Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Στις σελίδες αυτού του βιβλίου ο αναγνώστης θα ιχνεύσει εκείνα τα στοιχεία του φιλοσοφικού λόγου που πείθουν πως η πραγματική "διάσταση" του κόσμου μας είναι το κάλλος. Παρέα με τη μεγάλη φιλοσοφική παράδοση ο συγγραφέας επιχειρεί έναν περίπλου απ' τον οποίο δεν απουσιάζει ούτε ο αναγνώστης ούτε οι βαθύτερες εμπνοές του και επιχειρηματολογεί με τρόπο ο οποίος όχι μόνο δεν είναι προσωπικός, αλλά αποκαλύπτει τα στοιχεία της αιώνιας ομορφιάς τα οποία καλλύνουν κάθε ον. Δύσκολος αλλά γοητευτικός περίπλους ο οποίος δοκιμάζει δημιουργικά τόσο το συγγραφέα, όσο και τον αναγνώστη...

Τα έργα που διάλεξα να περιλάβω σ' αυτό το Ανθολόγιο έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά: Δίνουν λαβές για φιλοσοφική συζήτηση και παρέχουν ένα μοντέλο αντίληψης του κόσμου, έναν τρόπο να βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά από ό,τι συνηθίζαμε. Δεν είναι τα μόνα που θα μπορούσαν να αναλυθούν ως προς τις φιλοσοφικές τους προεκτάσεις ούτε τα καλύτερα της κινηματογραφικής παραγωγής, αν και, κατά τη γνώμη μου, είναι όλα τους αριστουργήματα. Είναι όμως σίγουρα από εκείνα που κατ' εξοχήν σε κάνουν να φιλοσοφείς. Και, τουλάχιστον για μένα, η τέχνη που σε κάνει να φιλοσοφείς είναι πηγή διπλ...

Το βιβλίο αυτό είναι μια κριτική επισκόπηση του συνόλου της αισθητικής σκέψης, την οποία παρακολουθεί στην ιστορική της εκδίπλωση αφού προηγουμένως σταθμίσει το ανθρωπολογικό εύρος των φαινομένων που εμπίπτουν στην έννοια της. Κριτική επισκόπηση με την έννοια ότι στην άρθρωση των μεγάλων αισθητικών θεωριών πασχίζει να διακρίνει ειδικές κοινωνιοπολιτισμικές δομές που δεν είναι εκ πρώτης όψεως εμφανείς στις διατυπώσεις τους, και ιστορική εκδίπλωση τους με την έννοια ότι τις ακολουθεί κατά τη χρονική τους ανάδυση, επισημαίνοντας τις ρήξεις που τέμνουν αυτή την ακολου...

Μια ερμηνεία της φροϋδικής αισθητικής, η οποία διέρχεται από την ανάγνωση του φροϋδικού corpus στο σύνολό του. Συμπτωμική ανάγνωση, η οποία αποκρυπτογραφεί το φροϋδικό κείμενο ως έναν συμβιβασμό που το αναγκάζει να πει περισσότερα απ' ό,τι ομολογεί στην αμιγώς θεωρητική του διάσταση. Η διάσταση αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι ο Φρόυντ είναι δέσμιος της παραδοσιακής θεολογικής και ναρκισσιστικής ιδεολογίας. Ο συγγραφέας όμως του έργου "Το μέλλον μιας αυταπάτης" δεν θα μπορούσε να αποκαλύπτει την ιδεολογική ψευδαίσθηση και ταυτόχρονα να συνεχίζει να αποδέχεται...

To "Καλλιτεχνικό ένστικτο" γεφυρώνει δύο συναρπαστικά και αμφιλεγόμενα πεδία, την τέχνη και την εξελικτική επιστήμη, σε μια προκλητική εργασία που θα αλλάξει διά παντός τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την τέχνη -από τη ζωγραφική και τη γλυπτική, τη μουσική και τη λογοτεχνία, το θέατρο και τον χορό έως την αρχιτεκτονική. Ο Denis Dutton ισχυρίζεται ότι τα ανθρώπινα γούστα στην τέχνη είναι χαρακτηριστικά της εξέλιξής μας, διαμορφωμένα από τη φυσική επιλογή, και όχι "κοινωνικές κατασκευές" του πολιτισμικού μας περιβάλλοντος, όπως διατείνεται η κριτική της τέχνης και...

Ο Ρώσος συγγραφέας και στοχαστής Λέων Νικολάγιεβιτς Τολστόι (1828-1910) έγινε γνωστός κυρίως για τα μυθιστορήματά του ("Πόλεμος και Ειρήνη", "Άννα Καρένινα" κ.ά.) και για τις ρηξικέλευθες πολιτικοκοινωνικές απόψεις του, όπως και για τον τρόπο ζωής του. Στο ανά χείρας βιβλίο εξαπολύει μια δριμύτατη επίθεση κατά του δόγματος "η τέχνη για την τέχνη" και εκθέτει τις δικές του απόψεις για τη δημιουργία και το νόημά της. Κατ' αυτόν, οι άνθρωποι επικοινωνούν με το λόγο και με την τέχνη. Μεταβιβάζουν τις γνώσεις τους με το λόγο, και τα αισθήματά τους με την τέχνη. Η τέχνη δεν έχε...

Μπορούμε, άραγε, να αποδώσουμε με λέξεις αυτό που αγγίζει την ευαισθησία μας, αυτό που σχετίζεται με το συναίσθημα, αυτό που προκαλεί τον ενθουσιασμό ή την αποδοκιμασία μας, αυτό που μας συγκινεί ή μας αφήνει αδιάφορους; Ερώτημα που φέρνει στο νου και άλλα ερωτήματα: σε ποια ανάγκη ή σε ποιες απαιτήσεις ανταποκρίνεται αυτή η επιθυμία να μεταγράψουμε σε έννοιες αυτό που ανήκει στις τάξεις της διαίσθησης, του φαντασιακού ή της φαντασίωσης; Πρέπει, άραγε, να αποδεχτούμε την ύπαρξη μιας λεκτικής παρόρμησης, η οποία μας ωθεί, κατά κάποιον τρόπο, να εκφράσουμε λεκτικά αυτό που νι...

Ο Αλέξανδρος Νεχαμάς επαναφέρει το ωραίο στο προσκήνιο της σύγχρονης αισθητικής φιλοσοφίας, συνδέοντας τη σκέψη με τον έρωτα και την τέχνη με τη ζωή. Ο παρών τόμος συγκεντρώνει τις εισηγήσεις ενός συμποσίου που διοργανώθηκε προς τιμήν του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Ο φιλόσοφος παρουσιάζει συνοπτικά τις απόψεις του και απαντά στις κριτικές τοποθετήσεις των συνομιλητών του. Διατηρώντας κάτι από την αμεσότητα του προφορικού λόγου, ο τόμος διαμορφώνει μια συνολική εικόνα της αισθητικής φιλοσοφίας του Αλέξανδρου Νεχαμά. Ταυτόχρονα, στοχεύει στον εμπλουτισμό της θεωρητικής...

Τα δύο κείμενα που περιέχονται σε αυτόν τον τόμο τα χωρίζει ένα διάστημα 23 χρόνων (1979-2002). Γράφτηκαν και τα δυο από διακεκριμένους πρόσφυγες από την πρώην Ανατολική Ευρώπη - ο Ferenc Feher είναι Ούγγρος, πρώην σύζυγος της Agnes Heller και μαθητής στη νεότητά του, όπως κι εκείνη, του ίδιου του Λούκατς· ο Krzysztof Ziarek, λίγο νεώτερος, είναι Πολωνός- στις Ηνωμένες Πολιτείες και συζητούν τρεις μεγάλες φιλοσοφικές μορφές του εικοστού αιώνα -τον Γκέοργκ Λούκατς, τον Τέοντορ Β. Αντόρνο και τον Μάρτιν Χάιντεγγερ- που ασχολήθηκαν κατά ιδιάζοντα τρόπο με τα αισθητικά ζητήματα...

Ποια η ταυτότητα του έργου τέχνης στην εποχή μας; Ποια η σχέση του με την κριτική ερμηνεία; Το ότι είναι φτιαγμένο από σημεία, ότι είναι ένα σημείο, ένα σημειακό γεγονός, είναι κάτι περισσότερο από προφανές και κοινά αποδεκτό. Αν και σημείο όμως, κατά την κριτική του πρόσληψη "συμπεριφέρεται" κατά τρόπο ανώμαλο, παράδοξο, αναφορικά με τα όσα γνωρίζουμε για τη λειτουργία των σημείων. Ενώ κατά τη (και από τη) χρήση των σημείων αναμένουμε μία μονοσήμαντη σημασιοδότηση και την κοινοποίηση ενός νοήματος, μίας σημασίας, που να είναι εντοπίσιμα, το έργο τέχνης εμφανίζεται στη συλλ...

Το κάλλος, η τέχνη, η αισθητική είχαν πάντα τη θέση τους στην ιστορία και την εξέλιξη των πολιτισμών σ' όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Αυτή η παράλληλη πορεία σπάνια αντιμετωπίστηκε με μια σαφώς επιστημονική προσέγγιση μια και η κρατούσα άποψη ήταν πως τα δύο αυτά μείζονα θέματα δε συνδέονται, απαραίτητα, μεταξύ τους· εξάλλου η έννοια της αισθητικής γεννήθηκε στην Ευρώπη μόλις το 18ο αιώνα. Έτσι πολύ συχνά οι ιστορικοί δεν έπαιρναν υπόψη τους τις προγενέστερες θεωρίες περί του ωραίου και της τέχνης, πράγμα που για ένα μακρύ χρονικό διάστημα δημιούργησε μεγάλη ασάφεια γύρ...

Το ανά χείρας βιβλίο φιλοξενεί ορισμένα από τα πιο σημαντικά κείμενα θεωρίας της τέχνης με κύρια θεματική τη δημιουργικότητα στις εικαστικές τέχνες, ένα ζήτημα δύσκολο και πολλαπλώς ερμηνεύσιμο. Δεν πρόκειται για κάποια εξαντλητική συμπίληση όλων των σημαντικών κειμένων επί του θέματος, αλλά για μια ανθολόγηση με βάση τις εξής κατευθυντήριες γραμμές. Πρώτον, παρουσιάζονται κείμενα θεωρητικών της τέχνης, φιλοσόφων και καλλιτεχνών. Δεύτερον, το χρονικό εύρος της συγγραφής των κειμένων εκτείνεται από την Αναγέννηση μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, δηλαδή από τη θεμελίωση της θεω...

Ένας Γερμανός φιλόσοφος, ο Martin Heidegger, βλέπει έναν πίνακα του Ολλανδού ζωγράφου Van Gogh που απεικονίζει ένα ζευγάρι παπούτσια. Ο πίνακας τον εντυπωσιάζει και του αφιερώνει ένα εκτενές σχόλιο. Ένας Αμερικανός ιστορικός τέχνης, ο Meyer Schapiro, διαβάζει το σχόλιο του φιλοσόφου και διατυπώνει γραπτώς τις αντιρρήσεις του. Ένας Γάλλος φιλόσοφος, ο Jacques Derrida, διαφωνεί και με τους δύο, προχωρεί σε μια συγκριτική ανάγνωση των θέσεών τους και συγγράφει επ' αυτού ένα δοκίμιο. Τέλος ο Αμερικανός ιστορικός, ο Σαπίρο, επανέρχεται -έχοντας υπόψη του, χωρίς να το ομολογεί, τ...

Στις μέρες μας βλέπουμε συχνά βραβευμένα έργα σύγχρονης τέχνης, που όχι μόνο μας αφήνουν παντελώς ασυγκίνητους, αλλά αδυνατούμε και να αντιληφθούμε τη σημασία τους και τους λόγους της καταξίωσής τους. Παράλληλα, καλούμαστε να κατοικήσουμε ή να εργαστούμε σε διάσημα αρχιτεκτονικά κτίρια, η συμβίωση με τα οποία όμως μόλις και μετά βίας αντέχεται. Έχει φτάσει, άραγε, η σύγχρονη αισθητική σε κάποια όρια; Αν ναι, ποια είναι αυτά και τι επιπτώσεις έχουν στον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε τα σύγχρονα έργα τέχνης; Μήπως, ορισμένες τάσεις στη σύγχρονη τέχνη και αρχιτεκτονική είν...

Οι μέχρι τώρα "θεωρίες της τέχνης" επικαλούνται σύστημα γνώσης στα πρότυπα των μαθηματικών και της λογικής, αλλά δεν βασίζονται στέρεα σε αυτά. Όμως, ακριβώς αυτός ο αναλυτικός χώρος της επιστημολογίας είναι ο πλέον αρμόδιος για κάθε είδους "θεωρία": η θεωρία της τέχνης, λοιπόν, δεν είναι τέχνη, αλλά εξετάζει συστηματικά την τέχνη ως δομημένο σύστημα γνώσης. Αυτός ο τόμος περιλαμβάνει συγκεκριμένα αυτό: ισχυρά αναλυτικά εργαλεία, τα οποία, για πρώτη φορά, εφαρμόζονται στο χώρο της αισθητικής φιλοσοφίας με σκοπό, όχι την παρουσίαση μιας ολοκληρωμένης θεωρίας τέχνης, αλλά τη...

[...] Για τώρα, θα αρκούσε τούτο: μια 'μέρα, το καλοκαίρι του 1983, ανασκαλεύοντας κάποια συρτάρια, βρήκα έτσι μορφοποιημένο το χειρόγραφο αυτού του μικρού βιβλίου. Ήταν ξεχασμένο. Το διάβασα και αποφάσισα την πρώτη - ουσιαστικά τη δεύτερη, ύστερα από την κυκλοφορία μιας τυπωμένης διάλεξης με θέμα η "Διαστροφή και τέχνη" που δόθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1953- αυτή εκτύπωση, δίχως να αλλάξω τίποτα απ' το κείμενο ή τη γλώσσα του, πέρα απ' την μετατροπή του σε μονοτονική. Μπορεί κάποιες θέσεις σήμερα να έχουν συμπληρωθεί, μπορεί - κι είναι φυσικό - ο χρόνος ν' αύξησε τις εμπειρί...