Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

O 19ος αιώνας, ο αιώνας του αστικού πολιτισμού, είχε πολλές και σπουδαίες πνευματικές επιτυχίες, αλλά η πανεπιστημιακή ιστορική επιστήμη, που τότε ακριβώς αναπτύχθηκε, δεν συμπεριλαμβάνεται σ' αυτές. Πραγματικά, σημειώνεται μια οπισθοχώρηση σ' όλους τους τομείς -εκτός από τις τεχνικές της έρευνας- συγκριτικά με τις, συχνά κακοτεκμηριωμένες, θεωρησιακές και εξαιρετικά γενικευτικές μελέτες, με τις οποίες, όσοι έζησαν την πιο ριζικά επαναστατική εποχή, τον αιώνα της γαλλικής και της βιομηχανικής επανάστασης, επιχειρούσαν να κατανοήσουν τις μεταλλαγές της ανθρώπινης κοινωνίας....

[...] Θα αναρωτηθεί κανείς τι σχέση μπορεί να έχει η ιστορική παιδεία με την ιστορική έρευνα, αφού η ιστορική παιδεία είναι μια κατάσταση του νου που μπορεί να παίρνει τις αφορμές της όχι από τη διαδικασία της έρευνας αλλά από τις μεγάλες συνθέσεις της ιστοριογραφίας. Φυσικά, είναι ευνόητο ότι για να φτάσει κανείς στις μεγάλες συνθέσεις θα πρέπει να έχει προηγηθεί έρευνα -θα πρόσθετα: η έρευνα που εγκλείει την απαίτηση της σύνθεσης- πράγμα που σημαίνει ότι στο βαθμό όπου η ιστορία λειτουργεί μέσα μας, στο βαθμό όπου θέλουμε να λειτουργεί η ιστορία μέσα μας ως στοιχείο της π...

H μελέτη αυτή πρωτοδημοσιεύτηκε γερμανικά με τον τίτλο "Jacob Philipp Fallmerayer und die Entstehung des neugriechischen Historismus" στο περιοδικό του Μονάχου "Sudostforschungen", τ. ΧΧΙΧ, έτ. 1970, σ. 43-90. Η παρούσα δημοσίευση, σ' ελληνική μετάφραση, έγινε δυνατή χάρη στην πρόσκληση και την επιθυμία της "Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού" να συμπεριλάβουν την παλιά, όχι όμως και παλιωμένη, όπως φαίνεται, εκείνη εργασία στη σειρά των εκδόσεων. Στη μετάφραση αυτή αποδίδεται πιστά το αρχικό κείμενο χωρίς ουσιαστικές αλλαγές, μ' εξαίρεση τις παραπομπές και σημειώσεις, στι...

Το πρόγραμμα αποδελτίωσης εφημερίδων της "Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού" απέβλεψε σε δύο κυρίως στόχους: να συμβάλει στη δημιουργία έργων υποδομής για τη μελέτη της νεοελληνικής κοινωνίας· να αποτελέσει πεδίο συλλογικής εργασίας για νέους που μόλις άρχιζαν τη μαθητεία τους στην ιστορική επιστήμη. Η επιλογή των εφημερίδων προήλθε από την πεποίθηση ότι αποτελούν ουσιαστική πηγή, η οποία μάλιστα έχει χρησιμοποιηθεί συστηματικά. Η λίγο-πολύ κανονικότητα στην έκδοσή τους συσσωρεύει άφθονο και ποικίλο υλικό. Εδώ, τις περισσότερες φορές, δεν κυριαρχεί το ξεχωριστό και το ασυνή...

Η εργασία αυτή εκδίδεται στα πλαίσια του προγράμματος της Εταρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού που στόχευε στην αποδελτίωση των πρώτων εφημερίδων του νεοελληνικού κράτους. Εδώ, είναι ανάγκη να σημειωθούν μόνον οι κυριότερες αρχές του κανονισμού που τηρήθηκε κατά την αποδελτίωση της εφημερίδας "Εποχή", για να διευκολυνθεί ο χρήστης αυτού του τεύχους. Ακριβώς για την πληρέστερη κατανόηση της αποδελτιούμενης εφημερίδας προηγείται σύντομη εισαγωγή, που είναι εκ των πραγμάτων περιγραφική, αφού δεν φιλοδοξεί να θέσει και να λύσει γενικότερα προβλήματα σχετικά με τον Τύπο και την πολ...

Το κείμενο που μεταφράζεται εδώ ανακοινώθηκε στο διεπιστημονικό συμπόσιο που οργανώθηκε στη Βενετία, τον Μάιο του 1971, από την Association Internationale d' Etudes du Sud-Est Europeen, με θέμα: "Κοινωνική δομή και πολιτισμική ανάπτυξη των νοτιοευρωπαϊκών και αδριατικών πόλεων τον 17ο και 18ο αιώνα". Δημοσιεύτηκε στα πρακτικά του Συμποσίου, όπου υπάρχει η ακόλουθη εισαγωγική σημείωση: "Το κείμενο αυτό παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1966, στο ιστορικό σεμινάριο του Κέντρου Μαρξιστικών Μελετών και Ερευνών, στην Αθήνα. Επωφελήθηκα από τις παρατηρήσεις που διατυπώθηκαν εκεί. Α...

[...] Γνώρισα τον Fernand Braudel το 1948. Αυτός υπήρξε για μένα δάσκαλος, σύντροφος, διευθυντής, φίλος. Τώρα δεν είναι πια ένας φίλος αλλά έγινε απλώς (!) ο Fernand Braudel. Παρόλα αυτά, εξαιτίας ενός συνόλου προσωπικών λόγων, οι οποίοι με έδεσαν με την δραστηριότητα και την ζωή του για ένα μεγάλο διάστημα, έχω την εντύπωση ότι δεν μπορώ να γράψω γι' αυτόν, αλλά μόνο να μιλήσω (κατά τρόπο ατελή και βέβαια μη αντικειμενικό, για να διευκρινίσουμε τα πράγματα). Ας πούμε λοιπόν ότι οι σελίδες αυτές δεν είναι παρά η προβολή της ιδέας την οποία έχω εγώ για τον Braudel ως ιστορικ...

Ο πυρήνας του αρχείου εντοπίστηκε το καλοκαίρι του 1975. Το μισό υλικό ήταν στοιβαγμένο σ' ένα δωμάτιο του δημαρχιακού μεγάρου το οποίο κάποτε ήταν το δημοτικό φαρμακείο. Το υπόλοιπο βρισκόταν σ' έναν από τους "πύργους" του ίδιου μεγάρου, και σ' άλλους χώρους. Το φθινόπωρο του 1975 η "Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού" δέχθηκε να αναλάβει την ταξινόμηση του αρχείου. Την άνοιξη του 1976 μια ομάδα πήγε στην Ερμούπολη να διερευνήσει τη φύση και την έκταση του υλικού. Διαπιστώθηκε ότι τα χρονικά όρια κυμαίνονταν από το 1830 περίπου ως τα τέλη της δεκαετίας του 1960· ότι μικρό μ...

Πρόκειται για μία συλλογή άρθρων με γενικό τίτλο "Πού οδεύει η ιστορία". Περιέχονται τα παρακάτω άρθρα: -Τοπίο και κοινωνία -Εντός της ιστορίας της χώρας Ιταλία -Τοπική ιστορία, γενική ιστορία -Η ιστορία σήμερα -Ιστορία, ανθρωπολογία, φολκλόρ -Πού οδεύει η ιστορία;

Είναι απόλυτα αλαζονικό και πιθανόν άχρηστο να παρουσιάσει κανείς τον Georges Duby, τον ιστορικό του Μεσαίωνα. Σ' αυτού του είδους τα πορτραίτα υπάρχει πάντα κάτι από τους παλιούς πανηγυρικούς λόγους ή, χειρότερα ακόμη, κάτι από τους επικήδειους που με παγώνει αλλά και μ' ενοχλεί, γιατί υπονοεί ότι αυτός ο νους έφερε σε πέρας τις έρευνές του, ικανοποίησε τις περιέργειές του, σταμάτησε να παράγει. Στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει τίποτα απ' όλα αυτά. Μια, πάντα σχετική, βέβαια, οικειότητα με έναν τέτοιο ερευνητή, μου επιτρέπει να διαβεβαιώσω ότι ο Duby ακολουθεί την πορεία...

Το 1813 η γενική συνέλευση του "Συστήματος" των ελλήνων εμπόρων της Κωνσταντινούπολης αποφάσισε να εκδώσει το έργο "Ερμής ο Κερδώος ήτοι Εμπορική Εγκυκλοπαίδεια" του λογίου εμπόρου Νικολάου Παπαδόπουλου (1769-1820). Από τους επτά τόμους, που προέβλεπε ο σχεδιασμός του έργου, τυπώθηκαν στη Βενετία τέσσερις, στα χρόνια 1815-1817 και ήταν απαρχή μιας εκδοτικής προσπάθειαςς του "Συστήματος", η οποία το 1817 απέκτησε θεσμική υπόσταση με τη σύσταση της "Φιλολογικής εφορίας", που είχε σκοπό την έκδοση βιβλίων κοινωφελών και τη δημιουργία βιβλίων κοινωφελών και τη δημιουργία βιβλιο...

Τα κείμενα που δημοσιεύονται στον τόμο αυτό είναι εισηγήσεις οι οποίες έγιναν σε δημόσια εκδήλωση με θέμα "Σύγχρονα αρχεία, φάκελοι και ιστορική έρευνα". Η εκδήλωση οργανώθηκε από την "Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού" και το περιοδικό "Τα Ιστορικά" στις αρχές Οκτωβρίου 1999. Αφορμή για την εκδήλωση στάθηκε η απόφαση της τότε Κυβέρνησης να παραδώσει στην πυρά, στο όνομα της εθνικής συμφιλίωσης, τους φακέλους εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών που κατασκεύαζαν από τα μεταπολεμικά ήδη χρόνια οι κρατικές υπηρεσίες. Οι αντιδράσεις της επιστημονικής κοινότητας, ιδιαίτερα των ιστορικώ...

Ακριβής φωτογραφική ανατύπωση από το μοναδικό πλήρες γνωστό αντίτυπο της πρώτης επιστημονικής απογραφής και πληθυσμού της Ελλάδας. Αυτή είχε γίνει το 1861 από το Γραφείο Δημόσιας Οικονομίας που διηύθυνε τότε ο πρώτος καθηγητής δημόσιας οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Ι.Α. Σούτσος.

Οι σημερινοί Ερμουπολίτες δεν έχουν αφορμές να θυμούνται τον Στέφανο Δ. Ρήγα, ευυπόληπτο συμπολίτη τους που πέθανε το 1899. Κανείς δρόμος δεν φέρει το όνομά του, κανένα μνημείο ή κτίσμα δεν συνδέεται μ' αυτόν. Η "Ρήγειος Επαγγελματική Σχολή", για την ίδρυση της οποίας άφησε όλη του την περιουσία, έμεινε μόνο στα χαρτιά. Ωστόσο, αυτή ακριβώς η δωρέα συνετέλεσε στο να διασωθεί ένα μέρος από το προσωπικό του αρχείο. Οι εκτελεστές της διαθήκης, ο δήμος Ερμουπόλεως κυρίως, έσπευσαν να συγκεντρώσουν τα έγγραφά του για να αναζητήσουν σ' αυτά στοιχεία σχετικά με τους οφειλέτες του:...

Με τον "Πληθυσμό του έτους 1861" το γραφείο της δημόσιας οικονομίας παρουσιάζει για πρώτη φορά αναλυτικά, στο κοινό τις εργασίες του γύρω από την απογραφή πληθυσμού με την οποία άλλωστε είναι επιφορτισμένο από το ιδρυτικό του κιόλας διάταγμα, όπως σημειώνει και ο Ι. Σούτσος. Απογραφές πληθυσμού βέβαια το Γραφείο διεξήγαγε και πριν το 1861, με διαφορετικό όμως σύστημα και με συνοπτική δημοσίευση των αποτελεσμάτων. Εκείνο που ενδιαφέρει κάθε φορά τους αρμόδιους (ή τους προϊσταμένους τους υπουργούς) είναι ο αριθμός των κατοίκων και όπως είναι επόμενο οι δημοσιεύσεις επικεντρών...

Το Μάιο του 1991 συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από την ίδρυση της Ελληνικής Παλαιογραφικής Εταιρείας, συνέχεια της οποίας υπήρξε η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού. Με αφορμή την επέτειο αυτή το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΜΝΕ αποφάσισε να οργανώσει, λίγο καθυστερημένα, μια εκδήλωση για την πορεία της Εταιρείας στην εικοσαετία που πέρασε. Η επέτειος αυτή μας δίνει την ευκαιρία να θυμηθούμε τις ανάγκες και τις θεωρητικές αναζητήσεις που οδήγησαν στην ίδρυση της Εταιρείας το 1971 και να κάνουμε έναν απολογισμό του έργου και της πορείας σ' αυτά τα χρόνια. [...] Στο κείμενο που ακο...

Η μαρξιστική ή ιστορική υλιστική ιστοριογραφία έχει αναμφισβήτητα προσφέρει μερικές από τις παραγωγικότερες και προκλητικότερες αναλύσεις της νεότερης κοινωνικής και οικονομικής ιστοριογραφίας. Αυτό είναι γεγονός τόσο για τη Βρετανία και την Ευρώπη, δυτική και ανατολική, όσο και για τις ΗΠΑ καθώς και για εκείνες τις χώρες οι οποίες κατατάσσονται, ομολογουμένως κάπως άκομψα, από τους πολιτικούς και οικονομικούς σχολιαστές στον Τρίτο Κόσμο. Και όμως, η μαρξιστική ιστορία και έρευνα παραμένει στη Βρετανία (και κατέληξε πρόσφατα στη Γαλλία) ένας σχετικά περιθωριοποιημένος τομέα...

[...] Η έκδοση αυτού του βιβλίου πιστεύουμε ότι υπηρετεί τις αξίες της πολιτισμικής συνέχειας: η επιστημονική έρευνα μόνο σε κλίμα πνευματικής ελευθερίας και σε όρους ερευνητικής παράδοσης μπορεί να αναπτυχθεί και να αναδειχθεί σε κοινωνικό αγαθό. Η πνευματική καλλιέργεια και η εθνική αυτογνωσία πρέπει να είναι αιτούμενα της καθημερινότητας: η επίκλησή τους σε κρίσιμες στιγμές μοιάζει με κάλεσμα ύποπτης ρητορείας. [...] (από τον πρόλογο του βιβλίου). Το βιβλίο αυτό έρχεται να προστεθεί και να ολοκληρώσει, ελπίζουμε για την ώρα, την προσπάθεια που ξεκίνησε πριν λίγα χρόνια...

Με τον παρόντα σύμμεικτο τόμο η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού θέλησε να τιμήσει τη μνήμη της ιστορικού Δέσποινας Θεμελή - Κατηφόρη. Όχι μόνον υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας, αλλά με ποικίλους τρόπους βοήθησε πολλούς από μας στο ερευνητικό μας ξεκίνημα και στη μετέπειτα πορεία μας. Όλοι μας θα είχαμε να καταθέσουμε τη σχετική προσωπική μας μαρτυρία. Επιλέχθηκε να παρουσιασθεί μία από αυτές, μετά το βιογραφικό σημείωμα και την εργογραφία της τιμωμένης. Το αμέσως επόμενο κείμενο ανιχνεύει το πνευματικό περιβάλλον της Λευκάδας, μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε η Κατηφόρη. Έπ...

Η έκταση της οικονομικής και της πολιτικής μετανάστευσης, η βιαιότητα των εθνικιστικών κινημάτων και των εκδηλώσεων ξενοφοβίας σε πολλά μέρη του κόσμου τα τελευταία χρόνια αναζωπύρωσαν τις θεωρητικές συγκρούσεις γύρω από τη γέννηση, το χαρακτήρα και την πορεία των φαινομένων αυτών και επανέφεραν στο προσκήνιο την αναγκαιότητα της ανανέωσης του επιστημονικού προβληματισμού πάνω στη συγκρότηση της συλλογικής ταυτότητας και της ετερότητας. Η επιστημονική κοινότητα σήμερα, στην προσπάθειά της να κατανοήσει τα συνδεδεμένα φαινόμενα του εθνικισμού, του ρατσισμού και της μετανάστε...