Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Το Βυζάντιο στη χιλιόχρονη διαδρομή του επετέλεσε διπλό έργο: μετέδωσε το χριστιανικό φως κατά τρόπο συστηματικό και επίσημο και συντέλεσε στη διάδοση του Ελληνοχριστιανικού πνεύματος στην Ανατολή. Παράλληλα στάθηκε ακλόνητος ακρίτας στο μεταίχμιο Δύσεως και Ανατολής αποκρούοντας τον ένα ύστερα από τον άλλο τους ποικιλώνυμους βαρβάρους, που σε κύματα ατέλειωτα ορμούσαν να σκεπάσουν τη χριστιανική Ανατολή και Δύση. Κυματοθραύστης αγέρωχος η Ελληνική αυτοκρατορία προστάτευσε επί ολόκληρη χιλιετηρίδα όχι μόνο τα όσια και ιερά τα δικά της, αλλά και της Ευρώπης όλης και αναδείχθ...

Η "Αφήγησις Λιβίστρου και Ροδάμνης" είναι το εκτενέστερο, αφηγηματικά πολυπλοκότερο και ποιητικά αρτιότερο από τα οκτώ σωζόμενα έμμετρα ερωτικά-ιπποτικά μυθιστορήματα της υστεροβυζαντινής εποχής. Γραμμένο στα μέσα του 13ου αιώνα στην αυλή των Λασκαριδών αυτοκρατόρων της Νίκαιας, αντανακλά μια νέα τάση στη βυζαντινή λογοτεχνία, όπου παντρεύονται με πειραματικό τρόπο το παραδοσιακό και το νεωτερικό. Ο ανώνυμος πια για μας ποιητής χρησιμοποιεί όλα τα τεχνάσματα της ελληνιστικής και βυζαντινής μυθοπλασίας, αξιοποιώντας ταυτόχρονα μοτίβα και τεχνικές τόσο των γαλλικών μεσαιωνικώ...

"...Εγώ όμως είδα ο ίδιος το έργο των χεριών ενός ζωγράφου, τα μάτια μου καταγοητεύτηκαν από το θέαμα και πραγματικά θαύμασα τη δεξιοτεχνία αυτού του ανθρώπου. Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι μόνο ένας εχθρός του ωραίου θα μπορούσε να καλύψει με τη σιωπή ένα τέτοιο καλλιτέχνημα και να αρκεστεί μόνο στο θαυμασμό του δημιουργήματος. Γι αυτό κι εγώ του χαρίζω την ομιλία και το παρουσιάζω, όσο μου είναι δυνατό, μπροστά στα μάτια όσων δεν το έχουν δει..." Με αυτά τα λόγια, ο Κωνσταντίνος Μανασσής (12ος αιώνας) εισάγει την εκτενή περιγραφή ενός ψηφιδωτού στα αυτοκρατορικά ανάκτορα της Κων...

Η Βυζαντινή Λογοτεχνία θεωρείται συχνά σαν μια συσσώρευση από στερεότυπες μορφές και ειδολογικές συμβάσεις που δεν αφήνουν καθόλου περιθώρια για ανεξάρτητη σκέψη ή έκφραση. Συνεπώς, οι Ιστορίες της Βυζαντινής Λογοτεχνίας έχουν την τάση να εστιάζουν στην ιστορία των λογοτεχνικών ειδών. Τα δοκίμια αυτού του βιβλίου αμφισβητούν την παραδοσιακή άποψη. Επιχειρούν να δείξουν τη συνοχή και την ιδιαιτερότητα όχι των ειδών, αλλά του συγγραφέα. Με προσεκτική ανάλυση όλων των έργων ενός συγκεκριμένου συγγραφέα, άσχετα από το λογοτεχνικό είδος, οι μελέτες αυτές βοηθούν στο να διεισδ...

Το ότι διαβάζουμε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, τρεις περίπου χιλιετίες μετά τον θάνατο του Ομήρου, το ότι ακούμε να συζητούν ο Σωκράτης και οι συνομιλητές του, περισσότερο από είκοσι τρείς αιώνες μετά τον θάνατο του Πλάτωνος τι το πιο φυσικό; Ή μάλλον, τι το πιο εκπληκτικό από την παράδοση, σε συνεχή ροή, χειρογράφων βιβλίων, βιβλίων που το καθένα του μαρτυρεί τη νέα κάθε φορά σημασία που έχει το έργο που αντιγράφηκε; Σε μια τέτοια έκπληξη, η εργασία αυτή παρέχει απάντηση και αιτιολόγηση. Πηγαίνει όμως και πιο πέρα. Από τον Όμηρο έως τους Βυζαντινούς ιστορικούς, με προτίμ...

Ο 10ος τόμος της σειράς Βυζαντινή και Νεοελληνική Βιβλιοθήκη του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης παρουσιάζει ένα ανέκδοτο ως τώρα κείμενο του 15ου αιώνα: τη Βατικανή διασκευή του μυθιστορήματος "Λίβιστρος και Ροδάμνη", σε έκδοση της Τίνας Λεντάρη (Πανεπιστήμιο Αθηνών και Πανεπιστήμιο Cambridge). Το έργο είναι μια έμμετρη περιπετειώδης μυθιστορία, η οποία αφηγείται την ερωτική ιστορία του Λίβιστρου, του ρήγα της γης Λιβάνδρου, καθώς προσπαθεί να κατακτήσει τη Ροδάμνη, την κόρη του Βασιλιά Χρυσού, και να ζήσει μαζί της ευτυχισμένος. Μέσα από μια περίτεχνη αφήγηση πολλαπ...

[...] Μέσα, από μια ευρεία έννοια και τα δύο κείμενα, "Στρατηγικόν" και "Σπανέας" συνιστούν λανθάνουσες μορφές και γραφές της πολιτικής και κοινωνικής συνείδησης των βυζαντινών, καθώς περιλαμβάνουν συμβουλές, παραινέσεις και προτροπές, μιας εν μέρει κοινωνικής, ηθικής ατομικής συμπεριφοράς, στην προσπάθεια του βυζαντινού ανθρώπου, να υπερβεί την πολιτική αστάθεια και την προσωπική του αγωνία για το παρόν και το μέλλον της ύπαρξής του και της αυτοκρατορίας. Υπογραμμίζονται, ειδικότερα, οι έννοιες αγωνία και ύπαρξη, για να αιτιολογηθεί το γεγονός ότι τα κείμενα αυτά δεν προσφ...

Στον τόμο αυτόν συγκεντρώνονται μελετήματα που αφορούν διάφορες πτυχές της παιδείας και του πνευματικού πολιτισμού που καλλιεργήθηκαν κατά τη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου και ιδίως στα χρόνια της βενετικής κυριαρχίας στην Κρήτη. Κατά τη μακρά αυτή ιστορική διαδρομή συντελέστηκε στη μεγαλόνησο, που ανέκαθεν αποτελούσε ένα σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, όχι μόνο η εμπέδωση της χριστιανικής πίστης που είχε κλονιστεί μετά από τη μακρόχρονη κατάκτηση του νησιού από τους Άραβες, και η πολιτισμική ανάδυση του ορθόδοξου πληθυσμού, αλλά και η δημιουργική συνάντηση της βυζαντιν...

Η βυζαντινή λογοτεχνία εξακολουθεί να παραμένει εν πολλοίς άγνωστη πέρα από ένα στενό κύκλο ειδικών. Πολύ λίγοι συγγραφείς, όπως ο Προκόπιος, ο Μιχαήλ Ψελλός ή η Άννα Κομνηνή, είναι γνωστοί στο πλατύ κοινό, και αυτοί μόνο κατ' όνομα, κάτι που οφείλεται, εκτός των άλλων, στο γεγονός ότι λείπει μια Ιστορία της υπερχιλιετούς αυτής λογοτεχνίας που να απευθύνεται όχι μόνο στον μελετητή και τον φοιτητή, άλλα και σε ένα ευρύτερο μορφωμένο κοινό. Την έλλειψη αυτή φιλοδοξεί να αναπληρώσει το βιβλίο του Jan Olof Rosenqvist, που παρουσιάζει τη βυζαντινή λογοτεχνία όχι κατά γραμματειακ...

Ο πατριάρχης Φώτιος, από τα μεγαλύτερα και πιο αντιπροσωπευτικά πνευματικά αναστήματα του βυζαντινού κόσμου, υπήρξε συγγραφέας σπουδαιότατου πεζού φιλολογικού, ρητορικού, θεολογικού, πολιτικού, αλλά και ποιητικού έργου. Ο Φώτιος φέρεται ως ποιητής και υμνογραφικών και παραϋμνογραφικών έργων. Και πραγματικά τα τελευταία χρόνια η έρευνα έχει φέρει στο φως σημαντικά στοιχεία για τη δραστηριότητα του Φωτίου ως υμνογράφου. [...] (από την εισαγωγή του βιβλίου)

Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός, συγγραφέας του 4ου μεταχριστιανικού αιώνα, είναι μια ιδιαίτερα αξιοσημείωτη περίπτωση ανθρώπου που στα ελάχιστα χρόνια της ζωής του (συνολικά τριάντα τρία) έκανε παρά πολλά και σε συνθήκες που δεν του έδιναν ψυχική άνεση να γίνει συγγραφέας μεγάλης ποσότητας έργων. Η πνευματική προπαιδεία του υπήρξε γόνιμη και οδήγησε στην παραγωγή έργων που δείχνουν ότι μελέτησε πολύ κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και ενέταξε την προσπάθειά του στο πλαίσιο της λεγόμενης "δεύτερης σοφιστικής". Από φιλοσοφική άποψη ανήκει στον χώρο του νεοπλατωνισμού. Είν...

[...] Στον παρόντα τόμο παρουσιάζονται συνοπτικά ο βίος και η δράση του Νικήτα Μυρσινιώτη και μετέπειτα Νείλου μητροπολίτη Ρόδου, η εργογραφία του, οι ομιλίες του και ακολουθεί η κριτική έκδοση των έξι ομιλιών, από τις οποίες η μία είναι αφιερωμένη στην Κυριακή της Ορθοδοξίας, οι δύο αναφέρονται σε παραβολές (του Ασώτου και του Δείπνου), οι δύο αναφέρονται σε ευαγγελικές περικοπές (η ανάσταση του υιού της χήρας εκ Ναΐν και η αρχή του κατά Ματθαίον ευαγγελίου) και η έκτη ομιλία αναφέρεται στη Δευτέρα Παρουσία. [...] (από τον πρόλογο του βιβλίου)

Το περιεχόμενο του βιβλίου εντάσσεται στη γενικότερη προβληματική που υπάρχει γύρω από το βυζαντινό δημοτικό τραγούδι και το έπος του "Διγενή Ακρίτη". Ειδικότερα καταπιάνεται με το πρόβλημα της ποιητικής σχέσης και "του Διγενή Ακρίτη" Escorial με το ηρωϊκό τραγούδι "του υιού του Ανδρονίκου". Βασιζόμενοι στη θεωρία της προφορικής σύνθεσης (oral composition) και στους γενικότερους κανόνες που διέπουν την ποιητική του δημοτικού τραγουδιού, μελετήσαμε τους κοινούς λογότυπους, τα κοινά γλωσσικά στοιχεία και γενικά τα κοινά ποιητικά σημεία που απαντούν τόσο στον Ακρίτη Ε όσο κ...

Ένα οκτάστιχο επίγραμμα σε βυζαντινό δωδεκασύλλαβο στίχο που εμφανίζεται σε ορισμένα βυζαντινά χειρόγραφα μεταφέρει το σεβασμό ενός άγνωστου Διονυσίου στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο. Ο Διονύσιος αφιερώνει στον αυτοκράτορα το σύγγραμμα περί μουσικής του Βακχείου, αλλά και ένα δεύτερο δικό του κείμενο ως επίμετρο σε αυτό του Βακχείου πάνω στην κανονική θεωρία της μουσικής (θεωρία του αρμονικού κανόνος). Και τα δύο αυτά συγγράμματα παραδόθηκαν μαζί. Το πρώτο, εκδόθηκε για τελευταία φορά από τον Jan το 1895, ο οποίος έλαβε υπ' όψιν του τέσσερα χειρόγραφα, ενώ το δε...

[...] Στην παρούσα μελέτη επιχειρείται συστηματική διαπραγμάτευση του εικονογραφικού κύκλου των Εωθινών ευαγγελίων στα χρόνια των Παλαιολόγων, εποχή κατά την οποία εξελίσσεται σημαντικά και ιστορείται στην πιο εκτεταμένη του μορφή. Στο Α' μέρος εξετάζονται κείμενα της χριστιανικής γραμματείας, τα οποία αποτέλεσαν το θεωρητικό υπόβαθρο για τη δημιουργία του κύκλου. Τα ευαγγελικά κείμενα εξετάζονται λεπτομερειακά αφενός γιατί αποτέλεσαν τη βασική πηγή έμπνευσης των ζωγράφων για τη δημιουργία των εικονογραφικών θεμάτων του κύκλου, αφετέρου διότι ορισμένα επεισόδια περιγράφο...

Η συγκριτική αυτή μελέτη επιχειρεί να συμβάλει στην αναζήτηση της κατασκευής και του ποιητικού χαρακτήρα τόσο του μεσαιωνικού ελληνικού έπους του "Διγενή Ακρίτη" - διασκευή escorial - όσο και των ποντιακών δημοτικών τραγουδιών και κυρίως των ηρωικών. Επίσης, στη διαφώτιση ζητημάτων του έπους, όπως της βαθύτερης σχέσης των συστημάτων έκφρασης του κειμένου του "Διγενή Ακρίτη" Escorial με την προφορική λαϊκή ποιητική παράδοση του τόπου σύνθεσης του έπους, της αρχικής γλωσσικής μορφής του και της σημασίας των λογοτύπων που απαντούν τόσο στο κείμενο του χειρογράφου του Escorial...

Τα όνειρα και τα οράματα ως διηγηματικές μονάδες που διανθίζουν έργα κάθε λογοτεχνικού είδους, έχουν ιδιαίτερη σημασία, επειδή μπορούν να συνδέουν τον κόσμο του ύπνου και των συμβόλων με αυτόν της εγρήγορσης και της πραγματικότητας. Η ύστερη αρχαιότητα κυρίως κληροδότησε ποικίλα θεωρητικά δοκίμια και εγχειρίδια πρακτικής όσον αφορά τις ονειρολογικές θεωρίες και την ονειροκριτική, τα οποία αρκετοί βυζαντινοί συγγραφείς σχολίασαν και προσάρμοσαν στις αντιλήψεις της εκάστοτε περιόδου. Δεδομένου μάλιστα ότι οι ονειρικές και οραματικές αφηγήσεις, καθώς επίσης και οι αφηγήσεις πρ...