Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Στην τρίτη αυτή έκδοση του Διαγράμματος προσθέτουμε όσα στοιχεία συγκεντρώσαμε με τη βοήθεια νεότερων ερευνών, συναδέλφων και δικών μας. Η διάταξη της ύλης παραμένει η ίδια, η διάκριση δηλαδή στις δύο ενότητες: αρχεία του εσωτερικού και αρχεία του εξωτερικού. Σε κάθε αρχείο αναφέρουμε τους καταλόγους που έχουν δημοσιευτεί και σε ορισμένες περιπτώσεις τις δημοσιευμένες συλλογές εγγράφων που προέρχονται από αυτό, όταν αυτές έχουν ενδεικτική αξία, ως οδηγός. Εξάλλου, όπως είναι φυσικό, για τα αρχεία του εξωτερικού σημειώνουμε σχεδόν αποκλειστικά την ευρετηριάση που έχει γίνει...

Ο ιερέας και δάσκαλος στο Φλαγγινιανό Φροντιστήριο της Βενετίας Άνθιμος Μαζαράκης (1800-1868) βιογραφεί 30 επιφανείς Κεφαλλήνες, που διέλαμψαν στα γράμματα, την πολιτική και τους αγώνες για την Ένωση της Επτανήσου και συνέβαλαν στην "αναγέννησιν της Πατρίδος", όπως ο κόμης Άγγελος Δελαδέτσιμας, ο Σπυρίδων Λοβέρδος, ο Ηλίας Μηνιάτης, ο Αθανάσιος Σκιαδάς, ο κόμης Γεώργιος Χωραφάς κ.ά., αλλά και στην εξερεύνηση του Δυτικού κόσμου, όπως ο θαλασσοπόρος Ιωάννης Φωκάς. Ο Άνθιμος Μαζαράκης είναι από τους πρώτους εκπροσώπους της ελληνικής ιστοριογραφίας μετά το 1830, και οι Βιογραφί...

Ο Χριστόφορος Περραιβός (1773-1863) ήταν ο μοναδικός από τους συλληφθέντες συντρόφους του Ρήγα που κατόρθωσε να αφεθεί ελεύθερος, προβάλλοντας την γαλλική υπηκοότητά του. Ο Περραιβός κατέφυγε στις αρχές του 1798 στη γαλλοκρατούμενη Κέρκυρα, όπου ανατύπωσε τον "Θούριο", και εν συνεχεία έλαβε μέρος στην Επανάσταση του 1821 στη Στερεά. Το 1836 ο Περραιβός δημοσίευσε τα "Πολεμικά Απομνημονεύματά" του και το 1857 την "Ιστορία του Σουλίου και της Πάργας" (βλέπε Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών αρ. 230). Η βιογραφία του Ρήγα (1757-1798), του "πρωτομάρτυρος της ελληνικής ελευθερίας", ε...

Ο Περικλής Γ. Ζερλέντης (1852-1925), από την Ερμούπολη της Σύρου, είναι ένας από τους σημαντικότερους και πολυγραφότερους Έλληνες λογίους του 19ου αιώνα. Ακαταπόνητος και χαλκέντερος ερευνητής, με ευρυμάθεια, οξύ κριτικό πνεύμα, παρατηρητικότητα και ευθυκρισία, δημοσίευσε περισσότερες από 130 (αυτοτελείς και σύμμεικτες) μελέτες (βλ. αρ. 193-194, 216, 221 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών). Οι Ιστορικαί έρευναι περί τας Εκκλησίας των νήσων είναι από τα μεγαλύτερα έργα του. Περιέχει 16 επιμέρους μελέτες για την εκκλησιαστική ιστορία στα Δωδεκάνησα (Ρόδο, Κω, Λέρο, Κάλυμνο, Πά...

Η αναστατική έκδοση αποτελείται από εκτενή επιλεγμένα αποσπάσματα από τον τόμο ΙΒ΄ των "Ιστοριών των ανθρωπίνων πράξεων από των αρχαιοτάτων χρόνων έως των ημερών μας" (σελ. 518-677, 736-744) του μεγάλου Έλληνα Διαφωτιστή από τη Λάρισα. Ο Κωνσταντίνος Κούμας (1777-1836) στις Ιστορίες του απανθίζει και μεταφράζει "ελευθέρως" έργα "αρίστων Γερμανών ιστοριογράφων" της εποχής του. Τα αποσπάσματα της αναστατικής έκδοσης αφορούν σε γεγονότα της ελληνικής ιστορίας, τα οποία βίωσε ο συγγραφέας. Ο Θεσσαλός λόγιος, που δίδαξε στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης και στη Μεγάλη του Γένους...

Η αναστατική έκδοση περιλαμβάνει τη μονογραφία του Βασιλείου Ψυλλάκη για τη γεωγραφική θέση και τους αρχαίους λαούς της Κρήτης σε αρχαΐτουσα γλώσσα και ακέραιη απόδοσή της στη δημοτική από τον Χαράλαμπο Μπάλτα. Ο Ψυλλάκης στην τεκμηριωμένη μελέτη του διαλύει το "πυκνό πέπλο", που σκέπαζε για πολλούς αιώνες την αρχαία ιστορία της Κρήτης, της "βασίλισσας της Μεσογείου", όπως την αποκαλεί. Μελετώντας τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο, τον Θουκυδίδη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη ο Ψυλλάκης εξιχνιάζει την προέλευση και την ιστορική εξέλιξη των πέντε φυλών (τους Ετεόκρητες, τους Κύδωνες,...

Το "Αι παλαιαί Αθήναι" είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του διάσημου αθηναιογράφου. Ο Δημήτριος Καμπούρογλου ανασυνθέτει εδώ τη νεώτερη ιστορία της ελληνικής πρωτεύουσας, επί Τουρκοκρατίας αλλά και της μεταπελευθερωτικής περιόδου, μέχρι και την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Ο συγγραφέας ιχνηλατεί την ιστορική εξέλιξη των ανθρώπων μέσα από το τοπίο: μέσα από τη φθορά και τις κατοπινές χρήσεις των αρχαίων μνημείων, μέσα από τα προπύλαια της Ακρόπολης, τον Παρθενώνα και το Ερέχθειο, τα οθωμανικά τείχη του 1778, τους χριστιανικούς ναούς και τα μοναστήρια και τις παλιές συνο...

Το γλωσσάριο του Π. Αραβαντινού (βλ. αρ. 271 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών) αποτελεί μέρος της "Περιγραφής της Ηπείρου" (εν Ιωαννίνοις 1861), ανέκδοτης συλλογής αυτοτελών ιστορικών, εθνολογικών, γεωγραφικών και γλωσσικών μελετών, η οποία λίγα χρόνια αργότερα βραβεύθηκε από τον Ζωγράφειο διαγωνισμό του Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως. Το λεξικό αυτό, που περιείχε αρχικά περί τις 3.000 λέξεις, δημοσιεύεται εδώ ελαφρά τροποποιημένο και συμπληρωμένο (από τον γιο του Κωνσταντίνο Αραβαντινό, 1846-1911), περιέχοντας αποκλειστικά τις "γνησίως Ηπειρώτιδας" λέξεις και έχο...

Ο γιατρός και βυζαντινολόγος Αλέξανδρος Πασπάτης (Χίος 1814 - Αθήνα 1891) περιγράφει εδώ τα ανάκτορα των Βυζαντινών αυτοκρατόρων (στην Κωνσταντινούπολη), τον πυρήνα της πολιτικής ζωής της αυτοκρατορίας του μεσαιωνικού Ελληνισμού και ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για ένα μεγαλειώδες έργο. Ο Πασπάτης, ο οποίος ήταν τότε εγκατεστημένος και εργαζόταν ως ιατρός στην Κωνσταντινούπολη, ανατρέχοντας σε περιγραφές Βυζαντινών συγγραφέων, παριστά με μεγάλη λεπτομέρεια και σαφήνεια τα χαρακτηριστικά όλων των (σωζόμενων) αρχιτεκτονικών μελών τω...

Ο Αντώνιος Μηλιαράκης (1841-1905), (βλ.και αρ. 223, 243, 256, 281, 284 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών), ιστορικός και γεωγράφος και από τα ιδρυτικά μέλη της "Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος" (ίδρ. 1881), περιγράφει εδώ αναλυτικά και με επιστημονικό τρόπο την αρχαία και τη νεώτερη γεωγραφία και τοπογραφία της Κεφαλονιάς, της Ιθάκης και των γύρω νησιών, με κυριότερο τις Εχινάδες (Κουρτσολάρι). Η τοπογραφική περιγραφή της αρχαιότητας συμπυκνώνει τις πληροφορίες του Ομήρου και του Στράβωνα. Όσον αφορά τη νεώτερη περίοδο, ο συγγραφέας εξετάζει τη φυσική γεωγρα...

Ο Δημήτριος Καμπούρογλου εξετάζει εδώ ψύχραιμα την ετυμολογία και τις μεταπλάσεις παλαιών και "παράδοξων" τοπωνυμίων της Ελλάδας (Μωργιάς/Πελοπόννησος, Λιδορίκι, Καρβασαράς/Αμφιλοχία, Φιλιατρά/Καλάβρυτα, Μιστράς, Γιαννιτσά, Κομπαρέα/Βαθύ της Ιθάκης) και ιδιαίτερα της Αττικής (Τρελλός/Υμηττός, Αλωπεκή/Αμπελόκηποι, Πατίσια, Βασιλικά/Καθήμια/Ακαδημία Πλάτωνος, Σωπόλια, Κολοκυθού). Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο συγγραφέας ανακαλύπτει ελληνική ρίζα στις λέξεις που οι ζηλωτές υποπτεύονται για εθνικά επικίνδυνες. Σκοπός του είναι να αποδείξει ότι "με το ν' ατυχήση μία χώρα εις...

Η πρωτότυπη αυτή μελέτη αναφέρεται στη κατά γράμμα σημασία και στην αποκρυφιστική χρήση του συμβόλου "ΕΙ", που συναντάται σε πλείστες επιγραφές και αναθήματα στο αρχαίο μαντείο των Δελφών αλλά και της Δωδώνης. Συγγραφέας είναι ο ιατροφιλόσοφος και διπλωμάτης (στην οθωμανική υπηρεσία) Στέφανος Καραθεοδωρής (1834-1908) με καταγωγή από το Βοσνοχώρι της Αδριανούπολης, ο οποίος χρημάτισε προσωπικός ιατρός του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ και υπήρξε ο γενάρχης της ονομαστής οικογένειας των Καραθεοδωρήδων, που ανέδειξε διπλωμάτες και επιστήμονες, μεταξύ των οποίων τον υιό του, διαπρεπή...

Ο Χριστόφορος Περραιβός δημοσιεύει για τρίτη φορά την ιστορία του Σουλίου και της Πάργας, για να τη διασώσει από τη λήθη ("διότι κατέστη σπανία"). Το κέντρο βάρους της αφήγησης εύλογα βρίσκεται στους αγώνες των κατοίκων για την προάσπιση της ελευθερίας τους από τις επιθέσεις του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Πλείστες άγνωστες πληροφορίες προέρχονται, όπως ο συγγραφέας ισχυρίζεται, από τον Μάνθο Οικονόμου, τον Αθανάσιο Ψαλλίδα και τον Στέφανο Δούκα, γραμματείς και συμβούλους του "τυράννου" Αλή Πασά, οι οποίοι υπήρξαν μέλη της μυστικής εταιρίας του Ρήγα Φερραίου και έρχονταν τακτικ...

Η αναστατική έκδοση περιλαμβάνει το πέμπτο έτος της Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος, του επισήμου φύλλου της Κυβερνήσεως της επαναστατημένης Ελλάδας (βλ. αρ. 214 και 253 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών). Το πέμπτο έτος περιελάμβανε 102 φύλλα (2 Ιανουαρίου - 31 Δεκεμβρίου 1830) με 352 σελίδες σε συνεχή σελιδαρίθμηση. Στα φύλλα αυτού του έτους (τυπωμένα στην Αίγινα και από τις 18 Οκτωβρίου στο Ναύπλιο) αποθησαυρίζονται πολύτιμες πληροφορίες για τις παιδαγωγικές μεθόδους ("περί αγωγής ήτοι ανατροφής των παίδων"), τη σύσταση Κεντρικού Σχολείου στην Αίγινα, για το σύστημα απονο...

Ο Δημήτριος Καμπούρογλου συμπληρώνει εδώ τον "Αναδρομάρη" του 1914 (βλ. αρ. 262 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών καθώς επίσης αρ. 200, 239-240, 252 και 282) με στοιχεία για την ενδοχώρα της ελληνικής πρωτεύουσας. Ο συγγραφέας αναζητά τον "υπολανθάνοντα ελληνισμό" της Αττικής στα λίγα ελληνικά τοπωνύμια που διασώθηκαν κατά τη νεώτερη περίοδο, όπως Μεσόγεια, Γέρακας (Ιέραξ), Ωρωπός, Διόνυσος, Μαραθώνας, Νοινόη (Οινόη), Καλήσια (Εκάλη), Βραώνα (Βραυρώνα) και Λαύριο, αλλά και στα πολυπληθή μοναστήρια και τις εκκλησίες της (του Καρέα, της Πεντέλης, της Καισαριανής, της Ώμορφης...

Ο Δημήτριος Καμπούρογλου (βλ. αρ. 200, 239-240, 252, 263 και 282 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών), διευθυντής τότε της Εθνικής Βιβλιοθήκης, συμπληρώνει εδώ τα ιστορικά ανέκδοτα για την αρχαία και την οθωμανοκρατούμενη Αθήνα, που ξεκίνησε με τα "Μνημεία της ιστορίας των Αθηναίων" (1890-92) και τας "Παλαιάς Αθήνας" (1922). Ο επιφανής "ατθιδογράφος" αναφέρεται στις Μυστικές Πύλες των Ελευσίνιων Μυστηρίων, για το ιερό της Αφροδίτης στην Ιερά Οδό, τα Ορφικά αλλά και στα νεώτερα θρησκευτικά πανηγύρια της περιοχής: της Χελιδονούς, τα Εννιάμερα και της μονής του Δαφνίου. Φέρνει ε...

Ο Ηπειρώτης λόγιος Παναγιώτης Αραβαντινός (βλ. αρ. 220 και 271 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών) αποθησαυρίζει εδώ 1.962 παροιμίες που βρίσκονταν τον 19ο αιώνα σε χρήση στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Ο συγγραφέας προσφέρει σύντομη ερμηνεία τους και, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, παραθέτει το αντίστοιχο αρχαίο ρητό, τεκμηριώνοντας έτσι την (κατά τον Κ. Παπαρρηγόπουλο) αδιάσπαστη τρισχιλιετή συνέχεια και ενότητα του ελληνισμού. Ο Π. Αραβαντινός δημοσιεύει επίσης 51 ρητά "εξηγμένα εκ της Αγίας Γραφής", τα οποία χρησιμοποιούνταν από τους συγχρόνους του Έλληνες, ως επί το πλείσ...