Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

[set των τριών τόμων]

"Ανθρώπους και κτήνη να σώσεις, Κύριε!" υποψιθύριζε πότε πότε ο Παπαδιαμάντης με ελεητική ειρωνεία. Τα έλλογα και τα άλογα ζώα του συνωδίνοντος παπαδιαμαντικού σύμπαντος μελετά, εξίσου συμπαθώς -θέλω να πω: με σπλαχνική επιείκεια-, ο Λουκάς Κούσουλας στα πέντε δοκίμια αυτού του τόμου.

Η συμπλήρωση, το 1992, δέκα χρόνων από τον θάνατο του πατέρα μου Γεωργίου Θ. Ζώρα (1908-1982) με ώθησε στην απόφαση να αφιερώσω στη μνήμη του έναν τόμο με εργασίες που συνέθεσα μέσα στη δεκαετία αυτή και που τα θέματά τους ξεκινούν από την ιδιαίτερα προσφιλή σ' εκείνον μεταβυζαντινή περίοδο και φθάνουν ως τη νεώτερη εποχή. Η εδώ αναδημοσίευση των εργασιών -με τις αναγκαίες προσθήκες και τις απαραίτητες βελτιώσεις- γίνεται σύμφωνα με τη χρονική κυρίως σχέση των προσώπων και των θεμάτων που αυτές εξετάζουν, και όχι με τη χρονολογική σειρά της πρώτης εμφανίσεώς τους στα περιοδ...

[...] Πρόκειται για σειρά κειμένων που είδαν το φως της δημοσιότητας την τελευταία δεκαετία σε περιοδικά όπως "Νέα Εστία", "Τετράδια Ευθύνης", "Δαυλός", "Ιατρολογοτεχνική Στέγη", "Κοινωνικές τομές", "Ηπειρωτική Εστία" κ.ά. Συμπορεύτηκα με τους δημιουργούς αυτούς, που μου κράτησαν συντροφιά σε ώρες μεγάλης μοναξιάς, και προσπάθησα να καταθέσω κάτι από τον οίστρο που διέπει το πνεύμα τους. Η υποκειμενική προσοικείωση του αυθεντικού αποτελεί μία δυνατότητα του πνεύματος πέρα για πέρα θεμιτή στην εξέλιξη του υπερβατικού νοήματος του λόγου της ιστορίας. Η ενότητα των δοκιμίων, α...

[...] Δεν είμαι ενήμερος πόσο η νεώτερη Ελλάδα, ως χώρα, έχει απεικονιστεί στα έργα των Ιταλών λογοτεχνών όμως την έλξη, που ασκεί η Ιταλία στους Έλληνες λογοτέχνες θα τη χαρακτήριζα... ερωτική. Κάθε άξιος λογοτέχνης μας αισθάνεται την ανάγκη να κάνει τον πνευματικό "μήνα του μέλιτος" στην Ιταλία. Στο οδοιπορικό αυτού του ταξιδιού, μέσα στην έξαρση του έρωτά του, την εξιδανικεύει όπως ο εραστής την αγαπημένη του. Σχεδόν κάθε άξιος ταξιδευτής θ' αφιερώσει σελίδες στην παραμονή του στην Ιταλία. Θυμίζω τις μοναδικές για τη λυρική θέρμη τους περιγραφές του Ζαχαρία Παπαντωνίου,...

Το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα χαρακτηρίζεται από καταιγισμό ταξιδιωτικών σελίδων. Οι ριψοκίνδυνοι, οι αρχαιολάτρες, οι οδοιπόροι, οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και μερικές τολμηρές γυναίκες ταξιδεύουν στο εξωτερικό, περιηγούνται την Ελλάδα σε αναζήτηση της εθνικής ταυτότητας, καταγραφούν και δημοσιεύουν, ενώ οι λογοτέχνες χρησιμοποιούν συνειδητά το ταξίδι για να δώσουν τη διάσταση μιας νέας διεξόδου στις συγγραφικές τους αναζητήσεις. Ραγκαβής, Βικέλας, Πάλλης, Κονδυλάκης, Προβελέγγιος, Δροσίνης, Καρκαβίτσας, Νιρβάνας, Μωραϊτίδης μαζί με πολλούς άλλους, ιχνηλατούν τους δ...

Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου όλες οι συγκυρίες μαρτυρούν ότι έφτασε το πλήρωμα του χρόνου για την ανάδυση της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας. Κορυφαίοι συγγραφείς μας την απογειώνουν και δημιουργούν "σχολή", προηγούμενο για τους επερχόμενους και σημείο αναφοράς για μίμηση ή για προσπάθεια απόκλισης. Καζαντζάκης, Ουράνης, Παναγιωτόπουλος, Παπαντωνίου, Παπατσώνης, Κόντογλου, Βενέζης, Μυριβήλης, Θεοτοκάς ανθολογούνται εδώ. Μαζί τους και οι Χάρης, Καραντώνης, Μελάς. Λιγοστά λαμπερά ονόματα και πολυσέλιδα κείμενα αξιώσεων - μια αναγνωστική πανδαισία.

Η παιδική ταξιδιωτική λογοτεχνία, η καστρολογία, οι γραφές για τις ιδιαίτερες ή για τις νέες πατρίδες, το ταξιδιωτικό ρεπορτάζ, το ταξίδι στο μέτωπο σε καιρό πολέμου, τα φυσιολατρικά περιοδικά, αποτελούν μερικές άλλες εκφάνσεις της ταξιδιωτικής γραφής. Πολυάριθμοι συγγραφείς με ελάχιστα κοινά στοιχεία λογοτεχνικού προσανατολισμού μεταξύ τους, όπως οι Αντιγόνη Μεταξά, Κόντογλου, Παπαδιαμάντης, Πρεβελάκης, Πεντζίκης, Ιωάννου, Γαβριηλίδης, Λιδωρίκης, Καραντώνης, Βρεττάκος, συναντώνται στον τόμο αυτό, μέσα από κείμενα που συγκλίνουν στην ίδια θεματική με διαφορετικό τρόπο και α...

Από τη δεκαετία του 1960 και μετά, μια καινούργια γενιά ταξιδιωτικών συγγραφέων συνεχίζει το δρόμο των παλαιότερων κορυφαίων ταξιδιογράφων επάξια, αλλά και χωρίς να ξεφεύγει από την πεπατημένη. Και ενώ οι ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ταξιδιωτική λογοτεχνία τείνει στον μαρασμό, μερικοί μεμονωμένοι συγγραφείς την κατευθύνουν σταθερά σε νέους, συναρπαστικούς δρόμους. Τα πολυάριθμα κείμενα του τόμου αυτού -ας αναφερθούν, ενδεικτικά μόνο, οι συγγραφείς Λουντέμης, Ψαθάς, Κάσδαγλης, Αλαβέρας, Αλεξανδρόπουλος, Λορεντζάτος, Βασιλικός, Τσάτσου, Αντωνοπούλου, Λάγκε- αντανακλ...