Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

«... Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί πώς έγινα σκηνογράφος. Ειδικές σπουδές δεν έκανα και ποτέ δεν είχα αυτή τη φιλοδοξία. Δεν θυμάμαι να υπήρξα παιδί-θαύμα, και στις μνήμες μου από τα εφηβικά μου χρόνια –τότε που, όπως λένε, εκδηλώνονται οι καλλιτεχνικές ανησυχίες- κυριαρχεί η Κατοχή, η στέρηση, η πείνα και ο τρόμος. Ωστόσο, για να περνούν οι δύσκολες εκείνες μέρες και για να κερδίζω λίγες δραχμές, έφτιαχνα κούκλες και κουκλόσπιτα. Τα κουκλόσπιτα είχαν πέραση, κι ένα μαγαζί στην οδό Αδριανού τ' αγόραζε χωρίς αντιρρήσεις. Απ' ό,τι θυμάμαι, ήταν όμορφα βαμμένα, είχαν σωστές αναλ...

«... Ο Αδάμ και η Εύα, το πιο αθώο ζευγάρι, όπως τα άσπρα προβατάκια, περιπλανιόντουσαν στον Παράδεισο της Εδέμ χωρίς να σκέφτονται το καλό ή το κακό. Και αυτό τους έλειπε. Η γνώση. Κι έπρεπε να την γευθούν σαν να ήταν ένα φρούτο. Και υπήρχαν πολλά που κρεμόντουσαν πάνω στα δέντρα του κήπου. Αχλάδια, πορτοκάλια, ρόδια, μπανάνες και μήλα. Ο σοφός όφις σφύριξε στην Εύα και της κέντρισε την περιέργεια για τα μήλα. Αλλά αυτή, πιο προσεκτική, έδωσε στον Αδάμ να δοκιμάσει το μήλο. Κι αυτός ο φτωχός ανακάλυψε το κακό δαγκώνοντάς το. »Και ξαφνικά βρέθηκε στην οδό Αθηνάς, στη λα...

Άλλα είναι να γράφεις και να υποδύεσαι κι άλλο να γράφεις απροσχημάτιστα, χωρίς καμιά άλλη φιλοδοξία, πάρεξ της στιγμής εκείνης τη διάθεσή σου. Γράφεις για τον Δημήτρη Χατζή, τον Γιώργο Χειμωνά, τη Μέλπω Αξιώτη, τον Άρη Αλεξάνδρου, τον Γιάννη Ρίτσο· γράφεις για την εκδότρια Νανά Καλλιανέση· σχεδιάζεις τρία μικρά κομμάτια που θα μπορούσαν να είναι πεζογραφήματα, αλλά εσύ το ξέρεις ότι δεν είναι, τα γράφεις όμως για να τα δώσεις σε περιοδικά και αφιερώνεις τα δυο σε δυο φίλες σου, το άλλο, τώρα, στον πεζογράφο Γιώργο Ιωάννου· γράφεις πλήρης θυμού για τη μεταδικτατορική επιφάν...

«... Η σειρά, λοιπόν, αυτών των ανθρώπων είναι ο Σολωμός. Είναι ο ιδιότυπος και διαμαρτυρόμενος, ψυχρός έξωθεν και θερμός έσωθεν, Κάλβος. Είναι ο Παπαδιαμάντης, γαλήνιος και ηφαιστειώδης, ουρανοβάμων και εν νεφέλαις, και όμως, με δυο φράσεις του τρομερά πραγματιστής. Δυο λέξεις του μονάχα, σε ένα διήγημα που νομίζεις ότι μιλάει για γριές της παιδικής του ηλικίας, σου δίνουν να καταλάβεις την τραγική πραγματικότητα της Ελλάδος όσο δεν σ' την δώσανε καντάρια κοινωνικά μυθιστορήματα. Ύστερα έρχεται ο Καβάφης, άλλος άνθρωπος πνευματικός, ο οποίος ξεπερνά τον επαγγελματισμό του...

Σε καιρούς δραματικής καθίζησης του πολιτικού ήθους και της πολιτικής πράξης –όπως οι δικοί μας–, τι νόημα μπορεί να έχει η αναδρομή στον πολιτικό λόγο άλλων εποχών, έστω και τον πιο «υψηλό»; Αποτελεί, η αναδρομή αυτή, μια ρομαντική και «φιλολογική» παρελθοντολογία, ανεδαφική και άγονη; Ή, αντίθετα, ένα ακριβό κι ανελέητο «μέτρο» για την εποχή μας και μάθημα μέγιστο πολιτικής σκέψης και δράσης; Αν δεν πίστευα το τελευταίο, δεν θα είχα επιχειρήσει, φυσικά, τη σύνθεση αυτού του βιβλίου. Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, όπου τα «σημαίνοντα» και τα «σημαινόμενά» του αποτελούν...

Νυχτερινές ασκήσεις με πολλές αναφορές στο φως. Κείμενα διαποτισμένα από νοσταλγία και μνήμες, χωρίς μεμψιμοιρίες και μικροψυχίες. Αναφορές στους Παπαδιαμάντη, Καβάφη, Καρυωτάκη, Ελύτη, Τερζάκη, Αξιώτη κ.ά., αλλά και σε πολλούς ανώνυμους. Ένας διαφορετικός περίπατος σε πόλεις: Αθήνα, Ηράκλειο, όπου το μάτι του συγγραφέα αποστρέφεται την ασχήμια και επιμένει στην κρυμμένη γοητεία τους. Μια γραφή που δεν αστυνομεύει για να κρύψει τις αδυναμίες της· αντίθετα, τις εκθέτει, αφήνοντας να κυκλοφορεί στις γραμμές της ένα αεράκι που επιτρέπει ανάσες.

Για να φτάσει [ο αναγνώστης], ύστερα από μια μακριά σειρά τέτοιων συλλογισμών, στο συμπέρασμα πως κάτι πρέπει ν' αλλάξει σ' αυτόν τον ίδιο, αν θέλει ν' αλλάξουν όλα αυτά. Πως όλα αυτά μαζί είναι το λεγόμενο «κατεστημένο» και πως [...] αυτός ο ίδιος είναι το κυριότερο θεμέλιο και στήριγμα αυτού του κατεστημένου. Πως τελικά [...] πρέπει να γίνει κάποτε μέλος μιας κοινωνίας όχι οπαδών αλλά μια κοινωνίας ανθρώπων-πολιτών με αληθινό πολιτικό μέτρο και αληθινή πολιτική κρίση, ανθρώπων ελεύθερων να παράγουν αληθινό πολιτισμό...

Ωραία είναι το να τυπώνεις ιδέες, ατάκες και φαντασιώσεις καταγραμμένες από 'δώ κι από 'κεί, με τον Θανάση Λάλα και τον Βασίλη Βασιλικό, που δεν χρησιμοποιήθηκαν πουθενά αλλού και που συγκεντρώνουν με φρεσκάδα τις προοπτικές και το παραλήρημα για την τέχνη, σ' ένα περιβάλλον ιστορικό και πολιτικό τελείως διαφορετικό από το σημερινό. Αυτές οι φωνο-ερωτήσεις του Βασιλικού, ένα μείγμα αποριών προς την τέχνη, από τη μεριά ενός λόγιου, με μια άποψη όμως για την πολιτική που την έχει βιώσει, εκμαιεύουν φωνο-απαντήσεις βουτηγμένες στο μαύρο της τέχνης και στο μπλε του παραληρή...

"Η πέννα δεν είναι το σύνεργό μου. Αισθάνομαι ότι σκέπτομαι ορθά, αλλά ο καταναγκασμός της πειθαρχίας που πρέπει να ακολουθήσω με τρομάζει. Θα το πιστέψετε ότι η υποχρέωση να γράψω μια σελίδα μου φέρνει κακοδιαθεσία;" Η φράση τούτη είναι του Ευγένιου Delacroix, της μεγάλης και ανανεωτικής φυσιογνωμίας της τέχνης. Παραθέτει τα λόγια του ο Baudelaire, σε ένα εκτενές κείμενό του μετά τον θάνατο του μεγάλου καλλιτέχνη. [...] Δεν αισθάνομαι αμηχανία γιατί βρίσκομαι σ' αυτό το βήμα, μπροστά σας, αλλά δεν έχω την εξοικείωση να γράφω και να μιλώ. Όλη η ζωή μου ήταν πράξη. Μ...

"Πήρα την πρώτη συνέντευξη από τον Βασιλικό τον Δεκέμβριο του 1966, λίγο μετά την έκδοση από το Θεμέλιο του Ζ, πάνω που έβραζε η υπόθεση Λαμπράκη, η οποία συγκλόνιζε τόσο το πανελλήνιο. Και μου έκανε καταρχάς εντύπωση η άνεσή του να εκφράζεται, να μην έχει αναστολές, να μην ταλαιπωρεί το συνομιλητή του διορθώνοντας (όπως συμβαίνει με πολλούς) αυτά που λέει. "Έκτοτε ακολούθησαν οι συνεντεύξεις που θα βρει ο αναγνώστης σ' αυτό το βιβλίο (η τελευταία, τον Ιανουάριο του 1996), μ' 'ενα Βασιλικό ο οποίος δεν αρκείται στο δικό του έργο, αλλά διατυπώνει ευθέως, με τόλμη και με παρρ...

Τα κείμενα αυτού του τόμου έχουν την αυθεντία της αυθαιρεσίας· κρίνονται καθεαυτά ως στάσεις και ως θέσεις του γράφοντος πάνω σε συγκεκριμένους ερεθισμούς. Πολύ συχνά είναι ακτινοσκοπήσεις του γράφοντος και των παθών του παρά γνωματεύσεις για τον κρινόμενο. Συχνότερα συμβαίνει να συγκαλύπτεται το αντικείμενο από την ανοιχτότητα του γράφοντος υποκειμένου. Γράφοντας για τους άλλους γράφομαι και διά των άλλων καθρεπτίζω το είδωλό μου. Το Νήμα της στάθμης είναι ένα αλφάδι για να βεβαιωθώ δοκιμάζοντας την αντοχή των ξένων κειμένων ή των ξένων συμπεριφορών. Το Νήμα της στάθμης σ'...

Κι άλλες φορές είχα επιχειρήσει να γράψω ένα προσωπικό βιβλίο. Διάφορες όμως προφάσεις δεν μ' άφηναν να προχωρήσω πέρα από τις πρώτες γραμμές. Δεν ξέρω τι ήταν αυτό που με σταματούσε. Λειτουργούσε πάντοτε αρνητικά η έλλειψη ημερολογίου. Δεν είχα κρατήσει σημειώσεις για το τι έκανα, πώς ένιωθα, τι γινόταν γύρω μου και μέσα μου. Όλα αυτά χαράζονταν στη μνήμη μου, δυστυχώς όμως δεν τα αποτύπωνα σ' ένα κομμάτι χαρτί. Έτσι, μοιάζουν κάπως μ' εκείνες τις παλιές φωτογραφίες, χωρίς ημερομηνία, χωρίς καμία ένδειξη για την αποτύπωση της φευγαλέας στιγμής. Νομίζω όμως ότι έχω πια ξεπε...