Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Στην ιστορία των ιδεών του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, το έργο του Montesquieu κατέχει ασφαλώς μια εξέχουσα θέση, αποτελώντας ταυτόχρονα αντικείμενο πολλαπλών και διαφορετικών ερμηνευτικών θεωρήσεων. Από την πλευρά του, ο συγγραφέας του βιβλίου υποστηρίζει τη στωική ρίζα της φιλοσοφίας του Montesquieu και επιχειρεί να αναδείξει επιμέρους πτυχές του έργου του αριστοκράτη στοχαστή, με βασικό άξονα αναφοράς το διαχρονικό φιλοσοφικό ζήτημα της σχέσης ελευθερίας και αναγκαιότητας. Η γνωσιοθεωρητική θέση του νόμου στη φιλοσοφία του Montesquieu, το ζήτημα του φιλοσοφικού και ιστορικού...

Ο Ντ' Αλαμπέρ αρχίζει το δοκίμιό του "Στοιχεία Φιλοσοφίας" δίνοντας μια γενική περιγραφή του πνεύματος που επικρατούσε κατά τα μέσα του 18ου αιώνα. Προλογίζει την περιγραφή του με την παρατήρηση ότι για την πνευματική ζωή των τριακοσίων προηγούμενων χρόνων το ορόσημο που σημαδεύει το κέντρο αυτού του αιώνα υπήρξε πάντα μια σημαντική καμπή. Η Αναγέννηση αρχίζει στα μέσα του 15ου αιώνα· η Μεταρρύθμιση αρχίζει στα μέσα του 16ου αιώνα και στα μέσα του 17ου αιώνα η καρτεσιανή φιλοσοφία μεταβάλλει θριαμβευτικά την όλη εικόνα του κόσμου. Μπορεί άραγε να παρατηρηθεί μια ανάλογη κίν...

Γιατί μας αρέοει (ή δεν μας αρέσει) ένας πίνακας, ένα ποίημα, μια γυναίκα, ένα τοπίο; Ποιοι μηχανισμοί διαμορφώνουν την καλαισθησία, τα καλό γούστο; Υπάρχει το αντικειμενικά, το διαχρονικά ωραίο, μεγάλο, τέλειο - και, αν όχι, τι καθορίζει τελικά τις αισθητικές μας απολαύσεις; Σε παρόμοια ερωτήματα επιχειρεί ν' απαντήσει ο μεγάλος Γάλλος φιλόσοφος στο έργο του αυτό. Δεν πρόκειται ωστόσο για ένα δοκίμιο περί αισθητικής· είναι η προσπάθεια ενός γίγαντα να εκλογικεύσει την ίδια τη ματιά, το βλέμμα μας -όχι για να το περιορίσει αλλά για να του προσδώσει μεγαλύτερο βάθος και προο...

Οι όροι του Descartes που αναφέρονται στην αδιάλυτη ενότητα του Εγώ ως σκεπτομένου και του Είναι σημαίνουν ότι αυτή η ενότητα περιέχεται και είναι δεδομένη στην απλή ενόραση, ότι επομένως είναι το πρώτο πράγμα, η αρχή, ότι δηλαδή είναι πιο βέβαιο και το πιο σαφές, σε σημείο που κανένας σκεπτικισμός δε θα μπορούσε να μη το δεχθεί. Αυτοί οι όροι είναι τόσο κατηγορηματικοί και τόσο σαφείς που οι νεώτερες διατυπώσεις δε συνιστούν παρά ανώφελες επαναλήψεις τους... Hegel

Ο Βολταίρος υπήρξε ο πρώτος και πιο δραστήριους από εκείνους που κατέστησαν αισθητές σε όλους διάφορες μισητές πρακτικές, που ακόμη δεν τις είχαν μισήσει, και οι οποίες έδειχναν να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την άσκηση της δικαιοσύνης. Αφυπνίζει ενδοιασμούς που δεν υπήρχαν, τη φρίκη, που δεν ήταν ακόμη συνειδητή, ως προς ορισμένες διαδικασίες, των οποίων η έλλειψη χρησιμότητας, η αδικία, και η φρικτή αστηρότητα γίνονται αποδεκτές λόγω μιας μακρόχρονης ευπειθούς συνήθειας. Μεταμορφώνεται έτσι σ' ένα είδος νομοθέτη, διαφορετικού είδους, αφού ορίζει, καθιερώνει ένα εντελώς...

[...] Η κριτική επεξεργασία και ανάλυση στην ανά χείρας μελέτη κατατείνει στην εδραίωση της πεποίθησης, ότι κάθε κοινωνικό ζήτημα ή πρόβλημα έχει πνευματικές διαστάσεις και προεκτάσεις και δεν αποτελεί αποτέλεσμα τυφλών εμπειρικών και εξωτερικών οικονομικο-κοινωνικών διαδικασιών. Για τον λόγο αυτό άλλωστε θεωρούμε την κοινωνία σαν σύστημα σταθερών και εδραιωμένων λειτουργικών δομών, που προάγουν την πρόοδο και την εξέλιξη ανθρώπων και θεσμών. [...] (από τον πρόλογο του βιβλίου)

Με φόντο την αυξανόμενη εθνικιστική βία που σημάδεψε την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, το βιβλίο αμφισβητεί τις καθιερωμένες αναλύσεις για τη συγκρότηση του έθνους, μελετώντας την ονειρική επιρροή στη σύγχρονη κοινωνική φαντασία. Ο συγγραφέας, ακολουθώντας και επεκτείνοντας το στοχασμό του Κορνήλιου Καστοριάδη, υποστηρίζει ότι η εθνική φαντασίωση βρίσκεται στον πυρήνα του Διαφωτισμού, ενσαρκώνοντας το ουσιαστικό παράδοξό του: συγκεραίνει την ανθρωπολογική οικουμενικότητα με την υπεροχή του εθνικού ιδεώδους. Σημαντικό στοιχείο της λειτουργίας του παραδόξου αυτού -και θ...

Ο Ζαν-Ζακ Ρουσσό -φιλόσοφος, συνθέτης, παιδαγωγός, πολιτικός στοχαστής- βρισκόταν σε διαρκή κίνηση. Προσπαθούσε να ξεφύγει από τη μισαλλοδοξία, τις διώξεις και τους εχθρούς του που τον αποκαλούσαν παράφρονα και δημόσιο κίνδυνο. Ο Ντέιβιντ Χιούμ, ο πλέον διακεκριμένος φιλόσοφος της αγγλικής γλώσσας, διεθνώς αναγνωρισμένος ως υπόδειγμα αξιοπρέπειας, έσπευσε να τον βοηθήσει. Φυγάδευσε τον Ρουσσό μαζί με τον πολυαγαπημένο του σκύλο, το Σουλτάνο, στην Αγγλία. Ως τη στιγμή που όλα πήγαν στραβά. Στο "Σκύλο του Ρουσσό" οι David Edmonds και John Eidinow πραγματεύονται τη σφοδρή δ...

Στις σελίδες αυτού του βιβλίου γίνεται μια απόπειρα να σκιαγραφηθούν οι σημαντικότερες συμβολές στο διάλογο πολιτικού ουμανισμού και φιλελευθερισμού που διαμόρφωσε τη νεότερη πολιτική σκέψη. Στόχος της ανάλυσης είναι η αποκατάσταση της ιστορικότητας καθεμιάς από τις συμβολές αυτές, ώστε να γίνουν κατανοητές οι προθέσεις και οι επιδιώξεις, πολιτικές και ηθικές, των συγγραφέων που σχολιάζονται, ως προς τη διατύπωση των πολιτικών τους επιχειρημάτων. Μόνο με την κατανόηση των προθέσεων μπορεί να γίνει αντιληπτός ο χαρακτήρας της συμβολικής έκφρασης που υιοθετούν οι στοχαστές γι...

Ο Καντ αποτελεί αδιαφιλονίκητα έναν από τους πλέον σημαίνοντες αλλά και δυσνόητους σύγχρονους φιλοσόφους. Στη σύντομη εισαγωγή του, ο Roger Scruton πραγματεύεται επιδέξια και αποτελεσματικά το εξαιρετικά περίπλοκο θέμα του Καντ, διερευνώντας τις λεπτομέρειες του έργου του και καταδεικνύοντας το λόγο για τον οποίο η "Κριτική του καθαρού λόγου" αποδείχθηκε τόσο ανθεκτική στο πέρασμα του χρόνου. Ο Roger Scruton διατέλεσε καθηγητής αισθητικής από το 1985 έως το 1992 στο Κολέγιο Birkbeck του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

Ο Ρουσσώ υπήρξε ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού διαφωτισμού και ταυτόχρονα ένας από τους αυστηρότερους επικριτές του. Στη μελέτη αυτή για τη ζωή, το έργο, τις πηγές και την επίδραση του Ρουσσώ, ο Robert Wokler παρουσιάζει πώς ο φιλόσοφος επιχείρησε να αξιολογήσει τις εκδοχές του πολιτισμού μας, ασχολούμενος με ένα ευρύ φάσμα επιστημών, εμπνευσμένος από ιδεώδη ανθρωπιστικής αυτοπραγμάτωσης σε συνθήκες αδέσμευτης ελευθερίας. Ο Robert Wokler είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Έξετερ. Έχει διδάξει επίσης στην Οξφόρδη, το Καίμπριτζ, το Πρίνστον, την Ουψάλα...

Μετά τα θεμελιώδη πολιτικά έργα του Χομπς και του Λοκ η "Φιλοσοφική και Πολιτική Βιβλιοθήκη", με ιδιαίτερη υπερηφάνεια, παρουσιάζει για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα τη μνημειώδη πραγματεία του Μοντεσκιέ, της οποίας η σημασία εκτείνεται ταυτόχρονα σε πολλά επίπεδα. Επίκαιρη δεν παραμένει μόνον η προβληματική του χωρισμού των εξουσιών ούτε μόνον η προβληματική του χωρισμού των εξουσιών ούτε μόνον το σύμφυτο μαζί της πρόβλημα της πολιτικής ελευθερίας. Εξ ίσου ενδιαφέρει πάντοτε η σχέση της πολιτειολογικής προβληματικής με την κοινωνιολογική, της ηθικής και της κοινωνικής θε...

Ο φιλόσοφος Ντιντερό, το πιο ανήσυχο και ανατρεπτικό πεύμα του 18ου αιώνα, συχνάζει στο Καφέ ντε λα Ρεζάνς, όπου παρακολουθεί τους άλλους να παίζουν σκάκι. Εκεί συναντιέται με τον ανιψιό του περίφημου μουσικού Ραμό, "ένα κράμα ευγένειας και ποταπότητας, λογικής και παραλόγου", και ανοίγεται μαζί του σε μια ατέλειωτη συζήτηση πάνω στην ηθική, τη μουσική κ.λ.π. Το ενδιαφέρον σε αυτό τον πολυθεματικό "σωκρατικό" διάλογο είναι η βαθμιαία μεταμόρφωση που συντελείται στους δύο χαρακτήρες στη διάρκεια της διαλεκτικής μονομαχίας τους· έτσι π.χ. ο θεότρελος ανιψιός αναδεικνύεται συχ...

Ο Ζαντίγκ είναι η ιστορία ενός ταξιδιού. Ο ήρωας, ένας απλός αστός της Βαβυλώνας, καταφέρνει με την αξία του να γίνει πρωθυπουργός. Θύμα πλεκτάνης, αναγκάζεται να καταφύγει στην Αίγυπτο και να γίνει σκλάβος· ως σκλάβος διατρέχει την Αραβία, αρχίζοντας σιγά σιγά να παίρνει πάνω του. Η αγάπη του για τη βασίλισσα Αστάρτη τον καλεί στη Βαβυλώνα· ξαναβρίσκει την Αστάρτη, θριαμβεύει πάνω στους εχθρούς του κι ανεβαίνει στο θρόνο. Επηρεασμένος από τους μύθους της Ανατολής και την ταξιδιωτική λογοτεχνία της εποχής του, ο Βολταίρος γράφει το μυθιστόρημα της μαθητείας ενός ηγεμόνα,...

Ο Ιμμάνουελ Καντ παραμένει σήμερα επίκαιρος. Μάλιστα για πολλούς φιλόσοφους και σχολιαστές του θα πρέπει να θεωρείται ως ο κατεξοχήν φιλόσοφος της νεωτερικότητας, εκείνος που με την "κοπερνίκεια στροφή" του στον στοχασμό επιτέλεσε μια αξεπέραστη πλέον ρήξη με την παραδεδομένη σκέψη. Ιδίως σε ό,τι αφορά την καντιανή πρακτική φιλοσοφία, από τα μέσα του περασμένου αιώνα καταγράφεται μια αναγέννηση του ενδιαφέροντος και μια έντονη συζήτηση γι' αυτήν, με απώτερο στόχο να βρεθούν εννοιολογικά μέσα για την αποσαφήνιση των σύγχρονων ερωτημάτων σχετικά με το νόημα του ηθικού νόμου κ...

O Marie-Jean-Antoine-Nicolas Caritat, μαρκήσιος de Condorcet, διακεκριμένος μαθηματικός με σημαντική προσφορά στην ανάπτυξη της θεωρίας των πιθανοτήτων και την εφαρμογή των μαθηματικών στις κοινωνικές επιστήμες, υπηρέτησε τη Γαλλική Eπανάσταση με ενθουσιασμό και θερμή πίστη. O Κοντορσέ θα ταχθεί υπέρ της δημοκρατίας, αλλά δεν θα ψηφίσει την ποινή του θανάτου για τον Λουδοβίκο ΙΣΤ΄. Tο όνομά του θα συνδεθεί κυρίως με δύο μεγάλα νομοσχέδια, το ένα για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης (1792), το οποίο αποτέλεσε τη βάση αυτού που υιοθετήθηκε τελικά το 1805, και το δεύτ...

Τι είναι το κοινωνικό συμβόλαιο; Ποιες θεωρίες διατυπώθηκαν για να το περιγράψουν, από την Αρχαιότητα έως τις μέρες μας; Πώς και γιατί οι θεωρητικοί του δέκατου έβδομου και του δέκατου όγδοου αιώνα το πίστεψαν και το αγάπησαν τόσο; Για ποιους λόγους ακόμη και σήμερα φιλόσοφοι, στοχαστές, πολιτικοί και δημοσιολόγοι χρησιμοποιούν με τέτοια συχνότητα τον όρο "κοινωνικό συμβόλαιο"; Στα ερωτήματα αυτά επιχειρεί να απαντήσει το παρόν βιβλίο. Εξετάζει διεξοδικά την έννοια του κοινωνικού συμβολαίου και μελετά τις διάφορες θεωρίες που αναπτύχθηκαν σχετικά, κυρίως στη νεότερη εποχή....

Τα νομοθετικά σχέδια του Jean - Jacques Rousseau για την Κορσική και την Πολωνία αποτελούν δύο από τα πιο ενδιαφέροντα δείγματα γραφής, προκειμένου να προσεγγίσουμε τη σχέση θεωρίας και πράξης, ένα από τα μείζονα και διαχρονικά ζητήματα στην ιστορία των ιδεών και των κινημάτων. Αν με το "Κοινωνικό Συμβόλαιο" ο πολίτης της Γενεύης χάραξε τον ορίζοντα προς τον οποίο οφείλει και μπορεί να προσανατολιστεί η πολιτική, ακολουθώντας τις προσταγές μιας ηθικής του προσώπου και της κοινότητας, με τις νομοθετικές παρεμβάσεις του για την Κορσική και την Πολωνία επιχειρεί "επί του πεδίο...

Ο παρών τόμος περιλαμβάνει τις εισηγήσεις του συνεδρίου που διοργανώθηκε το 2004 από τον Τομέα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με αφορμή τα διακόσια χρόνια από το θάνατο του Ιμάνουελ Καντ. Τα κείμενα πραγματεύονται: Τον τρόπο που ο Καντ αξιοποίησε την προγενέστερη φιλοσοφική σκέψη (ιδίως τον Πλάτωνα, τον Hume και τους Σκώτους διαφωτιστές), Την πρόσληψή του από την Hegel έως τον Καστοριάδη, με ενδιάμεσες περιπτώσεις τους Wittgenstein, Heidegger, Kelsen και Rawls, Θεμελιώδεις πτυχές της καντιανής φιλοσοφίας, με έμφαση στην κοινωνική και φιλοσοφικοϊστορική προβληματ...

Η υπόθεση Καλάς συγκαταλέγεται στα γεγονότα που παραμένουν ως σήμερα ζωντανά στη συλλογική μνήμη των Γάλλων. Αυτήν την ανεξιχνίαστη ως σήμερα υπόθεση μισαλλαδοξίας και τη σύνδεσή της με την περίφημη "Πραγματεία περί ανοχής" (Traite sur la tolerance) του Βολταίρου προσεγγίζει με σφαιρικό τρόπο η παρούσα διάλεξη. Εκθέτει καταρχήν συστηματικά τα πραγματολογικά στοιχεία της υπόθεσης, τον θάνατο του νεαρού Μάρκου Αντωνίου Καλάς στο ισόγειο της οικογενειακής κατοικίας στην Τουλόυζη (που οφείλεται πιθανόν σε αυτοκτονία ή σε ανεξιχνίαστη δολοφονία), ο οποίος αποδόθηκε ανενδοίαστα...