Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Η φιλοσοφία και η λογοτεχνία προσπαθούν στον βαθύτερο πυρήνα τους είτε συγκροτημένα να αρθρώσουν είτε αμήχανα να ψελλίσουν απαντήσεις στα διαχρονικά και υπερτοπικά υπαρξιακά ερωτήματα, γι' αυτό θέματα σαν τον έρωτα, τον χρόνο, την ανθρώπινη μοίρα και την υπαρξιακή δικαίωση, τον θάνατο, τη μοναξιά, το γνωστό και το άγνωστο, το εφικτό και το ανέφικτο προσεγγίζονται και από τις δύο. Απλώς το αναφαίρετο στοιχείο της πρώτης, που απορρέει από την περίπλοκη συνύπαρξη σκέψης, συναισθημάτων και γλώσσας, είναι η διανοητική διαδικασία που τείνει προς την καθολικευμένη αφαίρεση· το βαθ...

Στο ανά χείρας βιβλίο ο Φιλίπ Σαμπό, διαπρεπής μελετητής των σχέσεων της φιλοσοφίας και της λογοτεχνίας, εγκύπτει σε εγχειρήματα προσέγγισης σημαντικών λογοτεχνικών κειμένων (Προυστ, Μπέκετ, Β. Γουλφ, Τ. Μαν κ.ά.) από Γάλλους φιλοσόφους στο τελευταίο μισό του εικοστού αιώνα (Ντεριντά, Ντελέζ, Μαρκέ, Ρικέρ, Ντεκόμπ, Μπαντιού και Φουκώ) σε γόνιμη αναμέτρηση με Γερμανούς φιλοσόφους (Καντ, Χέγκελ, Νίτσε ή Χάιντεγκερ) για το οικείο ζήτημα. Ο Σαμπό απορρίπτει διαρρήδην τη θεώρηση της φιλοσοφίας και της λογοτεχνίας ως ριζικά διακριτών μαθήσεων και δη τις ποικίλες απόπειρες υπαγωγή...

Δεν ήθελα οι συζητήσεις μας με τον Τσαρλς Τέιλορ να περιστρέφονται γύρω από ερωτήματα όπως "Τι σημαίνει η πίστη για εσάς;". Ήταν προτιμότερο, για μένα, να αναλάβουμε το ρίσκο της ανάλυσης μιας μαρτυρίας πίστεως μέσω κάποιων βιβλίων, επειδή μια τέτοια προσέγγιση θα απέφευγε το σύνηθες αναμάσημα κοινοτοπιών και γενικών ορισμών. Με τη δημοσίευση του "Διλήμματα και συσχετισμοί" (Dilemmas and Connections), ο Τέιλορ εμβάθυνε περαιτέρω στις σκέψεις που είχε καταθέσει στο "Μια κοσμική εποχή", στηριγμένος στα έργα της Άιρις Μέρντοχ, του Άλασνταιρ Μακιντάιρ, του Ρόμπερτ Μπράντομ και...

Με την ποίηση μαθαίνουμε να θαυμάζουμε. Με τη φιλοσοφία μαθαίνουμε να ρωτάμε. Φιλοσοφία και ποίηση μας μαθαίνουν την τέχνη να λογαριάζουμε τη ζωή μας, θαυμάζοντας και ρωτώντας με ασυνήθιστο τρόπο, ακόμη και για πράγματα που τα θεωρούμε συνηθισμένα. Στους τόπους όπου η στοχαστική ποίηση του Γιώργου Σεφέρη συναντά τον ποιητικό στοχασμό του Φρίντριχ Νίτσε και του Μάρτιν Χάιντεγκερ αναφέρονται τα δύο δοκίμια αυτού του βιβλίου, εμπλουτισμένα με βιβλιογραφικές αναφορές για παραπέρα μελέτη και πλαισιωμένα από το φιλοσοφικό δοκίμιο του Παναγιώτη Δόικου, επίκουρου καθηγητή φιλοσοφία...

Η κυριαρχία της Φιλοσοφίας πάνω στην Ποίηση επιβλήθηκε από την εποχή του Πλάτωνα, αναγνωρίζοντας στην πρώτη την κατοχή της Αλήθειας και την παιδευτική ικανότητα, υποβιβάζοντας τη δεύτερη σε μιμητική πράξη και προσδιορίζοντας τη διάσταση των δύο πεδίων του λόγου μέχρι τους νεότερους χρόνους. Η σχέση αυτή, ωστόσο, από τον 18ο αιώνα, αρχίζει να εξελίσσεται σε σύγκλιση, καταλύοντας την παραδοσιακή διάκριση. Παρά τον διαφορετικό τρόπο αναζήτησης και λεκτικής μορφοποίησης της Αλήθειας, Ποίηση και Φιλοσοφία συναντώνται στο εγχείρημα ανάκτησης ενός λέγειν πλήρους νοήματος, με τους...

Ο Πλάτων ονόμασε ποιητική κάθε δύναμη που γίνεται αιτία να υπάρχουν πράγματα, τα οποία προηγουμένως δεν υπήρχαν. Και οι περισσότεροι, αν όχι και όλοι, θα συμφωνούσαμε ότι η φαντασία είναι μια τέτοια δύναμη. Εντούτοις, τι είναι η φαντασία, πώς εκδηλώνεται η δημιουργικότητά της και πόσο καινούργια μπορούν να είναι τα πράγματα που δημιουργεί; Κι ακόμα, εφόσον υπάρχουν κι άλλες ποιητικές δυνάμεις (το γίγνεσθαι, η φύσις ή ακόμα και ο Θεός), σε τι διαφέρει η φαντασία από αυτές; Επιπλέον, ποια είναι η σχέση της φαντασίας με τη μνήμη, τη συνείδηση, τη σκέψη, το λόγο και τη γλώσσα,...

Ο Πλάτων ονόμασε ποιητική κάθε δύναμη που γίνεται αιτία να υπάρχουν πράγματα, τα οποία προηγουμένως δεν υπήρχαν. Και οι περισσότεροι, αν όχι και όλοι, θα συμφωνούσαμε ότι η φαντασία είναι μια τέτοια δύναμη. Εντούτοις, τι είναι η φαντασία, πώς εκδηλώνεται η δημιουργικότητά της και πόσο καινούργια μπορούν να είναι τα πράγματα που δημιουργεί; Κι ακόμα, εφόσον υπάρχουν κι άλλες ποιητικές δυνάμεις (το γίγνεσθαι, η φύσις ή ακόμα και ο Θεός), σε τι διαφέρει η φαντασία από αυτές; Επιπλέον, ποια είναι η σχέση της φαντασίας με τη μνήμη, τη συνείδηση, τη σκέψη, το λόγο και τη γλώσσα,...

Διακόσια χρόνια μετά τη γέννηση του Μαρξ, συνομιλώντας με το φάντασμά του, πραγματευόμαστε, ίσως περισσότερο από ποτέ, το βάρος μιας κληρονομιάς, που αφέθηκε να ολοκληρωθεί στα οδοφράγματα της ιστορίας. Είναι εκείνη που τροφοδοτεί εν τέλει την τόσο διάσημη, μα στην πράξη λησμονημένη, μαρξική επιταγή· να απελευθερώσουμε την κριτική. Η κριτική έμελλε να αναζητήσει μονάχα μία ζωή πρακτική. Πραγματικών ανθρώπων, που ζουν μεταξύ ανθρώπων, που κουβαλούν στις πλάτες όσους έφυγαν κι εκείνους που μέλλονται για να 'ρθουν. Μία ζωή, αυτών που μπορούν να πυκνώσουν τον χρόνο, δίνοντας στ...

Το 1944, ο σουρεαλιστής συγγραφέας και ποιητής Ρενέ Ντομάλ φεύγει από τη ζωή σε ηλικία μόλις 36 ετών, αφήνοντας πίσω του ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα, το περίφημο "Όρος Ανάλογο". Μια αλληγορική ιστορία αναζήτησης μέσω της οποία ο συγγραφέας παρουσιάζει σε μορφή περιπέτειας την πορεία της εσωτερικής ανάπτυξης του ανθρώπου. Καθοδηγούμενοι από τον μυστηριώδη Πατήρ Σογόλ, μια ιδιαίτερη ομάδα ανθρώπων ξεκινάει ένα μακρινό ταξίδι με σκοπό να βρει το Όρος Ανάλογο, ένα μυστικό τόπο που αποτελεί ουσιαστικά "πύλη για τον ουρανό". Η ομάδα, μετά από πολλές περι...

Η ποίησις του Παλαμά δεν είναι κατασκευή στίχων για ορισμένο σκοπό αλλά δημιουργία με την υψηλοτέρα της έννοια διότι συνδυάζει την δημιουργία των υψηλοτέρων αισθητικών στιγμών με τα λεπτότερα και βαθύτερα νοητικά δημιουργήματα. Και μέσα από τα θαυμάσια και υπέροχα αυτά καλλιτεχνήματα λάμπουν γι' αυτούς που θέλουν και μπορούν να δουν τις πιο λεπτές και πιο βαθειές αλήθειες. Η ελληνικότητα του έργου του Παλαμά φαίνεται ακριβώς στο σημείο της κρυστάλλινης σκέψεως, στην έλλειψη του σκιερού και συγκεχυμένου. Το έργο του Παλαμά φιλοσοφικώς θεωρούμενον προσθέτει νέο μεγαλειώδη ελλ...

Οι "σχέσεις" φιλοσοφίας και λογοτεχνίας είναι όντως γοητευτικές. Το "οδοιπορικό" αυτού του βιβλίου, πέρα απ’ το συγκεκριμένο του χαρακτήρα, δημιουργεί εναύσματα προσωπικών αναβλέψεων και εξακοντισμών, δεδομένης της θεματικής του προοπτικής η οποία δεν αναφέρεται αποκλειστικά σε ένα συγκεκριμένο έργο. Αγκαλιάζει πολυφωνικά και με οντολογική τρυφερότητα εκζητήσεις οι οποίες υπερβαίνουν τις προοπτικές της καθημερινότητας ανοίγοντας ταυτόχρονα ορίζοντες δημιουργικού στοχασμού που προσβλέπει στο κάλλος.

Ξεκινώντας από τη δική του εμπειρία της ξενιτειάς, ο Δημήτρης Μαρκής εστιάζει στο τρίπτυχο "βιώματα"-"διαβάσματα"-"θεσμοθετήματα", που σηματοδοτεί την κοινοπραξία φιλοσοφίας, λογοτεχνίας και κοινωνιολογίας. Η ξενιτειά εξετάζεται με υπαρξιακό ενδιαφέρον και χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες και πολιτικές ιδεοληψίες. Το βιβλίο ως τέτοιο πρέπει να διαβαστεί, ως η φαινομενολογία μιας ζωής που αιωρείται μεταξύ δύο πατρίδων, χωρίς τη δυνατότητα να συμφιλιώνει την αντίθεση αυτή. [...] Το παρόν πόνημα είναι συνέχεια -η άλλη πλευρά- του βιβλίου "Μαθήματα εισαγωγής στη φιλοσοφία"...

Στο τέλος της δεκαετίας του 1960 εγκαινιάζεται από τον ρομανιστή H. R. Jauss μια νέα κατεύθυνση στην αντιμετώπιση της λογοτεχνίας γνωστή με το όνομα "έρευνα της πρόσληψης" (βλ. σχετικά R. C. Holub, "Reception theory. A critical introduction", Λονδίνο-Νέα Υόρκη 1984). Χάρη σ’αυτή, το βάρος της εξέτασης μετατοπίζεται από τον συγγραφέα και το έργο στον δέκτη και την επίδραση που ασκεί πάνω του το λογοτεχνικό προϊόν. [...] Στο διεξοδικό μελέτημα που παρουσιάζεται εδώ σε μετάφραση, ο καθηγητής της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Τυβίγγης Richard Kannicht επιχει...

Ο Ζακ Ντερριντά εισηγείται μια πρακτική της φιλοσοφίας ως αποκατασκευής (αποδόμησης) των θεολογικού χαρακτήρα παραδοσιακών εννοιών της, όπως η αμεσότητα της "φωνής" και η έννοια του "σημείου", στις οποίες στηρίζεται κάθε ιδεαλιστική σημασιολογία. Μια τέτοια σκέψη κινδυνεύει πάντα να παρεξηγηθεί. Όταν αρνείται, στη "Λευκή μυθολογία" (1971), την έννοια της μεταφοράς, επειδή ανήκει και αυτή σε εκείνες που χρήζουν αποκατασκευής, φίλοι και εχθροί θα σπεύσουν να συμπεράνουν ότι, για τον Ντερριντά, όλα είναι μεταφορές... Δύο ειδικοί του φιλοσοφικού κλάδου της ρητορικής, που ασχο...

Αυτό το οποίο κρίνεται εδώ είναι η εξής υπόθεση εργασίας: η "γενιά του '30", με αιχμή το δοκίμιο, το οποίο συνιστά μια "ιδιαίτερη παράμετρο", εμφανίστηκε ως "γενιά των ιδεών" και είχε ως "πρωτοστάτη" ή "δημόσιο εκπρόσωπο" και επομένως "διαχρονικό και διαπρύσιο υπερασπιστή" της τον Γιώργο Θεοτοκά (1905-1966) που εκφράζει την "ιδεολογία της και τροφοδοτεί τη μυθολογία της". Ό,τι δηλαδή "φτάνει ως τις μέρες μας" ως "πολιτισμικό μόρφωμα και ιδεολόγημα" ή ως "πολιτισμική ιδεολογία", γεγονός που απαιτεί μια "πιο ευφάνταστη ανασύνθεση του πολιτιστικού αφηγήματος της γενιάς του '30...

"Βεβηλώνω σημαίνει αποδίδω εκ νέου στην κοινοχρηστία ό,τι είχε διαχωριστεί στη σφαίρα του ιερού". Αυτός ο ορισμός συνιστά τον μίτο της Αριάδνης που προσανατολίζει τον αναγνώστη στο ταξίδι του μέσα από τις εννέα σύντομες πρόζες, που κινούνται με επιτυχία μεταξύ φιλοσοφικής γραφής και λογοτεχνίας, στις οποίες ο Αγκάμπεν σταχυολόγησε τα πλέον επείγοντα και επίκαιρα σημεία της σκέψης του. Από τη θεωρία του υποκειμένου, επαναδιατυπωμένη ως μύχια σχέση μεταξύ Genius και Εγώ, έως το πρόβλημα του μεσσιανικού χρόνου, όπως προβάλλει σε συγκεκριμένες μορφές και εμπειρίες. Από την παρω...

Όλες σχεδόν οι παραδόσεις και οι μυθολογίες κάνουν λόγο για ένα αρχικό κέντρο του κόσμου, για ένα ιερό δένδρο που έχει τις ρίζες του στη γη και τα κλαδιά του φτάνουν στο υπερπέραν, για ένα ιερό όρος που η κορυφή του φτάνει στον ουρανό, για κάποιο είδος γέφυρας εντέλει μέσω της οποίας ο άνθρωπος μπορεί να επικοινωνήσει με το Θείον. Τι θα σήμαινε όμως αν υπήρχε στ' αλήθεια μια τέτοια "σκάλα για τον ουρανό", που για κάποιους λόγους παραμένει αθέατη στα μάτια των συνηθισμένων ανθρώπων; Μια ομάδα ιδιαίτερων ανθρώπων, μετά από πολλές μελέτες και έρευνες, πείθεται τελικά για την...

Τι είναι (η) άβυσσος; Αυτή, η άβυσσος, για το υποκείμενο, είναι οντολογικά, και ερμηνευτικά, κραταιή σε σχέση με το θεμέλιο και την περιπλάνηση: Γιατί, η άβυσσος είναι πάντοτε παρούσα: προηγείται της παρουσίας του θεμελίου, υπόκειται αυτού κατά την παρουσία του, αναγκάζει το υποκείμενο να κατακρημνισθεί μέσα της κατά την αποθεμελίωση / αφαίρεση του θεμελίου του. Γιατί, η άβυσσος προηγείται της περιπλάνησης, είναι η οντολογική της προϋπόθεση και παραχρήμα η πρωταρχική ερμηνευτική κατηγορία σε σχέση με αυτήν. Γιατί, η άβυσσος είναι ταυτόσημη με την πιο κρίσιμη δια...