Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Σύμφωνα με τον Hegel, η σκέψη του Spinoza δεν είναι ακόμη αρκετά διαλεκτική. Και αν ήταν πάρα πολύ διαλεκτική; Ή, έστω, αν ήταν διαλεκτική με έναν τρόπο που δεν μπορούσε να αποδεχτεί ο Hegel; Η απάρνηση αυτής της διαλεκτικής -ας πούμε, για να μην χρονοτριβούμε, μιας διαλεκτικής χωρίς τελεολογία- στην οποία προβαίνει ο Hegel μέσω του Spinoza, είναι ο τρόπος με τον οποίο συναντά ένα αξεπέραστο εμπόδιο κατά την ανάπτυξη της δικής του σκέψης: πρόκειται για το εμπόδιο ενός λόγου για τον οποίο πρέπει να πούμε όχι ότι δεν είναι ακόμη εγελιανός, αλλά ότι δεν είναι ήδη πλέον. Ο Heg...

Στο έργο μου "Φαινομενολογία του πνεύματος" που κατά την έκδοσή του χαρακτηρίστηκε ως το πρώτο μέρος του συστήματος της επιστήμης, υιοθέτησα τη μέθοδο να ξεκινήσω από την πρώτη, απλούστατη εμφάνιση του πνεύματος, από την άμεση συνείδηση, και να αναπτύξω τη διαλεκτική αυτής της ίδιας ως το επίπεδο της φιλοσοφικής επιστήμης, η αναγκαιότητα του οποίου καταδείχνεται μέσα από τούτη την πρόοδο.

Ο μοντέρνος κόσμος χαρακτηρίζεται από την αυτονόμηση και τη συνεχή διεύρυνση της σφαίρας της οικονομίας. Μπορεί η πολιτική να θέσει υπό έλεγχο αυτή την ανάπτυξη και να αντισταθεί στις αλλοτριωτικές και διαλυτικές τάσεις που απειλούν την κοινωνική ενότητα; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει ο Χέγκελ στο δοκίμιο "Περί των επιστημονικών τρόπων πραγμάτευσης του φυσικού δικαίου, περί της θέσης του στην πρακτική φιλοσοφία και περί της σχέσης του προς τις θετικές επιστήμες του δικαίου" (1802/03), την τελευταία ουσιαστικά μεγάλη δημοσίευση του συγγραφέα στην Ιένα πριν την έκδοση της Φ...

Η εργασία επιχειρεί μια ανάγνωση δύο κειμένων του νεαρού Χέγκελ, γραμμένων στις αρχές της περιόδου της Ιένας, του κειμένου "Πίστη και γνώση" και του κειμένου για το "Φυσικό δίκαιο". Το πρώτο συνιστά μια κριτική σε αυτό που ο Χέγκελ αποκαλεί "ανα-στοχαστική φιλοσοφία της υποκειμενικότητας", δηλαδή στη φιλοσοφία των Καντ, Γιακόμπι και Φίχτε. Το δεύτερο αφορά την προβληματική της θεσμικής συγκρότησης της νεωτερικής κοινωνίας και περιλαμβάνει μια κριτική στις κλασικές θεωρίες του φυσικού δικαίου. Η εργασία επιχειρεί, ωστόσο, να αναδείξει την ενιαία προβληματική που διατρέχει τα...

Αυτός ο τόμος παρουσιάζει την γνώση στο γίγνεσθαί της. Η Φαινομενολογία του πνεύματος πρόκειται να αντικαταστήσει τις ψυχολογικές εξηγήσεις ή ακόμη τις αφηρημένες έρευνες για την θεμελίωση της γνώσης. Αυτή εξετάζει την προκαταρκτική διαδικασία που οδηγεί στην επιστήμη από μια άποψη, η οποία την καθιστά μια νέα, ενδιαφέρουσα επιστήμη, την πρώτη επιστήμη της Φιλοσοφίας. Εμπεριέχει τις διάφορες μορφές του πνεύματος ως εσωτερικούς σταθμούς της πορείας, μέσω της οποίας αυτό γίνεται καθαρή γνώση ή απόλυτο πνεύμα. Ο πλούτος των εμφανίσεων του πνεύματος, που εκ πρώτης όψεως παρουσι...

Η βαθύτερη κατανόηση της διαλεκτικής μεθόδου προϋποθέτει την αντιπαράθεση με την ιστορία της γένεσής της. Αντικείμενο του βιβλίου είναι η ανάλυση και διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα αφενός στην έννοια της διαλεκτικής, όπως αυτή διαμορφώνεται κυρίως στο ώριμο έργο του Πλάτωνα, και αφετέρου στον σχηματισμό της εγελιανής διαλεκτικής, κυρίως κατά την περίοδο της Ιένας, όπου ο Χέγκελ συγκροτεί τα μεθοδολογικά εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει στη συνέχεια στο σύστημά του. Μέσω της αποσαφήνισης του ρόλου που αποδίδει ο Χέγκελ στη διαλεκτική ως λογική μέθοδο, η μελέτη αυτή εντάσσεται...

"Ο Θεός είναι πνεύμα και, ως πνεύμα, είναι για το πνεύμα [...] Η εξύψωση συνεπώς του νοούντος πνεύματος σ’ αυτό που αποτελεί το ίδιο το ύψιστο νόημα, δηλαδή στον Θεό, είναι αυτό που θέλουμε εδώ να εξετάσουμε [...] Η εν λόγω εξύψωση, περαιτέρω, έχει το θεμέλιό της στην ίδια τη φύση του πνεύματός μας, είναι αναγκαία γι’ αυτό". Στις παραδόσεις για τις αποδείξεις περί της ύπαρξης του Θεού, ο Χέγκελ παρουσιάζει όντως τις αποδείξεις αυτές ως την εξύψωση του ανθρώπινου πνεύματος στον Θεό. Η εξέτασή τους δεν είναι κατά κανέναν τρόπο ιστορική, αλλά συνιστά αυστηρά συστηματική κ...

Το παρόν έργο αποτελεί το τρίτο τμήμα της εγελιανής Εγκυκλοπαίδειας των Φιλοσοφικών Επιστημών. Σε αντίθεση με την κοινή Εγκυκλοπαίδεια γνώσεων, όπου συναθροίζονται μεμονωμένες πληροφορίες και οι επί μέρους επιστήμες παρατίθενται εξίσου μεμονωμένα, στην εγελιανή Εγκυκλοπαίδεια παρουσιάζεται η συστηματική οργάνωση της σκέψης με βάση την κίνηση του Λόγου. Ο Λόγος αυτός συνδυάζει γλώσσα και σκέψη και εισέρχεται στην καθημερινή μας ζωή ως διαλογική-διανοηματική σχέση με τον εαυτό μας και με την αντικειμενική πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Η πραγμάτωση αυτής της σχέσης τελε...

Με την δημοσίευση της δίγλωσσης αυτής έκδοσης, η οποία περιλαμβάνει την ελληνική μετάφραση του δευτέρου (1. Η Εξισταμένη Ύπαρξη, 2. Το Φαινόμενο, 3. Ο Ουσιώδης Συσχετίζων Λόγος) και του τρίτου τμήματος (1. Το Απόλυτο, 2. Η Ενεργεία Πραγματικότητα, 3. Ο Απόλυτος Συσχετίζων Λόγος) της εγελιανής Διδασκαλίας περί της Ουσίας, ολοκληρώνεται το δεύτερο βιβλίο της Αντικειμενικής Λογικής, η Ουσία. Ο τόμος αυτός συνδέεται οργανικά με τον πρώτο τόμο της Διδασκαλίας περί της Ουσίας, ο οποίος περιέχει την μετάφραση και τον σχολιασμό του πρώτου τμήματος της Λογικής της Ουσίας (1. Η Φ...

"Η Καντιανή φιλοσοφία είναι κριτική, αλλά λησμόνησε ότι με πεπερασμένες κατηγορίες δεν μπορεί κανείς να συγκροτήσει το άπειρο. Ειδικότερα δικαιούμαστε να ισχυριστούμε ότι κάθε γνώση μπορεί να είναι άμεση, συγχρόνως όμως κάθε άμεση γνώση εμμεσοποιείται. Τούτο το γνωρίζουμε συνειδησιακά και το συναντούμε στα πιο γενικά φαινόμενα. Λέμε π.χ. ότι ιδού, γνωρίζω άμεσα την Αμερική, όμως η γνώση αυτή είναι έμμεση. Στέκομαι στην Αμερική, βλέπω το έδαφός της, αλλά πρωτύτερα έπρεπε να ταξιδέψω σ' αυτήν, ο Κολόμβος χρειάστηκε κάποτε να την ανακαλύψει, έπρεπε πρώτα να κατασκευαστούν πλοί...

Ο νεαρός Έγελος (G.W.F. Hegel, 1770-1831), στην περίοδο κατά την οποία κατοικεί στη Φραγκφούρτη (1797-1800), αναπτύσσει καινούργιους τρόπους σκέψης που θα φέρουν έπειτα στο φως έναν νέο τρόπο του φιλοσοφείν. Χαρακτηριστικό της περιόδου είναι ότι τότε προσφεύγει σε ένα νέο λεξιλόγιο για να περιγράψει τις δομές σκέψης που αποκαλύπτει, ενώ αργότερα θα επιλέξει, αντίστροφα, να διευρύνει τις παραδοσιακές έννοιες εμπλουτίζοντάς τες με τις δομές σκέψης που έχει ανακαλύψει. Εδώ ονομάζει "αγάπη" τη σχέση δύο αυτοσχετιζόμενων όρων που αργότερα θα θεωρήσει ότι είναι χαρακτηριστική της...

Η "Επιστήμη της λογικής" ενδιαφέρεται να συλλάβει σε φιλοσοφική γλώσσα ό,τι στη θρησκεία συλλαμβάνει η γλώσσα της παράστασης: την αληθινή συμφωνία της έννοιας και της πραγματικότητας, την αυθεντική ενότητα νοείν και Είναι. Κατ' αυτή τη φιλοσοφική σύλληψη, το Λογικό στοιχείο δεν αναζητείται σε κάποια θεϊκή υπόσταση, αλλά σε εκείνο το σύστημα των νοητικών προσδιορισμών, όπου η αντίθεση του υποκειμενικού και του αντικειμενικού έχει αναιρεθεί. Η εσωτερική δομή αυτού του συστήματος παρουσιάζεται ως διαδικασία ή κίνηση αυτοπροσδιορισμού αυτών τούτων των νοητικών προσδιορισμών. Ετ...

Η "Ιστορία της Φιλοσοφίας" μάς παρουσιάζει μια πινακοθήκη ευγενών πνευμάτων, που με την οξύτητα του νου τους εισχώρησαν στη φύση των πραγμάτων, του ανθρώπου και του θεού, αποκάλυψαν και εξιχνίασαν το έσχατο βάθος και προετοίμασαν για μάς το θησαυρό της υψηλότατης γνώσης. Τούτος ο θησαυρός, του οποίου θέλουμε να αποκτήσουμε μικρό έστω μερίδιο, συγκροτεί γενικά τη Φιλοσοφία. Η γένεσή της είναι αυτό, που θα μάθουμε να κατανοούμε και θα γνωρίσουμε κατά τις Παραδόσεις αυτές. Επιχείρησα να αναπτύξω τη διαδρομή των πνευματικών μορφών της Φιλοσοφίας υπαινισσόμενος τον συσχετισμό...

Η εγελιανή θεώρηση της φιλοσοφίας, έτσι όπως διαμορφώνεται με τον καιρό και με κόπο, απομακρύνεται κατά πολύ από την επικρατούσα στην εποχή του αντίληψη περί φιλοσοφίας. Ο Χέγκελ μπορεί να αντλεί από την παράδοση -παλαιότερη και νεότερη- βασικές αρχές σχετικά με την διά της ανάπτυξης της φιλοσοφίας, εννοεί ωστόσο να αναζητεί νέες έννοιες ή να δίνει νέα περιεχόμενα σε παλαιές έννοιες: το κύριο μέλημά του συνδέεται με την κατά Λόγο και διά Λόγου σύλληψη του πραγματικού, η οποία δεν αποδέχεται τον κόσμο ως έχει αλλά αποβλέπει σε μια συνεπή μετα-μόρφωσή του. Κατ' αυτό τον τρόπο...

Η αντικειμενική θρησκεία μπορεί να καταταγεί νοητικά, να συνοψιστεί σε σύστημα, να παρουσιαστεί σε βιβλίο ή να αναπτυχθεί σε ομιλία. Η υποκειμενική θρησκεία εκφράζεται μόνο με αισθήματα και πράξεις. Αν πω για έναν άνθρωπο ότι έχει θρησκεία, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει μεγάλες γνώσεις γι' αυτήν, αλλά ότι η καρδιά του νιώθει τις πράξεις, τα θαύματα, την εγγύτητα της θεότητας, διακρίνει το θεό στην ουσία του, στα πεπρωμένα των ανθρώπων, γονατίζει μπροστά σ' αυτόν, τον ευχαριστεί, τον δοξάζει με τις πράξεις του, δεν προχωρεί στη δραστηριότητα του μόνο με το σκεπτικό αν είναι καλ...

Στο πλαίσιο της νέας σειράς Ανοικτή Βιβλιοθήκη κυκλοφορεί η σημαντική πραγματεία του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου Γκέοργκ Χέγκελ (Georg Hegel) "Φιλοσοφία της φύσης". Το έργο, που αποτελεί το δεύτερο μέρος της εγελιανής Εγκυκλοπαίδειας των Φιλοσοφικών Επιστημών (1830), συνιστά τον καρπό της μεγαλειώδους απόπειρας του φιλοσόφου να ερμηνεύσει τα φυσικά φαινόμενα μέσω της διαλεκτικής λογικής, κάνοντας χρήση όμως όχι, μόνο και κυρίως, μιας καθαρά φιλοσοφικής -a priori- σύλληψης και επεξεργασίας των σχετικών εννοιών, αλλά και επιπλέον μιας εμπειρικής προσέγγισης, ερειδόμενης σε πει...

Η παρούσα μελέτη δεν αποτελεί μία γενική και ενδελεχή σύγκριση των ιδεών των Hegel και Κονδύλη, πολλώ δε μάλλον δεν συνιστά μία λελογισμένη απόπειρα ζεύξης κεντρικών τους θέσεων ή -αντίστροφα- βεβιασμένης αντιπαραβολής τους. Αναγνωρίζοντας εκ προοιμίου ότι -παρά τα σημεία τομής- το έργο των δύο στοχαστών εκκινεί από διαφορετικές προκείμενες και αναγκαία καταλήγει επί βασικών ζητημάτων σε εξίσου διαφορετικά συμπεράσματα, σκιαγραφεί με άξονα ένα συγκεκριμένο και νευραλγικό θέμα, εκείνο της γενεαλογίας του δυϊσμού και του προβλήματος της αμφιθυμικής ή "δυστυχισμένης συνείδησης...

Το δοκίµιο "Πίστη και Γνώση" που δηµοσιεύεται για πρώτη φορά στα ελληνικά αποτελεί κοµβικό σηµείο στην εξέλιξη της σκέψης του Χέγκελ. Και τούτο επειδή οι κεντρικές θεωρητικές στοχεύσεις που περιλαµβάνει, µε κύρια αιχµή την κριτική στον καντιανισµό, παραµένουν µέχρι το ύστερο έργο του. Με αυτό το δοκίµιο ο Χέγκελ θα υπερβεί τους µεταφυσικούς διαχωρισµούς ανάµεσα στο νου και τον κόσµο και τις επιστηµονικές απαγορεύσεις όπως είναι η γνώση των φαινοµένων και όχι των πραγµάτων στην έσχατη οντολογική τους κατασκευή. Εδώ θεµελιώνεται ως αφετηριακή ενόραση αλλά και τελικός στόχος η...