Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Polítis Kosmás
Κοσμάς Πολίτης (1888-1974). Ο Κοσμάς Πολίτης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Παρασκευά Ταβελούδη) γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του εμπόρου Λεωνίδα Ταβελούδη από τη Λέσβο και της Καλλιόπης το γένος Χατζημάρκου από το Αϊβαλί. Το 1890 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Σμύρνη, μετά από την οικονομική καταστροφή του πατέρα του. Εκεί πήρε ιδιαίτερα μαθήματα Αγγλικών και Γαλλικών. Το 1900 πέθανε η μητέρα του και ο Πάρις (όπως τον φώναζαν οι δικοί του ) ανατράφηκε από την αδερφή του Μαρία. Στη Σμύρνη φοίτησε στην Ευαγγελική Σχολή και στο Αμερικανικό Κολλέγιο (από το οποίο δεν αποφοίτησε) και εργάστηκε στην Τράπεζα Ανατολής (1905-1911), σε υποκατάστημα της Εταιρείας Wiener Bank-Verein (1911-1919) και στην τράπεζα Credit Foncier d’ Algerie et de Tunisie (1919-1922). Το 1917 παντρεύτηκε την Κλάρα Κρέσπι που καταγόταν από την Αυστροουγγαρία, με την οποία απέκτησε μια κόρη, τη Φοίβη. Το Σεπτέμβρη του 1922 έφυγε με την οικογένειά του για τη Μασσαλία και το Παρίσι, όπου εργάστηκε στην εκεί Credit Foncier d’ Algerie et de Tunisie και το 1923 έφυγε για την Αγγλία. Εργάστηκε στο υποκατάστημα της Ιονικής Τράπεζας του Λονδίνου και το 1924 επέστρεψε στην Ελλάδα ως υποδιευθυντής στο υποκατάστημα της Ιονικής Τράπεζας στην Αθήνα. Το 1934 ζήτησε μετάθεση στην Πάτρα, όπου έζησε ως το 1942 αντιμετωπίζοντας έντονα οικονομικά προβλήματα, λόγω του δανείου που είχε πάρει για να χτίσει το σπίτι του στο Παλαιό Ψυχικό (που δημεύτηκε το 1945 από το Δημόσιο και ο Πολίτης αναγκάστηκε να πληρώνει ενοίκιο ως το θάνατό του). Παράλληλα αντιμετώπισε προβλήματα υγείας και το 1942 απολύθηκε από τη θέση του, καθώς η διεύθυνση της τράπεζας έκρινε πως έκανε κατάχρηση αναρρωτικών αδειών κατά τη διάρκεια σοβαρής αρρώστιας της κόρης του (πέθανε την ίδια χρονιά πάνω στη γέννα της, το ίδιο και το παιδί της· ο θάνατός της στάθηκε καθοριστικός για την επανασύνδεση του Πολίτη με την Κλάρα). Από το 1942 και ως το θάνατό του το βασικό μέσο βιοπορισμού του ήταν οι μεταφράσεις (από το 1945-1946 εργάστηκε ως μεταφραστής στο Βρετανικό Συμβούλιο και στο περιοδικό "Ελληνοαγγλική Επιθεώρηση"). Υπήρξε μέλος του ΚΚΕ και ιδρυτικό μέλος της ΕΔΑ, με την οποία έθεσε υποψηφιότητα στις εκλογές του 1951 στην περιφέρεια Πατρών, χωρίς να εκλεγεί. Το 1961 έγινε επίτιμο μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (είχε προηγηθεί άρνηση της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών να τον δεχτεί, καθώς αρνήθηκε να υπογράψει δήλωση μετανοίας για την αριστερή του δράση). Το 1967 πέθανε η γυναίκα του και ο Πολίτης συνελήφθη από την Ασφάλεια της δικτατορίας. Το 1973 μπήκε στον Ευαγγελισμό λόγω αναπνευστικής και καρδιακής ανεπάρκειας, μεταφέρθηκε για λίγο στον οίκο ευγηρίας "Relax Palace" στο Μαρούσι και ένα χρόνο αργότερα ξαναμπήκε στον Ευαγγελισμό, όπου πέθανε. Η πρώτη εμφάνιση του Κοσμά Πολίτη στο χώρο της λογοτεχνίας έγινε σε ηλικία 42 ετών με την έκδοση του "Λεμονοδάσους" (1930), που γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό από τον κόσμο των γραμμάτων, ενώ ο ίδιος δήλωνε "ερασιτέχνης συγγραφέας". Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Πάτρα έγραψε την "Eroϊca", που μοιράστηκε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, το 1939, από κοινού με τον Μενέλαο Λουντέμη, και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1960 από τον Μιχάλη Κακογιάννη (βραβείο σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 1961, και συμμετοχή στα Φεστιβάλ Βερολίνου και Λονδίνου). Τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο διηγήματος (1960 για την "Κορομηλιά") και το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1964 για το "Στου Χατζηφράγκου"). Ο Κοσμάς Πολίτης θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της πεζογραφίας της γενιάς του ’30. Στο σύνολο του πεζογραφικού του έργου κυριαρχεί η αγωνιώδης αναζήτηση του απόλυτου ιδεώδους (συχνά τραγική λόγω της επίγνωσης της χιμαιρικής φύσης μιας τέτοιας αναζήτησης), η οποία εκφράζεται άλλοτε μέσω μιας ιδεαλιστικής, αισθητιστικής και κοσμοπολίτικης γραφής, που συνδυάζει ρεαλιστικά στοιχεία με λυρικές εξάρσεις και κινείται στα πλαίσια της μυθοποίησης της ζωής, και άλλοτε με μια πιο άμεση ιδεολογική στροφή προς τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της εποχής (εντονότερη στα έργα του μετά την εισχώρησή του στο ΚΚΕ με αφετηρία "Το Γυρί"). Το τελευταίο εξολοκλήρου σωζόμενο έργο του "Στου Χατζηφράγκου" έχει ως αφορμή τα παιδικά χρόνια του συγγραφέα στη Σμύρνη και κατά κάποιο τρόπο συνοψίζει το σύνολο της δημιουργίας του. Άλλα έργα του είναι: "Εκάτη", μυθιστόρημα, 1933, "Κωνσταντίνος ο Μέγας", θεατρικό, 1957, "Μάρκο Πόλο", πρωτότυπη εργασία πάνω στα ταξίδια του, 1967, αρκετά διηγήματα, το μυθιστόρημα "Τέρμα", το οποίο έμεινε ημιτελές (α' εκδ. 1975) και το αφήγημα "Καϊάφας" (α' εκδ. 1976). Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Κοσμά Πολίτη βλ. Νόρα Αναγνωστάκη, "Κοσμάς Πολίτης", στο "Η μεσοπολεμική πεζογραφία· από τον πρώτο ως τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1939)", τ. Ζ΄, σ.252-309, Αθήνα: Σοκόλης, 1993· Αλέξης Ζήρας, "Πολίτης Κοσμάς", στο "Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό", τ. 8, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1988· Peter Mackridge, "Χρονολόγιο Κοσμά Πολίτη (Πάρι Ταβελούδη)", περιοδικό "Διαβάζω" τ. 116, 10/4/1985, σ.8-12· Peter Mackridge, "Ο Κοσμάς Πολίτης και η εποχή του ως το 1937" και "Προσθήκες στη βιογραφία του Κ. Πολίτη (μετά το 1937)", στο Κοσμάς Πολίτης, "Eroϊca", επιμ. Peter Mackridge, σ. στ΄-κα΄, Αθήνα: Ερμής/"Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη", 1982· Αλέξης Ζήρας, "Πολίτης Κοσμάς", στο "Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας", Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη, 2007, σ. 1841-42. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Ο δρόμος με τις φάμπρικες
Steinbeck John 1902-1968
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1989)
Ο δρόμος με τις φάμπρικες στο Μόντρεϋ στην Καλλιφόρνια, ειν' ένα ποίημα, μια βρομισιά, έχει ένα δικό του φως, ένα έντονο χρώμα, είναι κάτι πολύ συνηθισμένο μα κι ένα όνειρο μαζί, μια νοσταλγία. Κάτι το σκόρπιο και το συγκεντρωμένο, σίδερα, τενεκέδες, σκουριά και πελεκούδια, το στρώσιμο του δρόμου όλο γούβες, παντού κουλούρες τα σκοινιά, κόφες λαχανικά, φάμπρικες για σαρδέλες του κουτιού, καταγώγια, ταβέρνες και μπορντέλα, μικρομάγαζα, παλιοξενοδοχεία. Κάποιος είπε πως στο δρόμο τούτο κατοικούνε "πόρνες, ρουφιάνοι, χαρτοπαίχτες, μπάσταρδοι" εννοούσε, δηλαδή, πως κατοικούνε ά...
Ο πόλεμος της φωτιάς
Rosny Joseph Henri
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1989)
Ειν' ο αγώνας του ανθρώπου για την κατάκτηση της φωτιάς, την κατάκτηση της ζωής. Η ζωτική αυτή ανάγκη και λαχτάρα, ανάδειξαν ήρωα τον αποσταλμένο της φυλής των Ουλχάμρ. Υπάρχει στο μυθιστόρημα αυτό, μια τέτοια συναρπαστική πλοκή και αφήγηση, που κρατά σε ένταση το ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων.
Τα ώριμα χρόνια
Cronin Archibald Joseph 1896-1981
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1989)
Ο γνωστός μας από "Τα άγουρα χρόνια" Ρόμπερτ Σάννον διανύει εδώ την πιο κρίσιμη και βασανιστική φάση της επιστημονικής του σταδιοδρομίας. Η εργαστηριακή του έρευνα να ανακαλύψει το βάκιλο στον οποίο οφείλεται μια νέα μολυσματική νόσος του ανθρώπου, αποδεικνύεται μια εξαντλητική προσπάθεια ενός ανεξάρτητου ατομικού αγώνα, που καταρρέει ξαφνικά πάνω στη δικαίωση της, από μια τραγική συγκυρία. Ο Κρόνιν αναδεικνύεται στα "Ώριμα χρόνια" ο συγγραφέας μιας συγκλονιστικής αφήγησης, όπου μέσα από τις ανταγωνιστικές ανθρώπινες σχέσεις θεοποιείται ο ατομικισμός μέχρι την κατάρρευση τ...
Τα άγουρα χρόνια
Cronin Archibald Joseph 1896-1981
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1989)
Ο μεγαλοφυής Α. Τζ. Κρόνιν περιγράφει με αδρά χρώματα τη βασανιστική μα και τόσο γοητευτική πορεία του οκτάχρονου Ρόμπερτ Σάννον προς την εφηβεία. Οι ζωηρές εκπλήξεις που γνωρίζει ο ορφανός Ρόμπερτ είναι το σκηνικό ενός αδιάκοπου αγώνα για να κατακτήσει τη ζωή. Ο αφηγηματικός λόγος του συγγραφέα συναρπάζει τον αναγνώστη με την προβολή της θεληματικής δράσης του ήρωα, που θα προσπαθήσει, έφηβος πια, να πείσει ότι "το πεπρωμένο του δεν είναι να μείνει ένας αποτυχημένος".
Τα σταφύλια της οργής
Steinbeck John 1902-1968
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1989)
Χρόνια και χρόνια οι μικροεργάτες της Οκλαχόμα καλλιεργούσαν μόνο βαμβάκι, ώσπου το χώμα αδυνάτισε τόσο, που δε σήκωνε καμιά καλλιέργεια. Χώρια που την ίδια εποχή, το 1930, οι ουρανοί σταμάτησαν να ρίχνουν νερό. Οι συνθήκες αυτές ανάγκασαν την οικογένεια Τζόουντ, μαζί με ένα πλήθος μεταναστών, να τραβήξει για την πλούσια Καλιφόρνια. Εκεί υπήρχε πολλή σοδειά και απούλητη, αλλά και ο φόβος ότι οι Όκις θα τους άρπαζαν τα χωράφια. Οι αγρότες μετανάστες έβλεπαν την πλούσια σοδειά της Καλιφόρνια να σαπίζει ή να πετιέται στο ποτάμι, ενώ η πείνα θέριζε μικρούς και μεγάλους. Και...
Ανατολικός άνεμος και δυτικός άνεμος
Buck Pearl S. 1892-1973
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1989)
Η Κβάι-λαν είναι μια νεαρή Κινέζα, από αρχοντική οικογένεια της προεπαναστατικής Κίνας, που εξιστορεί τόσο την περιπέτεια του δικού της γάμου όσο και την οικογενειακή "τραγωδία" του αδελφού της με μια ξένη από τη Δύση. Η Περλ Μπακ, που το 1938 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, περιγράφει με τον πιο αυθεντικό τρόπο τα ήθη και τα έθιμα της φεουδαρχικής Κίνας. Με πένα άλλοτε γλαφυρή και άλλοτε επική, η συγγραφέας κορυφώνει τη μυθοπλασία της με την επικράτηση του σύγχρονου τρόπου ζωής πάνω στις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες που μάστιζαν την Κίνα.
Το φεγγάρι κατέβηκε χαμηλά
Steinbeck John 1902-1968
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1989)
Ένα μικρό αριστούργημα μπορεί να χαρακτηριστεί αυτή η νουβέλα του Στάινμπεκ. Το φεγγάρι κατέβηκε χαμηλά, τόσο χαμηλά, ώστε να κάμψει το ηθικό των κατακτητών. Και τόσο χαμηλά, ώστε να ζεσταίνει τις ψυχές και να πυροδοτεί την αντίσταση ενός λαού εναντίον τους. Ο λαός δεν πειθαρχεί στους κατακτητές. Ο δήμαρχος Όρντεν δεν πειθαρχεί στις πιέσεις τους: "Αν τους πω ν' αγωνιστούν, θα χαρούν, κι εγώ, που δεν είμαι και τόσο γενναίος, θα τους έχω κάνει λίγο γενναιότερους...". Ο λαός όντως έγινε γενναιότερος και η θυσία του δημάρχου αποτέλεσε παράδειγμα αντίστασης.
Σκλαβιά και μεγαλείο
Aragon Louis 1897-1982
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1988)
Το βιβλίο αυτό του Λουί Αραγκόν μας μεταφέρει στην εποχή της γερμανικής κατοχής, στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς του γαλλικού λαού, όπου μας παρουσιάζει ανάγλυφη την αυταπάρνηση και την ηρωική αντίσταση των σκλαβωμένων Γάλλων. Ο εργάτης Εμίλ Ντορέν που έπεσε ηρωικά, ο αβάς Λερουά που έσωσε μπροστά στα μάτια των Γερμανών διακινδυνεύοντας τη ζωή του από βέβαιη εκτέλεση το παλικάρι της αντίστασης, η αριστουργηματική απόδραση από νοσοκομείο αντιστασιακών και άλλες εικόνες μοναδικού μεγαλείου ξεπετάγονται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου προκαλώντας το θαυμασμό και το αμείωτο ενδι...
Η ρωμαϊκή άνοιξη της κας Στόουν
Williams Tennessee
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1987)
Το μοναδικό μυθιστόρημα του Τέννεση Ουίλλιαμς αποτελεί το πορτραίτο μιας σαγηνευτικής γυναίκας, της κας Στόουν, που υπήρξε κάποτε όμορφη, πρώτη φίρμα του Μπροντγουαίη, για μια δεκαετία χωρίς αυτογνωσία. Γερασμένη πια γυναίκα η κα Στόουν υποφέρει από άγχος μοναξιάς και ανθρωποφοβία. Ο πληρωμένος έρωτας, που εξασφαλίζουν τα χρήματα της, δεν εξασφαλίζει και την ψυχική ισορροπία της, με αποτέλεσμα να φθαρεί μεθοδικά ως την τέλεια εξουθένωση. Οι τρεις νουβέλες που ακολουθούν ανήκουν στην περίοδο όπου ο συγγραφέας αναζητά και βρίσκει τα πρώτα στοιχεία ανθρωπιάς, που θα χρησιμοπ...
Οι Δουβλινέζοι
Joyce James 1882-1941
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1987)
Στη φημισμένη συλλογή των "Δουβλινέζων" συγκαταλέγονται δεκαπέντε σύντομες ιστορίες που συνδέονται μεταξύ τους όχι από τους ήρωες αλλά από το θέμα και το ιστορικό φόντο. Πηγή της έμπνευσης των ιστοριών υπήρξαν οι νεανικές εμπειρίες του συγγραφέα, οι οποίες σκιαγραφούν με μια δόση σάτιρας άλλα και μεγάλο ρεαλισμό το τέλμα της Ιρλανδίας στις αρχές του 20ού αιώνα. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτού του τέλματος είναι το μεσοαστικό Δουβλίνο, μια πρωτεύουσα που ζει μέσα στη μιζέρια, την εθνικιστική έξαρση, την αποσύνθεση και την ηθική παράλυση, με ιστορικούς συντελεστές της οπισθοδρό...
Το στρίψιμο της βίδας
James Henry 1843-1916
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1987)
Πρόκειται για τη συγκλονιστική ιστορία μικρών παιδιών που εξαναγκασμένα από ορφάνεια να ζουν με υπηρέτες σ' έναν παλιό πύργο στην εξοχή, οδηγούνται στην εξαχρείωση και τη διαφθορά. Ο Χένρυ Τζέημς σκιαγραφεί με εντυπωσιακό τρόπο τους διεστραμμένους χαρακτήρες που κινούνται παράλληλα μες στην παιδική αθωότητα, δημιουργώντας έτσι ένα ζοφερό σκηνικό, όπου η φιλοσοφική αναζήτηση του Όντος δεσπόζει απ' την αρχή ως το τέλος του βιβλίου.
Σ' έναν άγνωστο Θεό
Steinbeck John 1902-1968
Γράμματα (1986)
... Ο Τζόζεφ σήκωσε το κεφάλι του και κοίταξε τα γέρικα ρυτιδιασμένα κλωνιά του. Τα μάτια του φωτίστηκαν καθώς αναγνώρισαν και καλωσορίσανε, γιατί η δυνατή και απλή οντότητα του πατέρα του, που είχε παραμείνει στα νεανικά του χρόνια σαν ένα σύννεφο ειρηνικό, είχε μπει μέσα στο δέντρο. Ο Τζόζεφ σήκωσε το χέρι του σ' ένα χαιρετισμό. Είπε πολύ σιγανά: "Χαίρομαι που ήρθες, κύρη μου. Δεν είχα καταλάβει ώσαμε τώρα πόση μοναξιά είχα δίχως εσένα". Το δέντρο αναδεύτηκε ανάλαφρα. "Είναι καλή γης, καθώς βλέπεις" συνέχισε ο Τζόζεφ σιγανά. "Θα σ' αρέσει να μείνεις, κύρη μου". Κούνησε τ...