Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

[...] Στην παρούσα μελέτη επιχειρείται συστηματική διαπραγμάτευση του εικονογραφικού κύκλου των Εωθινών ευαγγελίων στα χρόνια των Παλαιολόγων, εποχή κατά την οποία εξελίσσεται σημαντικά και ιστορείται στην πιο εκτεταμένη του μορφή. Στο Α' μέρος εξετάζονται κείμενα της χριστιανικής γραμματείας, τα οποία αποτέλεσαν το θεωρητικό υπόβαθρο για τη δημιουργία του κύκλου. Τα ευαγγελικά κείμενα εξετάζονται λεπτομερειακά αφενός γιατί αποτέλεσαν τη βασική πηγή έμπνευσης των ζωγράφων για τη δημιουργία των εικονογραφικών θεμάτων του κύκλου, αφετέρου διότι ορισμένα επεισόδια περιγράφονται με μικρές διαφοροποιήσεις από δύο ευαγγελιστές. Στις περιπτώσεις αυτές χρειάζεται επακριβής προσδιορισμός της βιβλικής πηγής, ώστε να είναι σαφής η εικονογραφία του θέματος. Η εξέταση της απόκρυφης και κυρίως της πατερικής γραμματείας αποσκοπεί στην ερμηνεία εικονογραφικών λεπτομερειών, οι οποίες δεν προκύπτουν από το ευαγγελικό κείμενο. Στο Β' μέρος, με βάση ορισμένα τυπικά που μας παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργική ζωή στα Ιεροσόλυμα και την Κωνσταντινούπολη, εξετάζεται η λειτουργική εξέλιξη των εωθινών περικοπών από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες μέχρι τη μεσοβυζαντινή περίοδο, όταν θα παγιωθεί η ανάγνωσή τους στη λειτουργική πράξη. Ο ακριβής καθορισμός του περιεχομένου και του χρόνου ανάγνωσης των περικοπών μέσα στη λειτουργική περίοδο του Πεντηκοσταρίου, που προκύπτουν από την έρευνα, ενισχύουν σημαντικά την εικονογραφική μελέτη, καθώς και τις λειτουργικές επιδράσεις στην απεικόνιση του κύκλου, που εξετάζονται στο τρίτο κεφάλαιο του Δ' μέρους. Στο Γ' μέρος εξετάζεται ο κύκλος των Εωθινών στη μνημειακή ζωγραφική της μεσοβυζαντινής περιόδου μέσα από δύο πολύ σημαντικούς ναούς: τον καθεδρικό του Monreale και τους Αγίους Αποστόλους στην Κωνσταντινούπολη, ο διάκοσμος του οποίου μας είναι γνωστός από την έκφραση του Νικολάου Μεσαρίτη. Με βάση το παραπάνω κείμενο γίνεται προσπάθεια να ανασυσταθεί η εικονογραφία των σκηνών και στη συνέχεια να συγκριθούν με σωζόμενα έργα της μεσοβυζαντινής περιόδου. Παρά το μικρό αριθμό των εξεταζόμενων μνημείων, τα στοιχεία που προκύπτουν από τη μελέτη του κύκλου σε αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Η αξία τους γίνεται μεγαλύτερη, αν σκεφτούμε ότι μέχρι σήμερα δεν ήταν γνωστή η ύπαρξη κύκλου Εωθινών στη μεσοβυζαντινή μνημειακή ζωγραφική. Στο Δ' μέρος, το εικονογραφικό, τα έντεκα εωθινά εξετάζονται με αλφαβητική σειρά από το Α' μέχρι το ΙΑ' προκειμένου να διατηρηθεί, όσο το δυνατόν περισσότερο, η ιστορική αλληλουχία των γεγονότων. Κάθε εωθινό ευαγγέλιο αποτελεί πηγή έμπνευσης για την απεικόνιση περισσοτέρων του ενός επεισοδίων. Οι σκηνές εξετάζονται ξεχωριστά και στο τέλος κάθε εωθινού συγκεντρώνονται τα συμπεράσματα που αφορούν σε κάθε μία από αυτές, ώστε να υπάρχει μια συνολική εικόνα της εικονογραφίας. Επιπλέον, με τον τρόπο αυτό ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται πιο εύκολα τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε συγγενικά εικονογραφικά θέματα. [...] (από τον πρόλογο του συγγραφέα)