Φιλοσοφία και νεοελληνική λογοτεχνία

Πτυχές μιας σύνθετης σχέσης

Η φιλοσοφία και η λογοτεχνία προσπαθούν στον βαθύτερο πυρήνα τους είτε συγκροτημένα να αρθρώσουν είτε αμήχανα να ψελλίσουν απαντήσεις στα διαχρονικά και υπερτοπικά υπαρξιακά ερωτήματα, γι' αυτό θέματα σαν τον έρωτα, τον χρόνο, την ανθρώπινη μοίρα και την υπαρξιακή δικαίωση, τον θάνατο, τη μοναξιά, το γνωστό και το άγνωστο, το εφικτό και το ανέφικτο προσεγγίζονται και από τις δύο. Απλώς το αναφαίρετο στοιχείο της πρώτης, που απορρέει από την περίπλοκη συνύπαρξη σκέψης, συναισθημάτων και γλώσσας, είναι η διανοητική διαδικασία που τείνει προς την καθολικευμένη αφαίρεση· το βαθύτερο θεμέλιο της δεύτερης είναι η γλωσσικά δομημένη συγκινησιακή δραστικότητα που οδηγεί σε αισθητική λειτουργία το πλέγμα ιδεών, συναισθημάτων και βιωμάτων. Αναπόδραστο, λοιπόν, είναι η φιλοσοφία και η λογοτεχνία να συνευρίσκονται, εισχωρώντας δυνάμει η μία στην περιοχή της άλλης. Το ότι έχουν διαφορετικούς στόχους δεν αποκλείει την αλληλοδιείσδυση. Η πλήρης χαρτογράφηση του περίπλοκου πεδίου συνύπαρξης και αλληλοεπηρεασμού φιλοσοφίας και νεοελληνικής λογοτεχνίας παραμένει στην άλω του επιστημονικού αιτήματος. Θεωρούμε δεδομένο ότι οι σχετικές μελέτες, αρκετές από τις οποίες είναι λειτουργικές και ιδιαιτέρως αξιόλογες, δεν είναι ακόμη τόσο πολλές, ώστε να δημιουργηθεί εκείνη η πνευματική δυναμική, στο έδαφος της οποίας μπορεί να βλαστήσει μία επαρκής συνολική πραγμάτευση των συγκεκριμένων σχέσεων. Για να ωριμάσουν βαθμιαία οι συνθήκες, ώστε να προκύψουν συνθετικές και σφαιρικότερες αντιμετωπίσεις των σχέσεων φιλοσοφίας και νεοελληνικής λογοτεχνίας, πτυχές των οποίων παραμένουν ουσιαστικά αδιερεύνητες, χρειάζεται να προηγηθούν μερικότερες προσεγγίσεις και έναν τέτοιο ρόλο φιλοδοξεί να επιτελέσει το ανά χείρας βιβλίο.