Celan Paul 1920-1970
Celan Paul
O Πάουλ Τσέλαν υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της γερμανικής γλώσσας και, σύμφωνα με τον George Steiner, μάλλον ο μεγαλύτερος Ευρωπαίος ποιητής της μεταπολεμικής περιόδου. Γεννήθηκε το 1920 από Εβραίους γονείς στο Τσέρνοβιτς, μια μικρή πόλη στη γερμανόφωνη Μπουκοβίνα της Ρουμανίας, η οποία κατά τη διάρκεια του πολέμου καταστράφηκε από τους Γερμανούς, οι δε γονείς του εξοντώθηκαν. Ο Τσέλαν στάλθηκε σε στρατόπεδο "υποχρεωτικής εργασίας" μέχρι την κατάληψη της Ρουμανίας από τους Ρώσους, το 1944, έζησε στο Βουκουρέστι όπου συναναστράφηκε, για λίγο, με τους ρουμάνους σουρεαλιστές, αντιμετωπίζοντας, όμως, προβλήματα με το σταλινικό καθεστώς αναγκάστηκε να διαφύγει στη Βιέννη και μετά στο Παρίσι. Πέρασε τα περισσότερα δημιουργικά χρόνια του στη Γαλλία, όπου έζησε ως ποιητής και ταυτόχρονα λέκτορας της γλωσσολογίας. Δημιουργός πολύγλωσσος, άσκησε με θέρμη μοναδική και το επάγγελμα του μεταφραστή. Μετέφρασε μεταξύ άλλων Σαίξπηρ, Ρεμπώ και Έμιλυ Ντίκινσον. Το πρώτο δικό του ποιητικό βιβλίο με τον τίτλο "Μήκων και μνήμη" (ή "Αφιόνι και μνήμη", σύμφωνα με την απόδοση του Α. Τριφύλλη, του 1983) εκδόθηκε στη Γερμανία, το 1952. Η συλλογή "Από κατώφλι σε κατώφλι", αφιερωμένη στη γυναίκα του, τη Γαλλίδα χαράκτρια Gisele Lestrange, είναι το δεύτερο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 1955. Ο Τσέλαν αυτοκτόνησε το 1970 σε ηλικία 50 ετών, πέφτοντας στον Σηκουάνα.
Του κανενός το ρόδο
Celan Paul 1920-1970
Άγρα (1995)
Κληρονόμος της παράδοσης της γαλλικής καθαρής ποίησης, του γερμανικού μεταρομαντισμού αλλά και του μεταφυσικού λυρισμού του Χαίλντερλιν, ο Τσέλαν την ανανεώνει ριζικά οργανώνοντας το ποιητικού έργο γύρω από την εντελώς δική του εμπειρία και μιλώντας μέσα από τη γωνία που ορίζει την κλίση της ύπαρξης ενός εγώ που ρωτάει την ώρα, τη δικιά του και του κόσμου, το χτύπο της καρδιά του και τον αιώνα. Μιλώντας για τον τόπο και τη γλώσσα του, με την ευκαιρία της απονομής του λογοτεχνικού βραβείου της πόλης της Βρέμης, το 1958, ο Τσέλαν μνημονεύει αυτή τη διπλή καταγωγή και την α...
Paul Celan: Στρέττο. Peter Szondi: Μέσα από στενό πέρασμα.
Celan Paul 1920-1970
Υπερίων (1996)
Μεταφερμένος στον περίβολο με το αψευδές σημάδι: χόρτο, απογεγραμμένο. Οι πέτρες, λευκές, με τις σκιές των καλαμιών: Μη διαβάζεις πια - κοίταζε! Μην κοιτάζεις πια - προχώρα! Με τις πρώτες λέξεις του ποιήματος, που ο Celan έγραψε το 1958, αρχίζει η δυσκολία της κατανόησης, συνάμα όμως και η δυνατότητα να αναγνωρίσουμε πώς τα παραδοσιακά μέσα της ανάγνωσης αμηχανούν. Ιδιαίτερα όταν εφαρμοστούν πάνω σε κείμενα, τα οποία χαρακτηρίζονται ως δύσκολα, παραχαράσσουν την ανάγνωση όπως και το ανάγνωσμα. Το ποίημα "Στρέττο" ("Engfuhrung") του Paul Celan αποτελεί το έκτο μέρος...
Από κατώφλι σε κατώφλι
Celan Paul 1920-1970
Δελφίνι (1997)
Αν η μετάφραση της ποίησης μπορεί ν' αναζητήσει νόμιμα μια δικαίωση, θα τη βρει ίσως όχι, ή μάλλον όχι με τρόπο πλήρη, στην τελική μορφή του μεταφρασμένου ποιήματος, που θα πάρει το δρόμο της προς κάποιον οσοδήποτε μικρό ή μεγάλο αριθμό βιβλιοθηκών. Επιθυμία του μεταφραστή της ποίησης δεν είναι να κάνει στη γλώσσα του ένα άλλο βιβλίο παράλληλο με εκείνο του ποιητή που μεταφράζει, αλλά να αναγνώσει τρόπον τινά πρακτικά και απόλυτα, ενώπιος ενωπίω, ένα κείμενο που αγαπά εκθέτοντας τον εαυτό του στο ρίσκο μιας γραπτής ανάγνωσης στη γλώσσα που αισθάνεται κατά κάποιον τρόπο δική...
Περί των γάμων υδραργύρου και θείου
Συλλογικό έργο
Ύψιλον (2001)
Και εγέλασεν ο Θεός ζ΄, χα, χα, χα, χα, χα, χα, χα. Γελάσαντος δε του Θεού εγεννήθησαν Θεοί ζ΄, οίτινες τον κόσμο περιέχουσιν... Καγχάσαντος πρώτον πρώτον αυτού εφάνη φως αυγή, και διηύγασεν τα πάντα· εγένετο δε Θεός επί του κόσμου και του πορός·... Εκάγχασε δε β΄ ην πάντα ύδωρ. Ακούσασα η γη ήχους εξεβόησε και εκύρτανεν, και εγένετο το ύδωρ τριμερές εφάνη Θεός, ετάγη επί της αβύσσου... Βουλευομένου δε το γ΄ καγχάσαι, εφάνησαν... εκλήθη Ερμής... Εκάγχασε το τέταρτον ο Θεός και εφάνη γέννα κρατούσα σποράν... Εγέλασε το πέμπτον... και εφάνη Μοίρα κρατούσα ζυγόν, μ...
Ο Μεσημβρινός και άλλα πεζά
Celan Paul 1920-1970
Άγρα (2006)
"Η γνήσια ποίηση είναι αντιβιογραφική. Η πατρίδα του ποιητή είναι το ποίημά του· αλλάζει από το ένα ποίημα στο άλλο. Οι αποστάσεις είναι οι παλιές, οι αιώνιες: άπειρες όπως το σύμπαν των κόσμων, όπου το κάθε ποίημα προσπαθεί να επιβιώσει και να επιβληθεί ως -μικροσκοπικό- άστρο. Άπειρες όπως και η απόσταση ανάμεσα στο εγώ και το εσύ του ποιητή: κι από τις δύο πλευρές, κι από τους δύο πόλους ρίχνεται γέφυρα. Διότι ο τόπος του ποιήματος είναι στη μέση, στα μισά του δρόμου, εκεί όπου προσδοκάται η κολόνα της στήριξης, από πάνω ή από κάτω. Από πάνω: αόρατα και αβέβαια. Από κάτω...
Μήκων και μνήμη
Celan Paul 1920-1970
Νεφέλη (2007)
Ο Πάουλ Τσέλαν, γερμανόγλωσσος Εβραίος, συγκαταλέγεται κατά γενική ομολογία ανάμεσα στους σημαντικότερους μεταπολεμικούς ποιητές της Ευρώπης. Η συλλογή του "Μήκων και μνήμη" ("Mohn und Gedachtnis", 1952), με την οποία γίνεται γνωστός ως ποιητής στο γερμανόγλωσσο αναγνωστικό κοινό, ορίζει μία καμπή στη μεταπολεμική ποίηση λόγω της θεματικής της -τα θέματα των διωγμών των Εβραίων και του Ολοκαυτώματος είναι από τα βασικά του βιβλίου- αλλά και της καινοφανούς ποιητικής της διατύπωσης. Ο Τσέλαν, μέσα από τον ουσιαστικό διάλογό του με τη γερμανόγλωσση λυρική ποίηση και τις νε...
Ξένη ποίηση του 20ού αιώνα
Συλλογικό έργο
Ελληνικά Γράμματα (2007)
Ποίηση δεν είναι ό,τι χάνεται στη μετάφραση, όπως έχει λεχθεί. Και στη γλώσσα του πρωτοτύπου και στην αλλοδαπή έχουμε ένα ποίημα [...]. Θεωρώ αυτονόητη την ιδιοτροπία των ανθολογιών. [...] Προσπάθησα να συνδυάσω ποίηση και μετάφραση. (από τον πρόλογο) Η Μαρία Λαϊνά ανθολογεί μεταφράσεις ποιημάτων 111 σημαντικών ποιητών του 20ου αιώνα. Στην ανθολογία αυτή παρουσιάζειαι η "συνομιλία" του Άρη Αλεξάνδρου με την Άννα Αχμάτοβα, του Κλείτου Κύρου με τον Γκιγιώμ Απολλιναίρ, του Νίκου Σπανιά με τον Βαλερύ Λαρμπώ, του Γιώργου Σεφέρη με τον Έζρα Πάουντ, του Φ. Δ. Δρακονταειδή με...
R.M. Rilke - P. Celan
Σταμπουλού Συμεών Γ.
Άγκυρα (2012)
Το 1922, annus mirabilis για την λογοτεχνία, ο R. M. Rilke ολοκληρώνει τις "Ελεγείες από το Ντουίνο", μία από τις σπουδαιότερες ποιητικές συνθέσεις του 20ου αιώνα: Η μεταφυσική της πτώσης και της ανύψωσης του ανθρώπου μέσα από τις αλληγορικές εικόνες του ακροβάτη που θέλει να υψωθεί, και του αγγέλου πού κατέρχεται στη γη, για να συνεχίσει μια παράσταση με μαριονέτες. Κι ακόμη, μεταφυσική του θανάτου: η αναπόφευκτη όδευση στον τόπο της οδύνης σε δέκα ελεγειακές εικόνες για την θλίψη μετά το τέλος του Πρώτου Πολέμου, όταν κανείς δεν υποπτεύεται την τερατωδία πού θα ακολουθήσε...
Γλωσσικό πλέγμα
Celan Paul 1920-1970
Άγρα (2012)
"Η ομιλία είναι εξ υπαρχής διαλογική, απευθύνεται αυθόρμητα σε ένα Εσύ, αλλά η αδυναμία επικοινωνίας είναι επίσης μια πραγματικότητα: είμαστε αναγκασμένοι να συνομιλούμε μέσω γλωσσικών πλεγμάτων, η ίδια η γλώσσα είναι ένα πλέγμα. Ίσως μόνον με αυτόν τον ατελή τρόπο να είναι δυνατή μια συνομιλία". (Alfred Kelletat, Accesus zu Celans "Sprachgitter", 1966) Όταν ένας Γάλλος μεταφραστής ρώτησε τον Τσέλαν ποιον δρόμο έπρεπε να ακολουθήσει για να αποκρυπτογραφήσει και να κατανοήσει το έργο του, εκείνος του απάντησε: "Μην μπαίνετε προς το παρόν στον κόπο να κατανοήσετε· να δι...
Βόρεια του μέλλοντος
Celan Paul 1920-1970
Γαβριηλίδης (2017)
Η μετάσταση της γλώσσας Η ποίηση δεν επιβάλλει πια τον εαυτό της· τον αποκαλύπτει. - Πάουλ Τσέλαν, 1969 Ανάμεσα στο βράχο της Σικίνου και στο μονόλιθο της Ανάφης η ποίηση του Τσέλαν ανακαλύπτει μια λυτρωτική δίοδο από το σκοτάδι προς το διάφανο πεδίο που ανοίγεται, πίσω από το μαύρο, στον ανοιχτό, ελεύθερο χώρο. Εδώ η ποίησή του λειτουργεί όπως σχεδόν θα λειτουργούσε και σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, καθώς σε τέτοια οριακά επίπεδα ομορφιάς και ασχήμιας οι διαφορετικές αλήθειες συναντιούνται στην πιο ολοκληρωμένη τους μορφή. Η ποίηση του Τσέλαν δεν είναι ερμητι...
Λόγια της τρέλας
Συλλογικό έργο
Ίνδικτος (2017)
Σε αυτή τη μικρή συλλογή ποιημάτων και πεζών περιλαμβάνονται κείμενα που εκφράζουν οριακές καταστάσεις της ανθρώπινης συνείδησης και της ψυχικής αντοχής. Οι δημιουργοί τους καταφεύγουν σε απαράμιλλους χειρισμούς της γλώσσας, για να αποτυπώσουν είτε δικές τους βιωματικές διαδικασίες είτε να ανιχνεύσουν την παραφροσύνη των άλλων που τους άγγιξε.
Καμπή πνοής
Celan Paul 1920-1970
Κίχλη (2018)
Η ποιητική συλλογή "Καμπή πνοής" ("Atemwende") κατέχει κομβική θέση στο έργο του Paul Celan (1920-1970) και εγκαινιάζει την ύστερη περίοδο της ποίησής του. Συγχρόνως συνιστά μια αναμέτρηση με τη δυτική λογοτεχνική παράδοση, αλλά και μια επανεξέταση της έως τότε ποιητικής του. Ο ίδιος σε ένα γράμμα προς τη σύζυγό του, τη ζωγράφο και χαράκτρια Gisele Celan-Lestrange, γράφει: "Είναι πράγματι ό,τι πιο πυκνό έχω γράψει ως τώρα, και ό,τι πιο ευρύ". Η "Καμπή πνοής" περιλαμβάνει ποιήματα που γράφτηκαν από τον Σεπτέμβριο του 1963 έως τον Σεπτέμβριο του 1965, αλλά δημοσιεύθηκαν αργότ...
Μετά το Άουσβιτς
Συλλογικό έργο
Ροές (2019)
Η ιστορία της γερμανόφωνης ποίησης από το 1945 μέχρι σήμερα είναι στενά συνδεδεμένη με την πολιτική ιστορία της Γερμανίας. Γεγονότα όπως ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η διαίρεση της Γερμανίας, τα κινήματα διαμαρτυρίας της δεκαετίας του 1960 και η πτώση του Τείχους του Βερολίνου οδηγούσαν σε αλλαγές στην ποίηση, ακόμα κι αν οι ποιητές ζούσαν εκτός Γερμανίας. Η ανθολογία αυτή πιάνει το νήμα από την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και φτάνει μέχρι το σήμερα. Μέσα από το έργο Γερμανών ποιητών, αλλά και ποιητών από την Αυστρία, τη Ρουμανία, την Ελβετία, οι οποίοι έγραφαν στα γερμαν...