Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Εκφράσεις που έρχονται από τα βάθη του χρόνου, τις χρησιμοποιούμε συχνά και δεν ξέρουμε τι σημαίνουν.

Ο Γιώργος Παπαζαχαρίου παρουσιάζει για πρώτη φορά σε βιβλίο - ημερολόγιο αποσπάσματα και κείμενα της υπερ-εικοσάχρονης εκπομπής του στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ, άλλοτε στο ραδιοσταθμό "Στο κόκκινο", με τίτλο "Από πού και γιατί". Το εβδομαδιαίο ημερολόγιο συμπληρώνεται λοιπόν με αντίστοιχα 54 κείμενα του Γιώργου Παπαζαχαρίου, καθώς και πλέον 12 για τους μήνες και την καταγωγή του ονόματός τους, διανθισμένα με εικόνες της λαϊκής παράδοσης και της ιστορίας του τόπου. Για ένα ταξιδιάρικο -όχι μόνο λεκτικά- 2020.

Με τη δίγλωσση αυτή έκδοση το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών εγκαινιάζει μια σειρά βιβλίων που έχει τον γενικό τίτλο "Ελληνική γλώσσα: Συγχρονία και διαχρονία" και καλύπτει τρεις θεματικές: (α) την ετυμολογία της ελληνικής, (β) τις γλωσσικές επαφές, και (γ) την κοινή και τα προβλήματά της. Συγκεκριμένα, στον πρώτο αυτό τόμο περιλαμβάνονται 23 εργασίες, οι περισσότερες από τις οποίες παρουσιάστηκαν στο 1ο Διεθνές Συνέδριο για την Ετυμολογία της Ελληνικής Γλώσσας (Αρχαίας, Μεσαιωνικής και Νέας), που διοργάνωσε το Ινστιτούτο στις 5 και 6 Νοεμβρίου 2015, στο Τελλόγλειο Ίδρυμ...

Στην παρούσα εργασία ο συγγραφέας (σ.) της επιχειρεί μια σύγχρονη λαογραφική-ανθρωπολογική, νεωτερικής φύσεως, θεώρηση του νεοελληνικού επωνύμου. Πρόκειται για μια διεπιστημονική θεώρηση, η οποία χρησιμοποιεί (ισορροπημένα) τις μεθόδους, τα εργαλεία (π.χ. την Προφορική Ιστορία) και τα πορίσματα τόσον των επιμέρους "ειδών" της λαογραφικής επιστήμης (εν προκειμένω της Αρχειακής και της Φιλολογικής), όσο και των συναφών προς αυτήν ανθρωπιστικών σπουδών: (Κυρίως) της Ιστορίας, της Κοινωνιογλωσσολογίας, της Κοινωνιολογίας, της Λογοτεχνίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας· καταθέ...

Στο βιβλίο αυτό περιέχονται 251 φράσεις, τοπωνύμια και λέξεις που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή προφορική μας επικοινωνία και αγνοούμε είτε την προέλευσή τους είτε τη σωστή σημασία τους. Είναι μια προσέγγιση για τη γνωριμία των αναγνωστών με άγνωστες πτυχές της γλώσσας και της ιστορίας μας με ευχάριστο τρόπο.

Η σοφία δεν είναι προνόμιο μόνο των μεγάλων και φωτεινών πνευμάτων, αλλά είναι συχνά προνόμιο και των απλών ανθρώπων του λαού. Μέσα σε μικρές φράσεις ή και λέξεις, ακόμα, κλείνει μεγάλες αλήθειες και σοφά συμπεράσματα από τη ζωή, που άλλοτε δίνονται άμεσα και άλλοτε έμμεσα και αλληγορικά. Πολλές από αυτές τις αλήθειες, που έχουν γίνει πια παροιμιώδεις, τις χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας συζήτηση χωρίς, όμως, τις περισσότερες φορές να ξέρουμε την ιστορική τους προέλευση, δηλαδή, πώς προήλθαν, ποιος τις είπε και κάτω από ποιες συνθήκες ειπώθηκαν. Αυτό είναι πολύ σημ...

Ένας τόμος στον οποίο σε 5.500 λήματα εξηγούνται περισσότερα από 12.000 επώνυμα που προέρχονται από την τουρκική γλώσσα και οι ρίζες τους κρατούν από το Βυζάντιο και την Τουρκοκρατία.

Οι Αρβανίτες είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της Ελληνικής ιστορίας που έχει προκαλέσει πολλές διαμάχες και μεγάλη συζήτηση. Η αρβανίτικη γλώσσα δεν υπήρξε γραπτή και λόγω των συνθηκών της ζωής των πληθυσμών που την μιλούσαν στον Ελλαδικό χώρο παρουσιάζει διαφοροποιήσεις μέσω προσμίξεων και δανείων. Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας δεν είναι ένα επιστημονικό σύγγραμμα. Επώνυμα με αρβανίτικη ρίζα που συναντώνται στον ελλαδικό χώρο ετυμολογούνται εμπειρικά, μέσω της ένταξής τους σε φράσεις αυτής της γλώσσας ώστε να αποδοθεί όσο το δυνατόν πιο πιστά το αρχικό τους νόημα. Επώνυ...

Σκεφτήκατε ποτέ από πού προέρχεται ή τι σημαίνει το οικογενειακό σας όνομα ή τα ονόματα των φίλων και των γνωστών σας; Με το πρόβλημα αυτό ασχολείται συστηματικά το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας και εξετάζει τόσο τους μηχανισμούς που οδήγησαν στη δημιουργία της τεράστιας ποικιλίας των επωνύμων όσο και ένα πλήθος ονόματα που προέρχονται είτε από το βαφτιστικό όνομα κάποιου προγόνου (π.χ. Ιωάννου, Ανδρεάδης, Σταθόπουλος, Γαρουφαλιάς, Δεσποινιάδης κλπ.), είτε από τον τόπο καταγωγής του (π.χ. Κρητικός, Μυτιληναίος, Μισιρλής, Πολίτης κλπ.), είτε από το επάγγελμά του (π.χ. Ασβ...

Σε αυτό το πρωτότυπο βιβλίο, ο Νίκος Σαραντάκος διαλέγει τους πιο νόστιμους και ζουμερούς καρπούς και σας παραθέτει ένα ιστορικό, γλωσσικό, λογοτεχνικό και λαογραφικό συμπόσιο με περισσότερα από 40 φρούτα και ξηρούς καρπούς. Πώς και πότε έφτασε στα μέρη μας ο κάθε καρπός; Τι έλεγαν γι' αυτόν οι αρχαίοι και οι Βυζαντινοί συγγραφείς; Ποια ήταν τα παλαιότερα ονόματά του αλλά και οι διαλεκτικές ονομασίες του; Ποια είναι η ετυμολογία του στα ελληνικά και σε άλλες γλώσσες; Ποιες παροιμιακές και ιδιωματικές φράσεις υπάρχουν στην ελληνική γλώσσα γι' αυτόν και, γενικότερα, ποια...

Στη μακρόχρονη ιστορία της η ελληνική γλώσσα δάνεισε άλλες γλώσσες και δανείστηκε από αυτές. [...] Μια ξεχωριστή κατηγορία δανείων είναι τα "αντιδάνεια". Είναι λέξεις που "ταξίδεψαν" από τα αρχαία ελληνικά σε άλλη γλώσσα ή άλλες γλώσσες (συνήθως λατινικά και ιταλικά, γαλλικά, κλπ.) και επανήλθαν στα νέα ελληνικά με τη μορφή δανείων. Με το πέρασμά τους από γλώσσα σε γλώσσα άλλαξε η μορφή τους σε τέτοιο σημείο, ώστε πολλές από αυτές να μην ξεχωρίζουν από τα λεξιδάνεια (για τον λόγο αυτό γράφονται με απλοποιημένη ορθογραφία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι λέξεις γκάζι (>χάος)...

Το βιβλίο αυτό δεν είναι λεξικό, ούτε έχει σκοπό να εμπλακεί στον χώρο της γλωσσολογίας. Στόχος του είναι, απλώς, να δείξει, να επιβεβαιώσει στις νεότερες γενιές ότι η νέα ελληνική, η γλώσσα που μιλάμε, είναι μια γλώσσα ζωντανή, κάτι που διαπιστώνεται μέσα από κάθε έκφανση της καθημερινότητάς μας, από τις ονομασίες των φαγητών, των ρούχων, των παιχνιδιών, των εθίμων μας, μόνο που η πλειονότητα των Νεοελλήνων το αγνοεί. Και αυτή η άγνοια δε μας στερεί μόνο την αυτοσυνειδησία και την υπερηφάνεια για την καταγωγή μας, αλλά κυρίως την ευρύτητα της αντίληψης και των οριζόντων πο...

Σήμερα, η Ελληνική Γλωσσολογία, ο σύγχρονος Έλληνας Γλωσσολόγος, ανακτώντας την πνευματική του αυτοπεποίθηση και απαλλαγμένος από την ναρκωτική επιρροή ή καταδυνάστευση της γερμανικής και αγγλοσαξονικής ανωτερότητας, οπλισμένος με την δύναμη της ελληνικής πνευματικής Αναγέννησης, τον άδολο ελληνικό ψυχισμό του και την προαιώνια πολιτισμική κληρονομιά του, ανέλαβε να ανασηκώσει και ανατρέψει τον πολιτιστικό ζυγό, που μας επέβαλε ο γερμανικός και αγγλοσαξονικός ρατσισμός, και να αποκαλύψει την εκπαγλη αλήθεια της Ελληνικής Γλώσσας. Αυτό δεν υπήρξε μία προσχεδιασμένη εθνικιστι...

Η σοφία δεν είναι προνόμιο των μεγάλων και φωτεινών πνευμάτων αλλά είναι συχνά προνόμιο και των απλών ανθρώπων του λαού. Μέσα σε μικρές φράσεις ή και λέξεις, ακόμα, κλείνει μεγάλες αλήθειες και σοφά συμπεράσματα από τη ζωή, που άλλοτε δίνονται άμεσα και άλλοτε έμμεσα και αλληγορικά. Πολλές από αυτές τις αλήθειες, που έχουν γίνει πια παροιμιώδεις, τις χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας συζήτηση, χωρίς, όμως, τις περισσότερες φορές, να ξέρουμε την ιστορική τους προέλευση, δηλαδή, πώς προήλθαν, ποιός τις είπε και κάτω από ποιές συνθήκες ειπώθηκαν. Αυτό είναι πολύ σημαντικό...

Το έργο αυτό ανιχνεύει το δεσμό μεταξύ γλώσσας, μύθων και ιστορίας. Αυτή τη φορά ο συγγραφέας προχωρά ένα βήμα παραπέρα, ανατρέχοντας στο απώτατο παρελθόν μας, και διερευνά πώς αρχαίοι ελληνικοί μύθοι και ιστορικά περιστατικά επιβιώνουν έως τις ημέρες μας, ως λέξεις πια, μέσα από το συμβολισμό που μεταφέρουν. Οι μύθοι, απόσταγμα σοφίας, είναι σύμβολα που κρύβουν αγωνίες, φόβους και ελπίδες, ένα ευρύ φάσμα ανθρώπινων συναισθημάτων και καταστάσεων. Η ελληνική γλώσσα, με την ευελιξία που διαθέτει, συμπυκνώνει το μυθολογικό λόγο, για να αποδώσει με ακρίβεια έννοιες.

"Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης" Η επιστήμη της γλωσσολογίας αδυνατεί να ερμηνεύση εκατοντάδας λέξεις και ονόματα της ελληνικής γλώσσης άτινα στερούνται ετύμου και τα κατατάσσει εις την ιαπετικήν ή ινδοευρωγερμανικήν ομάδα γλωσσών. Έτερα ονόματα ή λέξεις μη έχοντα σχέσιν μετά της προαναφερομένης ομάδος τα χαρακτηρίζει ως: μικρασιατικά, μεσογειακά, προελληνικά, των αιγαίων, ξενικά, σημιτικά, δάνεια ή αδήλου και σκοτεινού ετύμου. Άνευ ετύμου ονόματα είνε κώδικες φέροντα μνήμην διότι εντός αυτών λανθάνει [παραμένει κεκρυμμένος, απαρατήρητος, αθέατος, άγνωστο...

Η βασική ιδέα πάνω στην οποία εδράζεται το παρόν βιβλίο είναι η αμφισβήτηση της μηχανιστικής δυτικής αντίληψης για την εξέλιξη. Εφ' όσον εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται ότι η εξέλιξη ενός λεξιλογικού τύπου δεν συνεπάγεται την εξαφάνιση αυτού από τον οποίο προήλθε (πρβλ. την συνύπαρξη του "θέλω να" και του "θα") είναι καθ' όλα δυνατό και αναμενόμενο η νεοελληνική να διατηρεί πρωτογενείς τύπους, παλαιότερους των αττικών ή και των ομηρικών. Ανοίγει, επομένως, ο δρόμος για αναθεώρηση των θεσφάτων που έχουν καθορίσει την εθνική και πολιτισμική μας συνείδηση, και για την ανάδει...