Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Στην αρχή μιας ανάλυσης υπάρχει η μεταβίβαση, έννοια, την οποία ο Φρόϋντ συνδέει με την ορμή επανάληψης. Για τον Λακάν αυτή "δεν στοχεύει τίποτε άλλο εκτός από την ιστορικοποιητική χρονικότητα της εμπειρίας της μεταβίβασης, έτσι και το ένστικτο του θανάτου εκφράζει στην ουσία το όριο της ιστορικής λειτουργίας του υποκειμένου" (σελ. 318). Το όριο αυτό είναι ο θάνατος και "αναπαριστά το παρελθόν με την πραγματική του μορφή", δηλαδή "το παρελθόν που εκδηλώνεται ανεστραμμένο μέσα στην επανάληψη", ριζικά διαφορετικό από το φυσικό παρελθόν, το επικό παρελθόν, και το "ιστορικό παρ...

Ο Αλκιβιάδης, απέναντι στον Σωκράτη, έκανε μια απόπειρα αποπλάνησης, θέλησε να τον μετατρέψει, και με τον πιο δηλωμένο τρόπο, σε εργαλείο, υποταγμένο σε τι; - στο αντικείμενο της επιθυμίας του, της δικής του, του Αλκιβιάδη, το οποίο είναι άγαλμα, το καλό αντικείμενο. Και θα μπορούσα να προσθέσω: πώς, εμείς, αναλυτές, να μην αναγνωρίσουμε περί τίνος πρόκειται; Έχει ειπωθεί με ξεκάθαρο τρόπο ? το καλό αντικείμενο το έχει ο Σωκράτης στην κοιλιά του. Ο Σωκράτης δεν είναι πλέον εδώ παρά το περίβλημα αυτού που αποτελεί το αντικείμενο της επιθυμίας. Για να τονίσει ξεκάθαρα ό...

Δίνουμε σήμερα στον Έλληνα αναγνώστη το "Βιβλίο XI" από το "Σεμινάριο" του Ζακ Λακάν, που το είχαμε προαναγγείλει στις "προσεχείς μας εκδόσεις" για πρώτη φορά πριν πέντε χρόνια. Η πραγματοποίηση της έκδοσης αυτής οφείλεται αποκλειστικά στο ζήλο, στην επιμονή και στην αξιέπαινη προσπάθεια που κατέβαλε η μεταφράστρια του έργου Ανδρομάχη Σκαρπαλέζου για να ξεπεράσει τις δυσκολίες που ορθώνονταν σε κάθε βήμα της στο να αποδώσει σωστά στα ελληνικά τόσο την ψυχαναλυτική ορολογία, την κατά το πλείστον αδόκιμη ακόμα στη γλώσσα μας, όσο και το εντελώς προσωπικό "λακανικό" ύφος. Εμεί...

Το "Σεµινάριο για το "Κλεµµένο γράµµα"" είναι ένα "µυθικό" κείµενο που δεν τοποθετήθηκε τυχαία από τον Λακάν στην προµετωπίδα των γραπτών του. Αποτελεί το γραπτό µνηµείο της σηµαντικότερης µεταφροϋδικής επανάστασης στην ψυχανάλυση. Σ’ αυτό, ο Λακάν επεξεργάζεται το πρωτόκολλο µιας ανήκουστης αξιωµατικής που θεµελιώνει το Συµβολικό στη βαθµίδα του γράµµατος και σµιλεύει τους όρους της περίφηµης "Επιστροφής στον Φρόυντ". Απεγκλωβισµένη από τις ροµαντικές, ψυχολογικές και νευρολογικές εκδοχές της, η δοµή του ασυνειδήτου εξειδικεύεται ως µεταβιολογική µνήµη και υπάγεται στη δικ...

Ο συγγραφέας, ο οποίος έχει παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς τη λακανική διδασκαλία, προτίθεται να δείξει ότι "στον Λακάν υπάρχει σκέψη". Καθώς μια σκέψη διατυπώνεται σε προτάσεις, θα εκθέσει ορισμένες από τις κεντρικές προτάσεις του Λακάν, θα προσδιορίσει με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια την πορεία της λακανικής σκέψης και την πρόοδό της, καθώς και τις συνδέσεις του λακανικού πεδίου με επιμέρους μαθήσεις: την κοινωνική θεωρία, τη γλωσσολογία, τα μαθηματικά, την ποιητική, την τέχνη. Με τις συνδέσεις αυτές οι ψυχαναλυτικοί όροι αποκτούν μια μεγαλύτερη εμβέλεια.

... ένα υποκείμενο δεν μπορεί να θέλει επιτέλους αυτό που επιθυμεί. Η επιθυμία, ως προς την εκδοχή της ζωής, του έρωτα, είναι οιδιπόδεια επιθυμία και αυτό είναι αναμφισβήτητο... Η ανάλυση βεβαίως αλλάζει τη σχέση με την επιθυμία αλλά όχι και τη δομή της. Και τι θα ήταν μια επιθυμία κυρίως ερωτική, που δεν θα όφειλε τίποτα στο Οιδιπόδειο; Τι θα μπορούσε να θεμελιώσει τους καθορισμούς της; Η αξία; Η ομορφιά; Και ποιος θα τους θεσπίσει; Στην άλλη εκδοχή της, η επιθυμία είναι επιθυμία θανάτου, και εδώ, όπως και στον έρωτα, είναι καλύτερα το υποκείμενο να συνεχίζει να μην θέλει...

"Δεν μου πάνε καλά τα πράγματα". Μ' αυτήν τη φράση, ο Πιερ Ρέι, διευθυντής για πολλά χρόνια του περιοδικού Marie Claire, κοσμοπολίτης και φίλος πολλών διασημοτήτων, ζητά από τον Ζακ Λακάν να τον δεχτεί για ψυχανάλυση. Είναι τριάντα τριών ετών. Δεν ξέρει ακόμα τι ζητάει, πρέπει όμως να πληρώσει ακριβά για να μάθει τι δεν θέλει πλέον στη ζωή του. Δεν μπορεί να κατονομάσει την επιθυμία του. Δεν μπορεί να απεγκλωβιστεί από τους φόβους του. Επιλέγει τον πιο διάσημο ψυχαναλυτή. Και συνάμα τον πιο ακριβοπληρωμένο. Για δέκα χρόνια, στον αριθμό 5 της οδού Λιλ, θα κάνει το πι...

Δεν ξεπερνούσαν τα τριάντα άτομα οι ψυχίατροι και ψυχολόγοι που παρακολούθησαν στο Παρίσι, στα μέσα της δεκαετίας του '50, το σεμινάριο για τις ψυχώσεις του Ζακ Λακάν. Σήμερα το μελετούν χιλιάδες αναγνώστες, σε πολλές γλώσσες. Το τρίτο σεμινάριο είναι διάβημα μεγάλης επιστημολογικής αξίας: συντελείται σε αυτό η μετάβαση από τη φαινομενολογική θεώρηση των ψυχωτικών εκδηλώσεων, η οποία χαρακτηρίζει τις διάφορες ψυχιατρικές ή ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις, στη δομική θεώρηση, σύμφωνα με την οποία η ψύχωση αποτελεί πρωτίστως διαφορετική σχέση με τη γλώσσα, με το σημαίνον. Όπως διδ...

Πόσο γόνιμη για τον στοχασμό είναι η ψυχαναλυτική θεωρία; Πέντε συγγραφείς προτείνουν ισάριθμες απαντήσεις, ο καθένας από διαφορετική σκοπιά. Στο βιβλίο συστεγάζονται ένας γλωσσολόγος, ένας θεωρητικός των εικαστικών τεχνών, ένας κριτικός λογοτεχνίας, ένας άνθρωπος του θεάτρου κι ένας ειδικός της κινεζικής ποίησης. Κοινός παρανομαστής η συνάντηση του καθενός με τη σκέψη του Ζακ Λακάν, συνάντηση που εξακολουθεί να τους επηρεάζει δημιουργικά. Αυτή η περιδιάβαση από τον Τζέιμς Τζόις στον Πολ Κλοντέλ, από τον Σοσύρ και τον Βιντγκενστάιν στον Λαοτσέ και τον Κομφούκιο, από το σι...

Ζακ Λακάν: ο μεγαλύτερος θεωρητικός της ψυχανάλυσης μετά τον Φρόιντ και, συνάμα, ένας επιστήμονας με πολύ σύνθετη σκέψη, πράγμα που αντικατοπτρίζεται στα γραπτά του. Ο Λακάν με Εικόνες, λύνει το πρόβλημα της προσέγγισης της λακανικής θεωρίας από το μη ειδικό κοινό μέσα από έναν επιτυχημένο συνδυασμό: το διαυγές κείμενο του λακανικού ψυχαναλυτή και συγγραφέα δένει θαυμάσια με τη διαφωτιστική εικονογράφηση της Τζούντι Γκρόουβς δημιουργώντας ένα αποτέλεσμα κατανοητό από το μέσο μορφωμένο αναγνώστη. Η παράνοια, η εισαγωγή της δομικής γλωσσολογίας στο φροϊδισμό, η βρεφική "φάση...

Πέρα από τη συνεισφορά του στον θεωρητικό και κλινικό αναπροσανατολισμό της ψυχανάλυσης, το έργο του Ζακ Λακάν επηρεάζει ολοένα και περισσότερο τη σύγχρονη φιλοσοφία, αλλά και τις κοινωνικές επιστήμες. Συνδυάζοντας μια συνοπτική παρουσίαση του λακανικού εννοιολογικού οπλοστασίου με μια συστηματική αξιολόγηση της σημασίας του για τη σύγχρονη πολιτική θεωρία, "Ο Λακάν και το πολιτικό" αναδεικνύει τη ριζοσπαστική οπτική του Γάλλου στοχαστή πάνω στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο. Παράλληλα, οριοθετεί τη συμβολή του σ' ένα θεωρητικό στερέωμα που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την...

Ο Ζακ Λακάν δίδαξε τον Φρόιντ. Τον δίδαξε με τα βιβλία στο χέρι προωθώντας την επιστροφή στον Φρόιντ. Ναι, όλα αυτά είναι αλήθεια. Ίσως όμως δεν έχουμε δίκιο να υιοθετούμε μια νοοτροπία ιστορικού· να πιστεύουμε δηλαδή ότι υπήρχε κάτι στις απαρχές, που με το πέρασμα του χρόνου έγινε θολό, ξεχάστηκε. Τη δεκαετία του 1950 ο Λακάν δεν απέρριπτε αυτή την ιδέα, που τότε ήταν διαδεδομένη ("η παράδοση, λήθη των καταβολών"). Έκανε μια ιστορική παρουσίαση του ασυνειδήτου, υποστηρίζοντας ότι ήταν το λογοκριμένο κεφάλαιο της ιστορίας, ωσάν η ιστορία να ήταν ένα βιβλίο όπου έλειπε ένα κ...

Oι συγγραφείς του ανά χείρας συλλογικού τόμου εξετάζουν τις πιθανές ιδέες που έχει να προσφέρει η ψυχανάλυση στα ερωτήματα της επιστήμης. Πιο συγκεκριμένα, επιλέξαμε να επικεντρωθούμε σε ένα ψυχαναλυτικό ρεύμα σκέψης που έτυχε εχθρικής υποδοχής από το επιστημονικό κατεστημένο: τη λακανική ψυχανάλυση. Αυτό με τη σειρά του προτρέπει σε μια διττή παρέμβαση. Πρώτον, θέτει το ερώτημα της σχέσης επιστήμης και ψυχανάλυσης και κατά δεύτερον, προβάλλει το ενδεχόμενο της αναγκαίας αναδιαμόρφωσης της ίδιας της επιστήμης, ώστε να προσιδιάζει στα συγκεκριμένα προβλήματα που απορρέουν απ...

"Είμαι ένα παπαδοπαίδι", έλεγε ο Λακάν. Εκπαιδευμένος από τους αδελφούς του Τάγματος της Μαρίας, ήταν ένα παιδί θεοσεβούμενο και απέκτησε μια γνώση σημαντική, εσωτερική, των δοκιμασιών και των τεχνασμάτων της χριστιανικής πνευματικότητας. Ήξερε επίσης να μιλάει θαυμάσια στους καθολικούς και να τους εξοικειώνει με την ψυχανάλυση. Το Τάγμα των Ιησουιτών στοιχημάτιζε στη Σχολή του. Ο Φρόυντ, αντλώντας την αισιοδοξία του από τον Διαφωτισμό, πίστευε ότι η θρησκεία δεν ήταν παρά αυταπάτη που η πρόοδος του επιστημονικού πνεύματος θα διέλυε στο μέλλον. Ο Λακάν δεν το πίστευε καθό...

Το "Λειτουργία και πεδίο της ομιλίας και της γλώσσας στην ψυχανάλυση" είναι το εναρκτήριο κείμενο του λακανισμού. Με αυτό ο Λακάν έγινε ο Λακάν. Μέχρι το θάνατό του συνέχισε να λέει: "Είμαι καταρχάς εκείνος που εκφώνησε την Ομιλία της Ρώμης". Πώς να χαρακτηρίσουμε την προσπάθεια του Λακάν σε αυτό το κείμενο; Στοχεύει στα θεμέλια της ψυχανάλυσης. Δεν κάνει μια μερική πολεμική, στο τάδε ή το δείνα σημείο της κλινικής. Θέτει υπό αμφισβήτηση και την ίδια τη σύλληψη αυτού που δρα στην ψυχανάλυση και, ταυτόχρονα, τα ίδια της τα θεμέλια. Προσφέρει έναν νέο ορισμό του ασυνειδήτου...

"Θα σας τη διατυπώσω, τέλος, κατά λέξη, γιατί είναι η μοναδική φράση του Λακάν που θα αναφέρω αυτή τη βραδιά στην οποία περιλαμβάνεται, κατά τη γνώμη μου, ο όρος της σχιζοφρένειας. Όλα τα άλλα αποτελούν μια πολύμοχθη κατασκευή στηριγμένη στον Φρόυντ και σε άλλα κείμενα του Λακάν. Αξίζει λοιπόν να σας τη διαβάσω: "...δεν υπάρχει έμφυλη σχέση, καθότι υπάρχει ένα ζώο που έχει ως κατοικία τη γλώσσα και, εφόσον κατοικεί αυτήν, αυτή αποκτά επίσης λειτουργία οργάνου το οποίο εξ-ιστάμενο μ' αυτό τον τρόπο το καθορίζει με τη λειτουργία του, και μάλιστα πριν αυτήν τη λειτουργία την α...

Με αυτό ακριβώς μας φέρνουν αντιμέτωπους τα υποκείμενα που αποκαλούμε τοξικομανείς. Μας φέρνουν αντιμέτωπους με τα όρια των δυνατοτήτων μας. Μας φέρνουν αντιμέτωπους με την αμετάκλητη διάσταση που υπάρχει ανάμεσα στις λέξεις και την απόλαυση, ανάμεσα στη γλώσσα και το ζωντανό σώμα. Η κλινική της τοξικομανίας, με τις αποτυχίες της, τα αδιέξοδά της, τις επαναλήψεις της, μας μαθαίνει ότι υπάρχει πάντοτε μια επιπλέον απόλαυση, μια απόλαυση πέρα από τα ανθρώπινα όρια. Αυτή η απάνθρωπη απόλαυση δεν είναι θεραπεύσιμη και το ζήτημα που τίθεται είναι αν η ψυχανάλυση μπορεί να μας βο...

Το ανθρώπινο ζώο -ένα πλάσμα που μιλάει- δεν εντάσσεται στον κόσμο "κατά φύσιν", ούτε ταυτίζεται με το σώμα του. Η σημερινή αχαλίνωτη επέμβαση της επιστήμης στο ανθρώπινο σώμα -πλαστική χειρουργική, engineering ιστών και οργάνων- προϋποθέτει την καρτεσιανή αντίληψη που διαχωρίζει το υποκείμενο ως cogito από το σώμα-μηχανή. Παρομοίως, η ψυχανάλυση αναδύεται στο ρήγμα που χωρίζει το είναι και το σώμα: αφενός, το ομιλούν ον δεν είναι το σώμα του, αλλά έχει σώμα. Αφετέρου, το έμβιο σώμα δεν είναι ούτε το συμβολικό ούτε το φαντασιακό σώμα, αλλά το σώμα που προσβάλλεται από την α...

Τα Σεμινάρια του Ζακ Λακάν (1953-1979) κατέχουν μια σημαντική θέση στην ιστορία του ψυχαναλυτικού κινήματος όχι μόνο στη Γαλλία, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Μουσταφά Σαφουάν, από τους πιο στενούς μαθητές του Γάλλου στοχαστή, συνοψίζει τα δέκα πρώτα Σεμινάρια που παρέδωσε ο Λακάν στο νοσοκομείο της Αγίας Άννας, το διάστημα 1953-1963, παρουσιάζοντας τους τόμους εκείνους που εκδόθηκαν με επιμέλεια του Ζακ Αλέν Μιλέρ, στον οποίο ο Λακάν ανέθεσε την ευθύνη για τη μεταγραφή της προφορικής του διδασκαλίας. Με μια σημαντική τροποποίηση, βασική συνθήκη κάθε απόπειρας κατανόηση...