Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

"Δεν θα μιλήσω χρησιμοποιών όρους της τεχνοκριτικής, διότι δεν είμαι κριτικός, ούτε τρέφω συμπάθειες για την κριτική. Δεν θα μιλήσω ως αισθητικός, διότι η αισθητική είναι αντιποιητική, και, εκπορευόμενη από τα εκλογικευτικά στοιχεία της διάνοιας, αντί να οξύνει, ουσιαστικώς, αμβλύνει τις αισθήσεις. Δεν θα μιλήσω ως φιλόσοφος ή κοινωνιολόγος, όπως είναι της μόδας να κάμνουν σήμερα άνθρωποι τελείως άσχετοι με αυτές τις ειδικευμένες επιστήμες, διότι η φιλοσοφία και η κοινωνιολογία όπως και η πολιτική είναι άσχετες με την ποίηση και τη ζωγραφική, όταν δεν είναι η ίδια η διενέργ...

Στην παρούσα έκδοση περιλαμβάνονται μελέτες που εστιάζουν στην επαναστατική διάσταση, στην ευρύτερη έννοια του όρου, του σουρρεαλιστικού κινήματος στην τέχνη, στην λογοτεχνία, αλλά και στην ίδια την κοινωνική ζωή. Οι δύο πρώτες μελέτες αναφέρονται κυρίως στο νόημα του σουρρεαλιστικού κινήματος και στην επαναστατική του διάσταση, "αυτή καθ' εαυτή", σε πολλά επίπεδα και με ποικίλες εκδοχές. Η πρώτη από αυτές αποτελεί εκτεταμένη ανάπτυξη και εμπλουτισμό της δεύτερης, που είχε στηριχθεί σε σχετική επιστημονική μου ανακοίνωση που έγινε στο ειδικό Επετειακό Αφιέρωμα για τα 80...

[...] Με δεδομένες τις ανωτέρω δυσκολίες όπως και το γεγονός ότι δεν ήταν δυνατόν να έχω δει ζωντανά το μεγαλύτερο μέρος της παραστασιακής παραγωγής της Societas Raffaello Sanzio, υπήρξα ιδιαίτερα επιφυλακτικός απέναντι σε όλες τις γραπτές ή εικονικές μαρτυρίες που μπόρεσα να συγκεντρώσω, προβαίνοντας σε συνεχείς διασταυρώσεις. Εξάλλου, το αντικείμενο της έρευνας μου δεν ήταν μια ενδελεχής μελέτη του επιμέρους παραστασιακού υλικού της Ομάδας αλλά ο διάλογος σκηνικών εικόνων της και θεωρητικών τοποθετήσεων των μελών της με την αισθητική και την ιδεολογία του σουρρεαλισμού, ό...

Περιέχονται τα κείμενα: Ο Νικόλαος Μουτσόπουλος για τον Νίκο Εγγονόπουλο (τη συνέντευξη πήρε ο Λευτέρης Ξανθόπουλος) Ο Νάνος Βαλαωρίτης για τον Εγγονόπουλο (τη συνέντευξη πήρε ο Λευτέρης Ξανθόπουλος) Α': Ο ζωγράφος Νίκος Εγγονόπουλος - Wieland Schmied, "Ανάμεσα στον υπερρεαλισμό και το Βυζάντιο, στο θέατρο και το φολκόρ: σκέψεις για τον Νίκο Εγγονόπουλο". - Νίκη Λοϊζίδη, "Το χιούμορ ως μηχανισμός υπέρβασης της "έξαλλης ελληνολατρίας" του Νίκου Εγγονόπουλου" - Νίκος Δασκαλοθανάσης, "Ο Εγγονόπουλος σουρεαλιστής;" - Σωτήρης Σόρογκας, "Ο Εγγονόπουλος και η παράδοση"...

Εκείνοι οι ποιητές, οι διανοούμενοι και οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες, πολλοί από αυτούς μαρξιστές, των οποίων την προσοχή προσέλκυσαν το περιοδικό "La Revolution Surrealiste" και ο Αντρέ Μπρετόν, συνειδητοποίησαν ότι είχε έρθει ο καιρός να απελευθερώσουν τη μορφή έκφρασης, να δώσουν υπόσταση στον κόσμο του ασυνείδητου, του ονείρου και του "καθαρού ψυχικού αυτοματισμού". Ήταν πρόθυμοι να δώσουν μορφή και σχήμα στους εφιάλτες τους, στην παράνοιά τους, στον καταπιεσμένο ερωτισμό τους και στη σκοτεινή πλευρά του μυαλού τους. Ο "Σουρεαλισμός", όπως τον όρισε ο Μπρετόν, ήταν "πέρα απ...

Σάββατο 19 Ιανουαρίου 1935 η Καθημερινή αναγγέλλει ότι "την προσεχή Παρασκευήν και ώραν 7 1/4 μ.μ. θα δοθή εις την Λέσχην Καλλιτεχνών διάλεξις με ομιλητήν τον κ. Α. Εμπειρίκον και θέμα "Περί Σουρρεαλισμού". Η περίφημη αυτή διάλεξη, λίγους μήνες πριν από την κυκλοφορία της Υψικαμίνου, είχε χαθεί από τα τέλη της δεκαετίας του '30 και βρέθηκε πρόσφατα. Ο Ελύτης παρακολούθησε τη διάλεξη και μας έδωσε τις δικές του εντυπώσεις. "Την άλλη μέρα, έγινε η διάλεξη μπροστά σε μερικούς βλοσυρούς αστούς που άκουγαν, φανερά ενοχλημένοι, ότι εκτός από τον Κονδύλη και τον Τσαλδάρη, υπήρχαν...

Η έκθεση "Πέρα από το πραγματικό" εξετάζει τις επιρροές του σουρεαλιστικού κινήματος στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή. Αφετηρία της έκθεσης αποτελεί το έργο του Νίκου Εγγονόπουλου (1907-1985) με τίτλο "Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός" του 1936. Από τα πρώτα σουρεαλιστικά πειράματα του καλλιτέχνη, συμπεριλήφθηκε στην Μπιενάλε Βενετίας το 1954 που ήταν αφιερωμένη στον σουρεαλισμό. Ο Εγγονόπουλος, ζωγράφος και ποιητής, εμπλούτισε τους σουρεαλιστικούς πίνακές του με αναφορές στον πολιτισμό και την ιστορία της Ελλάδας. Καταργώντας τη λογική, άντλησε εικόνες από το υποσυνείδητο, δημι...

Δώδεκα αυθεντικές συνομιλίες περί ερωτισμού, μεταξύ των κορυφαίων του σουρεαλισμού, καταγεγραμμένες από τους ίδιους. Η σουρεαλιστική αισθητική μορφοποιεί έναν διάλογο που διακρίνεται από την οξυδέρκεια και την ευρηματικότητα των συνομιλητών και που αναδεικνύει τις πολυποίκιλες διαστάσεις ενός θέματος, που έχει πλέον κατακλύσει το επικοινωνιακό μας πεδίο, είτε ως μέσο διαφήμισης και πώλησης, είτε ως μέθοδος διαστρέβλωσης και μηδενισμού. Η χειραφέτηση, από τα σημαντικότερα προτάγματα του μοντερνισμού, υλοποιείται εδώ χάρη στην ειλικρίνεια και την αμεσότητα με την οποία...

Η ζωή και το έργο του Jacques Vache (1895-1919) και ο αντίκτυπος της παρουσίας του σε μια μικρή ομάδα ποιητών που κινούνταν στο Παρίσι του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σημαδεύουν την άμεση προϊστορία του υπερρεαλισμού και της ριζικής τομής που αυτός έμελλε να επιφέρει στην έκφραση και στην εμπειρία. Μια ζωή εξαιρετικά σύντομη, ένα έργο που δεν εντάσσεται σε καμία αποδεκτή μορφή λογοτεχνίας, καθώς περιορίζεται σε επιστολές κι ευκαιριακά σκίτσα. Το γεγονός ότι ο Υπερρεαλισμός υπήρξε γέννημα μιας γενιάς νέων που σημάδεψε η φρίκη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου αποτυπώνεται σε τούτες...

Ο Νίκος Εγγονόπουλος δεν έχει ανάγκη από τα επετειακά αφιερώματα στην εκατονταετία του, ούτε και από τις όψιμες εκδηλώσεις του κρατικού ενδιαφέροντος για να δικαιωθεί. Είναι άλλωστε καταξιωμένος προ πολλού στις συνειδήσεις μας σαν ένας απ' αυτούς που κέντησαν τη νεοελληνική ταυτότητα με την οξύτητα του ποιητικού του λόγου και μια ευφάνταστη εικαστική διεισδυτικότητα, με τον απελευθερωμένο του ψυχισμό και τη γενναιότητα της συμπεριφοράς του. Ως ένα σπάνιο, εξαιρετικά πολύτιμο είδος που μας ξαφνιάζει πάντοτε αναζωογονητικά με τη μεικτή αλλά νόμιμη υπόσταση της ανθρωπιάς του -...

Τα μυστικά του σινεμά Είναι σαν της ποιήσεως τη μαγεία Είναι σαν ποταμός που ρέει Εικών εικών και άλλες εικόνες Κ' αίφνης - διακοπή Cut! Cut! Coupez! (Παρών και ο clackman κάθε τόσο) Κ' έπειτα πάλι ο ποταμός Κ' έπειτα πάλι εικόνες Και ουδέποτε χάνεται ο ειρμός Όχι στο νόημα μα στη μαγεία Όσο και αν ρέουν τα καρέ Βωβού ή ομιλούντος Σαν ποταμός που ρέει Ή σαν κορδέλα που εκτυλίσσεται Φθάνει να ρέει η κάθε εικόνα Με άκραν συνέπειαν στον εαυτόν της Φθάνει να ζει πλήρη ζωή η κάθε μια Τα μυστικά του σινεμά Δεν είναι στο νόημα μα στην αλήθεια που έχουν Τα ορατά...

Ένα έργο συναρπαστικά πρωτότυπο, αφηγηματικό και δοκιμιακό ταυτόχρονα, που μετακινεί και διευρύνει τις γνωστές οριοθετήσεις του σουρεαλιστικού κινήματος προς τη μοναδική εμπειρία μιας λαϊκής του εκφοράς. Η δοκιμιακή χαρτογράφηση του διανοητικού και καλλιτεχνικού σύμπαντος του Κώστα ντε Βαλαμόντε, μαζί με τη θεατρικότητα της κοινωνικότητάς του, αποτελεί τον καμβά μιας μυθιστορικής αφήγησης, όπου σε μια τυχαία παραλληλία εμπειριών και εκφράσεων συγχωνεύεται ο ακαδημαϊσμός της ντανταϊστικής και σουρεαλιστικής σκέψης των μεγάλων πρωτευουσών της Ευρώπης με την απέραντη ατομικότη...

Το νταντά και ο υπερρεαλισμός θεωρούνται γενικώς δύο από τα πιο γοητευτικά και σημαίνοντα καλλιτεχνικά κινήματα του 20ου αιώνα. Η τέχνη και η ποίηση που συνδέονται με τα πρωτοποριακά αυτά κινήματα -η πνευματική παραγωγή σπουδαίων προσωπικοτήτων όπως ο Αντρέ Μπρετόν, ο Μαρσέλ Ντυσάν, ο Μαξ Έρνστ, ο Τζον Χάρτφιλντ, ο Χοάν Μιρό και ο Σαλβαδόρ Νταλί- κινούνται ανάμεσα στον παραλογισμό που τα στοιχειώνει, στο άναρχο χιούμορ και την πρόκληση. Το νταντά είναι νεωτεριστικό και συγκρουσιακό. Ο υπερρεαλισμός, ομοίως, είναι αντι-αστικός ως προς το πνεύμα του, αλλά βαθύτερα εμποτισμένο...

"...Στον υπερρεαλισμό δεν προσεχώρησα ποτέ. Τον υπερρεαλισμό τον είχα μέσα μου, όπως είχα μέσα μου το πάθος της ζωγραφικής, από την εποχή που γεννήθηκα. Αλλά, για να βρω τον δρόμο μου τον αληθινό, τον υπερρεαλιστικό, για να μπορέσω να εκδηλωθώ ελεύθερα και απερίσπαστα, αυτό το χρωστώ σε δύο κορυφαίους, στις δύο μεγαλύτερες μορφές που παρουσίασε ποτέ, ίσαμε τώρα, εξ όσων γνωρίζω, το παγκόσμιο υπερρεαλιστικό κίνημα. Ευτύχησα (το λέγω για τρίτη φορά), ευτύχησα να γνωρίσω τον μεγάλο ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο και τον μεγάλο ζωγράφο, τον μεγάλο Βολιώτη Γεώργιο ντε Κήρυκο. Συγκαταλ...

Το έργο του Νάνου Βαλαωρίτη, "Γη του διαμαντιού", γράφτηκε στα γαλλικά, την περίοδο που ο ποιητής ήταν μέλος στην ομάδα του Μπρετόν, δηλαδή το 1958. Η "Γη του διαμαντιού" δεν είναι μια αυτόνομη ποιητική συλλογή. Αποτελείται από κείμενα που συνοδεύουν τις λιθογραφίες της συζύγου του, Μαρί Ουίλσον, η οποία υπήρξε επίσης μέλος της γαλλικής υπερρεαλιστικής ομάδας. Κι ενώ για τους περισσότερους Έλληνες υπερρεαλιστές η βασική επιδίωξη υπήρξε ο συγκερασμός των υπερρεαλιστικών προτάσεων με το "ιδεολόγημα της ελληνικότητας" (Ιβάνοβιτς, "Υπερρεαλισμός και 'Υπερρεαλισμοί'", Πολύτυπο,...

Η προσέγγιση του υπερρεαλισμού από τον Πάνο Καραβία, έναν από τους πιο ενδιαφέροντες δοκιμιογράφους της γενιάς του '30, αντικατοπτρίζει το έγκαιρο ενδιαφέρον που είχε η ελληνική διανόηση, για το λογοτεχνικό και εικαστικό αυτό κίνημα. Στα τέσσερα δοκίμιά του, αφιερωμένα σε κρίσιμα σημεία της υπερρεαλιστικής ποιητικής, ο Καραβίας αναλύει το ιδεολογικό υπόβαθρο, την πολιτική δυναμική, όπως και τη στενή σχέση του κινήματος με την ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόυντ. (Α. Ζ.)

Κανένας καλλιτέχνης του 20ου αιώνα δεν κατάφερε να γίνει τόσο γνωστός όσο ο Σαλβαδόρ Νταλί. Αναγνωρίσιμος και αναγνωρισμένος από ειδικούς, κριτικούς, ιστορικούς και μουσειολόγους, ο θρύλος του κατάφερε να εξαπλωθεί ακόμη και στα πιο λαϊκά κοινωνικά στρώματα, γεγονός όμως που δεν τον γλίτωσε από τις πολυάριθμες επικρίσεις και τις έντονες διαμάχες, τις οποίες βέβαια τροφοδοτούσε και ο ίδιος. Το καλλιτεχνικό και λογοτεχνικό του έργο, (αλλά και η απήχηση που είχε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης) αποτελούν ένα σύνολο συμπαγές, πλήρες δημιουργικότητας, το οποίο, παρότι δεν έχει ακόμη...

Το πρόβλημα της τοποθέτησης του υπερρεαλισμού στο μεγάλο μοντερνιστικό κίνημα του 20ού αιώνα έχει μείνει ανεξέταστο. Η διάδοση και οι χιλιάδες μελέτες για το φαινόμενο του υπερρεαλισμού μαρτυρούν την περιέργεια και το ρίγος που προκαλεί ακόμα και σήμερα η αλλοίωση της πραγματικότητας, συχνά ακραία, στις εικόνες των καλλιτεχνών. Η ποίηση, πιο δυσπρόσιτη, δεν χαίρει τέτοιας δημοφιλούς προβολής όσο τα εμπορικοποιημένα πια προϊόντα της υπερρεαλιστικής τέχνης, που φέρουν αμύθητες τιμές. Πρόθεσή μου είναι όχι να υπερασπιστώ την αληθινή οντότητα του υπερρεαλισμού -αυτό έχει γίνει...

[...] Ο Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985), κύριος εκπρόσωπος του κινήματος και μοναδικός μεσοπολεμικός σουρεαλιστής ζωγράφος στη χώρα μας, τοποθετεί την ελληνική μυθολογία στη βάση της θεματικής του πυραμίδας. Δεν επιχειρεί, ωστόσο, τη λεγόμενη "επιστροφή στις ρίζες", όπως η πλειοψηφία των καλλιτεχνών της γενιάς του. Δεν προσεγγίζει τη μυθολογία με αρχαιολαγνεία, ούτε με νοσταλγία, αλλά ως ίσος προς ίσον. Καταγράφει την προβολή των μύθων στην εποχή του, αποκαλύπτοντας ανατρεπτικές, ονειρικές και ερωτικές συνιστώσες τους. "Σαν Έλληνας" όπως θα έλεγε ο ίδιος, αλλά κυρίως ως σουρ...