Τσάτσος Κωνσταντίνος 1899-1987
Tsátsos Konstantínos
Κωνσταντίνος Τσάτσος (1899-1987). Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος γεννήθηκε στην Αθήνα, πρωτότοκος γιος του δικηγόρου και πολιτικού Δημητρίου Τσάτσου και της Θεοδώρας το γένος Ευστρατιάδη με καταγωγή από την Τεργέστη. Είχε έναν μικρότερο αδερφό τον Θεμιστοκλή. Μαθήτευσε στο σχολαρχείο Μακρή, το β΄ γυμνάσιο Νεαπόλεως και το Διδασκαλείο Μέσης Εκπαιδεύσεως. Παράλληλα έκανε μαθήματα στο σπίτι του με τον Jules Basset, ο οποίος τον έστρεψε προς τη λογοτεχνία και φίλος από τα παιδικά του χρόνια με τον ποιητή Αλέξανδρο Εμπειρίκο. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1914-1918). Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε στο Παρίσι στην ελληνική αποστολή στο Συνέδριο Ειρήνης υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας (1920-1923) συνδέθηκε φιλικά με τον Κωστή Παλαμά. Το 1924 παντρεύτηκε τη Λιλή Ζαρίνη · ο γάμος τους δεν κράτησε πολύ. Από το 1924 ως το 1928 σπούδασε φιλοσοφία και φιλοσοφία του δικαίου στη Χαϊδελβέργη και επηρεάστηκε κυρίως από τον καθηγητή του Heinrich Rickert. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα ανέλαβε το δικηγορικό γραφείο του πατέρα του και το 1929 αναγορεύτηκε διδάκτωρ της Νομικής Σχολής με θέμα της διδακτορικής του διατριβής Η Νομική ως τεχνική και επιστήμη και πήρε μέρος στην ίδρυση του περιοδικού - οργάνου της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας "Αρχείον Φιλοσοφίας και Θεωρίας Επιστημών" από κοινού με τους Παναγιώτη Κανελλόπουλο, Ιωάννη Θεοδωρακόπουλο (η μακρόχρονη φιλία του Τσάτσου με τους οποίους είχε ξεκινήσει στη Χαϊδελβέργη) και Μιχάλη Τσαμαδό. Το 1930 παντρεύτηκε την Ιωάννα Σεφεριάδη, με την οποία απέκτησε δυο κόρες τη Δέσποινα και τη Θεοδώρα. Την ίδια χρονιά εκλέχτηκε υφηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα της υφηγεσίας του Φιλοσοφία και επιστήμη του Δικαίου. Δυο χρόνια αργότερα διορίστηκε έκτακτος καθηγητής στη νεοϊδρυθείσα τότε έδρα Εισαγωγής στην Επιστήμη του Δικαίου και της Φιλοσοφίας του Δικαίου και εξέδωσε το σύγγραμμα "Το πρόβλημα της ερμηνείας του Δικαίου". Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά απορρίφτηκε πρόταση για εκλογή του σε τακτικό καθηγητή και ο Τσάτσος εξορίστηκε στη Σκύρο (1939) και τις Σπέτσες (1940). Μετά την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου το καθεστώς αρνείται να δεχτεί το αίτημά του να καταταγεί εθελοντικά και τον τοποθετεί (μαζί με τους Ι.Κακριδή και Ι. Θεοδωρακόπουλο) στην Πνευματική Επιστράτευση του Πολέμου. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος σε ομάδα φυγάδευσης ελλήνων και άγγλων αξιωματικών και στις οργανώσεις ΕΟΧΑ, ΕΚΚΑ και Σοσιαλιστική Ένωση (βραχύβια πολιτική οργάνωση με αντιβασιλικό και αντικομουνιστικό προσανατολισμό). Παύτηκε από τη θέση του στο πανεπιστήμιο και διώχτηκε όταν την παραμονή της 28ης Οκτωβρίου 1941 μέσα στο αμφιθέατρο κήρυξε την επομένη ημέρα εθνική επέτειο ελευθερίας. Από το 1944 ως το 1945 διέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου διορίστηκε τεχνικός σύμβουλος της εξόριστης κυβέρνησης Τσουδερού. Στην Ελλάδα επέστρεψε μετά την απελευθέρωση και το 1946 παραιτήθηκε από το πανεπιστήμιο. Διετέλεσε υπουργός Εσωτερικών και Προνοίας (1945), βουλευτής Αθηνών (1946), υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (1949-50), υφυπουργός Συντονισμού (1950-1951), υπουργός Προεδρίας (1956-1961), υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας (1962-1963), υπουργός Δικαιοσύνης (1967), υπουργός Πολιτισμού (1974), πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας (1975). Το 1953 ταξίδεψε στις Η.Π.Α., όπου δίδαξε για δυο χρόνια στο ελεύθερο πανεπιστήμιο του Ευάγγελου Παπανούτσου Αθήναιον. Υπήρξε συνιδρυτής της ΕΡΕ. Το 1961 εκλέχτηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1965 πρόεδρός της. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Παπαδόπουλου συμμετείχε στην έκδοση της "Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους" της Εκδοτικής Αθηνών. Το 1975 από τη θέση του Προέδρου Επιτροπής του Συντάγματος διέταξε το κάψιμο των φακέλων πολιτικών φρονημάτων των υπαλλήλων του Υπουργείου Πολιτισμού που είχε συντάξει το δικτατορικό καθεστώς. Υπήρξε επίτιμος διδάκτορας του πανεπιστημίου της Σορβόννης, ξένος εταίρος της Ακαδημίας Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού (1979), ξένος εταίρος της Βασιλικής Ακαδημίας του Μαρόκκου και της Ακαδημίας της Ρουμανίας (1980), μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών Τέχνης και Γραμμάτων. Για την προώθηση της ιδέας της Ενωμένης Ευρώπης τιμήθηκε με το βραβείο του Ιδρύματος Κουντεχόβε-Καλλέργη. Πέθανε το 1987 στην τελευταία κατοικία του στην Κηφισιά. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Κωνσταντίνου Τσάτσου βλ. Τσιρόπουλος Κώστας Ε., "Τσάτσος Κωνσταντίνος", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Μυλωνά Δέσποινα, "Χρονολόγιο Κωνσταντίνου Τσάτσου", Επτά Ημέρες Καθημερινής, 19/10/1997, σ.3-7 και Μυλωνά-Τσάτσου Δέσποινα, "Βιοχρονολόγιο Κωνσταντίνου Δημ. Τσάτσου", Νέα Εστία 142, Χριστούγεννα 1997, αρ.1690, σ.3-10. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Η κοινωνική φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων
Τσάτσος Κωνσταντίνος 1899-1987
Βιβλιοπωλείον της Εστίας (2005)
Η "Κοινωνική φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων" εξετάζει τις πολιτικές και κοινωνικές ιδέες των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, κυρίως όμως τού Πλάτωνα και τού Αριστοτέλη, υπό το φως της γενικής φιλοσοφικής θεωρίας τους γιατί αποτελεί πεποίθηση τού συγγραφέα ότι, αν αποκοπούν από αυτήν, μένουν ακατανόητες και αθεμελίωτες. Για το λόγο αυτό υπάρχουν στο βιβλίο εκτενείς αναφορές στη μεταφυσική, τη θεωρία της γνώσης, την ηθική, οι οποίες το καθιστούν εξαιρετικό εγχειρίδιο για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία γενικότερα. Το βιβλίο αυτό, επειδή σχεδιάστηκε αρχικά για τα μαθήματα τού Κωνσταν...
Η μυστική συνέντευξη του Κωνσταντίνου Τσάτσου στον Κώστα Ε. Τσιρόπουλο
Τσάτσος Κωνσταντίνος 1899-1987
Ευθύνη (1997)
Μια μέρα του Σεπτεμβρίου, το 1981, συνομιλώντας με τον Πρόεδρο Κωνσταντίνο Τσάτσο, τον ερώτησα αν θα δεχόταν να μου δώσει μία συνέντευξη χωρίς να του έχω υποβάλει από πριν τα ερωτήματά μου γραπτώς, μια συνέντευξη - αυθόρμητη και απροσχεδίαστη μάλλον συνομιλία, σαν τόσες και τόσες που τα τελευταία εκείνα χρόνια είχαμε πραγματοποιήσει. Στην προϋπόθεση της απροσχεδίαστης συνομιλίας μας πρόσθεσα και μιαν άλλη, συμπληρωματική: πως η συνέντευξη αυτή δεν θα δημοσιευόταν παρά πολύ μετά από την εκδημία του από τον κόσμο αυτό. Δέχτηκε πρόθυμα και καλόβολα. Για μέρες κατόπι, συλλογιζ...
Η νεοελληνική κριτική για τον Παντελή Πρεβελάκη
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1979)
Συγκροτώντας με τα "Τετράδιά" της η "Ευθύνη" την πινακοθήκη των εξαιρετικών μορφών του Νέου Ελληνισμού, θεώρησε καθήκον της να σταθεί και να γιορτάσει πνευματικά τα εβδομηντάχρονα του Παντελή Πρεβελάκη. Γιατί το έργο του υψώνεται σοβαρό και στέρεο, με ιερή προαίρεση αθανασίας, δίδαγμα και μάθημα των Ελλήνων. Στο έργο αυτό έχει εκφραστεί με αξιοζήλευτη γλώσσα η δραματική συνείδηση του Ελληνισμού και η τραγικότητα των καιρών μας, κι αποτελεί αναπαλλοτρίωτη κατάθεση του Έθνους, τιμή του λαού και καύχηση. Το "Τετράδιο" έπρεπε κανονικά να συγκροτήσουν μελετήματα γραμμένα για...
Θέσεις για τον Παν. Κανελλόπουλο
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1982)
Μέσα στην δραματική ζωή του Ελληνισμού, μια ξεχωριστή θέση κατέχει ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, θέση ευγένειας του πνεύματος και συνειδησιακής αγρύπνιας, τιμιότητας και πατριωτισμού. Η πορεία του και η συμπεριφορά του μέσα στον ελληνικό χώρο εμφανίζεται οργανικά ενωμένη με την μοίρα της Ελλάδας και το πνευματικό του έργο, που κορυφώνεται με την μνημειακή "Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος", εκφράζει την βαθειά ελληνική πίστη στην αξία της Ιστορίας, στην εγκυρότητα του παρελθόντος, στην πνευματική οντότητα της Ευρώπης και στον πολιτιστικό της προορισμό -που είναι και της χώ...
Θεωρία της τέχνης
Τσάτσος Κωνσταντίνος 1899-1987
Εκδόσεις των Φίλων (1990)
Συγκεντρώνω σε αυτόν τον τόμο όλα σχεδόν τα ως σήμερα δημοσιευμένα φιλοσοφικά μου κείμενα, που ανήκουν στο χώρο της "αισθητικής", όπως ύστερα από τον Baumgarten συνηθίζουμε να ονομάζουμε τη φιλοσοφία του "καλού". Τόσο στο χώρο της θεωρίας της γνώσης και της μεθοδολογίας των επιστημών, όσο και στο χώρο της πρακτικής φιλοσοφίας, δηλαδή της ηθικής και της πολιτικής, έχω παρουσιάσει, λίγο ή πολύ, περισσότερο συγκροτημένα κείμενα. Η επίδραση σε όλα αυτά του Πλάτωνα, του Κάντ και ορισμένων νεοκαντιανών δασκάλων μου, που δεν υπήρξανε και οι πιο ορθόδοξοι από τους επίγονους του Κ...
Μελέται φιλοσοφίας του δικαίου ΙΙΙ
Τσάτσος Κωνσταντίνος 1899-1987
Σάκκουλας Αντ. Ν. (2009)
Η νομική επιστήμη οφείλει πρωτίστως να ερμηνεύει το ισχύον δίκαιο, δεν μπορεί όμως να αγνοεί τα προγενέστερα έργα θεωρητικής εμβαθύνσεως. Η μελέτη του παρόντος τρέφεται πάντοτε από τις πηγές του παρελθόντος που παραμένει ακόμη ζωντανό. Το ρωμαλέο πνεύμα των παλαιότερων νομοδιδασκάλων εξακολουθεί να αποτελεί ορόσημο για την εξέλιξη της νομικής μας επιστήμης. Πολλά από τα σημαντικά έργα που έχουν συντελέσει στη διαμόρφωση της ελληνικής νομικής σκέψεως, είναι σήμερα εξαιρετικά δυσπρόσιτα. Η Κλασικά Νομική Βιβλιοθήκη, που επιμελείται ο Αντώνης Μ. Παντελής, καθηγητής του Πανεπι...
Μελέται φιλοσοφίας του δικαίου, Ι
Τσάτσος Κωνσταντίνος 1899-1987
Σάκκουλας Αντ. Ν. (2008)
Η νομική επιστήμη οφείλει πρωτίστως να ερμηνεύει το ισχύον δίκαιο, δεν μπορεί όμως να αγνοεί τα προγενέστερα έργα θεωρητικής εμβαθύνσεως. Η μελέτη του παρόντος τρέφεται πάντοτε από τις πηγές του παρελθόντος που παραμένει ακόμη ζωντανό. Το ρωμαλέο πνεύμα των παλαιότερων νομοδιδασκάλων εξακολουθεί να αποτελεί ορόσημο για την εξέλιξη της νομικής μας επιστήμης. Πολλά από τα σημαντικά έργα που έχουν συντελέσει στη διαμόρφωση της ελληνικής νομικής σκέψεως, είναι σήμερα εξαιρετικά δυσπρόσιτα. Η Κλασικά Νομική Βιβλιοθήκη, που επιμελείται ο Αντώνης Μ. Παντελής, καθηγητής του Πανεπι...
Μελέται φιλοσοφίας του δικαίου, ΙΙ
Τσάτσος Κωνσταντίνος 1899-1987
Σάκκουλας Αντ. Ν. (2008)
Η νομική επιστήμη οφείλει πρωτίστως να ερμηνεύει το ισχύον δίκαιο, δεν μπορεί όμως να αγνοεί τα προγενέστερα έργα θεωρητικής εμβαθύνσεως. Η μελέτη του παρόντος τρέφεται πάντοτε από τις πηγές του παρελθόντος που παραμένει ακόμη ζωντανό. Το ρωμαλέο πνεύμα των παλαιότερων νομοδιδασκάλων εξακολουθεί να αποτελεί ορόσημο για την εξέλιξη της νομικής μας επιστήμης. Πολλά από τα σημαντικά έργα που έχουν συντελέσει στη διαμόρφωση της ελληνικής νομικής σκέψεως, είναι σήμερα εξαιρετικά δυσπρόσιτα. Η Κλασική Νομική Βιβλιοθήκη, που επιμελείται ο Αντώνης Μ. Παντελής, καθηγητής του Πανεπι...
Νεοελληνική ρητορεία
Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος
Ο άγνωστος Καραμανλής
Τσάτσος Κωνσταντίνος 1899-1987
Εκδοτική Αθηνών (1989)
Τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που από φήμη, από μακρυά, γνωρίζουν όλοι οι Έλληνες, όλοι οι Ευρωπαίοι, και άλλοι πολλοί στον κόσμον όλο, πραγματικά ελάχιστοι τον καταλαβαίνουν. Αυτό συμβαίνει με πολλούς από τους διάσημους άνδρες. Μόνο που ο Καραμανλής εκ φύσεως έχει υψώσει γύρω από τον εαυτό του ένα τείχος, έτσι που η συνηθισμένη για πολλούς δυσκολία, για αυτόν να γίνεται ακόμα μεγαλύτερη. Ο Καραμανλής, όμως με τις αρετές και τις αδυναμίες του, είναι ένα κομμάτι ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας, μια ισχυρή ιδιότυπη φυσιογνωμία.[...]
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος σήμερα
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1990)
Το Έθνος που λησμονεί τους ηγέτες του κινδυνεύει -είτε οι ηγέτες αυτοί ανήκουν στο χώρο της πολιτικής είτε στην περιοχή του πνεύματος. Κινδυνεύει να αποπροσανατολιστεί και να λησμονήσει για ποιο λόγο ζει. Τον πολύτιμο λόγο ύπαρξης ενός Έθνους εκφράζουν ακριβώς οι ηγέτες του. Για τούτο είναι ανάγκη το Έθνος να στρέφεται σταθερά προς αυτούς, να αντικρύζει στο πρόσωπό τους τον εαυτό του ενσαρκωμένο και να διδάσκεται από τη δική τους πολιτεία. Ακόμη μεγαλύτερη όμως ανάγκη μιας τέτοιας υψηλής μορφής επικοινωνίας έχει το δικό μας Έθνος, έθνος από τη φύση του ιστοριογόνο, γιατί οι...
Ο σύγχρονος κόσμος
Τσάτσος Κωνσταντίνος 1899-1987
Εκδόσεις των Φίλων (1996)
Τα κείμενα αυτά γραμμένα τα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια, είχε συνθέσει σε τόμο ο συγγραφέας τους λίγους μήνες πριν από την εκδημία του και είχε παραδώσει στον εκδότη του στις αρχές του καλοκαιριού του 1987. Επρόλαβε να ιδεί τις δεύτερες διορθώσεις τους και προσδοκούσε με ανυπομονησία την παρουσίασή τους σε βιβλίο, γιατί φρονούσε πως τα κείμενα αυτά εξέφραζαν με πληρότητα την σκέψη του και την θέση του εμπρός σε κρισιμότατα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου. Τώρα, το ευγενέστατο ελληνικό πνεύμα του, ας θεωρήσει από κει ψηλά τον τελειωμένο αυτό τόμο κι ας τον χαρεί, με το...
Παιδεία και γλώσσα
Τσάτσος Κωνσταντίνος 1899-1987
Ευθύνη (1993)
Δεν θυμάμαι πότε ακριβώς γράφτηκε αυτό το δοκίμιο. Από το ύφος του συμπεραίνω πως αυτό έγινε πριν από είκοσι χρόνια. Το βρήκε η κόρη μου που τακτοποιεί τα χαρτιά μου. Το ξαναδιάβασα και έκρινα πως αξίζει να δοθή στη δημοσιότητα, τουλάχιστον σαν μια διαμαρτυρία για τα όσα τα τελευταία χρόνια τεκταίνονται από τους ίδιους τους Έλληνες εις βάρος της γλώσσας και της παιδείας των. (από το προλογικό σημείωμα του συγγραφέα)
