Μήκων και μνήμη

Mohn und Gedächtnis

Ο Πάουλ Τσέλαν, γερμανόγλωσσος Εβραίος, συγκαταλέγεται κατά γενική ομολογία ανάμεσα στους σημαντικότερους μεταπολεμικούς ποιητές της Ευρώπης. Η συλλογή του "Μήκων και μνήμη" ("Mohn und Gedachtnis", 1952), με την οποία γίνεται γνωστός ως ποιητής στο γερμανόγλωσσο αναγνωστικό κοινό, ορίζει μία καμπή στη μεταπολεμική ποίηση λόγω της θεματικής της -τα θέματα των διωγμών των Εβραίων και του Ολοκαυτώματος είναι από τα βασικά του βιβλίου- αλλά και της καινοφανούς ποιητικής της διατύπωσης. Ο Τσέλαν, μέσα από τον ουσιαστικό διάλογό του με τη γερμανόγλωσση λυρική ποίηση και τις νεωτερικές και πρωτοποριακές τάσεις της ποίησης του 20ου αιώνα, διαμορφώνει ένα εντελώς ξεχωριστό ποιητικό ιδίωμα: μια γλώσσα απογυμνωμένη από κοσμητικά στοιχεία, άκρως αφαιρετική και συνάμα υποβλητική, μια γλώσσα που βρίθει από τολμηρές εικόνες, η οποία είναι συγχρόνως ερμητική και απολύτως διαυγής. "Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα του 1952, κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο της Στουτγκάρδης, Deutsche Verlags-Ansalt (DVA), ένας λεπτός τόμος 80 σελίδων με λινόδετο μαύρο εξώφυλλο, ο οποίος περιλάμβανε 56 ποιήματα. Το βιβλίο ήταν επενδυμένο με ένα διαφανές προστατευτικό κάλυμμα από σελοφάν, μέσα από το οποίο διακρινόταν με χρυσά γράμματα το όνομα του ποιητή και ο τίτλος: Paul Celan, "Mohn und Gedachtnis". Κατά κάποιον τρόπο ήταν σε απόλυτη αρμονία με την ασυνήθιστη, μυστηριώδη γλώσσα των ποιημάτων, γεγονός το οποίο έγινε αμέσως αντιληπτό από τους αναγνώστες και τους κριτικούς. "Λέξεις λειασμένες σαν βότσαλα, ξαφνικά ηχούσαν μυστηριώδεις και πολυπρισματικές. Τετριμμένες εκφράσεις, τοποθετημένες σε ένα μετρικό πλαίσιο φαίνεται να βγαίνουν από μια πηγή νεότητας", έγραφε κάποιος κριτικός. Ποιος ήταν αυτός ο Πάουλ Τσέλαν με τον νεωτερικό τόνο που δεν μπορούσε κανείς να τον προσπεράσει, τα ποιήματα του οποίου εκδόθηκαν σε έναν εκδοτικό οίκο που δεν φημιζόταν για το ενδιαφέρον του για τη μοντέρνα γερμανική ποίηση; [...]" (από το επίμετρο του Joachim Seng με τίτλο: "Μποτίλια του πελάγους στη χώρα των δραστών: η ποιητική συλλογή "Μήκων και μνήμη" στη Γερμανία")