Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Skarímpas Giánnis
Γιάννης Σκαρίμπας (1893-1984). Τα αυτοβιογραφικά σημειώματα του Σκαρίμπα αλληλοαναιρούνται ως προς τις πληροφορίες γύρω από τον τόπο και το χρόνο γέννησής του. Βάσει ερευνών μετά το θάνατο του λογοτέχνη ο Γιάννης Σκαρίμπας γεννήθηκε το 1893 στο Αίγιο της Αχαΐας, γιος του Ευθύμιου Σκαρίμπα και της Ανδρομάχης το γένος Λιάκου Σκαρτσίλα. Ο πατέρας του ήταν πληβείος, η μητέρα του όμως καταγόταν από αρχοντική γενιά και ήταν μορφωμένη. Είχε μια μικρότερη αδερφή την Καλλιόπη (γεν. το 1915) που ασχολήθηκε με την ποίηση. Το 1906 αποφοίτησε από το αλληλοδιδακτικό Δημοτικό σχολείο της Ιτέας. Μετά από παρακίνηση του δασκάλου του λόγω των υψηλών επιδόσεών του ο μικρός Γιάννης γράφτηκε στο Ελληνικό Σχολείο του Αιγίου, όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του (τέλειωσε το 1908) και παράλληλα πήρε πτυχίο από τη μέση δασική σχολή της πόλης. Το 1912 εργάστηκε ως διευθυντής λογιστηρίου στο υποκατάστημα της γερμανικής εταιρείας "Singer" στην Πάτρα. Στο τέλος του επόμενου χρόνου στρατεύτηκε για να πολεμήσει στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, όπου πήρε το βαθμό του δεκανέα. Μετά την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου το τάγμα του Σκαρίμπα μεταφέρθηκε στο μακεδονικό μέτωπο. Εκεί διακρίθηκε και παρασημοφορήθηκε για ένα τραύμα στο σβέρκο. Τον Οκτώβρη του 1916 πήρε άδεια και επέστρεψε στην Αγία Ευθυμία. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου απαλλάχτηκε των στρατιωτικών του καθηκόντων καθώς είχε πετύχει σε ένα διαγωνισμό τελωνοφυλάκων. Το 1919 τοποθετήθηκε στο τελωνείο της Χαλκίδας και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τον ίδιο χρόνο παντρεύτηκε την Ελένη Κεφαλινίτη (με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά) και μετά το γάμο του αποσπάστηκε στο τότε νεοσύστατο τελωνείο της Ερέτριας, όπου έμεινε ως το 1922. Μετά τη Μικρασιάτική Καταστροφή επανήλθε στη Χαλκίδα, όπου και παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ερέτρια ο Σκαρίμπας είχε ολοκληρώσει τα εννιά πρώτα διηγήματά του, ωστόσο η συνειδητή του ενασχόληση με τη λογοτεχνία χρονολογείται από την επιστροφή του στη Χαλκίδα. Τότε μελέτησε νεοελληνική ποίηση και δημοτικό τραγούδι, καθώς επίσης έργα των Έντγκαρ Άλαν Πόε, Κνουτ Χάμσουν, Μιγκέλ ντε Θερβάντες, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Χένρικ Ίψεν και Όσκαρ Ουάιλντ, που επηρέασαν το έργο του. Η πρώτη επίσημη εμφάνισή του στη λογοτεχνία σημειώθηκε το 1929 με τη δημοσίευση του διηγήματός του "Στις πετροκολόνες στο λιμάνι" και τη βράβευσή του στον πανελλήνιο διαγωνισμό διηγήματος του περιοδικού του Κώστα Μπαστιά "Ελληνικά Γράμματα" για το έργο του "Καπετάν Σουρμελής ο Στουραΐτης", που έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από την κριτική επιτροπή (Μπαστιάς, Φώτης Κόντογλου, Κώστας Καρθαίος και Λέων Κουκούλας). Το 1930 εξέδωσε την πρώτη συλλογή διηγημάτων του με τίτλο "Καϋμοί στο Γρυπονήσι". Στροφή στην μέχρι τότε πορεία του αποτέλεσε το επόμενο έργο που εξέδωσε (1932) με τίτλο "Το θείο Τραγί" και εμφανείς επιρροές από το γαλλικό σουρεαλισμό. Ακολούθησε ο "Μαριάμπας" που αντιμετωπίστηκε από την κριτική ως αριστούργημα και το 1938 τυπώθηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο "Ουλαλούμ". Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου δημοσίευσε άρθρα στην εφημερίδα της Χαλκίδας "Εύριπος" και στράφηκε με ενδιαφέρον προς το ελληνικό θέατρο σκιών. Στη γερμανική κατοχή κινδύνευσε να πεθάνει από την πείνα και το 1942 σημειώθηκε η πολύκροτη δίκη που κίνησε εναντίον του Αργύρη Βαλσαμά για συκοφαντική δυσφήμηση, καθώς ο τελευταίος είχε ισχυρισθεί πως το θεατρικό έργο του Σκαρίμπα "Η γυναίκα του Καίσαρος" ήταν αποτέλεσμα αντιγραφής από το έργο του Σόμμερσετ Μωμ "Το βαμμένο πέπλο". Στρατεύτηκε στο ΕΑΜ, ωστόσο δε διώχτηκε ούτε εξορίστηκε και το 1945 κυκλοφόρησε τη βραχύβια εφημερίδα "Λευτεριά". Υποτονική ήταν η πολιτική του δραστηριότητα και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου αλλά και αργότερα στη δικτατορία του Παπαδόπουλου. Η συγγραφική και εκδοτική του δραστηριότητα συνεχίστηκε ως τα τελευταία χρόνια της ζωής του με ποιήματα, μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια και μελέτες. Τιμήθηκε από την Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών (1964) και το Δήμο Χαλκιδέων (1978), καθώς και με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας για το βιβλίο του "Φυγή προς τα Εμπρός". Πέθανε στην τελευταία κατοικία του στην οδό Κομίνη 8 της Χαλκίδας και κηδεύτηκε με δημόσια δαπάνη. Ο Γιάννης Σκαρίμπας τοποθετείται χρονικά στη γενιά του τριάντα, αποτελεί ωστόσο μια μοναχική περίπτωση και αγνοήθηκε για πολλά χρόνια από τη φιλολογική επιστήμη στην Ελλάδα. Η πεζογραφική παραγωγή του χαρακτηρίζεται από την αναγωγή της γλώσσας σε κυρίαρχο στοιχείο της, μέσω της συστηματικής εξάρθρωσής της (τεχνική που παραπέμπει στο σουρεαλισμό) και την τοποθέτηση της πλοκής στο επίπεδο του προσχήματος, ενώ παράλληλα και συμπληρωματικά στην πρωτοποριακή γραφή του κινείται και το ποιητικό του έργο. Ο Σκαρίμπας υπήρξε ένας από τους εισηγητές του παράδοξου στο χώρο της νεοελληνικής λογοτεχνίας αλλά και του θεάτρου (πολλοί μελετητές τον θεωρούν ως τον πρώτο έλληνα θεατρικό συγγραφέα του παραλόγου). Τα στοιχεία αντλήθηκαν από τα λήμματα Κωστίου Κατερίνα, "Σκαρίμπας Γιάννης", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9α. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Κωστίου Κατερίνα, "Από το εργαστήρι του Γιάννη Σκαρίμπα · Εκπλήξεις και παγίδες", Περίπλους44, 3-6/1997, σ.35-51, Παπαδημητρακόπουλος Ηλίας Χ., "Γιάννης Σκαρίμπας", Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Η΄, σ.8-31. Αθήνα, Σοκόλης, 1993, Παπαστάμος Γιώργος, "Έργο-Βιογραφίας χρονολόγιο του Γιάννη Σκαρίμπα (1893-1984)", Διαβάζω 269, 4/9/1991, σ.20-27 και Επτά Ημέρες Καθημερινής, "Η Χαλκίδα του Γιάννη Σκαρίμπα", 6/4/1997. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Ο ήχος του κώδωνος
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (2017)
Το τρίπρακτο δράμα "Ο ήχος του κώδωνος" είναι το σημαντικότερο, από τα ευρισκόμενα, θεατρικό έργο του Γιάννη Σκαρίμπα (1893-1984) και ένα άγνωστο αριστούργημα της νεοελληνικής δραματουργίας. Η δικαστική του περιπέτεια, το 1943, και η απόρριψή του από τις Κρατικές σκηνές συνηγορούν σήμερα στον μύθο ενός σκηνικού φαντάσματος, ενός "αόρατου θιάσου" που έρχεται από την Χαλκίδα. Η επίσημη παράστασή του, 1969, από τον θίασο Γ. Εμιρζά στο Πειραματικό Θέατρο της Μ. Ριάλδη, επαινέθηκε από σημαντικά πρόσωπα των Γραμμάτων. Ωστόσο, παραμένει, ακόμη και ως τίτλος, έργο αμάρτυρο και ά...
Άπαντες στίχοι 1936-1970
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (2016)
Απροσδόκητη, ανατρεπτική και εντελώς προσωπική, η ποίηση του Γιάννη Σκαρίμπα συνιστά terra incognita, παρά τις κατά καιρούς εύστοχες παρατηρήσεις της κριτικής. Συμπλέοντας με το πεζογραφικό του έργο, αλλά μένοντας πάντα στη σκιά του, το ποιητικό έργο του αιρετικού Χαλκιδαίου ελάχιστα προσείλκυσε το ενδιαφέρον των μελετητών, και έτσι χώρεσε εύκολα σε γενικεύσεις, που εύλογα το κατατάσσουν στον "καθυστερημένο Μεσοπόλεμο", στις "χαμηλές φωνές" των συνοδοιπόρων του Καρυωτάκη ή στη Γενιά του ’20, δίχως, ωστόσο, να αποτιμούν επαρκώς εκείνα τα χαρακτηριστικά στα οποία οφείλει την...
Αντι-καραγκιόζης ο μέγας
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (2014)
Δύο κωμωδίες του Σκαρίμπα ("Ο Καραγκιόζης λαθρέμπορος" και "Ο Καραγκιόζης Γαβγαβγόπουλος"), με φωτογραφίες από τα πρωτότυπα σκηνικά και τις φιγούρες του.
Άπαντες στίχοι 1936 - 1970
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (2010)
Απροσδόκητη, ανατρεπτική και εντελώς προσωπική, η ποίηση του Γιάννη Σκαρίμπα συνιστά terra incognita, παρά τις κατά καιρούς εύστοχες παρατηρήσεις της κριτικής. Συμπλέοντας με το πεζογραφικό του έργο, αλλά μένοντας πάντα στη σκιά του, το ποιητικό έργο του αιρετικού Χαλκιδαίου ελάχιστα προσείλκυσε το ενδιαφέρον των μελετητών, και έτσι χώρεσε εύκολα σε γενικεύσεις, που εύλογα το κατατάσσουν στον "καθυστερημένο Μεσοπόλεμο", στις "χαμηλές φωνές" των συνοδοιπόρων του Καρυωτάκη ή στη Γενιά του '20, δίχως, ωστόσο, να αποτιμούν επαρκώς εκείνα τα χαρακτηριστικά στα οποία οφείλει την...
Η νεοελληνική ερωτική ποίηση
Συλλογικό έργο
Ελευθεροτυπία (2010)
Ο πρώτος τόμος της ανθολογίας περιλαμβάνει τις ενότητες: - Πριν και προς τον Σολωμό [Ανώνυμος της Κύπρου, Γεώργιος Χορτάτσης, Βιτσέντζος Κορνάρος, Νικόλαος Μαυροκορδάτος, ..., Αθανάσιος Χριστόπουλος] - Ο Σολωμός - Ρομαντισμός [Ιούλιος Τυπάλδος, Γεώργιος Τερτσέτης, Αντώνιος Μανούσος, Ανδρέας Λασκαράτος, ..., Γεράσιμος Μαρκοράς] - Η εποχή του Παλαμά [Πολύβιος Δημητρακόπουλος, Αντώνης Αναπλιώτης, Γεώργιος Δροσίνης, Νίκος Καμπάς, Ιωάννης Πολέμης, Κώστας Κρυστάλλης, Κώστής Παλαμάς, ..., Στέφανος Δάφνης, Αιμιλία Δάφνη] - Καβάφης - Πρωθύστερο [Άγγελος Σικελιανός, Νίκος Καζαν...
Ανθολογία της ελληνικής ποίησης (20ός αιώνας)
Συλλογικό έργο
Κότινος (2009)
Η πρώτη μεσοπολεμική δεκαετία (1920-1930) μπορεί να είναι μάλλον φτωχή σε νέες, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες παρουσίες στον χώρο της ποίησης, δεν παύει, ωστόσο, να αποτελεί ένα ενδιάμεσο, στη βαριά έως και ζοφερή ατμόσφαιρα του οποίου κυοφορούνται συνθήκες πρόσφορες για την ανάδειξη του "καινούριου". Εγγύηση γι' αυτό αποτελούν οι ποιητές που έκαναν την εμφάνισή τους λίγα χρόνια πριν, ανάμεσα στα 1910 και στα 1920 (Ρώμος Φιλύρας, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Κώστας Ουράνης, Κ.Γ. Καρυωτάκης, Νίκος Χάγερ-Μπουφίδης, Τέλλος Άγρας, Μήτσος Παπανικολάου), και οι οποίοι τώρα διανύουν την περίοδο...
Περίπολος Ζ΄
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (2008)
Η "Περίπολος Ζ΄" συνιστά ένα νεωτερικό αντιπολεμικό αφήγημα, το οποίο δεν έχει απασχολήσει την κριτική, ενώ συνήθως απουσιάζει από μελέτες στις οποίες θα έπρεπε να συνεξετάζεται μαζί με τη λοιπή αντιπολεμική λογοτεχνία του μεσοπολέμου (Μυριβήλη, Βενέζη, Μπεράτη, Δούκα). Το αφήγημα αυτό απασχόλησε τον Σκαρίμπα επί μισό αιώνα, από το 1932, όταν πρωτοδημοσιεύτηκαν τα δύο πρώτα κεφάλαιά του στη συλλογή διηγημάτων "Το θείο τραγί" έως το 1977, οπότε επανεκδόθηκε αυτοτελώς, ύστερα από τη σποραδική ύφανσή του μέσα στο υλικό του μυθιστορήματος "Φυγή προς τα εμπρός", που πήρε και το...
Τρεις άδειες καρέκλες
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1998)
Γραμμένα σε διαφορετικές εποχές, από το 1931 έως το 1975, τα επτά διηγήματα που απαρτίζουν την τελευταία συλογή διηγημάτων του Γιάννη Σκαρίμπα, που εκδόθηκε το 1976 με τον τίτλο "Τρεις άδειες καρέκλες", αντανακλούν τη συγγραφική πορεία και πιστοποιούν τις κατακτήσεις του συγγραφέα στο χώρο της δημιουργικής πεζογραφίας. Τόσο η θεματική του όσο και η αφηγηματική του τεχνική δεν διαφοροποιούνται από το λοιπό έργο του, ενώ κυριαρχούν οι γνωστοί άξονες που συνέχουν τον πλασματικό του κόσμο: ο διαφορετικός άλλος, η παράδοση του Καραγκιόζη, η πρόσληψη και η ροή του χρόνου, η ζωή ω...
Τυφλοβδομάδα στη Χαλκίδα
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1996)
Η συλλογή διηγημάτων "Τυφλοβδομάδα στη Χαλκίδα" πρωτοεκδόθηκε το 1973, ανήκει δηλαδή στην όψιμη φάση του έργου του Σκαρίμπα. Αποτελείται από έξι διηγήματα που συνιστούν μια ενότητα και παρουσιάζουν ως κοινά χαρακτηριστικά την εκζήτηση του θέματος, το αναρχικό ύφος, την αιρετική γλώσσα και τη διάθεση για ανατροπή.
Ο κύριος του Τζακ. Πατς κι απαγάι
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1996)
"Ο κύριος του Τζακ" είναι ένα ώριμο διήγημα του Σκαρίμπα το οποίο γνώρισε πολλές επεξεργασίες και δημοσιεύσεις ανάμεσα στο 1948 και το 1973. Η κριτική συνηθισμένη στις υφολογικές ακροβασίες του συγγραφέα δεν ασχολήθηκε μαζί του. Ωστόσο, το διήγημα αυτό αποτελεί το αποκορύφωμα ενός αγαπημένου τεχνάσματος του Σκαρίμπα, της μεταμφίεσης, η οποία συνιστά βασική τεχνική της σάτιρας. Έτσι, ό,τι φαίνεται να επιβάλλεται και να κυριαρχεί, στο τέλος του διηγήματος ανατρέπεται. Η ανδρική φιλία και ο ανορθόδοξος ερωτισμός δεν είναι παρά το άλλοθι για την εκτροπή μιας κοινότοπης ιστορ...
L' air de Figaro
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Kauffmann (1995)
"C' est sans doute la qu' apparait vraiment le surrealisme de Skaribas, dans ces passages d' errance lyrique et desesperee qui le rapprochent du Desnos de "La liberte" ou "L' amour!", du Crevel d' "Etes-vous fous?" et de "Babylone". Au jeu des rapprochements on peut aussi remarquer que "L' air de Figaro" parait la meme annee que "Ferdydurke", autre roman machine infernale."
Η μαθητευομένη των τακουνιών
Σκαρίμπας Γιάννης 1893-1984
Νεφέλη (1995)
Γραμμένο μέσα στην εκδοτικά υποτονική για τον συγγραφέα δεκαετία του 1950, "Η μαθητευομένη των τακουνιών" αποτελεί το τελευταίο δημοσιευμένο μυθιστόρημα του Σκαρίμπα. Επαναλαμβάνοντας κάποια από τα χαρακτηριστικά της ιδιαίτερης γραφής του, η "Μαθητευομένη..." συνιστά έναν κόσμο που αιωρείται μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, εφόσον η πιθανοφάνεια του μύθου του υπηρετείται από τον συγγραφέα τόσο μέσα από την αφηγηματική του τεχνική όσο και από την αρχική σύλληψη της μυθιστορίας. Εξωτισμός, φιλοσοφικές ιδέες της Άπω Ανατολής, θρησκευτικές πεποιθήσεις ασιατικών λαών δια...