Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Η υπόθεση Καλάς συγκαταλέγεται στα γεγονότα που παραμένουν ως σήμερα ζωντανά στη συλλογική μνήμη των Γάλλων. Αυτήν την ανεξιχνίαστη ως σήμερα υπόθεση μισαλλαδοξίας και τη σύνδεσή της με την περίφημη "Πραγματεία περί ανοχής" (Traite sur la tolerance) του Βολταίρου προσεγγίζει με σφαιρικό τρόπο η παρούσα διάλεξη. Εκθέτει καταρχήν συστηματικά τα πραγματολογικά στοιχεία της υπόθεσης, τον θάνατο του νεαρού Μάρκου Αντωνίου Καλάς στο ισόγειο της οικογενειακής κατοικίας στην Τουλόυζη (που οφείλεται πιθανόν σε αυτοκτονία ή σε ανεξιχνίαστη δολοφονία), ο οποίος αποδόθηκε ανενδοίαστα στον πατέρα του, τον Ουγενότο έμπορο υφασμάτων Ιωάννη Καλάς. Η κοινή γνώμη θεώρησε ότι ο πατέρας εξετέλεσε, κατόπιν διαταγής της προτεσταντικής Εκκλησίας, τον γιο του για να τον εμποδίσει να μεταστραφεί στον καθολικισμό. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Τουλούζης τον καταδίκασε σε μαρτυρικό θάνατο. Ο Claude Lauriol, ειδικός μελετητής της θρησκευτικής έριδας στη Γαλλία του 18ου αιώνα, τοποθετεί την υπόθεση στο ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς της, καθώς τη συνδέει με το κλίμα που κυριαρχεί στη Γαλλία εναντίον των Ουγενότων μετά την Ανάκληση του Διατάγματος της Νάντης. Αυτή είναι η μια παράμετρος του θέματος. Η άλλη αφορά στην ενεργό, αν και κάπως καθυστερημένη, ανάμειξη του Βολταίρου, που τον οδήγησε στη συγγραφή της "Πραγματείας περί ανοχής" αλλά και στη στράτευσή του για τη μετά θάνατον αποκατάσταση του Ιωάννη Καλάς. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η όλη ερμηνεία του εγχειρήματος και η ανάλυση της «Πραγματείας». Η στάση του Βολταίρου παραμένει ένα πολύπλοκο και διφορούμενο ζήτημα, καθώς ο δεϊστής φιλόσοφος φαίνεται να υπερβαίνει την υποστήριξη του προτεσταντικού δόγματος, τασσόμενος κατά βάθος υπερ του θρησκευτικού αδιαφορισμού. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι Ουγενότοι αισθάνθηκαν κάπως αμήχανοι ή και άσκησαν κριτική στο περιεχόμενό της "Πραγματείας". Μια τελευταία παράμετρο αποτελεί η ίδια η δυναμική του εγχειρήματος που ξεπέρασε τα αμφιλεγόμενα σημεία του περιεχομένου, προσδίδοντας στον Βολταίρο τη μυθική διάσταση του υπερασπιστή της ατομικής και θρησκευτικής ελευθερίας.