Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Skarímpas Giánnis
Γιάννης Σκαρίμπας (1893-1984). Τα αυτοβιογραφικά σημειώματα του Σκαρίμπα αλληλοαναιρούνται ως προς τις πληροφορίες γύρω από τον τόπο και το χρόνο γέννησής του. Βάσει ερευνών μετά το θάνατο του λογοτέχνη ο Γιάννης Σκαρίμπας γεννήθηκε το 1893 στο Αίγιο της Αχαΐας, γιος του Ευθύμιου Σκαρίμπα και της Ανδρομάχης το γένος Λιάκου Σκαρτσίλα. Ο πατέρας του ήταν πληβείος, η μητέρα του όμως καταγόταν από αρχοντική γενιά και ήταν μορφωμένη. Είχε μια μικρότερη αδερφή την Καλλιόπη (γεν. το 1915) που ασχολήθηκε με την ποίηση. Το 1906 αποφοίτησε από το αλληλοδιδακτικό Δημοτικό σχολείο της Ιτέας. Μετά από παρακίνηση του δασκάλου του λόγω των υψηλών επιδόσεών του ο μικρός Γιάννης γράφτηκε στο Ελληνικό Σχολείο του Αιγίου, όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του (τέλειωσε το 1908) και παράλληλα πήρε πτυχίο από τη μέση δασική σχολή της πόλης. Το 1912 εργάστηκε ως διευθυντής λογιστηρίου στο υποκατάστημα της γερμανικής εταιρείας "Singer" στην Πάτρα. Στο τέλος του επόμενου χρόνου στρατεύτηκε για να πολεμήσει στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, όπου πήρε το βαθμό του δεκανέα. Μετά την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου το τάγμα του Σκαρίμπα μεταφέρθηκε στο μακεδονικό μέτωπο. Εκεί διακρίθηκε και παρασημοφορήθηκε για ένα τραύμα στο σβέρκο. Τον Οκτώβρη του 1916 πήρε άδεια και επέστρεψε στην Αγία Ευθυμία. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου απαλλάχτηκε των στρατιωτικών του καθηκόντων καθώς είχε πετύχει σε ένα διαγωνισμό τελωνοφυλάκων. Το 1919 τοποθετήθηκε στο τελωνείο της Χαλκίδας και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τον ίδιο χρόνο παντρεύτηκε την Ελένη Κεφαλινίτη (με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά) και μετά το γάμο του αποσπάστηκε στο τότε νεοσύστατο τελωνείο της Ερέτριας, όπου έμεινε ως το 1922. Μετά τη Μικρασιάτική Καταστροφή επανήλθε στη Χαλκίδα, όπου και παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ερέτρια ο Σκαρίμπας είχε ολοκληρώσει τα εννιά πρώτα διηγήματά του, ωστόσο η συνειδητή του ενασχόληση με τη λογοτεχνία χρονολογείται από την επιστροφή του στη Χαλκίδα. Τότε μελέτησε νεοελληνική ποίηση και δημοτικό τραγούδι, καθώς επίσης έργα των Έντγκαρ Άλαν Πόε, Κνουτ Χάμσουν, Μιγκέλ ντε Θερβάντες, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Χένρικ Ίψεν και Όσκαρ Ουάιλντ, που επηρέασαν το έργο του. Η πρώτη επίσημη εμφάνισή του στη λογοτεχνία σημειώθηκε το 1929 με τη δημοσίευση του διηγήματός του "Στις πετροκολόνες στο λιμάνι" και τη βράβευσή του στον πανελλήνιο διαγωνισμό διηγήματος του περιοδικού του Κώστα Μπαστιά "Ελληνικά Γράμματα" για το έργο του "Καπετάν Σουρμελής ο Στουραΐτης", που έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από την κριτική επιτροπή (Μπαστιάς, Φώτης Κόντογλου, Κώστας Καρθαίος και Λέων Κουκούλας). Το 1930 εξέδωσε την πρώτη συλλογή διηγημάτων του με τίτλο "Καϋμοί στο Γρυπονήσι". Στροφή στην μέχρι τότε πορεία του αποτέλεσε το επόμενο έργο που εξέδωσε (1932) με τίτλο "Το θείο Τραγί" και εμφανείς επιρροές από το γαλλικό σουρεαλισμό. Ακολούθησε ο "Μαριάμπας" που αντιμετωπίστηκε από την κριτική ως αριστούργημα και το 1938 τυπώθηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο "Ουλαλούμ". Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου δημοσίευσε άρθρα στην εφημερίδα της Χαλκίδας "Εύριπος" και στράφηκε με ενδιαφέρον προς το ελληνικό θέατρο σκιών. Στη γερμανική κατοχή κινδύνευσε να πεθάνει από την πείνα και το 1942 σημειώθηκε η πολύκροτη δίκη που κίνησε εναντίον του Αργύρη Βαλσαμά για συκοφαντική δυσφήμηση, καθώς ο τελευταίος είχε ισχυρισθεί πως το θεατρικό έργο του Σκαρίμπα "Η γυναίκα του Καίσαρος" ήταν αποτέλεσμα αντιγραφής από το έργο του Σόμμερσετ Μωμ "Το βαμμένο πέπλο". Στρατεύτηκε στο ΕΑΜ, ωστόσο δε διώχτηκε ούτε εξορίστηκε και το 1945 κυκλοφόρησε τη βραχύβια εφημερίδα "Λευτεριά". Υποτονική ήταν η πολιτική του δραστηριότητα και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου αλλά και αργότερα στη δικτατορία του Παπαδόπουλου. Η συγγραφική και εκδοτική του δραστηριότητα συνεχίστηκε ως τα τελευταία χρόνια της ζωής του με ποιήματα, μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια και μελέτες. Τιμήθηκε από την Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών (1964) και το Δήμο Χαλκιδέων (1978), καθώς και με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας για το βιβλίο του "Φυγή προς τα Εμπρός". Πέθανε στην τελευταία κατοικία του στην οδό Κομίνη 8 της Χαλκίδας και κηδεύτηκε με δημόσια δαπάνη. Ο Γιάννης Σκαρίμπας τοποθετείται χρονικά στη γενιά του τριάντα, αποτελεί ωστόσο μια μοναχική περίπτωση και αγνοήθηκε για πολλά χρόνια από τη φιλολογική επιστήμη στην Ελλάδα. Η πεζογραφική παραγωγή του χαρακτηρίζεται από την αναγωγή της γλώσσας σε κυρίαρχο στοιχείο της, μέσω της συστηματικής εξάρθρωσής της (τεχνική που παραπέμπει στο σουρεαλισμό) και την τοποθέτηση της πλοκής στο επίπεδο του προσχήματος, ενώ παράλληλα και συμπληρωματικά στην πρωτοποριακή γραφή του κινείται και το ποιητικό του έργο. Ο Σκαρίμπας υπήρξε ένας από τους εισηγητές του παράδοξου στο χώρο της νεοελληνικής λογοτεχνίας αλλά και του θεάτρου (πολλοί μελετητές τον θεωρούν ως τον πρώτο έλληνα θεατρικό συγγραφέα του παραλόγου). Τα στοιχεία αντλήθηκαν από τα λήμματα Κωστίου Κατερίνα, "Σκαρίμπας Γιάννης", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9α. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Κωστίου Κατερίνα, "Από το εργαστήρι του Γιάννη Σκαρίμπα · Εκπλήξεις και παγίδες", Περίπλους44, 3-6/1997, σ.35-51, Παπαδημητρακόπουλος Ηλίας Χ., "Γιάννης Σκαρίμπας", Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Η΄, σ.8-31. Αθήνα, Σοκόλης, 1993, Παπαστάμος Γιώργος, "Έργο-Βιογραφίας χρονολόγιο του Γιάννη Σκαρίμπα (1893-1984)", Διαβάζω 269, 4/9/1991, σ.20-27 και Επτά Ημέρες Καθημερινής, "Η Χαλκίδα του Γιάννη Σκαρίμπα", 6/4/1997. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Καϋμοί στο Γρυπονήσι
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Κάκτος (1975)
Οι "Καϋμοί στο Γρυπονήσι" είναι το πρώτο βιβλίο του Γιάννη Σκαρίμπα. Βγήκε το 1930, έκδοση του περιοδικού "Ελληνικά Γράμματα". Η δεύτερη ετούτη έκδοση έχει -ξαναδουλεμένα- όλα τα διηγήματα της πρώτης και αντιγράφει την εικονογράφηση. Οι εικόνες είναι του Σ. Φραγγουλίδη και οι ξυλογραφίες του Γ. Οικονομίδη.
Η χαμηλή φωνή
Συλλογικό έργο
Νεφέλη (1990)
Η ανθολογία που ακολουθεί, με ανθολόγο τον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, ανήκει σε μια ασυνήθιστη κατηγορία. Έχει τη μεγαλύτερη δυνατή ομοιογένεια. Περιλαμβάνει αποκλειστικά ελάσσονες ποιητές και μόνο με τα λυρικά τους ποιήματα. Οι δύο αυτοί αποκλεισμοί αφήνουν ελεύθερο το πεδίο για να φανεί η ανάπτυξη μιας ποίησης χαμηλόφωνης, που δεν μπορεί να κατηγορηθεί για μετριότητα και από την οποία δεν απουσιάζει το πάθος και η ένταση. Εξ' άλλου λυρικά ποιήματα έγραψαν και οι μείζονες ποιητές και στο έργο τους συχνά συναντάμε λυρικούς τόνους. Κάποτε μάλιστα ολόκληρο το έργο ποιητών μεί...
Το σόλο του Φίγκαρω
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1992)
"Το σόλο του Φίγκαρω" είναι, ενδεχομένως, το πιο πρωτοποριακό και τολμηρό μυθιστόρημα της Γενιάς του Τριάντα και της εποχής του συγγραφέα. Παράλληλα, αποτελεί το πιο σημαντικό έργο της πεζογραφικής παραγωγής του Σκαρίμπα, διότι σ' αυτό απαντούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προσωπικού του ύφους, στην πιο δραστική τους εκδοχή. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε προς το τέλος μιας πολύ γόνιμης δεκαετίας, το 1939, οπότε η ανανέωση του ποιητικού πεζού λόγου έχει σχεδόν συντελεστεί: η Γενιά του Τριάντα έχει κάνει την εμφάνισή της με μερικά από τα δραστικότερα έργα της, και ο εσωτερικός...
Μαριάμπας
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1992)
Το πρώτο μυθιστόρημα του Γιάννη Σκαρίμπα, ο "Μαριάμπας", γράφτηκε και εκδόθηκε σε μια εποχή εξαιρετικά κρίσιμη για τη νεοελληνική λογοτεχνία. Τόσο στην ποίηση όσο και στην πεζογραφία εγκαταλείπεται βαθμηδόν ο παραδοσιακός τρόπος γραφής και νέες τάσεις, εν μέρει φερμένες από την Ευρώπη, εν μέρει γεννημένες από μια ντόπια ανάγκη για ανανέωση, έρχονται να επικρατήσουν και να δημιουργήσουν ένα νέο ύφος. Από την άποψη αυτή ο "Μαριάμπας" βρίσκεται στην εμπροσθοφυλακή της πρωτοπορίας αφού με την ιδιαίτερη γραφή του εγκαινιάζει το ελληνικό Αντιμυθιστόρημα. Η πολύπλοκη αφηγηματική...
Το θείο Τραγί
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1993)
Γραμμένο το 1931 και δημοσιευμένο στις αρχές του 1933, το "Θείο Τραγί" αποτελεί το σημείο εκκίνησης της νεωτερικής γραφής του Γιάννη Σκαρίμπα, αφού εμπεριέχει, προδρομικά, τα περισσότερα από τα στοιχεία εκείνα που θα εξελιχθούν και θα αποτελέσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της γραφής του συγγραφέα.
Το Βατερλώ δυο γελοίων
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1994)
Καρπός της γόνιμης δεκαετίας του 1930, το μυθιστόρημα "Το Βατερλώ δυο γελοίων" αποτελεί, μαζί με τα μυθιστορήματα "Μαριάμπας" (1935) και "Το Σόλο του Φίγκαρω" (1939), μια τριλογία, η οποία συνιστά το σημαντικότερο μέρος του πεζογραφικού έργου του συγγραφέα. Το μυθιστόρημα ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1937, είδε όμως το φως της δημοσιότητας μόλις είκοσι δύο χρόνια αργότερα, και, όπως προκύπτει από ποικίλα στοιχεία, σε νέα εκδοχή. Όταν εκδόθηκε "Το Βατερλώ δυο γελοίων" (1959), το νεωτερικό μυθιστόρημα θεωρείται πια κατορθωμένο γεγονός. Η κριτική, συνηθισμένη στις ακροβασίες...
Καϋμοί στο Γριπονήσι
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1994)
Η συλλογή διηγημάτων "Καϋμοί στο Γριπονήσι" αποτελεί το σημείο εκκίνησης της λογοτεχνικής ζωής του Γιάννη Σκαρίμπα. Γραμμένα από το 1923 έως το 1929, τα δώδεκα διηγήματα που απαρτίζουν τη συλλογή δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό "Ελληνικά Γράμματα" και χάρισαν στο δημιουργό τους το Α' Βραβείο Διηγήματος του περιοδικού, καθώς και μια ενθουσιώδη κριτική τόσο από τους φορείς του διαγωνισμού όσο και από τους κριτικούς.
Η μαθητευομένη των τακουνιών
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1995)
Γραμμένο μέσα στην εκδοτικά υποτονική για τον συγγραφέα δεκαετία του 1950, "Η μαθητευομένη των τακουνιών" αποτελεί το τελευταίο δημοσιευμένο μυθιστόρημα του Σκαρίμπα. Επαναλαμβάνοντας κάποια από τα χαρακτηριστικά της ιδιαίτερης γραφής του, η "Μαθητευομένη..." συνιστά έναν κόσμο που αιωρείται μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, εφόσον η πιθανοφάνεια του μύθου του υπηρετείται από τον συγγραφέα τόσο μέσα από την αφηγηματική του τεχνική όσο και από την αρχική σύλληψη της μυθιστορίας. Εξωτισμός, φιλοσοφικές ιδέες της Άπω Ανατολής, θρησκευτικές πεποιθήσεις ασιατικών λαών δια...
L' air de Figaro
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Kauffmann (1995)
"C' est sans doute la qu' apparait vraiment le surrealisme de Skaribas, dans ces passages d' errance lyrique et desesperee qui le rapprochent du Desnos de "La liberte" ou "L' amour!", du Crevel d' "Etes-vous fous?" et de "Babylone". Au jeu des rapprochements on peut aussi remarquer que "L' air de Figaro" parait la meme annee que "Ferdydurke", autre roman machine infernale."
Τυφλοβδομάδα στη Χαλκίδα
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1996)
Η συλλογή διηγημάτων "Τυφλοβδομάδα στη Χαλκίδα" πρωτοεκδόθηκε το 1973, ανήκει δηλαδή στην όψιμη φάση του έργου του Σκαρίμπα. Αποτελείται από έξι διηγήματα που συνιστούν μια ενότητα και παρουσιάζουν ως κοινά χαρακτηριστικά την εκζήτηση του θέματος, το αναρχικό ύφος, την αιρετική γλώσσα και τη διάθεση για ανατροπή.
Ο κύριος του Τζακ. Πατς κι απαγάι
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1996)
"Ο κύριος του Τζακ" είναι ένα ώριμο διήγημα του Σκαρίμπα το οποίο γνώρισε πολλές επεξεργασίες και δημοσιεύσεις ανάμεσα στο 1948 και το 1973. Η κριτική συνηθισμένη στις υφολογικές ακροβασίες του συγγραφέα δεν ασχολήθηκε μαζί του. Ωστόσο, το διήγημα αυτό αποτελεί το αποκορύφωμα ενός αγαπημένου τεχνάσματος του Σκαρίμπα, της μεταμφίεσης, η οποία συνιστά βασική τεχνική της σάτιρας. Έτσι, ό,τι φαίνεται να επιβάλλεται και να κυριαρχεί, στο τέλος του διηγήματος ανατρέπεται. Η ανδρική φιλία και ο ανορθόδοξος ερωτισμός δεν είναι παρά το άλλοθι για την εκτροπή μιας κοινότοπης ιστορ...
Τρεις άδειες καρέκλες
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1998)
Γραμμένα σε διαφορετικές εποχές, από το 1931 έως το 1975, τα επτά διηγήματα που απαρτίζουν την τελευταία συλογή διηγημάτων του Γιάννη Σκαρίμπα, που εκδόθηκε το 1976 με τον τίτλο "Τρεις άδειες καρέκλες", αντανακλούν τη συγγραφική πορεία και πιστοποιούν τις κατακτήσεις του συγγραφέα στο χώρο της δημιουργικής πεζογραφίας. Τόσο η θεματική του όσο και η αφηγηματική του τεχνική δεν διαφοροποιούνται από το λοιπό έργο του, ενώ κυριαρχούν οι γνωστοί άξονες που συνέχουν τον πλασματικό του κόσμο: ο διαφορετικός άλλος, η παράδοση του Καραγκιόζη, η πρόσληψη και η ροή του χρόνου, η ζωή ω...
Περίπολος Ζ΄
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (2008)
Η "Περίπολος Ζ΄" συνιστά ένα νεωτερικό αντιπολεμικό αφήγημα, το οποίο δεν έχει απασχολήσει την κριτική, ενώ συνήθως απουσιάζει από μελέτες στις οποίες θα έπρεπε να συνεξετάζεται μαζί με τη λοιπή αντιπολεμική λογοτεχνία του μεσοπολέμου (Μυριβήλη, Βενέζη, Μπεράτη, Δούκα). Το αφήγημα αυτό απασχόλησε τον Σκαρίμπα επί μισό αιώνα, από το 1932, όταν πρωτοδημοσιεύτηκαν τα δύο πρώτα κεφάλαιά του στη συλλογή διηγημάτων "Το θείο τραγί" έως το 1977, οπότε επανεκδόθηκε αυτοτελώς, ύστερα από τη σποραδική ύφανσή του μέσα στο υλικό του μυθιστορήματος "Φυγή προς τα εμπρός", που πήρε και το...
Ανθολογία της ελληνικής ποίησης (20ός αιώνας)
Συλλογικό έργο
Κότινος (2009)
Η πρώτη μεσοπολεμική δεκαετία (1920-1930) μπορεί να είναι μάλλον φτωχή σε νέες, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες παρουσίες στον χώρο της ποίησης, δεν παύει, ωστόσο, να αποτελεί ένα ενδιάμεσο, στη βαριά έως και ζοφερή ατμόσφαιρα του οποίου κυοφορούνται συνθήκες πρόσφορες για την ανάδειξη του "καινούριου". Εγγύηση γι' αυτό αποτελούν οι ποιητές που έκαναν την εμφάνισή τους λίγα χρόνια πριν, ανάμεσα στα 1910 και στα 1920 (Ρώμος Φιλύρας, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Κώστας Ουράνης, Κ.Γ. Καρυωτάκης, Νίκος Χάγερ-Μπουφίδης, Τέλλος Άγρας, Μήτσος Παπανικολάου), και οι οποίοι τώρα διανύουν την περίοδο...