Τερζάκης Άγγελος
Terzákis Ángelos D.
Άγγελος Τερζάκης (1907-1978). Ο Άγγελος Τερζάκης γεννήθηκε στο Ναύπλιο, γιος του τότε δημάρχου της πόλης Δημητρίου Τερζάκη και της Αγγελικής το γένος Πανοπούλου. Το 1915 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου, της οποίας αναγορεύτηκε διδάκτωρ το 1927. Από το 1929 και για δυο χρόνια άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου. Το 1925 πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο της λογοτεχνίας με τη δημοσίευση της συλλογής διηγημάτων του Ο ξεχασμένος. Το 1929 εξέδωσε την Φθινοπωρινή Συμφωνία. Ακολούθησε η έκδοση του μυθιστορήματός του Δεσμώτες, που μαζί με τον Πρίγκηπα του Θράσου Καστανάκη θεωρήθηκαν από την κριτική ως τα πρώτα πεζογραφήματα της γενιάς του ’30 και Η παρακμή των Σκληρών, που επαινέθηκε από τον Κωστή Παλαμά, ενώ με μεγάλη επιτυχία εκδόθηκε το 1937 Η μενεξεδένια πολιτεία. Το 1936 παντρεύτηκε τη Λουΐζα Βογάσαρη, με την οποία απέκτησε ένα γιο το Δημήτρη. Τον ίδιο χρόνο παραστάθηκε στο Εθνικό Θέατρο η βυζαντινή τραγωδία του Αυτοκράτωρ Μιχαήλ. Το 1937 ανέλαβε τη Γραμματεία του Εθνικού Θεάτρου, όπου κατέλαβε διαδοχικά διάφορες διοικητικές θέσεις, φθάνοντας ως εκείνη του υπηρεσιακού γενικού διευθυντή (με αίτησή του παρέμεινε ως το 1960 στη θέση του διευθυντή δραματολογίου, την οποία κατέλαβε το 1940). Από το 1940 και ως τη λήξη του πολέμου υπηρέτησε στο Αλβανικό Μέτωπο.Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Θεάτρου (1939), το Α’ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1958 για τη Μυστική Ζωή), το Βραβείο Δοκιμίου των Δώδεκα (1964 για τον τόμο δοκιμίων Προσανατολισμός στον αιώνα), το Αριστείο Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών (1969, για το Μυστήριο του Ιάγου). Ταξίδεψε στη Ρουμανία (1958), τη Σοβιετική Ένωση (1959), τις Η.Π.Α. (1966, όπου έδωσε διαλέξεις στα Πανεπιστήμια Princeton και Tufts), την Ουγγαρία (1966), το Ρήνο (1974). Διετέλεσε μορφωτικός σύμβουλος του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών (1966) και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (εκλέχτηκε το 1974). Το λογοτεχνικό έργο του Άγγελου Τερζάκη κινείται στα πλαίσια του τραγικού που γεννάται από το αναπόφευκτο της καταστροφής στην οποία οδηγούνται οι ήρωές του. Επηρεασμένος από συγγραφείς όπως ο Κνουτ Χάμσουν, ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι αλλά και ο Δημοσθένης Βουτυράς, δημιούργησε πρόσωπα αδύναμα να αντιδράσουν στην μιζέρια της ζωής του, πρόσωπα που ασφυκτιούν στο οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον και εκπροσωπούν το αίσθημα απογοήτευσης και παραίτησης του συγγραφέα. Την ελπίδα τοποθέτησε στο χώρο των ιδανικών που ξεπερνούν πολιτικές και άλλες κατηγοριοποιήσεις, καθώς και στο χώρο της μεταφυσικής αναζήτησης. Από τα έργα του σημειώνουμε ενδεικτικά την Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ, τη Μυστική ζωή, τη Μενεξεδένια Πολιτεία, ενώ πρέπει επίσης να αναφερθεί το σημαντικό δοκιμιακό έργο του που άσκησε επίδραση τόσο στη λογοτεχνική όσο και στη θεατρική παραγωγή του. Θεατρικά του έργα παραστάθηκαν από το Εθνικό Θέατρο, τους θιάσους Αιμίλιου Βεάκη (1942), Κατσέλη - Γληνού - Παρασκευά (1949), Κατερίνας (1959), Δημήτρη Χορν (1962), το Πειραματικό Θέατρο της Μαριέτας Ριάλδη (1970), το Αμφιθέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου (1995), καθώς και από άλλους θιάσους της Ελλάδας και του εξωτερικού. Έργα του μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες και ο ίδιος μετέφρασε έργα των Τζόζεφ Κόνραντ, Μπεν Τζόνσον, Ανρί Μπεργκσόν και Ευριπίδη. Διετέλεσε διευθυντής των βραχύβιων λογοτεχνικών περιοδικών Πνοή και Λόγος (1929) και του περιοδικού Εποχές (1963), και από το 1947 συνεργάστηκε σε τακτική βάση με την εφημερίδα Το Βήμα. Πέθανε στην Αθήνα. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Άγγελου Τερζάκη βλ. Ζήρας Αλεξ., «Τερζάκης Άγγελος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Μπερλής Άρης, «Άγγελος Τερζάκης», Η μεσοπολεμική πεζογραφία· Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Η΄, σ.188-213. Αθήνα, Σοκόλης, 1993 Τερζάκης Άγγελος, «Βιογραφικόν Σημείωμα», Νέα Εστία 108, Χριστούγεννα 1980, αρ.1283, σ.2-4, Φαρμάκης Φρ., «Τερζάκης Άγγελος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 12. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και «Χρονογραφία του Άγγελου Τερζάκη», Προσφορά στον Άγγελο Τερζάκη· Για τα εβδομηντάχρονά του, Τετράδια Ευθύνης 4, 12/1977, σ.101-103 (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Κωνσταντίνος Θεοτόκης
Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος
Η 28η Οκτωβρίου 1940
Συλλογικό έργο
Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη (1978)
Με τον προεδρικό μου λόγο της 13ης Ιανουαρίου 1977 έκαμα έναν απολογισμό, που ήταν καρπός επίπονης έρευνας στους πενήντα πολυσέλιδους τόμους των Πρακτικών της Ακαδημίας Αθηνών. Ο απολογισμός προσπάθησε να δείξει ποια ήταν η προσφορά των λογοτεχνών Ακαδημαϊκών στα πρώτα πενήντα χρόνια της Ακαδημίας, αλλά και πόσο άγνωστη έμεινε η προσφορά αυτή, σκορπισμένη στους τόμους των Πρακτικών της. Κ' επρόσθετα ότι τα κείμενα αυτά αποτελούν μια πολύ σημαντική κριτική σελίδα της Ελληνικής Γραμματείας και ότι θα είναι μια ζωηρότατη έκπληξη για τους νέους μας, όταν τα γνωρίσουν και με προ...
Η νεοελληνική κριτική για τον Παντελή Πρεβελάκη
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1979)
Συγκροτώντας με τα "Τετράδιά" της η "Ευθύνη" την πινακοθήκη των εξαιρετικών μορφών του Νέου Ελληνισμού, θεώρησε καθήκον της να σταθεί και να γιορτάσει πνευματικά τα εβδομηντάχρονα του Παντελή Πρεβελάκη. Γιατί το έργο του υψώνεται σοβαρό και στέρεο, με ιερή προαίρεση αθανασίας, δίδαγμα και μάθημα των Ελλήνων. Στο έργο αυτό έχει εκφραστεί με αξιοζήλευτη γλώσσα η δραματική συνείδηση του Ελληνισμού και η τραγικότητα των καιρών μας, κι αποτελεί αναπαλλοτρίωτη κατάθεση του Έθνους, τιμή του λαού και καύχηση. Το "Τετράδιο" έπρεπε κανονικά να συγκροτήσουν μελετήματα γραμμένα για...
Προσωπικές σημειώσεις
Τερζάκης Άγγελος
Ευθύνη (1986)
Ο άνθρωπος και έρχεται, και φεύγει από τον κόσμο αυτό χωρίς αποσκευές. Τα κτερίσματα που απέθεταν οι πρόγονοί μας πλάι στα νεκρό σώμα, απέμεναν έξω πάντοτε από τον αναπαυμένο άνθρωπο. Κι όμως· τα κείμενα που αφήνει πίσω του ο συγγραφέας φεύγοντας, μιλούν για πράγματα που εξακολουθούν να βρίσκονται μέσα στον άνθρωπο που τα έγραψε. Ιδίως, όταν τα κείμενα αυτά έχουν εξομολογητικό χαραχτήρα. 'Όταν ο Άγγελος Τερζάκης σφάλισε τα ρεμβαστικά, σοβαρά εκείνα μάτια του και με σταυρωμένα τ' αρχοντικά του χέρια πήρε τον δρόμο της ανόδου στα επουράνια, άφησε σ' ένα φάκελο μια δέσμη...
Για μια δικαίωση του ανθρώπου
Τερζάκης Άγγελος
Εκδόσεις των Φίλων (1987)
Το γενεαλογικό μας δέντρο πλουτίζεται: Φαίνεται πως υπάρχουν νεώτερα για την καταγωγή μας. Στο συνέδριο πενήντα παλαιοντολόγων, το οργανωμένο από την Ουνέσκο, ο Δρ. Λούις Λήκυ από τη Ναϊρόμπι. εξέθεσε -διαβάζουμε- τη θεωρία του για την προέλευση του ανθρώπου. Η θεωρία αυτή προβάλλει δύο θέματα: τη σημασία ενός προγόνου μας αγνώστου πριν από το 1963: του "χόμο χαμπίλις" (homo habilis), που τον ανακάλυψε εκείνη τη χρονιά η οικογένεια Λήκυ -πατέρας, μητέρα, δύο γιοί, όλοι τους παλαιοντολόγοι- και το γνώρισμα που ξεχωρίζει, κατά τον δόκτορα Λήκυ, τον άνθρωπο μέσα στο ζωικό βασί...
Αφιέρωμα στην τραγική μούσα
Τερζάκης Άγγελος
Εκδόσεις των Φίλων (1989)
Το βιβλίο τούτο, που μ' έχει απασχολήσει ως πρώτη ύλη όσο σχεδόν ένα έργο ζωής, ξεκίνησε χωρίς σχέδιο και χωρίς ξεκάθαρο στόχο. Χρόνια και χρόνια μελετώντας το θέατρο ή γράφοντας δραματικά έργα, όπως και στα μαθήματα μου Δραματολογίας στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, προπάντων όμως όταν τελείωνα την παράδοση κι έβγαινα από την τάξη τύχαινε να ρίξω στο χαρτί σημειώσεις. Κάποτε τις φύλαγα, άλλοτε τις έχανα. Περιττό να πω ότι οι χαμένες μου φαίνονται σήμερα οι πιο καλές -μόνο και μόνο γιατί είναι χαμένες. Πολλές φορές στο μεταξύ, είπα να συγκεντρώσω όσες απόμεναν, να τ...
Κρίση και έλεγχος της εποχής μας
Τερζάκης Άγγελος
Εκδόσεις των Φίλων (1989)
Οι στοχαζόμενοι άνθρωποι του σύγχρονου κόσμου ψάχνουν με πάθος κι αγωνία να βρούνε τα κύρια, βαθύτερα χαρακτηριστικά της περιπλοκής που κρύβεται πίσω από τη λαμπρή πρόσοψη της τεχνοκρατούμενης εποχής μας. Ο μέσος άνθρωπος, μόλο που κι αυτός πληρώνει την κρίση, θαμπώνεται από την πρόσοψη. Όπως γράφει στο τελευταίο, σημαντικό βιβλίο του ο Γάλλος καθηγητής της φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Ντιζόν κ.Jean Brun (μερικά ξένα ονόματα κακοπαθαίνουν τόσο στην ελληνική μεταγραφή τους, που προτιμάει κανένας να τ' αφήσει στο πρωτότυπο): "δεν είναι πολύ νωρίς για να θέσει κανένας το...
Ένας μεταβαλλόμενος κόσμος
Τερζάκης Άγγελος
Εκδόσεις των Φίλων (1990)
Τα κείμενα του τόμου αυτού δημοσιεύθηκαν το έτος 1968 στην εφημερίδα "Το Βήμα", δύο την εβδομάδα συνήθως, με την υπογραφή "Ερανιστής" που είχε υιοθετήσει ο Άγγελος Τερζάκης, για ένα διάστημα της περιόδου της δικτατορίας. Χωρίστηκαν και πάλι, σύμφωνα με τη δομή που ο ίδιος είχε επιλέξει στους πρώτους τόμους των "Δοκιμίων" του σε τρείς ενότητες θεμάτων: Της εποχής, του ελληνισμού, του θεάτρου -αφού στην περίοδο αυτή τα θέματα της τέχνης τα χειρίστηκε σε άμεση αναφορά προς την εποχή μας. Τον τίτλο του τόμου αυτού, καθώς και των δύο προγενεστέρων ("Οδοιπόροι μιας εποχής", "...
Το πρωτείο του πνεύματος
Τερζάκης Άγγελος
Εκδόσεις των Φίλων (1991)
Από δημοσιεύματα του γαλλικού τύπου βλέπω ότι πολλοί εκεί συγκινήθηκαν επειδή πρόκειται να πουληθεί σε δημοπρασία το σπίτι όπου πέθανε ο Ιβάν Τουργκένιεφ στο Μπουζιβάλ. Η τύχη του γίνεται, έτσι αβέβαιη: Αν το γκρεμίσουν; Και ναι μεν ο Τουργκένιεφ, Ρώσος ως τα μύχια της ψυχής του, μόνον φιλοξενήθηκε -όπως τονίζεται- από τη Γαλλία, αυτό όμως δεν είναι λόγος για ν' αδιαφορήσουν οι Γάλλοι. Γίνεται λοιπόν τώρα έκκληση στη σοβιετική πρεσβεία του Παρισιού, ν' αγοράσει το σπίτι, να το διασώσει ως προσκύνημα, που είναι και σήμερα. Στους συμπατριώτες του Τουργκένιεφ -τονίζεται- περιέ...
Η πριγκηπέσσα Ιζαμπώ
Τερζάκης Άγγελος
Βιβλιοπωλείον της Εστίας (1992)
Με κύριο πρόσωπο την Ισαβέλλα ή Ιζαμπώ των Βιλλαρδουίνων, πρόσωπο ιστορικό, κεντρικό γεγονός την κατάληψη του φραγκικού κάστρου της Καλαμάτας το 1293, από Έλληνες και Σλάβους χωρικούς, και ιστορικό πλαίσιο την πολυτάραχη εποχή της Φραγκοκρατίας, ο Άγγελος Τερζάκης συνθέτει ένα χρονικό ηρωισμού και αγάπης, τον καιρό των τροβαδούρων, των σταυροφόρων, των κουρσάρων και των ιπποτών, στο πρώτο ξύπνημα της ψυχής του νέου ελληνισμού τον 13ο αιώνα. "Η πριγκιπέσα Ιζαμπώ" είναι το πιο κλασικό στην κατασκευή κείμενο του Άγγελου Τερζάκη, οργανωμένο με εξαιρετική προσοχή και ικανότητ...
Το Εικοσιένα
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1993)
Σε καιρούς πνευματικού χαλασμού, καθώς οι σημερινοί, είναι δραματικά αναγκαίο και υπαρκτικά τραγικό να αναζητεί, κάθε λαός και κάθε άνθρωπος, τη σωτηρία του σε μια βαθύτερη αυτογνωσία, φροντίζοντας ν' απαλλάξει την αληθινή του ταυτότητα από μύθους και στολίσματα που της πρόσθεσαν τα βιωμένα χρόνια. Είναι δραματικά αναγκαίο, και νόμιμο, γιατί τέτοιο υψηλό αγώνισμα υποβάλλει η ίδια η εντελέχεια της Ιστορίας· και είναι υπαρκτικά τραγικό, γιατί χωρίς τέτοια συνειδητή κατάχτηση της ταυτότητας, οι άνθρωποι και τα έθνη χάνουν τον εαυτό τους, δεν υπάρχουν κατά τις προδιαγραφές τ...
Πρόσωπο - προσωπείο Κατίνας Παξινού, Αλέξη Μινωτή
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1993)
Φυσιογνωμίες υψηλές-κλειδιά πολύτιμα και πολύσημα για την κατανόηση και ερμηνεία του Νέου Ελληνισμού, εκάλυψαν και κατέλαμψαν με την πολυδύναμη, ασύγκριτης γνησιότητας, σοβαρότητας και βούλησης παρουσία τους το μεγαλύτερο μέρος τον εικοστού μας αιώνα η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης Μινωτής. Δωρηματοδέκτες καλόμοιροι της αθάνατης Γενιάς τον Τριάντα, και δωρεοδότες προς την ένδοξη αυτή Γενιά, αλλά και προς τις κατοπινές, ως τις ημέρες μας τις ταραγμένες, γενιές, επλαστούργησαν με το θεόδοτο υλικό της ύπαρξής τους δυo μορφές-σύμβολα αναγέννησης, ανανέωσης και γόνιμης προώθηση...