Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο Σαρτρ έδωσε τη διάλεξη Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός τον Οκτώβριο του 1945, θέλοντας να παρουσιάσει σε συνοπτική μορφή τις βασικές θέσεις της φιλοσοφίας του και να την υπερασπιστεί απέναντι σε ορισμένες συχνές παρανοήσεις. Η διάλεξη δόθηκε από στήθους και κυκλοφόρησε ως βιβλίο λίγο αργότερα, ελάχιστα επανεπεξεργασμένη. Το βιβλίο αναδείχτηκε στο πιο πολυδιαβασμένο, πιθανότατα, φιλοσοφικό κείμενο του 20ού αιώνα. Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, λέει ο Σαρτρ, αλλά θέλει να φαντάζεται τον εαυτό του δέσμιο. Το κάνει αυτό, γιατί θέλει ν’ αποποιηθεί την ευθύνη που συνεπάγετα...

Τα τέσσερα κείμενα που παρουσιάζονται εδώ συστήνουν τον στοχαστή ως αναγνώστη άλλων δημιουργών. Αποτελούν ορόσημα της δεκαπενταετίας 1932-1947, μετά το τέλος της οποίας ο ώριμος Σαρτρ θα στραφεί εντονότερα και μαχητικότερα προς τον κοινωνικό προβληματισμό και την πολυποίκιλη, ενίοτε αμφιλεγόμενης ορθότητας, πολιτική του δράση. Στο κείμενο για την "Αποβλεπτικότητα" του Χούσσερλ συγκροτεί τη δική του εκδοχή της φαινομενολογίας, σκιαγραφώντας τον αδιάρρηκτο δεσμό ανάμεσα στη συνείδηση και τον κόσμο. Στα δύο δοκίμια για τα μυθιστορήματα του Ουίλλιαμ Φώκνερ "Σαρτόρις" και "Η βου...

Οι Μύγες είναι έργο με πολλαπλές αναγνώσεις· η ανανέωση του μύθου των Ατρειδών, αλλά και της τραγωδίας εν γένει, η οδύσσεια του ατόμου προς τη διάρρηξη κάθε δεσμού στο όνομα της προσωπικής επιλογής και της ατομικής ελευ-θερίας, αλλά και η συγγραφική αντίσταση απέ-ναντι σε κάθε μορφή εξουσίας, κληροδότησαν στην παγκόσμια δραματουργία ένα ξεχωριστό θεατρικό έργο, πολύτιμο σε νοήματα και περιεχόμενο. Το έργο γράφτηκε το 1943 και είναι βασισμένο στις Χοηφόρους του Αισχύλου. Η σπουδαιότητά του έγκειται όχι μόνο στην αποσαφήνιση των φιλοσοφικών στοχασμών του Σαρτρ γύρω από το...

Ο "Νεκρασόφ" είναι μια φαρσο-σάτιρα, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας αναφέρει σε συνέντευξή του, που αναπαράγει τη δομή της κοινωνίας. Με το έργο αυτό απομυθοποιείται το άσπιλο πρόσωπο μιας συγκεκριμένης μερίδας του Τύπου, αλλά και των ισχυρών εκπροσώπων της εξουσίας κάθε κοινωνίας. Ο Σαρτρ είχε την πρόθεση να προσεγγίσει το είδος της κωμωδίας έτσι όπως την οραματίστηκε και την καθιέρωσε ο Αριστοφάνης, γι' αυτόν τον λόγο το κείμενο εμπεριέχει κωμικά στοιχεία. Στον Νεκρασόφ, ο φιλόσοφος-δραματουργός αντλεί έμπνευση και θεματικά στοιχεία από την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα...

[Στη διάλεξη αυτή, στο Ινστιτούτο Γκράμσι στην Ιταλία] ο Σαρτρ δείχνει τη συνέχεια μεταξύ του Είναι και το μηδέν και της Κριτικής, όπως και τις εγελιανές συγγένειες του δεύτερου έργου, φωτίζοντας, παράλληλα, με ενδιαφέροντα τρόπο την προσέγγισή του στην υποκειμενικότητα και υπογραμμίζοντας τον μη υποκειμενιστικό (μη ιδεαλιστικό) χαρακτήρα της σκέψης του. Εκτός αυτού, η συζήτηση [που ακολουθεί] περιέχει σημαντικές παρεμβάσεις εκ μέρους αξιόλογων ιταλών διανοουμένων, όπως ο Έντσο Πάτσι, ο Τσέζαρε Λουπορίνι, ο Γκαλβάνο Ντέλλα Βόλπε, ο Λούτσιο Κολλέττι, που μας προσφέρουν μια δ...

ΙΝΕΣ: Εγώ ήμουν απ'τις γυναίκες που'κει κάτω τις λένε κολασμένες. Από καιρό κολασμένη, βλέπετε. Οπότε δεν με ξάφνιασε πολύ. ΓΚΑΡΣΕΝ: Αυτό είναι όλο; ΙΝΕΣ: Όχι. Είναι και 'κείνη η υπόθεση με τη Φλοράνς. Αλλά αυτή είναι μια ιστορία των νεκρών. Τρεις νεκροί. Πρώτα εκείνος, ύστερα 'κείνη κι εγώ. Δεν έμεινε κανένας εκεί κάτω. Είμαι ήσυχη. Μονάχα το δωμάτιο. Το βλέπω κάπου κάπου. Άδειο με τα παραθυρόφυλλα κλεισμένα.

Για τους περισσότερους φιλοσόφους το Εγώ είναι ένας "κάτοικος" της συνείδησης. Ορισμένοι διαπιστώνουν την τυπική παρουσία του στην καρδιά των βιωμάτων σαν μια κενή αρχή ενοποίησης. Άλλοι, ψυχολόγοι ως επι το πλείστον, νομίζουν ότι ανακαλύπτουν την υλική παρουσία του, ως κέντρου επιθυμιών και ενεργημάτων, σε κάθε στιγμή του ψυχικού μας βίου. Εμείς θα θέλαμε να δείξουμε εδώ ότι το Εγώ δεν είναι ούτε τυπικά ούτε υλικά μες στη συνείδηση: βρίσκεται έξω από αυτήν, στον κόσμο. Είναι ένα ον του κόσμου, όπως το Εγώ του άλλου.

"Ο τοίχος" (1939) η συλλογή πέντε διηγημάτων του Ζ. - Π. Σαρτρ τα οποία ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτήρισε "πέντε μικρές πανωλεθρίες της Ύπαρξης, τραγικές και κωμικές", γνώρισε ενθουσιώδη υποδοχή από το κοινό και την κριτική της εποχής του, προκαλώντας ταυτόχρονα σκάνδαλο στην αστική τάξη, λόγω της προκλητικότητας της γραφής και των θεμάτων που πραγματεύεται. Κοινός παρονομαστής των πέντε ηρώων είναι η ανικανότητα να κατακτήσουν την ελευθερία τους, να δραπετεύσουν από το ψέμα και να αποδεχτούν την αληθινή ύπαρξη. Τα διηγήματα, γραμμένα σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, καλύπτ...

Λίζι: Ποιος σου μιλάει για λεφτά. Σε ρώτησα αν έμεινες ευχαριστημένος και θα μπορούσες, νομίζω, ν' απαντήσεις ευγενικά. Τι συμβαίνει; Έχει γούστο να μη σ' άρεσε. Α, αυτό, μα την αλήθεια, θα 'ταν πολύ παράξενο... Φρεντ: Βούλωσ' το. Λίζι: Μ' έσφιγγες τόσο δυνατά. Και μου ψιθύριζες στ' αφτί πως μ' αγαπάς. Φρεντ: Ήσουνα μεθυσμένη. Λίζι: Δεν ήμουνα καθόλου μεθυσμένη... Φρεντ: Πάντως, ήμουνα εγώ... Δε θυμάμαι τίποτα. Λίζι: Κρίμα... Είχα γδυθεί στο μπάνιο κι όταν ήρθα σου, είχες γίνει κατακόκκινος. Δεν το θυμάσαι; Ούτε όταν σου είπα: "Να, ο αστακός μου;" Δε θυμάσαι που ήθελε...

ο λουλούδι της ανθρωπιάς που ανθίζει στη συνείδηση μιας γυναίκας του δρόμου δεν έχει την τύχη να νικήσει με το μύρο του την αποφορά του κοινωνικού βούρκου που το ζώνει. Ξεγελιέται και παραδίνεται στη μοίρα. Η απόγνωση φεύγει από την πληγωμένη ψυχή μιας ταπεινωμένης γυναίκας και τη θέση της παίρνει μια ψευδαίσθηση: η αποκατάσταση της κουρελιασμένης αξιοπρέπειας. Ωστόσο η σκοτεινή ατμόσφαιρα τούτου του φαύλου κύκλου ξαστερώνει με τις προεκτάσεις που παίρνουν στον ψυχικό μας κόσμο οι αρετές του έργου.

Ο αθεϊσμός και η θρησκευτική πίστη είναι δύο από τα βασικότερα εριοτήματα που τίθενται με το έργο "Μπαριονά", όμως είναι και, ίσως, ο πιο δισεπίλυτος προβληματισμός του Σαρτρ που τον απασχόλησε από τις απαρχές της καλλιτεχνικής και πνευματικής του προσφοράς. Η βαθιά του επιρροή από τον Νίτσε, τον παρότρυνε να αποκηρύξει τον ουνιβερσαλισμό και την τεκνοποιία, τον έκανε να συνδέσει τον υπαρξισμό και τον αντιανθρωπισμό, στοιχεία που είτε αναφέρονται είτε εννοούνται στο έργο αυτό, αλλά και που αντιπαλεύουν με τα αντίθετά τους, την αγάπη προς τον συνάνθρωπο, το κοινωνικό σύνολο...

Ο Κιν είναι ελεύθερος. Ο λόγος για τον οποίο αλλάζει συμπεριφορά, που παραφέρεται, χάνει τα λογικά του ή προσποιείται ότι τα χάνει, είναι η έλλειψη σεβασμού που εισπράττει από την κοινωνία. Η κοινωνία τη μια στιγμή τον χρίζει "βασιλέα της Αγγλίας" και την άλλη τον κατακεραυνώνει για την απρεπή και άλογη στάση του. Η κοινωνία του επιβάλλει την αλλαγή που, όταν βλέπει το αληθινό του πρόσωπο, δεν της αρέσει και ανά πάσα ώρα και στιγμή καιροφυλακτεί για να του επιτεθεί. Έτσι κι εκείνος αναγκάζεται να φορέσει την οικεία μάσκα του ρόλου του, του ρόλου που κάθε φορά τον συμφέρει ν...

"Ανάμεσα στον κόσμο και στη συνείδηση δεν υπάρχει τίποτα, αλλά αυτό το τίποτα, είναι αδιαπέραστο, είναι ο πιο ριζικός χωρισμός. Δεν είμαι αυτός ο κόσμος, όπως δεν είμαι και το παρελθόν μου, ή το μέλλον μου. Χρειάζεται να είμαι όλα αυτά χωρίς ποτέ να τα κατέχω οριστικά, διότι ως συνείδηση είμαι αυτή η άρνηση που εμφανίζει τον κόσμο σαν κόσμο και εμένα σαν καθορισμένη κατάσταση μέσα στον κόσμο." (Ζαν Ιπολίτ) "Ενίοτε στο "Είναι και το Μηδέν" εκφράζεται ο μάταιος χαρακτήρας της ύπαρξης, όπως με τη φράση "ο άνθρωπος είναι ένα άχρηστο πάθος". Αν μπορεί πάντως να είναι πηγή αυ...

Γραφή και ανάγνωση είναι οι δύο όψεις του ίδιου ιστορικού συμβεβηκότος, και η ελευθερία στην οποία ο συγγραφέας μας καλεί δεν είναι απλώς η αφηρημένη συνείδηση του να είναι κανείς ελεύθερος. Για να μιλήσουμε καθαρά, η ελευθερία δεν είναι, η ελευθερία κατακτιέται σε κάθε ιστορική περίσταση. Κάθε βιβλίο προτείνει μια συγκεκριμένη ελευθερία με βάση μια ιδιαίτερη αποξένωση... Κι επειδή οι ελευθερίες του συγγραφέα και του αναγνώστη αλληλοαναζητούνται και αλληλοεπενεργούν διαμέσου του κόσμου, μπορεί εξίσου καλά να ισχυριστεί κανείς πως, όταν ο συγγραφέας επιλέγει μια ορισμένη έκφ...

"Ο αντισημιτισμός είναι μια μανιχαϊστική και πρωτόγονη κοσμοαντίληψη, όπου το μίσος του Εβραίου λειτουργεί ως ένας μεγάλος ερμηνευτικός μύθος. Δεν πρόκειται για μεμονωμένη γνώμη, αλλά για μια σφαιρική επιλογή που κάνει ένας άνθρωπος για τον εαυτό του και για το νόημα του σύμπαντος. Είναι η έκφραση μιας βάρβαρης και μυστικιστικής αίσθησης της ακίνητης περιουσίας. [...] Ο αντισημιτισμός δεν είναι εβραϊκό πρόβλημα: είναι "δικό μας" πρόβλημα [...] θα πρέπει να δώσουμε στον καθένα να καταλάβει πώς η μοίρα των Εβραίων είναι η "δική του" μοίρα. Ούτε ένας Γάλλος δεν θα είναι ελεύθε...

Η "Ναυτία" (1938), το πρώτο μυθιστόρημα του Ζ.-Π. Σαρτρ, είναι ένα έργο σύνθετο, ένα μυθιστόρημα μεταφυσικό, το χρονικό ενός απωθητικού κόσμου από τη ματιά ενός υποκειμενικού αφηγητή. Η αποκάλυψη του παραλόγου γίνεται μέσω μιας αφήγησης με φιλοσοφική βάση η οποία προσφεύγει στην παρωδία, τη γελοιοποίηση, ακόμη και την απομίμηση. Σ' αυτό το "μυθιστόρημα ρήξης" με το οποίο παίρνει τις αποστάσεις του από τις λογοτεχνικές συμβάσεις, ο Σαρτρ αμφισβητεί ριζικά την κληρονομιά της αστικής παιδείας χρησιμοποιώντας μια γραφή ειρωνική και αποστασιοποιημένη. Ένα βιβλίο από πρώτη άποψη...

Ο Σαρτρ δημοσίευσε τις "Λέξεις" το 1964· η σύνθεσή του τον απασχόλησε τουλάχιστον μία δεκαετία. Στο βιβλίο αυτό (μετά απ' το οποίο του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ, που το απέρριψε), αφηγείται την παιδική του ηλικία και εξηγεί πως, μέσα από τις λέξεις και την ανάγνωση, ανακάλυψε την ύπαρξη. Σταδιακή οικοδόμηση μιας εικόνας του εαυτού όπου κυριαρχεί μια ναρκισσιστική προβληματική, την οποία ωστόσο ο συγγραφέας αρνείται, ενώ οι έννοιες του ατομικού και του καθολικού αποτελούν τις θεμελιώδεις ιδέες του πονήματος. "Οι λέξεις" του Ζαν-Πωλ Σαρτρ θεωρούνται σήμερα ανά τον κόσμο έ...