώ ο λιτός στίχος της Μπάχμαν είναι: «Ich kann in keinem Weg mehr einen Weg sehen», κατά λέξη «Δεν μπορώ σε κανέναν δρόμο πια δρόμο να βλέπω» και θα έπρεπε να μεταφραστεί: «Σε κανέναν δρόμο πια δρόμο δεν βλέπω». Η δε παρένθεση, που εμφανίζεται και σε έναν άλλο στίχο του ποιήματος αυτού, «Ούτε καν (σε) χορταίνουν», μοιάζει να έχει ξεχαστεί από τη μεταφράστρια και κατά πάσα πιθανότητα δήλωνε μια εναλλακτική πρόταση κατά τη μεταφραστική της εργασία, να χρησιμοποιήσει ή να μη χρησιμοποιήσει τελικά αυτά που έγραψε εντός παρενθέσεως.
Η αλήθεια είναι ότι όποιο ποίημα και να διαβάσει κανείς, θα βρει παρανοήσεις, λάθη, αστοχίες ή κακές μεταφραστικές επιλογές, γιατί η μεταφράστρια αφενός αποδεικνύεται ότι δεν έχει καμία ιδιαίτερη σχέση με το έργο της Μπάχμαν (η μετάφραση μάλιστα πρέπει να έγινε σε χρόνο ρεκόρ) και αφετέρου φαίνεται ότι δεν έχει ιδιαίτερη άνεση στην κατανόηση της γερμανικής γλώσσας εν γένει, πόσο μάλλον της ποίησης, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για λέξεις που είτε δεν χρησιμοποιούνται συχνά είτε έχουν περισσότερες από μία σημασία.
Έτσι διαβάζουμε για παράδειγμα τον στίχο: «ένα εύκολο σπίτι από τραπουλόχαρτα» (σελ. 156), ο οποίος στο πρωτότυπο είναι: «ein leichtes Kartenhaus», γιατί το επίθετο «leicht» εκτός από «ελαφρύς» σημαίνει και «εύκολος». Επιπλέον, στο ίδιο ποίημα θα μεταφραστεί πάλι ως «τραπουλόχαρτο» [και όχι ως «χαρτί»] το «Blatt» του πρωτοτύπου στον στίχο: «Μείνε, για να τραβήξεις το τραπουλόχαρτο».
Θα σταθώ λίγο στα δύο παραπάνω λάθη, για να πω ότι πέρα από τη μεταφράστρια που έκανε αυτά τα λάθη, ευθύνεται και η Μαρίλια Λυκάκη, επιμελήτρια-διορθώτρια της έκδοσης, γιατί και είναι πολύ απλό να φανταστεί κανείς ότι «ένα σπίτι από τραπουλόχαρτα» δεν μπορεί να είναι «εύκολο» αλλά και να επισημάνει ότι στα ελληνικά δεν συνηθίζουμε να λέμε «τράβηξε ένα τραπουλόχαρτο», επισήμανση που ενδεχομένως να έσωζε τρόπον τινά τη μεταφράστρια από την αστοχία της επανάληψης. Παρ’ όλ’ αυτά μια απλή επιμέλεια-διόρθωση της συγκεκριμένης μετάφρασης, δηλαδή μια επιμέλεια των ελληνικών και μια τυπογραφική διόρθωση, δεν θα έσωζε αυτή την έκδοση.
Απόδειξη το ποίημα «ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΗΛΙΟ» (σελ. 158-159), το οποίο αποτελεί πραγματικά παράδειγμα χείριστης μετάφρασης και μπορεί να χρησιμοποιηθεί άκρως ευεργετικά σε μαθήματα μετάφρασης, αφού συγκεντρώνει όλα όσα δεν πρέπει να κάνει ένας μεταφραστής. Ο τίτλος κατ’ αρχάς «An die Sonne», που δεν μπορεί παρά να θυμίζει το «An die Freude» του Φρίντριχ Σίλλερ θα έπρεπε να μεταφραστεί «Στον ήλιο» (ή ακόμα και «Ωδή στον ήλιο»). Πέραν τούτου, η μεταφράστρια σε αυτό το ποίημα, είτε από επιπόλαιη ή βιαστική ανάγνωση είτε από κακή μεταφραστική επιλογή, βάζει σε κάποιες στροφές του αυθαίρετα το ποιητικό εγώ να απευθύνεται στον ήλιο στο δεύτερο πρόσωπο ενικού, ενώ η Μπάχμαν χρησιμοποιεί πάντοτε το τρίτο πρόσωπο, όταν μιλά για τον ήλιο. Έτσι όμως προκαλείται μια ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση στον αναγνώστη, αφού σε κάποιους στίχους η Μπάχμαν χρησιμοποιεί το δεύτερο ενικό πρόσωπο, όταν το ποιητικό εγώ απευθύνεται σε ένα αγαπημένο του πρόσωπο. Διαβάζουμε στη δεύτερη στροφή:
«Όμορφε ήλιε, που ανατέλλεις, το έργο σου δεν λησμόνησες / Και ολοκληρώνεις, πιο όμορφα τα καλοκαίρια, όταν μια ημέρα / Εξατμίζεται στις ακτές και χωρίς δύναμη τα ιστία σε αντικατοπτρισμό / Ταξιδεύουν πάνω από το μάτι σου, μέχρι που κουράζεσαι και το τελευταίο μειώνεις».
Και στην τέταρτη στροφή μεταφράζει η Χ. Π. Γραμματικοπούλου:
«Όμορφο φως, που μας κρατάς ζεστούς, μας φυλάς και υπέροχα μας φροντίζεις, / Είθε να σε συναντήσω πάλι και είθε να σε ξαναδώ!»
Σ’ αυτή την τέταρτη στροφή είναι σαφές ότι η μεταφράστρια αδυνατεί να κατανοήσει ακόμα και απλές δομές της γερμανικής γλώσσας. Το πρωτότυπο έχει ως εξής:
«Schönes Licht, das uns warm hält, bewahrt und wunderbar sorgt, / Dass ich wieder sehe und dass ich dich wiederseh!»
Δηλαδή:
«Ωραίο φως, που ζεστούς μας κρατά, μας φυλάει και θαυμάσια φροντίζει / Να βλέπω πάλι εγώ κι εσένα να βλέπω πάλι!»
Στο ίδιο ποίημα διαβάζουμε επίσης το ακατανόητο: «Δίχως ήλιο και η τέχνη ξαναπιάνει το πέπλο» μια κατά λέξη μετάφραση του στίχου «Ohne die Sonne nimmt auch die Kunst wieder den Schleier». Η έκφραση «den Schleier nehmen» είναι μια λόγια έκφραση που σημαίνει «γίνομαι μοναχή», δηλαδή «Δίχως τον ήλιο και η τέχνη ακόμα περιβάλλεται πάλι το μοναχικό σχήμα».
Ο στίχος «Und das Kleid, das du angetan hast. Und dein Kleid, glockig und blau!» έχει μεταφραστεί και πάλι ακατανόητα: «Και το φόρεμα, που γοήτευσες. Και το δικό σου φόρεμα, κοίλο και μπλε!», διαβάζοντας αδικαιολόγητα το «das du angetan hast» σαν να έγραφε «dem du es angetan hast» και επιλέγοντας το «κοίλο» για το επίθετο «glockig», που προέρχεται από το ουσιαστικό «Glocke» («καμπάνα»), αντί «Και το φουστάνι πού ’χεις φορέσει εσύ. Και το δικό σου το φουστάνι, σαν καμπάνα και γαλάζιο!»
Για κάποιες λέξεις φυσικά δεν υπάρχει σωστό ή λάθος και η επιλογή εξαρτάται από το γλωσσικό αισθητήριο του καθενός. Δεν μπορεί κανείς να πει ότι είναι λάθος το «μπλε» για το γερμανικό «blau», που επαναλαμβάνεται πολλές φορές σε διάφορα ποιήματα της έκδοσης. Ωστόσο «blau» στα γερμανικά είναι επίσης και το χρώμα του ουρανού, της θάλασσας και των ματιών. Βάσει γλωσσικού αισθητηρίου επίσης θεωρώ ότι θα επιλέξει ο μεταφραστής ή η μεταφράστρια αν τη λέξη «Orden» στον στίχο «Schöner als die Sterne, die berühmten Orden der Nacht» θα τη μεταφράσει «παράσημα» ή «τάγματα» αν δηλαδή η Μπάχμαν λέει: «Ομορφότερος από τα αστέρια, τα περίφημα παράσημα της νύχτας», όπως έχει μεταφράσει η Χ. Π. Γραμματικοπούλου, ή αν η Μπάχμαν αποκαλεί τα αστέρια «φημισμένα τάγματα της νύχτας». Παρενθετικά αναφέρω ότι η λέξη που έχει μεταφραστεί ως «παράσημο» στο ποίημα «ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ» (σελ. 73) στο πρωτότυπο δεν είναι «Orden» αλλά «Auszeichnung», δηλαδή «διάκριση».
Το ποίημα «An die Sonne» κλείνει με τη συγκλονιστική στροφή:
«Schöne Sonne, der vom Staub noch die größte Bewunderung gebührt, / Drum werde ich nicht wegen dem Mond und den Sternen und nicht, / Weil die Nacht mit Kometen prahlt und in mir einen Narren sucht, / Sondern deinetwegen und bald endlos und wie um nichts sonst / Klage führen über den unabwendbaren Verlust meiner Augen».
Η οποία έχει μεταφραστεί ως εξής, αφήνοντας απορίες και συγκεντρώνοντας παρανοήσεις, αστοχίες και εσφαλμένες επιλογές:
«Όμορφε ήλιε, που σου αρμόζει ακόμα μεγαλύτερος θαυμασμός κι απ’ ό,τι στη σκόνη, / Για τούτο όχι για λογαριασμό του φεγγαριού και των άστρων και όχι, / Γιατί η νύχτα καυχιέται με τους κομήτες και με θεωρεί ηλίθιο, / Αλλά για σένα και σύντομα σχεδόν ατέλειωτα και όσο για τίποτε άλλο / Θα κάνω καταγγελία για την αναπόφευκτη απώλεια των ματιών μου».
Αντί, για παράδειγμα:
«Ωραίος ήλιος, που κι απ’ τη σκόνη ακόμα ο μέγιστος ο θαυμασμός του αξίζει, / Γι’ αυτό κι εμένα όχι για τη σελήνη και τ’ αστέρια κι όχι / Γιατί η νύχτα κομπάζει με κομήτες και μέσα μου αναζητά έναν τρελό, / Αλλά για σένα και σε λίγο δίχως τελειωμό κι όπως για τίποτ’ άλλο / θα με πάρει το παράπονο για την αναπότρεπτη απώλεια των ματιών μου».
Την προχειρότητα της όλης έκδοσης αποδεικνύει περίτρανα και το ποίημα «ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΕΛΕΙΩΣΕ» (σελ. 95-96). Το πρωτότυπο ποίημα, «Das Spiel ist aus» αποτελείται από 9 στροφές αλλά η ελληνική κακή μετάφρασή του είναι πιο πληθωρική και μας προσφέρει 10. Όχι, δεν πρόκειται για κάποια δημιουργική συμπλήρωση του ποιήματος. Απλώς η 2η στροφή του μεταφρασμένου ποιήματος αποτελείται από τους 2 πρώτους στίχους και τους 2 τελευταίους στίχους της 2ης και 3ης στροφής αντίστοιχα του γερμανικού πρωτοτύπου. Στη συνέχεια ακολουθούν οι στροφές κανονικά ως 3η η 2η, ως 4η η 3η κ.ο.κ. Ως δείγμα της κακής μετάφρασης ας αναφερθεί μόνο ο πρώτος στίχος: «Αγαπημένε μου αδελφέ, πότε θα μας χτίσουμε σχεδία», ο οποίος στο πρωτότυπο είναι: «Mein lieber Bruder, wann bauen wir uns ein Floß». Ναι, στα γερμανικά χρησιμοποιείται το αυτοπαθές ρήμα «sich etwas bauen»,το οποίο όπως πολλά αυτοπαθή γερμανικά ρήματα πρέπει να μεταφραστεί χωρίς να αναφερθεί η αντωνυμία «μας», δεν λέμε στα ελληνικά «θα μας πάρουμε αυτοκίνητο». Πέραν τούτου το ρήμα «bauen» δεν σημαίνει μόνο «χτίζω», σημαίνει και «φτιάχνω». Πολύ απλά δηλαδή: «Αγαπημένε μου αδελφέ, πότε θα φτιάξουμε μια σχεδία».
Πολλά ακόμα μπορούν να ειπωθούν γι’ αυτή την πολύ κακή έκδοση αλλά απαιτείται πολύς χρόνος και χώρος για να επισημανθούν και να αναφερθούν. Η λανθασμένη στίξη, κυρίως τα λάθος κόμματα στα ελληνικά, κόμματα που στα γερμανικά είναι απαραίτητα, ανήκουν σε αυτά τα πολλά. Η αδικαιολόγητη, κατά φαντασίαν μόνο ποιητική, μεταφορά του ρήματος στο τέλος της πρότασης, όπως στο γερμανικό πρωτότυπο, όπου το επιβάλλουν οι κανόνες της γερμανικής σύνταξης, είναι ένα άλλο. Η αδικαιολόγητη χρήση λέξεων που είθισται να θεωρούνται ποιητικές είναι επίσης ένα άλλο θέμα. Η απουσία σχολιασμού, ο οποίος κατά τη γνώμη μου επιβάλλεται σε μια έκδοση απάντων ποιημάτων μιας ξενόγλωσσης ποιήτριας, και μια ουσιαστική εισαγωγή, γραμμένη για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό, είναι πάλι ένα άλλο θέμα.Ως τελευταίο παράδειγμα κάτι πραγματικά γελοίο. Στην Εισαγωγή, στο σημείο όπου γίνεται λόγος για τη σχέση της Μπάχμαν με τον Πάουλ Τσέλαν αναφέρεται το ποίημά της «Ρητό σκοτάδι» και οι στίχοι του «Κι εγώ δεν ανήκω σ’ εσένα. / Και οι δυο μας τώρα θρηνούμε» (σελ. 13). Όσο και να αναζητήσει ο αναγνώστης αυτό το ποίημα στα περιεχόμενα της έκδοσης, δεν θα το βρει. Αν δεν είναι πολύ προσεκτικός αναγνώστης, θα πιστέψει ότι η έκδοση είναι ελλιπής. Αν είναι όμως προσεκτικός αναγνώστης, κάποια στιγμή θα διαβάσει τους στίχους: «Κι εγώ δεν σου ανήκω, δεν σ’ ακούω. / Και οι δύο οδυρόμαστε τώρα» (σελ. 56). Αν έχει καλή μνήμη, θα αναρωτηθεί: «Λες;» Θα ξαναδιαβάσει τον τίτλο του ποιήματος που διαβάζει εκείνη τη στιγμή και θα διαβάσει «ΜΕΛΑΝΑ ΝΑ ΠΩ». Δικαιολογημένα ίσως αναφωνήσει «Εύρηκα!» Το ποίημα «Dunkles zu sagen» της Μπάχμαν κακοποιήθηκε διπλά: τη μια έγινε «Ρητό σκοτάδι» από τα αγγλικά στο κείμενο της Γκάρμαν, όπου ήταν «Darkness Spoken», και την άλλη «ΜΕΛΑΝΑ ΝΑ ΠΩ» από τον ακατανόητα μεταφρασμένο στίχο «ξέρω μόνο μελανά να πω». Πάντως, στη βιβλιονέτ εύκολα βρίσκεις μια παλιά έκδοση: Ingeborg Bachmann, Να λέω λόγια σκοτεινά, μετάφραση: Ντάντη Σιδέρη-Speck, Εκδόσεις Νεφέλη, 2007.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι γι’ αυτήν την τόσο κακή έκδοση πάνω από όλους ευθύνεται ο εκδότης, ο οποίος, αφού πρώτα ανέθεσε ένα τόσο σημαντικό μεταφραστικό έργο σε μια ποιήτρια του εκδοτικού του οίκου αλλά άπειρη και δυστυχώς ανεπαρκή μεταφράστρια, πήρε στη συνέχεια στα χέρια του τα μεταφρασμένα ποιήματα, τα διάβασε και έκρινε ότι είναι κατάλληλα να εκδοθούν. Δυστυχώς η έκδοση πραγματοποιήθηκε με επιχορήγηση της μετάφρασης από το Ινστιτούτο Γκαίτε, αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι επιχορηγήσεις των υπό έκδοση μεταφράσεων εγκρίνονται χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν κάποιο δείγμα μετάφρασης.
Θα πρέπει να ομολογήσω δύο πράγματα: Πρώτον, αφορμή για τη συγγραφή αυτής της κριτικής, η οποία είναι η πρώτη που γράφω και δημοσιοποιώ, στάθηκε μια άλλη κριτική για αυτή την έκδοση απάντων των ποιημάτων της Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν, η οποία δημοσιεύθηκε στη bookpress.gr στις 5 Αυγούστου 2020 και την οποία υπέγραφε η πεζογράφος, ποιήτρια και μεταφράστρια Διώνη Δημητριάδου, γράφοντας μεταξύ άλλων: «Στην πρόσφατη έκδοση των ποιημάτων της, στη σημαντική για τα ποιητικά πράγματα σειρά των εκδόσεων Βακχικόν "Ποίηση απ’ όλο τον κόσμο" σε προσεγμένη καλή μετάφραση από την ποιήτρια Χριστίνα Παναγιώτα Γραμματικοπούλου [...]». Δεύτερον, η φωτογραφία που επιλέχθηκε για εξώφυλλο της έκδοσης είναι εξαιρετική.
Στην ίδια σειρά των εκδόσεων Βακχικόν εκδόθηκαν τον Νοέμβριο του 2019 Άπαντα τα ποιήματα του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε μετάφραση Χριστίνας Παναγιώτας Γραμματικοπούλου (σελ. 65-208, 243-252, 271-305) και Ιωάννας Διαμαντοπούλου (σελ. 25-64, 209-242, 253-270, 306-428), «Με την υποστήριξη της Ομοσπονδίας της Καγκελαρίας της Αυστρίας» [sic].
Είναι αλήθεια ότι έλειπε μια συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων της εξαιρετικής Αυστριακής ποιήτριας και συγγραφέως Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν (1926-1973) στα ελληνικά, όπως είναι αλήθεια ότι δυστυχώς θα συνεχίσει να λείπει, γιατί ο τόμος που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν σερβίρει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό μια παρανοημένη, παραμορφωμένη και εντέλει κακοποιημένη Μπάχμαν. Ως εκ τούτου το καλύτερο θα ήταν να αποσυρθεί από την αγορά όσο το δυνατόν συντομότερα.
Τα προβλήματα αρχίζουν από την Εισαγωγή, για την οποία έχει επιλεγεί ένα κείμενο της Βρετανίδας Έμμα Γκάρμαν, το οποίο δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2019 στο the Paris Review. Αν και το συγκεκριμένο κείμενο δεν είναι το καταλληλότερο για εισαγωγή στην ελληνική έκδοση απάντων των ποιημάτων της Μπάχμαν, το γεγονός αυτό θα μπορούσε να παραβλεφθεί, αν δεν άφηνε να φανεί ήδη από την εισαγωγή, την οποία μεταφράζει ο Αλέξανδρος Τσαντίλας από τα αγγλικά φυσικά, μια προχειρότητα που συνοδεύει την όλη έκδοση και μια γενικότερη άγνοια του έργου της Μπάχμαν από όλους όσοι εμπλέκονται σε αυτό το εκδοτικό φιάσκο.
Έτσι, μαθαίνουμε από την Εισαγωγή ότι η συγγραφέας γνώρισε τον Χέντσε «μέσω της κολλεκτίβας αριστερών συγγραφέων Group 47» (αντί Gruppe 47, Γκρούπα 47, Ομάδα 47 ή έστω Ομάδα του ’47, όπως εμφανίζεται στο χρονολόγιο στο τέλος του βιβλίου, το οποίο μάλλον μεταφράστηκε από την Χ. Π. Γραμματικοπούλου), ότι επίσης έχει γράψει το λιμπρέτο της όπερας Ο πρίγκιπας του Αμβούργου (αντί του Χόμπουργκ, ο τίτλος εμφανίζεται σωστός στο χρονολόγιο), και το μυθιστόρημα Ο Ιβάν, ο Μάλινα και εγώ (ο Μάλινα, αφού επαναληφθεί σχεδόν δέκα φορές στην εισαγωγή και άλλη μία φορά στο χρονολόγιο, θα γίνει σωστά Μαλίνα στο οπισθόφυλλο της έκδοσης πια, που προφανώς γράφτηκε και διορθώθηκε αργότερα).
Αυτό που δεν διορθώθηκε ούτε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου είναι μια φράση της Μπάχμαν από μια ομιλία της, που παρατίθεται στην αρχή της Εισαγωγής: «Εάν είχαμε τη λέξη, […] εάν είχαμε γλώσσα, δεν θα είχαμε ανάγκη όπλα». Είναι, πιστεύω, ηλίου φαεινότερο ότι η Μπάχμαν δεν εννοεί «τη λέξη» όταν λέει «das Wort» και ίσως και η Έμμα Γκάρμαν, όταν μετέφραζε τα λόγια της Μπάχμαν στα αγγλικά, να μην εννοούσε «τη λέξη» όταν έγραφε «the word». Όταν η Μπάχμαν λέει «das Wort» εννοεί «τον λόγο» από τη φράση της Αγίας Γραφής «Εν αρχή ην ο λόγος», η οποία στα γερμανικά είναι «Am Anfang war das Wort» και για τον γνώστη των γερμανικών γραμμάτων η φράση αυτή είναι περισσότερο γνωστή από τον Φάουστ του Γκαίτε. Πέραν τούτου η συγκεκριμένη φράση της Μπάχμαν ενδέχεται να παρερμηνευθεί λόγω της ιδιαίτερης αλλά τυπικότατης γερμανικής σύνταξης και μάλιστα ενδέχεται να παρερμηνευθεί και από Γερμανούς αναγνώστες, αν διαβαστεί επιπόλαια. Στο πρωτότυπο έχει ως εξής: «Hätten wir das Wort, hätten wir die Sprache, wir bräuchten die Waffen nicht». Επιπόλαιη ήταν η ανάγνωση της Γκάρμαν, η οποία μετέφρασε: «If we had the word, […] if we had language, we would not need the weapons». Το γελοίο του πράγματος είναι ότι ακόμα και ο αυτόματος μεταφραστής του Google μεταφράζει σωστά στα αγγλικά αυτή τη φράση της Μπάχμαν και αυτό κατά τη γνώμη μου συμβαίνει, γιατί η σύνταξη σε αυτή τη φράση είναι μια τυπικά γερμανική σύνταξη, που δεν επιδέχεται παρερμηνεία, αν διαβαστεί προσεκτικά ή τέλος πάντων όπως αρμόζει να διαβάζονται τα λόγια μιας ποιήτριας του μεγέθους της Μπάχμαν και όχι όπως έχει συνηθίσει να διαβάζει κανείς τους προχειρογραμμένους στίχους κατά φαντασίαν και ατάλαντων ποιητών και ποιητριών που πληρώνουν για την έκδοση των ποιημάτων τους εκδοτικούς οίκους που έχουν στήσει ωραίες και επικερδείς φάμπρικες. Το αποτέλεσμα, λοιπόν, του αυτόματου μεταφραστή στα αγγλικά είναι: «Ιf we had the word, we would have the language, we would not need the weapons», ενώ στα ελληνικά: «Εάν είχαμε τη λέξη, θα είχαμε τη γλώσσα, δεν θα χρειαζόμασταν τα όπλα». Ναι, η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να είναι εκατό τοις εκατό αποτελεσματική, όσον αφορά τη διττή σημασία κάποιων λέξεων, αν και στη συγκεκριμένη περίπτωση μεταφράζει σωστά, διότι έτσι είναι προγραμματισμένη, τη φράση «Am Anfang war das Wort». Μάλλον κανείς δεν μπήκε στον κόπο να αναζητήσει τη φράση της Μπάχμαν στο πρωτότυπο και φαίνεται ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι σε αυτή την έκδοση μπορούν να ισχυριστούν ότι κατάλαβαν κάτι από την πρόταση «Εάν είχαμε τη λέξη, […] εάν είχαμε τη γλώσσα, δεν θα είχαμε ανάγκη όπλα». Να σημειωθεί εδώ ότι ακόμα και στη λανθασμένη αγγλική μετάφραση της Γκάρμαν ο αγγλόφωνος αναγνώστης διαβάζει «Εάν είχαμε τον λόγο, […] εάν είχαμε γλώσσα, δεν θα είχαμε ανάγκη τα όπλα», πρόταση που μπορεί να πει κανείς ότι έχει ασφαλώς ένα νόημα.
Βέβαια και για τον τίτλο μιας ολόκληρης ποιητικής συλλογής που περιλαμβάνεται στην έκδοση φαίνεται ότι η μετάφραση έγινε από τα αγγλικά, αφού ο γερμανικός πρωτότυπος τίτλος της συλλογής και του ομώνυμου ποιήματος Die gestundete Zeit μεταφράστηκε Ο δανεισμένος χρόνος από τον αγγλικό μεταφρασμένο τίτλο Borrowed Time, που αναφέρεται στο πρωτότυπο κείμενο της Γκάρμαν, και όχι Ο παρατεταμένος χρόνος όπως θα έπρεπε από τα γερμανικά.Και ας περάσουμε στη μετάφραση απάντων των ποιημάτων από την ποιήτρια Χριστίνα Παναγιώτα Γραμματικοπούλου, αρχίζοντας από το ποίημα «Ο ΔΑΝΕΙΣΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ», το οποίο αρχίζει ως εξής:
«Έρχονται πιο σκληρές μέρες. / Ο με ανάκληση δανεισμένος χρόνος / διαφαίνεται στον ορίζοντα. / Σύντομα θα πρέπει να δέσεις το παπούτσι / και να κυνηγήσεις πίσω τα σκυλιά στις αυλές τις [sic] στρατιωτικής πορείας» (σελ. 61).
Δεν μπορώ να φανταστώ τι καταλαβαίνει κανείς από τον στίχο «Ο με ανάκληση δανεισμένος χρόνος». Ο συγκεκριμένος στίχος στα γερμανικά είναι: «Die auf Widerruf gestundete Zeit», δηλαδή «Ο παρατεταμένος μέχρι ανακλήσεως χρόνος». Επίσης δεν ξέρω αν λέει κανείς στα ελληνικά «δένω το παπούτσι (μου)», στα γερμανικά πάντως λέγεται «den Schuh schnüren» όπως λέμε «δένω τα κορδόνια (του παπουτσιού) μου». Όσο για τις «αυλές τις στρατιωτικής πορείας», το εκ παραδρομής τυπογραφικό λάθος που διέφυγε και της επιμελήτριας-διορθώτριας είναι το λιγότερο. «Marschhöfe» γράφει η Μπάχμαν και δεν χρειάζεται παρά κοινός νους, για να καταλάβει κανείς ότι το πρώτο συνθετικό της λέξης δεν μπορεί να είναι το αρσενικό ουσιαστικό «der Marsch» αλλά το θηλυκό ουσιαστικό «die Marsch» («βαλτότοπος») και το δεύτερο συνθετικό «Hof» μάλλον δεν είναι «η αυλή» αλλά «το αγρόκτημα».
Ένα άλλο ποίημα με τον τίτλο «Entfremdung», δηλαδή «Αποξένωση», έχει μεταφραστεί «ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ» (σελ. 34), σαν να είχε δηλαδή τον τίτλο «Selbstentfremdung», χωρίς προφανώς να προκαλέσει καμία απορία σε κανέναν η ασυμφωνία με το περιεχόμενό του, στο οποίο διαβάζουμε μεταξύ άλλων:
«Χορταίνω πριν τον χρόνο / κι έχω μια πείνα να τον γευτώ», που στο πρωτότυπο είναι: «Ich bin satt vor der Zeit / und hungre nach ihr», που θα μπορούσε να μεταφραστεί κάπως έτσι: «Έχω μπουχτίσει τον χρόνο / και τον ζητάω πεινασμένη».
Για να κλείσει τελικά το ποίημα με τον φλύαρο, για ακατανόητους λόγους, στίχο:
«Αδυνατώ πια να δω μονοπάτι, όταν βλέπω μονοπάτι (μπροστά μου)». Ενώ ο λιτός στίχος της Μπάχμαν είναι: «Ich kann in keinem Weg mehr einen Weg sehen», κατά λέξη «Δεν μπορώ σε κανέναν δρόμο πια δρόμο να βλέπω» και θα έπρεπε να μεταφραστεί: «Σε κανέναν δρόμο πια δρόμο δεν βλέπω». Η δε παρένθεση, που εμφανίζεται και σε έναν άλλο στίχο του ποιήματος αυτού, «Ούτε καν (σε) χορταίνουν», μοιάζει να έχει ξεχαστεί από τη μεταφράστρια και κατά πάσα πιθανότητα δήλωνε μια εναλλακτική πρόταση κατά τη μεταφραστική της εργασία, να χρησιμοποιήσει ή να μη χρησιμοποιήσει τελικά αυτά που έγραψε εντός παρενθέσεως.
Η αλήθεια είναι ότι όποιο ποίημα και να διαβάσει κανείς, θα βρει παρανοήσεις, λάθη, αστοχίες ή κακές μεταφραστικές επιλογές, γιατί η μεταφράστρια αφενός αποδεικνύεται ότι δεν έχει καμία ιδιαίτερη σχέση με το έργο της Μπάχμαν (η μετάφραση μάλιστα πρέπει να έγινε σε χρόνο ρεκόρ) και αφετέρου φαίνεται ότι δεν έχει ιδιαίτερη άνεση στην κατανόηση της γερμανικής γλώσσας εν γένει, πόσο μάλλον της ποίησης, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για λέξεις που είτε δεν χρησιμοποιούνται συχνά είτε έχουν περισσότερες από μία σημασία.
Έτσι διαβάζουμε για παράδειγμα τον στίχο: «ένα εύκολο σπίτι από τραπουλόχαρτα» (σελ. 156), ο οποίος στο πρωτότυπο είναι: «ein leichtes Kartenhaus», γιατί το επίθετο «leicht» εκτός από «ελαφρύς» σημαίνει και «εύκολος». Επιπλέον, στο ίδιο ποίημα θα μεταφραστεί πάλι ως «τραπουλόχαρτο» [και όχι ως «χαρτί»] το «Blatt» του πρωτοτύπου στον στίχο: «Μείνε, για να τραβήξεις το τραπουλόχαρτο».
Θα σταθώ λίγο στα δύο παραπάνω λάθη, για να πω ότι πέρα από τη μεταφράστρια που έκανε αυτά τα λάθη, ευθύνεται και η Μαρίλια Λυκάκη, επιμελήτρια-διορθώτρια της έκδοσης, γιατί και είναι πολύ απλό να φανταστεί κανείς ότι «ένα σπίτι από τραπουλόχαρτα» δεν μπορεί να είναι «εύκολο» αλλά και να επισημάνει ότι στα ελληνικά δεν συνηθίζουμε να λέμε «τράβηξε ένα τραπουλόχαρτο», επισήμανση που ενδεχομένως να έσωζε τρόπον τινά τη μεταφράστρια από την αστοχία της επανάληψης. Παρ’ όλ’ αυτά μια απλή επιμέλεια-διόρθωση της συγκεκριμένης μετάφρασης, δηλαδή μια επιμέλεια των ελληνικών και μια τυπογραφική διόρθωση, δεν θα έσωζε αυτή την έκδοση.
Απόδειξη το ποίημα «ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΗΛΙΟ» (σελ. 158-159), το οποίο αποτελεί πραγματικά παράδειγμα χείριστης μετάφρασης και μπορεί να χρησιμοποιηθεί άκρως ευεργετικά σε μαθήματα μετάφρασης, αφού συγκεντρώνει όλα όσα δεν πρέπει να κάνει ένας μεταφραστής. Ο τίτλος κατ’ αρχάς «An die Sonne», που δεν μπορεί παρά να θυμίζει το «An die Freude» του Φρίντριχ Σίλλερ θα έπρεπε να μεταφραστεί «Στον ήλιο» (ή ακόμα και «Ωδή στον ήλιο»). Πέραν τούτου, η μεταφράστρια σε αυτό το ποίημα, είτε από επιπόλαιη ή βιαστική ανάγνωση είτε από κακή μεταφραστική επιλογή, βάζει σε κάποιες στροφές του αυθαίρετα το ποιητικό εγώ να απευθύνεται στον ήλιο στο δεύτερο πρόσωπο ενικού, ενώ η Μπάχμαν χρησιμοποιεί πάντοτε το τρίτο πρόσωπο, όταν μιλά για τον ήλιο. Έτσι όμως προκαλείται μια ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση στον αναγνώστη, αφού σε κάποιους στίχους η Μπάχμαν χρησιμοποιεί το δεύτερο ενικό πρόσωπο, όταν το ποιητικό εγώ απευθύνεται σε ένα αγαπημένο του πρόσωπο. Διαβάζουμε στη δεύτερη στροφή:
«Όμορφε ήλιε, που ανατέλλεις, το έργο σου δεν λησμόνησες / Και ολοκληρώνεις, πιο όμορφα τα καλοκαίρια, όταν μια ημέρα / Εξατμίζεται στις ακτές και χωρίς δύναμη τα ιστία σε αντικατοπτρισμό / Ταξιδεύουν πάνω από το μάτι σου, μέχρι που κουράζεσαι και το τελευταίο μειώνεις».
Και στην τέταρτη στροφή μεταφράζει η Χ. Π. Γραμματικοπούλου:
«Όμορφο φως, που μας κρατάς ζεστούς, μας φυλάς και υπέροχα μας φροντίζεις, / Είθε να σε συναντήσω πάλι και είθε να σε ξαναδώ!»
Σ’ αυτή την τέταρτη στροφή είναι σαφές ότι η μεταφράστρια αδυνατεί να κατανοήσει ακόμα και απλές δομές της γερμανικής γλώσσας. Το πρωτότυπο έχει ως εξής:
«Schönes Licht, das uns warm hält, bewahrt und wunderbar sorgt, / Dass ich wieder sehe und dass ich dich wiederseh!»
Δηλαδή:
«Ωραίο φως, που ζεστούς μας κρατά, μας φυλάει και θαυμάσια φροντίζει / Να βλέπω πάλι εγώ κι εσένα να βλέπω πάλι!»
Στο ίδιο ποίημα διαβάζουμε επίσης το ακατανόητο: «Δίχως ήλιο και η τέχνη ξαναπιάνει το πέπλο» μια κατά λέξη μετάφραση του στίχου «Ohne die Sonne nimmt auch die Kunst wieder den Schleier». Η έκφραση «den Schleier nehmen» είναι μια λόγια έκφραση που σημαίνει «γίνομαι μοναχή», δηλαδή «Δίχως τον ήλιο και η τέχνη ακόμα περιβάλλεται πάλι το μοναχικό σχήμα».
Ο στίχος «Und das Kleid, das du angetan hast. Und dein Kleid, glockig und blau!» έχει μεταφραστεί και πάλι ακατανόητα: «Και το φόρεμα, που γοήτευσες. Και το δικό σου φόρεμα, κοίλο και μπλε!», διαβάζοντας αδικαιολόγητα το «das du angetan hast» σαν να έγραφε «dem du es angetan hast» και επιλέγοντας το «κοίλο» για το επίθετο «glockig», που προέρχεται από το ουσιαστικό «Glocke» («καμπάνα»), αντί «Και το φουστάνι πού ’χεις φορέσει εσύ. Και το δικό σου το φουστάνι, σαν καμπάνα και γαλάζιο!»
Για κάποιες λέξεις φυσικά δεν υπάρχει σωστό ή λάθος και η επιλογή εξαρτάται από το γλωσσικό αισθητήριο του καθενός. Δεν μπορεί κανείς να πει ότι είναι λάθος το «μπλε» για το γερμανικό «blau», που επαναλαμβάνεται πολλές φορές σε διάφορα ποιήματα της έκδοσης. Ωστόσο «blau» στα γερμανικά είναι επίσης και το χρώμα του ουρανού, της θάλασσας και των ματιών. Βάσει γλωσσικού αισθητηρίου επίσης θεωρώ ότι θα επιλέξει ο μεταφραστής ή η μεταφράστρια αν τη λέξη «Orden» στον στίχο «Schöner als die Sterne, die berühmten Orden der Nacht» θα τη μεταφράσει «παράσημα» ή «τάγματα» αν δηλαδή η Μπάχμαν λέει: «Ομορφότερος από τα αστέρια, τα περίφημα παράσημα της νύχτας», όπως έχει μεταφράσει η Χ. Π. Γραμματικοπούλου, ή αν η Μπάχμαν αποκαλεί τα αστέρια «φημισμένα τάγματα της νύχτας». Παρενθετικά αναφέρω ότι η λέξη που έχει μεταφραστεί ως «παράσημο» στο ποίημα «ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ» (σελ. 73) στο πρωτότυπο δεν είναι «Orden» αλλά «Auszeichnung», δηλαδή «διάκριση».
Το ποίημα «An die Sonne» κλείνει με τη συγκλονιστική στροφή:
«Schöne Sonne, der vom Staub noch die größte Bewunderung gebührt, / Drum werde ich nicht wegen dem Mond und den Sternen und nicht, / Weil die Nacht mit Kometen prahlt und in mir einen Narren sucht, / Sondern deinetwegen und bald endlos und wie um nichts sonst / Klage führen über den unabwendbaren Verlust meiner Augen».
Η οποία έχει μεταφραστεί ως εξής, αφήνοντας απορίες και συγκεντρώνοντας παρανοήσεις, αστοχίες και εσφαλμένες επιλογές:
«Όμορφε ήλιε, που σου αρμόζει ακόμα μεγαλύτερος θαυμασμός κι απ’ ό,τι στη σκόνη, / Για τούτο όχι για λογαριασμό του φεγγαριού και των άστρων και όχι, / Γιατί η νύχτα καυχιέται με τους κομήτες και με θεωρεί ηλίθιο, / Αλλά για σένα και σύντομα σχεδόν ατέλειωτα και όσο για τίποτε άλλο / Θα κάνω καταγγελία για την αναπόφευκτη απώλεια των ματιών μου».
Αντί, για παράδειγμα:
«Ωραίος ήλιος, που κι απ’ τη σκόνη ακόμα ο μέγιστος ο θαυμασμός του αξίζει, / Γι’ αυτό κι εμένα όχι για τη σελήνη και τ’ αστέρια κι όχι / Γιατί η νύχτα κομπάζει με κομήτες και μέσα μου αναζητά έναν τρελό, / Αλλά για σένα και σε λίγο δίχως τελειωμό κι όπως για τίποτ’ άλλο / θα με πάρει το παράπονο για την αναπότρεπτη απώλεια των ματιών μου».
Την προχειρότητα της όλης έκδοσης αποδεικνύει περίτρανα και το ποίημα «ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΕΛΕΙΩΣΕ» (σελ. 95-96). Το πρωτότυπο ποίημα, «Das Spiel ist aus» αποτελείται από 9 στροφές αλλά η ελληνική κακή μετάφρασή του είναι πιο πληθωρική και μας προσφέρει 10. Όχι, δεν πρόκειται για κάποια δημιουργική συμπλήρωση του ποιήματος. Απλώς η 2η στροφή του μεταφρασμένου ποιήματος αποτελείται από τους 2 πρώτους στίχους και τους 2 τελευταίους στίχους της 2ης και 3ης στροφής αντίστοιχα του γερμανικού πρωτοτύπου. Στη συνέχεια ακολουθούν οι στροφές κανονικά ως 3η η 2η, ως 4η η 3η κ.ο.κ. Ως δείγμα της κακής μετάφρασης ας αναφερθεί μόνο ο πρώτος στίχος: «Αγαπημένε μου αδελφέ, πότε θα μας χτίσουμε σχεδία», ο οποίος στο πρωτότυπο είναι: «Mein lieber Bruder, wann bauen wir uns ein Floß». Ναι, στα γερμανικά χρησιμοποιείται το αυτοπαθές ρήμα «sich etwas bauen»,το οποίο όπως πολλά αυτοπαθή γερμανικά ρήματα πρέπει να μεταφραστεί χωρίς να αναφερθεί η αντωνυμία «μας», δεν λέμε στα ελληνικά «θα μας πάρουμε αυτοκίνητο». Πέραν τούτου το ρήμα «bauen» δεν σημαίνει μόνο «χτίζω», σημαίνει και «φτιάχνω». Πολύ απλά δηλαδή: «Αγαπημένε μου αδελφέ, πότε θα φτιάξουμε μια σχεδία».
Πολλά ακόμα μπορούν να ειπωθούν γι’ αυτή την πολύ κακή έκδοση αλλά απαιτείται πολύς χρόνος και χώρος για να επισημανθούν και να αναφερθούν. Η λανθασμένη στίξη, κυρίως τα λάθος κόμματα στα ελληνικά, κόμματα που στα γερμανικά είναι απαραίτητα, ανήκουν σε αυτά τα πολλά. Η αδικαιολόγητη, κατά φαντασίαν μόνο ποιητική, μεταφορά του ρήματος στο τέλος της πρότασης, όπως στο γερμανικό πρωτότυπο, όπου το επιβάλλουν οι κανόνες της γερμανικής σύνταξης, είναι ένα άλλο. Η αδικαιολόγητη χρήση λέξεων που είθισται να θεωρούνται ποιητικές είναι επίσης ένα άλλο θέμα. Η απουσία σχολιασμού, ο οποίος κατά τη γνώμη μου επιβάλλεται σε μια έκδοση απάντων ποιημάτων μιας ξενόγλωσσης ποιήτριας, και μια ουσιαστική εισαγωγή, γραμμένη για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό, είναι πάλι ένα άλλο θέμα.Ως τελευταίο παράδειγμα κάτι πραγματικά γελοίο. Στην Εισαγωγή, στο σημείο όπου γίνεται λόγος για τη σχέση της Μπάχμαν με τον Πάουλ Τσέλαν αναφέρεται το ποίημά της «Ρητό σκοτάδι» και οι στίχοι του «Κι εγώ δεν ανήκω σ’ εσένα. / Και οι δυο μας τώρα θρηνούμε» (σελ. 13). Όσο και να αναζητήσει ο αναγνώστης αυτό το ποίημα στα περιεχόμενα της έκδοσης, δεν θα το βρει. Αν δεν είναι πολύ προσεκτικός αναγνώστης, θα πιστέψει ότι η έκδοση είναι ελλιπής. Αν είναι όμως προσεκτικός αναγνώστης, κάποια στιγμή θα διαβάσει τους στίχους: «Κι εγώ δεν σου ανήκω, δεν σ’ ακούω. / Και οι δύο οδυρόμαστε τώρα» (σελ. 56). Αν έχει καλή μνήμη, θα αναρωτηθεί: «Λες;» Θα ξαναδιαβάσει τον τίτλο του ποιήματος που διαβάζει εκείνη τη στιγμή και θα διαβάσει «ΜΕΛΑΝΑ ΝΑ ΠΩ». Δικαιολογημένα ίσως αναφωνήσει «Εύρηκα!» Το ποίημα «Dunkles zu sagen» της Μπάχμαν κακοποιήθηκε διπλά: τη μια έγινε «Ρητό σκοτάδι» από τα αγγλικά στο κείμενο της Γκάρμαν, όπου ήταν «Darkness Spoken», και την άλλη «ΜΕΛΑΝΑ ΝΑ ΠΩ» από τον ακατανόητα μεταφρασμένο στίχο «ξέρω μόνο μελανά να πω». Πάντως, στη βιβλιονέτ εύκολα βρίσκεις μια παλιά έκδοση: Ingeborg Bachmann, Να λέω λόγια σκοτεινά, μετάφραση: Ντάντη Σιδέρη-Speck, Εκδόσεις Νεφέλη, 2007.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι γι’ αυτήν την τόσο κακή έκδοση πάνω από όλους ευθύνεται ο εκδότης, ο οποίος, αφού πρώτα ανέθεσε ένα τόσο σημαντικό μεταφραστικό έργο σε μια ποιήτρια του εκδοτικού του οίκου αλλά άπειρη και δυστυχώς ανεπαρκή μεταφράστρια, πήρε στη συνέχεια στα χέρια του τα μεταφρασμένα ποιήματα, τα διάβασε και έκρινε ότι είναι κατάλληλα να εκδοθούν. Δυστυχώς η έκδοση πραγματοποιήθηκε με επιχορήγηση της μετάφρασης από το Ινστιτούτο Γκαίτε, αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι επιχορηγήσεις των υπό έκδοση μεταφράσεων εγκρίνονται χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν κάποιο δείγμα μετάφρασης.
Θα πρέπει να ομολογήσω δύο πράγματα: Πρώτον, αφορμή για τη συγγραφή αυτής της κριτικής, η οποία είναι η πρώτη που γράφω και δημοσιοποιώ, στάθηκε μια άλλη κριτική για αυτή την έκδοση απάντων των ποιημάτων της Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν, η οποία δημοσιεύθηκε στη bookpress.gr στις 5 Αυγούστου 2020 και την οποία υπέγραφε η πεζογράφος, ποιήτρια και μεταφράστρια Διώνη Δημητριάδου, γράφοντας μεταξύ άλλων: «Στην πρόσφατη έκδοση των ποιημάτων της, στη σημαντική για τα ποιητικά πράγματα σειρά των εκδόσεων Βακχικόν "Ποίηση απ’ όλο τον κόσμο" σε προσεγμένη καλή μετάφραση από την ποιήτρια Χριστίνα Παναγιώτα Γραμματικοπούλου [...]». Δεύτερον, η φωτογραφία που επιλέχθηκε για εξώφυλλο της έκδοσης είναι εξαιρετική.
Στην ίδια σειρά των εκδόσεων Βακχικόν εκδόθηκαν τον Νοέμβριο του 2019 Άπαντα τα ποιήματα του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε μετάφραση Χριστίνας Παναγιώτας Γραμματικοπούλου (σελ. 65-208, 243-252, 271-305) και Ιωάννας Διαμαντοπούλου (σελ. 25-64, 209-242, 253-270, 306-428), «Με την υποστήριξη της Ομοσπονδίας της Καγκελαρίας της Αυστρίας» [sic].
πριν από 4 χρόνια
Πολύ εμπεριστατωμένο βιβλίο από έναν ερασιτέχνη (με την καλή έννοια) της αρχαίας προ-ιστορίας. Νομίζω ότι προσφέρει πληθώρα άγνωστων στοιχείων και διαφωτίζει για το θέμα του τον ενδιαφερόμενο. Όλα αυτά για την περίοδο της Εποχής του Χαλκού (δεύτερη χιλιετία π.Χ.) σε έναν χώρο (Μικρά Ασία ή Ανατολία) που υπήρξε πολύ οικείος στους Έλληνες τουλάχιστον ως το 1922. Αξίζει να διαβαστεί.
ΓΕΩΡΓΙΑ
ΓΕΩΡΓΙΑ
πριν από 4 χρόνια
To βιβλίο είναι καταπληκτικό,έχει πινελιές από χιούμορ,με πολλά μηνύματα καθώς η συγγραφέας περιγράφει όλων των ειδών χωρισμού & το πως πρέπει να τους ξεπερνάει η κάθε κοπέλα.
Συγκλονιστική είναι η δική της ιστορία που είναι κατάθεση ψυχής!!!
Συγκλονιστική είναι η δική της ιστορία που είναι κατάθεση ψυχής!!!
πριν από 4 χρόνια
Για το συγκεκριμένο βιβλίο γράφτηκαν πολλά πριν και μετά τη βράβευσή του με το βραβείο Booker 2018. Ένα ιδιαίτερα τεχνικό βιβλίο, με μακροπερίοδο λόγο. Μεταφερόμαστε σε μια πόλη που ζει στη σκιά της βίας και της τρομοκρατίας, όπου ένα δεκαοχτάχρονο κορίτσι προσπαθεί να κρατήσει την προσωπική του ελευθερία.
Μου άρεσε ιδιαίτερα που όλοι αναφέρονται αόριστα (πρόσωπα, πόλεις κ.λπ.) κάτι που κάνει την ιστορία κλασική και θα μπορούσε να αναφέρεται σε οποιαδήποτε κοινωνία με αντίστοιχα προβλήματα. Αν και λόγω της καταγωγής της συγραφέως κάποιοι θα σκεφτόντουσαν το ιρλανδικό ζήτημα στο βιβλίο δε γίνεται ξεκάθαρη αναφορά.
Η μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου εξαιρετική για μία ακόμα φορά.
πριν από 4 χρόνια
Γλυκιά, ντροπαλή, ατσούμπαλη, ονειροπόλα κ.ο.κ. είναι μερικά
απ' τα επίθετα που ταιριάζουν στην μικρή μας φίλη, που όμως ούτε κατά διάνοια
δεν μπορούν να χωρέσουν μέσα τους όσα νιώθω για 'κείνη. Γι' αυτό θα σας διηγηθώ
μια μικρή ιστορία. ( μην μου κακιώσετε, απλά ειμαι τρελή και αλλοπαρμένη και
ίσως ο ανάδρομος Ερμής, τι να πω). Το πως γνώρισα αυτό το υπέροχο πλάσμα που
ζει μου και συνυπάρχει μαζί μου σε κάθε Μας βήμα.
Εδώ και δύο περίπου χρόνια είμαι μέλος στο παγκόσμιο δίκτυο του Wattpad. Είναι
μια ζωντανή ηλεκτρονική βιβλιοθήκη. Έτσι την αποκαλώ εγώ. Μιλάμε για ΄μένα που
είμαι φανατική βιβλιοφάγος, ήταν σαν το κρυφό λημέρι του Αλή Μπαμπά. Μόνο που
δεν χρειαζόταν μαγικές λέξεις να διαβώ τα σοκάκια και τους λαβύρινθους που
απλώνονταν μπροστά μου αλλά υπομονή, εμπιστοσύνη, αγάπη και πίστη στους
ανθρώπους αυτούς που μας χαρίζουν λίγες ώρες ξεγνοιασιάς και ευτυχίας μέσα από
τα άδυτα του μυαλού τους. Να χαθούμε σε διαστάσεις, σε μαγεμένα κάστρα, σε
ατελείωτες οάσεις και σε σύννεφα αγάπης.
Μια μέρα ήταν και εκείνη που ξύπνησα με ενα πλάκωμα στο στήθος μου, βαρύ σαν τα
σύννεφα που δέσποζαν απειλητικά έξω απο το παραθυρό μου έτοιμα να ξεσπάσουν την
μανία τους σε όποιον βρισκόταν στο πέρασμα τους. Αφού έφτιαξα ένα κάφε, πήρα το
κινητό μου κι άρχισα να ψάχνω στην εφαρμογή κάτι που θα με κάνει να περάσω
υποφερτά την ώρα μου και να αλαφρύνω λιγάκι την διάθεσή μου. Κάποια στιγμή
έπιασε το μάτι μου μια αστεία εικόνα που αποτελούνταν από τέσσερις απλές
λέξεις. Λίγο SEX Ακόμη Παρακαλώ. Η πρώτη μου σκέψη που έκανα ήταν ... άλλο και
τούτο πάλι, τι θα δω ακόμα. Δεν ξέρω γιατί μου ήρθαν αυτές οι λέξεις στο μυαλό,
απλά συναίβει. Έβαλα κατευθείαν στην βιβλιοθήκη μου την ιστορία αυτή και ενώ
είχα ήδη άλλη ξεκινήσει την άφησα και καταπιάστηκα να λύνω το μυστήριο που
ξεδιπλωνόταν μπροστά μου.
Συλλαβή προς συλλαβή, λέξη προς λέξη, σελίδα - σελίδα βυθιζόμουν όλο και πιο
πολύ στις περιπέτειες της μικρής αυτής ψυχής. Και το όνομά της ... Λάουρα. Μια
μικρή τρελή και παιχνιδιάρα κοπέλα που πολλές φορές πνίγεται σε μια κουταλιά
νερό. Γλυστράει και λιώνει σαν το κεράκι της λαμπρής ονειρευόμενη τον πριγκιπά
της που θα την ταξιδέψει σε κόσμους μαγικούς και ονειρεμένους. Γεμάτους
χρυσόσκονη με ροζ καρδούλες και με αγάπη τόσο ζέστή όσο ένα φλυτζάνι ζεστής
σοκολάτας τον κρύο χειμώνα, για να γλυκάνουμε το μέσα μας. Θα ταξιδέψει μαζί
της για πάντα πάνω στα σύννεφα της αγάπης τους και θα γίνουν δύο μισά ενός
ολόκληρου.
Περιττό να σας πω ότι δεν κουνήθηκα απ' τον καναπέ μου για τις επόμενες πέντε
ώρες. Η ιστορία αυτή με ηρεμούσε και μου χάριζε αυτό που είχα ανάγκη τόσο πολύ
εκείνο το άχαρο πρωινό. Κάποιον να μου θυμίσει ότι όταν πέφτεις μπορείς ή
μάλλον οφείλεις να προσπαθήσεις ξανά να σηκώθεις (όχι γιατι το υπαγορεύει
κάποιος ή κάτι αλλά για 'σένα μοναχά). Γιατί παρά τα τόσα αν, αλλά, γιατί, μήπως,
μπορεί κ.ο.κ. η ευτυχία δεν έρχεται ουρανοκατέβατη.
Αν δεν προσπαθήσουμε τίποτα δεν αλλάζει και δεν πειράζει να παραδεχτούμε ότι
είμαστε αδύναμοι, ανασφαλείς ή κουρασμένοι, αρκεί την επόμενη μέρα να σηκώσουμε
το κεφάλι μας και να προσπαθήσουμε ξανά απ' την αρχή. Μπορεί στο τέλος της μέρα
να χαμογελάσουμε ξανά ...
Αυτά αισθανόμουν όση ώρα διάβαζα την Λάουρα και τον Ορέστη Μας. Γιατί Ορέστης
Μας είναι . Έχω και εγώ έναν στο σπίτι να με περιμένει κάθε μέρα, μπορεί να μην
έχουν το ίδιο όνομα αλλά η ουσία παραμένη ίδια. Και όσο πιο πολύ διάβαζα τόσο
το κέφι μου επέστρεφε και χοροπηδούσα απ' την χαρά μου ή " έκλαιγα "
με τις "φουρτούνες " της. Έγινα εγώ η Λάουρα, μπήκα στην θέση της και
βίωσα τις ανυσηχίες και τις ελπίδες της. Κάθε μέρα βιώνω και πορεύομαι τα ίδια
συναισθήματα. Τα πρωινά όταν ξυπνάω μαζί με 'μένα ξυπνάει και η ζούγκλα δλδ τα
μαλλιά μου. Μότο από μια παλιά διαφήμιση που μου κόλλλησε ο αδερφός μου στην
παιδική ηλικία και με ακολουθεί ακόμα και σήμερα. Όταν αγχώνομαι τρώω τα νύχια
μου ... βασικά τρώω τα πάντα και συνέχεια σε οποιαδήποτε συναισθηματική
κατάσταση και να βρίσκομαι .... πόσο άδικο δηλαδή ... Και τόσα μα τόσα ακόμα
που όσες σελίδες και να γράψω δεν θα τελειώσουν ποτέ.
Η Λάουρα μου έδειξε ότι όπου υπάρχει σκοτάδι υπάρχει φως. Όπου το ψέμα κι
αλήθεια κι όπου η δυστυχία κι η αγάπη. Και την μοισάστηκε μαζί μου εκείνο το
πρωινό, μ' αγάπησε γι' αυτό που είμαι και με τύλιξε για πάντα μέσα της στα
πυκνά, μαλακά και προπάντων ζεστα συννεφά της. Μου υποσχέθηκε μονάχα ένα πράγμα
όταν αποφάσισα να την ακολουθήσω στα ταξίδια της, ότι τα συννεφά μου θα είναι
πάντα κόκκινα ... βαθιά κόκκινα. Τι να κάνω, απλά μισώ το ροζ .... μόνο το
κόκκινο είναι ικανό να μου πάρει μακρία τις έγνοιες. Εκείνο το κόκκινο χρώμα
λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα φέρει την νύχτα κοντά μου και με αφήσει ήρεμα στα
χέρια του Μορφέα ....
Και έφτασε η μέρα που κρατώ επιτέλους στα χέρια μου και την έντυπη μορφή αυτού
του ονείρου και νιώθω πιο χαρούμενη από ποτέ άλλοτε.
Σαν πολλά να είπα όμως μου φαίνεται. Ξεκίνησα πρωί να γράφω και πήγε μεσημέρι
χαχαχαχαχαχα.
Βούλα σ' ευχαριστώ πολύ για όλα τα βιβλία που μοιράστηκες μαζί μας και χαίρομαι
πραγματικά που τα όνειρά σου πλέον πέρνουν μορφή.
Ελπίζω να τα ξαναπούμε σύντομα ... θα σε περιμένω εκεί ψηλά ανάμεσα στα σύννεφα
και σε τόνους χρυσόσκονης.
απ' τα επίθετα που ταιριάζουν στην μικρή μας φίλη, που όμως ούτε κατά διάνοια
δεν μπορούν να χωρέσουν μέσα τους όσα νιώθω για 'κείνη. Γι' αυτό θα σας διηγηθώ
μια μικρή ιστορία. ( μην μου κακιώσετε, απλά ειμαι τρελή και αλλοπαρμένη και
ίσως ο ανάδρομος Ερμής, τι να πω). Το πως γνώρισα αυτό το υπέροχο πλάσμα που
ζει μου και συνυπάρχει μαζί μου σε κάθε Μας βήμα.
Εδώ και δύο περίπου χρόνια είμαι μέλος στο παγκόσμιο δίκτυο του Wattpad. Είναι
μια ζωντανή ηλεκτρονική βιβλιοθήκη. Έτσι την αποκαλώ εγώ. Μιλάμε για ΄μένα που
είμαι φανατική βιβλιοφάγος, ήταν σαν το κρυφό λημέρι του Αλή Μπαμπά. Μόνο που
δεν χρειαζόταν μαγικές λέξεις να διαβώ τα σοκάκια και τους λαβύρινθους που
απλώνονταν μπροστά μου αλλά υπομονή, εμπιστοσύνη, αγάπη και πίστη στους
ανθρώπους αυτούς που μας χαρίζουν λίγες ώρες ξεγνοιασιάς και ευτυχίας μέσα από
τα άδυτα του μυαλού τους. Να χαθούμε σε διαστάσεις, σε μαγεμένα κάστρα, σε
ατελείωτες οάσεις και σε σύννεφα αγάπης.
Μια μέρα ήταν και εκείνη που ξύπνησα με ενα πλάκωμα στο στήθος μου, βαρύ σαν τα
σύννεφα που δέσποζαν απειλητικά έξω απο το παραθυρό μου έτοιμα να ξεσπάσουν την
μανία τους σε όποιον βρισκόταν στο πέρασμα τους. Αφού έφτιαξα ένα κάφε, πήρα το
κινητό μου κι άρχισα να ψάχνω στην εφαρμογή κάτι που θα με κάνει να περάσω
υποφερτά την ώρα μου και να αλαφρύνω λιγάκι την διάθεσή μου. Κάποια στιγμή
έπιασε το μάτι μου μια αστεία εικόνα που αποτελούνταν από τέσσερις απλές
λέξεις. Λίγο SEX Ακόμη Παρακαλώ. Η πρώτη μου σκέψη που έκανα ήταν ... άλλο και
τούτο πάλι, τι θα δω ακόμα. Δεν ξέρω γιατί μου ήρθαν αυτές οι λέξεις στο μυαλό,
απλά συναίβει. Έβαλα κατευθείαν στην βιβλιοθήκη μου την ιστορία αυτή και ενώ
είχα ήδη άλλη ξεκινήσει την άφησα και καταπιάστηκα να λύνω το μυστήριο που
ξεδιπλωνόταν μπροστά μου.
Συλλαβή προς συλλαβή, λέξη προς λέξη, σελίδα - σελίδα βυθιζόμουν όλο και πιο
πολύ στις περιπέτειες της μικρής αυτής ψυχής. Και το όνομά της ... Λάουρα. Μια
μικρή τρελή και παιχνιδιάρα κοπέλα που πολλές φορές πνίγεται σε μια κουταλιά
νερό. Γλυστράει και λιώνει σαν το κεράκι της λαμπρής ονειρευόμενη τον πριγκιπά
της που θα την ταξιδέψει σε κόσμους μαγικούς και ονειρεμένους. Γεμάτους
χρυσόσκονη με ροζ καρδούλες και με αγάπη τόσο ζέστή όσο ένα φλυτζάνι ζεστής
σοκολάτας τον κρύο χειμώνα, για να γλυκάνουμε το μέσα μας. Θα ταξιδέψει μαζί
της για πάντα πάνω στα σύννεφα της αγάπης τους και θα γίνουν δύο μισά ενός
ολόκληρου.
Περιττό να σας πω ότι δεν κουνήθηκα απ' τον καναπέ μου για τις επόμενες πέντε
ώρες. Η ιστορία αυτή με ηρεμούσε και μου χάριζε αυτό που είχα ανάγκη τόσο πολύ
εκείνο το άχαρο πρωινό. Κάποιον να μου θυμίσει ότι όταν πέφτεις μπορείς ή
μάλλον οφείλεις να προσπαθήσεις ξανά να σηκώθεις (όχι γιατι το υπαγορεύει
κάποιος ή κάτι αλλά για 'σένα μοναχά). Γιατί παρά τα τόσα αν, αλλά, γιατί, μήπως,
μπορεί κ.ο.κ. η ευτυχία δεν έρχεται ουρανοκατέβατη.
Αν δεν προσπαθήσουμε τίποτα δεν αλλάζει και δεν πειράζει να παραδεχτούμε ότι
είμαστε αδύναμοι, ανασφαλείς ή κουρασμένοι, αρκεί την επόμενη μέρα να σηκώσουμε
το κεφάλι μας και να προσπαθήσουμε ξανά απ' την αρχή. Μπορεί στο τέλος της μέρα
να χαμογελάσουμε ξανά ...
Αυτά αισθανόμουν όση ώρα διάβαζα την Λάουρα και τον Ορέστη Μας. Γιατί Ορέστης
Μας είναι . Έχω και εγώ έναν στο σπίτι να με περιμένει κάθε μέρα, μπορεί να μην
έχουν το ίδιο όνομα αλλά η ουσία παραμένη ίδια. Και όσο πιο πολύ διάβαζα τόσο
το κέφι μου επέστρεφε και χοροπηδούσα απ' την χαρά μου ή " έκλαιγα "
με τις "φουρτούνες " της. Έγινα εγώ η Λάουρα, μπήκα στην θέση της και
βίωσα τις ανυσηχίες και τις ελπίδες της. Κάθε μέρα βιώνω και πορεύομαι τα ίδια
συναισθήματα. Τα πρωινά όταν ξυπνάω μαζί με 'μένα ξυπνάει και η ζούγκλα δλδ τα
μαλλιά μου. Μότο από μια παλιά διαφήμιση που μου κόλλλησε ο αδερφός μου στην
παιδική ηλικία και με ακολουθεί ακόμα και σήμερα. Όταν αγχώνομαι τρώω τα νύχια
μου ... βασικά τρώω τα πάντα και συνέχεια σε οποιαδήποτε συναισθηματική
κατάσταση και να βρίσκομαι .... πόσο άδικο δηλαδή ... Και τόσα μα τόσα ακόμα
που όσες σελίδες και να γράψω δεν θα τελειώσουν ποτέ.
Η Λάουρα μου έδειξε ότι όπου υπάρχει σκοτάδι υπάρχει φως. Όπου το ψέμα κι
αλήθεια κι όπου η δυστυχία κι η αγάπη. Και την μοισάστηκε μαζί μου εκείνο το
πρωινό, μ' αγάπησε γι' αυτό που είμαι και με τύλιξε για πάντα μέσα της στα
πυκνά, μαλακά και προπάντων ζεστα συννεφά της. Μου υποσχέθηκε μονάχα ένα πράγμα
όταν αποφάσισα να την ακολουθήσω στα ταξίδια της, ότι τα συννεφά μου θα είναι
πάντα κόκκινα ... βαθιά κόκκινα. Τι να κάνω, απλά μισώ το ροζ .... μόνο το
κόκκινο είναι ικανό να μου πάρει μακρία τις έγνοιες. Εκείνο το κόκκινο χρώμα
λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα φέρει την νύχτα κοντά μου και με αφήσει ήρεμα στα
χέρια του Μορφέα ....
Και έφτασε η μέρα που κρατώ επιτέλους στα χέρια μου και την έντυπη μορφή αυτού
του ονείρου και νιώθω πιο χαρούμενη από ποτέ άλλοτε.
Σαν πολλά να είπα όμως μου φαίνεται. Ξεκίνησα πρωί να γράφω και πήγε μεσημέρι
χαχαχαχαχαχα.
Βούλα σ' ευχαριστώ πολύ για όλα τα βιβλία που μοιράστηκες μαζί μας και χαίρομαι
πραγματικά που τα όνειρά σου πλέον πέρνουν μορφή.
Ελπίζω να τα ξαναπούμε σύντομα ... θα σε περιμένω εκεί ψηλά ανάμεσα στα σύννεφα
και σε τόνους χρυσόσκονης.
πριν από 4 χρόνια
Ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα, κατά την άποψή μου ένα από τα καλύτερα, τα πιο συγκλονιστικά gothic μυθιστορήματα της Ελληνικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ένα πραγματικό μάθημα λογοτεχνίας, λυρισμού, συναισθημάτων. Το θεωρώ "Ευαγγέλιο" κλασικής λογοτεχνίας για κάθε άνθρωπο που αγαπά το διάβασμα.
πριν από 4 χρόνια
Γέλασα!
Το λατρεψα αυτο το βιβλιο. Μοναδικο εξωφυλλο. Τεριαζει απολυτα με τη χιουμοριστικη ιστορια και τη ρομαντικη Λαουρα την ηρωιδα του.
Αγαπω αυτο το βιβλιο γιατι σε κανει να γελας. Ερωτευτηκα και λατρεψα αυτη την ηρωιδα!!!!
Η Βουλα Γκεμιση ειναι μοναδική σε αυτό που κανει. Εχω διαβασει και αλλα εργα της και πραγματικα εχω συγκλονιστει!❤❤❤❤
Το λατρεψα αυτο το βιβλιο. Μοναδικο εξωφυλλο. Τεριαζει απολυτα με τη χιουμοριστικη ιστορια και τη ρομαντικη Λαουρα την ηρωιδα του.
Αγαπω αυτο το βιβλιο γιατι σε κανει να γελας. Ερωτευτηκα και λατρεψα αυτη την ηρωιδα!!!!
Η Βουλα Γκεμιση ειναι μοναδική σε αυτό που κανει. Εχω διαβασει και αλλα εργα της και πραγματικα εχω συγκλονιστει!❤❤❤❤
πριν από 4 χρόνια
Ένα ρεσιτάλ ευαισθησίας μέσα από 16 πανέμορφα ερωτικά, ανθρώπινα ποιήματα. Μια αλισάχνη που σε τυλίγει καθώς διαβάζεις μέσα από τους στίχους της καρδιάς της συγγραφέως. Γεμάτα συγκίνηση.
πριν από 4 χρόνια
Ο "Αστερισμός του Ιβίσκου" είναι μια ποιητική συλλογή που φέρει ατόφια την προσωπική ποιητική σφραγίδα της συγγραφέως Σταυρούλας Δεκούλου-Παπαδημητρίου.
Μια σφραγίδα που ξεχειλίζει από ευαισθησία, άπειρα συναισθήματα, τρυφερότητα. Είναι μια ποιητική συλλογή πάνω στον έρωτα, τις αναμνήσεις, τα βιώματα, τα συναισθήματα. Κάθε της στίχος και στροφή σε κρατά κοντά σου με έναν τρόπο γεμάτο από άρωμα ποίησης.
Μια σφραγίδα που ξεχειλίζει από ευαισθησία, άπειρα συναισθήματα, τρυφερότητα. Είναι μια ποιητική συλλογή πάνω στον έρωτα, τις αναμνήσεις, τα βιώματα, τα συναισθήματα. Κάθε της στίχος και στροφή σε κρατά κοντά σου με έναν τρόπο γεμάτο από άρωμα ποίησης.
πριν από 4 χρόνια
Ένα κοινωνικό δράμα με πολλές πινελιές αστυνομικής δράσης αλλά και κοινωνικής σύγκρουσης. Μέσα στις σελίδες του θίγονται με βροντώδη τρόπο, σημαντικά κοινωνικά ζητήματα αλλά και βιωματικές καταστάσεις. Θέματα που έχουν να κάνουν με τα νέα παιδιά, τα προβλήματά τους. Με τις κοινωνικές ανισότητες και τον περίγυρο.
Είναι ένα μυθιστόρημα έντονης δράσης, που πραγματικά σε καθηλώνει σε κάθε του κεφάλαιο. Με πλοκή, ανατροπές, συγκρούσεις και κορύφωση.
Η Γλώσσα της Μαρίας, παραδοσιακά, είναι βγαλμένη μέσα από την κλασική Ελληνική πεζογραφία. Στα πατήματα του Καζαντζάκη αλλά και του Χρηστομάνου. Ευωδιάζουν καλολογικά στοιχεία και αισθητική.
Ένα πεζογράφημα που με συγκλόνισε και μου γέννησε πολύ δυνατά συναισθήματα. Μέσα στην κάθε του σελίδα είδα ανθρώπινους χαρακτήρες πολύ προσιτούς, απλούς ανθρώπους του μόχθου και της ζωής. Είδα τη σύγκρουση μέσα στο καμίνι της ζωής, την περιθωριοποίηση, την εγκληματική διαφθορά και την εμπορευματοποίηση των νεανικών ονείρων, το παρασκήνιο. Είδα όμως και την ελπίδα που γεννά η αλληλεγγύη, η πίστη, ο αγώνας και η συλλογική μάχη. Ένα μεγάλο θετικό μήνυμα ζωής. Τέλος είδα και μορφές αγαπημένων μας προσώπων από τα παλιά νεανικά μας χρόνια. Η πλοκή τα ξανάφερε παρόντα στη μνήμη μας με τρόπο που λυτρώνουν τα δάκρυα νοσταλγίας.
Είναι ένα μυθιστόρημα έντονης δράσης, που πραγματικά σε καθηλώνει σε κάθε του κεφάλαιο. Με πλοκή, ανατροπές, συγκρούσεις και κορύφωση.
Η Γλώσσα της Μαρίας, παραδοσιακά, είναι βγαλμένη μέσα από την κλασική Ελληνική πεζογραφία. Στα πατήματα του Καζαντζάκη αλλά και του Χρηστομάνου. Ευωδιάζουν καλολογικά στοιχεία και αισθητική.
Ένα πεζογράφημα που με συγκλόνισε και μου γέννησε πολύ δυνατά συναισθήματα. Μέσα στην κάθε του σελίδα είδα ανθρώπινους χαρακτήρες πολύ προσιτούς, απλούς ανθρώπους του μόχθου και της ζωής. Είδα τη σύγκρουση μέσα στο καμίνι της ζωής, την περιθωριοποίηση, την εγκληματική διαφθορά και την εμπορευματοποίηση των νεανικών ονείρων, το παρασκήνιο. Είδα όμως και την ελπίδα που γεννά η αλληλεγγύη, η πίστη, ο αγώνας και η συλλογική μάχη. Ένα μεγάλο θετικό μήνυμα ζωής. Τέλος είδα και μορφές αγαπημένων μας προσώπων από τα παλιά νεανικά μας χρόνια. Η πλοκή τα ξανάφερε παρόντα στη μνήμη μας με τρόπο που λυτρώνουν τα δάκρυα νοσταλγίας.
πριν από 4 χρόνια
Η Βούλα Γκεμίση είναι μια νέα στο χώρο συγγραφέας και ήταν λογικό να την αντιμετωπίσω με την αναλογούσα σε αυτήν την εμπειρία επιφύλαξη. Το "Λίγο ακόμα σεξ παρακαλώ" με εξέπληξε απόλυτα θετικά. Πολλοί θα θεωρήσουν ότι η αναφορά του όρου "σεξ" στον αρχικό τίτλο παραπέμπει σε αισθησιακό μυθιστόρημα . Όχι. Είναι μια γλυκύτατη ερωτική κομεντί με νεανικό φρέσκο λόγο που δεν αναιρεί μήτε τους λογοτεχνικούς όρους και τα αντίστοιχα στοιχεία. Το διάβασα πολύ ευχάριστα. Γέλασα, έκλαψα, στενοχωρήθηκα, αγχώθηκα. Έγινα ένα με την ηρωίδα του ακολουθώντας τα βήματά της μέσα στην πλοκή. Το συνιστώ χωρίς επιφύλαξη.
πριν από 5 χρόνια
Ένα καλογραμμένο βιβλίο που απευθύνεται στο πλατύ κοινό, το διαβάζεις ευχάριστα χωρίς να χρειάζεται να έχεις εξειδικευμένες γνώσεις μαθηματικών. Ο Φιμπονάτσι είναι εκείνος που εισήγαγε τους ινδοαραβικούς αριθμούς (1,2,3...) και το ινδοαραβικό αριθμητικό σύστημα στην Ευρώπη.
πριν από 6 χρόνια
Δεν περίμενα να υπάρχουν τέτοια ερωτικά μανιφέστα. Κάθε διήγημα είναι κι από ένα μανιφέστο ιδεών και συμπεριφορών τρυφερότητας. Μπράβο στη συγγραφέα, μπράβο και στην εικονογράφο!
πριν από 6 χρόνια
Ο θηριοδαμαστής είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί και κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την αρχή μέχρι το τέλος. Δικαιολογημένα η ίδια η Lackberg δηλώνει ότι είναι υπερήφανη για το συγκεκριμένο βιβλίο.
πριν από 6 χρόνια
Μπορεί να μην είναι από τα κορυφαία βιβλία του Καζαντζάκη, αλλά είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσεις!
πριν από 6 χρόνια
Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε ενότητες με φύλλα εργασίας έτοιμα προς χρήση. Εξαιρετική δουλειά βασισμένη στις αρχές της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας (CBT). Μπορεί να δουλευτεί άνετα κατά τη διάρκεια της ευέλικτης ζώνης στο σχολείο χωρίς να χρειάζεται ο εκπαιδευτικός να έχει και την ανάλογη εκπαίδευση σε CBT.
Συνολικές κριτικές 34
πριν από 4 χρόνια
Η νέα έκδοση του ' Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ' σε φηφιακή ή έντυπη μορφή φαίνεται ότι περιλαμβάνει πληθώρα νέων στοιχείψν, ένατι της εκδόσεως του 2019, ένω έχουν γίνει και διοθώσεις - αναδιατυπώσεις. Ασυνήθιστο έργο, τεκμηριωμένο με πολλά-πολλά στοιχεία και εικόνες που πείθουν τον υποψιασμένο αναγνώστη. Κάπως δύσκολο στην ανάγνωση και πολύ 'επιστημονικό' .. συστήνεται στον ενδιαφερόμενο για αποδείξεις και νέες ιδέες ..
πριν από 4 χρόνια
Απίθανο βιβλίο με μεγάλες δεξιότητες και με πολλά χαρακτηριστικά μέσα από την καθημερινότητα της ζωής μας... ευχαριστούμε τον κύριο ΗΛΙΑ ΤΡΑΒΑΣΑΡΟ...!!!!
πριν από 4 χρόνια
Η Κική Κωνσταντίνου είναι μια νεαρή συγγραφέας, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει τα βήματά της τόσο στην ποίηση όσο και στην πεζογραφία. Ο Λόγος και ο στίχος της χαρακτηρίζονται από έντονα τα στοιχεία του λυρισμού και της δύναμης των ανθρώπινων συναισθημάτων. Με επίκεντρο της θεματολογίας της την "Αγάπη", στα τελευταία της έργα, δημιουργεί μια τριλογία με πολλά επιμέρους μικρότερα διηγήματα που προκαλούν μεγάλη συγκίνηση και φόρτιση.
Είναι μια νεαρή γυναίκα συγγραφέας που δεν διστάζει να παλέψει μέσα στον όμορφο κόσμο της λογοτεχνίας και της ποίησης εκθέτοντας την ψυχή και τη σκέψη της.
Είναι μια νεαρή γυναίκα συγγραφέας που δεν διστάζει να παλέψει μέσα στον όμορφο κόσμο της λογοτεχνίας και της ποίησης εκθέτοντας την ψυχή και τη σκέψη της.
πριν από 4 χρόνια
Γιώργος Καπράνος.
Ένας εξαίρετος άνθρωπος. Ένας ξεχωριστός συγγραφέας και λογοτέχνης. Δοκιμασμένος στην πολιτική και κοινωνική του εντιμότητα και ακεραιότητα μέσα από καυτά καμίνια της πολιτικής μας ζωής. Στα ώριμά του χρόνια ένας υπέροχος συγγραφέας. Νιώθω τυχερός που τον γνωρίζω και έγινα ένα με το έργο του. Και το θεωρώ τύχη που αυτή η μεγάλη του στροφή στην λογοτεχνία μας έδωσε τα υπέροχα έργα του.
Αγαπημένο του κομμάτι το ιστορικό μυθιστόρημα. Η μεγάλη του τριλογία "Φλογισμένοι δρόμοι", "Η Δοκιμασία", "Τα χρόνια της απόγνωσης", ξεκινούν να βαδίζουν στα μονοπάτια της ιστορίας του λαού μας από το 1897 μέχρι το 1974. Μέσα από ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα που συνδυάζει ακριβή, αληθινή ιστορία και μυθιστορηματική πλοκή. Νομίζω ότι καλύτερο έχει γραφεί στο είδος τα σύγχρονα χρόνια στον τόπο μας.,
Ένας εξαίρετος άνθρωπος. Ένας ξεχωριστός συγγραφέας και λογοτέχνης. Δοκιμασμένος στην πολιτική και κοινωνική του εντιμότητα και ακεραιότητα μέσα από καυτά καμίνια της πολιτικής μας ζωής. Στα ώριμά του χρόνια ένας υπέροχος συγγραφέας. Νιώθω τυχερός που τον γνωρίζω και έγινα ένα με το έργο του. Και το θεωρώ τύχη που αυτή η μεγάλη του στροφή στην λογοτεχνία μας έδωσε τα υπέροχα έργα του.
Αγαπημένο του κομμάτι το ιστορικό μυθιστόρημα. Η μεγάλη του τριλογία "Φλογισμένοι δρόμοι", "Η Δοκιμασία", "Τα χρόνια της απόγνωσης", ξεκινούν να βαδίζουν στα μονοπάτια της ιστορίας του λαού μας από το 1897 μέχρι το 1974. Μέσα από ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα που συνδυάζει ακριβή, αληθινή ιστορία και μυθιστορηματική πλοκή. Νομίζω ότι καλύτερο έχει γραφεί στο είδος τα σύγχρονα χρόνια στον τόπο μας.,
πριν από 4 χρόνια
Μια εξαίρετη ποιητική συλλογή γεμάτη λυρισμό, έντονα συναισθήματα, ακριβές σε ανθρωπιά, έρωτα και μνήμες ανθρώπινες αξίες. Με την προσωπική σφραγίδα της ποιήτριας Σταυρούλας Δεκούλου-Παπαδημητρίου.
Μια ποιητική συλλογή που με συγκίνησε βαθύτατα προκαλώντας με σε ένα υπέροχο ποιητικό και λυρικό ταξίδι.
Μια ποιητική συλλογή που με συγκίνησε βαθύτατα προκαλώντας με σε ένα υπέροχο ποιητικό και λυρικό ταξίδι.
Συνολικές κριτικές 5
Δεν υπάρχουν αποτελέσματα