Σεφέρης Γιώργος 1900-1971
Seféris Giórgos
Ο Γιώργος Σεφέρης (πραγματικό όνομα Γιώργος Σεφεριάδης, 1900-1971) γεννήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου ή στις 13 Μαρτίου του 1900 στην Σμύρνη της Μικράς Ασίας και ήταν γιος του Στυλιανού και της Δέσπως Σεφεριάδη (το γένος Τενεκίδη). Ο Στυλιανός Σεφεριάδης υπήρξε διακεκριμένος ακαδημαϊκός και καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, συγγραφέας (με πλουσιότατο επιστημονικό έργο) και διπλωμάτης. Την αγάπη του για τη λογοτεχνία θα την μεταδώσει και στα τρία του παιδιά, Γιώργο, Άγγελο και Ιωάννα (μετέπειτα σύζυγο του Κωνσταντίνου Τσάτσου), τα οποία και θα ασχοληθούν με αυτήν. Το 1914, με την αρχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η οικογένεια Σεφεριάδη μετακομίζει στην Αθήνα όπου ο Σεφέρης τελειώνει το Γυμνάσιο το 1917. Κατόπιν θα μεταβεί στο Παρίσι όπου και θα σπουδάσει Νομικά ως το 1924. Ήδη όμως από το 1918 θα εκδηλωθεί η αγάπη του για την ποίηση και θα αρχίσει να γράφει στίχους. Στα χρόνια των σπουδών του, όντας στο εξωτερικό, έχει την ευκαιρία να έρθει σε άμεση επαφή με τα λογοτεχνικά ρεύματα της εποχής. Στο Παρίσι θα τον βρει και η Μικρασιατική Καταστροφή, η οποία θα τον επηρεάσει βαθύτατα και θα παραμείνει χαραγμένη στη μνήμη του. Το 1926 ο Γιώργος Σεφέρης θα αρχίσει την διπλωματική του σταδιοδρομία, διοριζόμενος στο Υπουργείο Εξωτερικών ως ακόλουθος. Μέχρι το 1962 που συνταξιοδοτείται θα υπηρετήσει ως υποπρόξενος και πρόξενος στο Λονδίνο (1931-1934), στην Κορυτσά της Αλβανίας (1936-1938), ως σύμβουλος τύπου στο Υπουργείο Εξωτερικών. Μετά την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου θα ακολουθήσει την ελληνική Κυβέρνηση στην Κρήτη, την Αίγυπτο, την Νότια Αφρική και την νότια Ιταλία, και μετά την απελευθέρωση στην Αθήνα όπου και μένει μέχρι το 1948. Κατόπιν διορίζεται σύμβουλος στις ελληνικές πρεσβείες στην Άγκυρα και το Λονδίνο, αργότερα πρέσβης στο Λίβανο, τη Συρία, την Ιορδανία και το Ιράκ, και τελικά στο Λονδίνο (1957-1962). Το 1963 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Αφότου αποσύρεται από τη διπλωματική του σταδιοδρομία, αφοσιώνεται ολοκληρωτικά στο λογοτεχνικό του έργο, μέχρι το θάνατό του, το 1971. Η κηδεία του, εν μέσω της δικτατορίας και κατόπιν της Δήλωσής του το 1969, προσέλαβε τον χαρακτήρα εκδήλωσης εναντίον του καθεστώτος των συνταγματαρχών. Το πρώτο έργο του Γιώργου Σεφέρη είναι η συλλογή "Στροφή" που δημοσιεύτηκε το 1931. Η συλλογή του αυτή δημιούργησε ποικίλες αντιδράσεις, καθώς έφερνε έναν αέρα ανανέωσης στην ελληνική ποίηση. Ακολούθησαν η "Στέρνα" (1932) και το "Μυθιστόρημα" (1935). Ένα χρόνο μετά γράφει την "Γυμνοπαιδία", και το 1938 απαντώντας στο δοκίμιο του Κωνσταντίνου Τσάτσου δημοσιεύει το "Διάλογος πάνω στην ποίηση". Το 1940 δημοσιεύονται το "Τετράδιο Γυμνασμάτων 1928-1937", και το "Ημερολόγιο Καταστρώματος Α΄" τα οποία περιέχουν σημαντικά ποιήματα, όπως τα ποιήματα "του κ. Στράτη θαλασσινού" και "Ο Βασιλιάς της Ασίνης" καθώς επίσης και μία συλλογή των ως τότε δημοσιευμένων έργων του με τίτλο "Ποιήματα". Το 1944 δημοσιεύεται το "Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄" το οποίο γράφτηκε στην Αίγυπτο και την Νότια Αφρική, όπου ο Σεφέρης ακολούθησε την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση. Το "Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄" ακολουθούν η τριμερής "Κίχλη", (1947) που από πολλούς θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα έργα του Γιώργου Σεφέρη, και η συλλογή "..Κύπρον, ου μ' εθέσπισεν" η οποία κυκλοφόρησε το 1955, εν μέσω του Κυπριακού Αγώνα, και αργότερα μετονομάστηκε σε "Ημερολόγιο Καταστρώματος Γ΄". Το 1950 δημοσιεύτηκε η συλλογή "Ποιήματα 1924-1946", που είναι μια εμπλουτισμένη έκδοση της πρώτης συλλογής των έργων του ("Ποιήματα Ι"). Η τελευταία συλλογή που τύπωσε ο Γιώργος Σεφέρης όσο ζούσε και η οποία δημοσιεύτηκε 11 χρόνια μετά το "Ημερολόγιο Καταστρώματος Γ΄" είναι τα "Τρία Κρυφά Ποιήματα" (1966). Το κύκνειο άσμα του ποιητή είναι το "Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄", το οποίο εκδόθηκε το 1976, με επιμέλεια του Γ.Π. Σαββίδη, ο οποίος έχει επιμεληθεί και τις περισσότερες εκδόσεις έργων του ποιητή. Εκτός από το ποιητικό έργο, ο Σεφέρης έχει κάνει αξιολογότατες μεταφράσεις, όπως την "Έρημη Χώρα" (1936) και το "Φονικό στην Εκκλησιά" (1963) του Τ.Σ. Έλλιοτ, το "Άσμα Ασμάτων" (1965), την "Αποκάλυψη του Ιωάννη" (1966), τις "Αντιγραφές" (1965, περιέχει έργα Ευρωπαίων και Αμερικανών ποιητών όπως Ezra Pound, Andre Gide, Paul Eluard, Pierre-Jean Jouve), και τις "Μεταγραφές" (1980, περιέχει κείμενα της αρχαίας γραμματείας). Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για τα δοκίμια του Σεφέρη, στα οποία ανέπτυσσε τις απόψεις του για τα σύγχρονά του προβλήματα της γλώσσας και λογοτεχνίας. Έγραψε για τον Κάλβο, τον Δάντη, τον Παλαμά, τον Σικελιανό, τον Μακρυγιάννη, τον Καβάφη, τον Έλιοτ. Εκδόθηκαν με τον τίτλο "Δοκιμές" (1944, έκδοση σε δύο τόμους το 1974 από τον Ίκαρο, σε επιμέλεια Γ.Π. Σαββίδη· ο τρίτος τόμος επίσης από τον Ίκαρο εκδόθηκε το 1992 με επιμέλεια Δημ. Δασκαλόπουλου.) Επίσης, υπάρχει το προσωπικό ημερολόγιο του ποιητή, με γενικό τίτλο "Μέρες" το οποίο άρχισε να εκδίδεται το 1975, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του (Α΄-Ζ΄, 1925-1960· το 2001 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Ίκαρος, ο τελευταίος τόμος του ημερολογίου, "Μέρες Η΄", ο οποίος καλύπτει την τελευταία δεκαετία της ζωής του, με επιμέλεια της Κατερίνας Κρίκου-Davis), από το οποίο μπορεί κανείς να αντλήσει εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία τόσο για τον ίδιο και το έργο του, όσο και για τις πολιτικές και διπλωματικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Μετά τον θάνατό του εκδόθηκαν ακόμη οι δύο πρώτοι τόμοι του "Πολιτικού ημερολογίου" (εκδόσεις Ίκαρος, 1979 και 1985 αντίστοιχα) σε επιμέλεια Αλέξανδρου Ξύδη. Εκτός από τα παραπάνω ο Σεφέρης έγραψε και το "Χειρόγραφο Σεπτέμβρη '41", και το μυθιστόρημα "Έξι νύχτες στην Ακρόπολη" που μολονότι άρχισε να γράφεται το 1926-1928 εκδόθηκε το 1974. Το τελευταίο τμήμα των γραπτών του Σεφέρη αποτελούν οι αλληλογραφίες του, με πρώτη εκδοθείσα αυτήν με τον Γιώργο Θεοτοκά (1930-1966). Ακολουθούν (διαδοχικά) οι αλληλογραφίες με τον Αδαμάντιο Διαμαντή (Κύπριο ζωγράφο, 1953-1971), με τον Ανδρέα Καραντώνη (1931-1960), με τη σύζυγό του Μαρώ Σεφέρη (Α΄τόμος, 1936-1940), με τον Ζήσιμο Λορεντζάτο (1948-1968) και με τον Edmund Keeley (1951-1971).
Γιώργος Σεφέρης ποιητής και πολίτης
Συλλογικό έργο
Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (2000)
Πώς άραγε πρέπει να οργανώνεται μια έκθεση πολυμέσων για ένα ποιητή, αν φυσικά υπάρχει λόγος για μια τέτοια έκθεση; Τι μπορεί, τελικά, να εκτεθεί από το έργο ενός ποιητή ως θέαμα, ή ως ακρόαμα; Και τι, κατά συνέπεια, σκέφτονται οι οργανωτές της να προσφέρουν στο κοινό που θα την επισκεφθεί; Η μοίρα των νεκρών ποιητών, λησμονημένων ή μη, δεν διαφέρει από τη μοίρα των προσώπων εκείνων, που "λιγόστεψαν τόσο παράξενα μες στη ζωή μας, αυτών που απέμειναν σκιές κυμάτων και στοχασμοί", σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του ποιητή στον "Βασιλιά της Ασίνης". Τα πρόσωπα έχουν χαθεί αν...
Γιώργος Σεφέρης 1900-1971: 45 χρόνια μετά το Νόμπελ
Συλλογικό έργο
Ελευθεροτυπία (2008)
Οι επιμελητές της έκδοσης ευχαριστούν τις εκδόσεις "Ίκαρος" και "Μεταίχμιο", που πρόθυμα επέτρεψαν να αναδημοσιευθούν αποσπάσματα από "σεφερικά" βιβλία τους, καθώς και το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης για τις φωτογραφίες του ποιητή. Περιέχονται οι ενότητες: - Μαρία Στασινοπούλου, "Χρονολόγιο" A. Σε πρώτο πρόσωπο - Μαθητικές εκθέσεις του Γεωργίου Σ. Σεφεριάδη - Ανέκδοτες επιστολές του Σεφέρη (από την αλληλογραφία με τον Γ.Κ.Κατσίμπαλη) - Ποιήματα - Ο Σεφέρης για τους άλλους: για τον Θ. Σ. Έλιοτ - Με τα μάτια του ποιητή Β. Αναμνήσεις των άλλων - Τάκης Σινόπουλ...
Βόλος: Μια πόλη στη λογοτεχνία
Συλλογικό έργο
Μεταίχμιο (2001)
[...] Στριμωγμένος ανάμεσα σε βουνό και σε θάλασσα ο Βόλος -η πρωτεύουσα ενός νομού, που άλλοι τον παρομοιάζουν με δαγκάνα και άλλοι με μισάνοιχτη αγκαλιά-, φαίνεται να βρίσκεται στο σημείο τομής ενός νοερού ελλαδικού σταυρού. Τύχη και συνάμα ατυχία για τους κατοίκους του: Να ξέρουν ότι ισορροπούν ανάμεσα στη μητρόπολη του Νότου (Αθήνα) και στην πρωτεύουσα των Βαλκανίων (Θεσσαλονίκη), να αισθάνονται το κέντρο μιας ευθείας που ενώνει το Ιόνιο με τα παραλία της Μικρασίας [...] "Όχι, όχι. Δεν είναι μια συνηθισμένη επαρχιακή πόλη ο Βόλος. Έχει κάτι το αλλιώτικο, κάτι το ξεχωρι...
Βαρνάβας Καλοστέφανος
Σεφέρης Γιώργος 1900-1971
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (2007)
"Ένα συναισθηματικό ταξίδι στην Κύπρο", ένα "Χρονικό της Κύπρου 1953" αρχίζει να σχεδιάζει ο Γιώργος Σεφέρης στις 18 Αύγουστου 1954, τη χρονιά μετά το πρώτο ταξίδι του στο νησί, παράλληλα με τη σύνθεση του "...Κύπρον, ου μ' εθέσπισεν...". Η έκδοση της συλλογής τον Δεκέμβριο του 1955 δεν σταματά τον ποιητή από αυτή την πεζογραφική του προσπάθεια, κάτι που φαίνεται να κάνει λίγο αργότερα η υπηρεσιακή του ανάμειξη στο Κυπριακό και η ραγδαία και δυσοίωνη εξέλιξη των γεγονότων. Τα σχεδιάσματα του Βαρνάβα Καλοστέφανου μας δίνουν το προνόμιο να παρακολουθήσουμε τον Σεφέρη στο εργα...
Βαρνάβας Καλοστέφανος
Σεφέρης Γιώργος 1900-1971
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (2007)
"Ένα συναισθηματικό ταξίδι στην Κύπρο", ένα "Χρονικό της Κύπρου 1953" αρχίζει να σχεδιάζει ο Γιώργος Σεφέρης στις 18 Αύγουστου 1954, τη χρονιά μετά το πρώτο ταξίδι του στο νησί, παράλληλα με τη σύνθεση του "...Κύπρον, ου μ' εθέσπισεν...". Η έκδοση της συλλογής τον Δεκέμβριο του 1955 δεν σταματά τον ποιητή από αυτή την πεζογραφική του προσπάθεια, κάτι που φαίνεται να κάνει λίγο αργότερα η υπηρεσιακή του ανάμειξη στο Κυπριακό και η ραγδαία και δυσοίωνη εξέλιξη των γεγονότων. Τα σχεδιάσματα του Βαρνάβα Καλοστέφανου μας δίνουν το προνόμιο να παρακολουθήσουμε τον Σεφέρη στο εργα...
Άσμα ασμάτων
Ίκαρος (2005)
"Νομίζω πως είναι η έλξη που ασκεί απάνω μου το κείμενο της Παλιάς Διαθήκης των Εβδομήκοντα που με παρακίνησε να δοκιμάσω την απόδοση του Άσματος των Ασμάτων στη σύγχρονη γλώσσα μας. Με φιλοξενούσε τότε ένα αψηλό χωριό του Λιβάνου· εκεί την άρχισα. Το βουνό δε μου έδινε τις ίδιες εντυπώσεις που είχα για το τοπίο διαβάζοντας το Άσμα· μέσα στον αλαφρύ και διάφανον αέρα του ήταν πιο σκληρές, πιο γυμνές, πιο φτωχιές· ίσως ένα πρόσθετο κίνητρο στο ξεκίνημα αυτής της εργασίας να ήταν η επιθυμία μου να βρω έναν τρόπο οικειότερης συνομιλίας με τον τόπο. Όμως αν δεν ήταν αυτή η ε...
Αντιγραφές
Συλλογικό έργο
Ίκαρος (2005)
Η μετάφραση των ποιημάτων είναι το είδος της γραφής που δίνει τη μικρότερη ικανοποίηση. Όσο καλά και να δουλέψει κανείς, όσο επιτυχής και αν είναι, θα υπάρχει πάντα ένα αντικείμενο - το πρωτότυπο - που μένει εκεί για να μας δείχνει πως βρισκόμαστε πάντα χαμηλότερα από το σωστό, πως ακόμη κι αν πάμε ψηλότερα, πάλι χαμηλότερα θα είμαστε· αλίμονο αν προσπαθήσουμε να καλυτερέψουμε το ποίημα που μεταφράζουμε. Και τούτο ακόμη: όταν μεταφράζουμε από μια ξένη γλώσσα που ξέρουμε λίγο ή πολύ, σε μια γλώσσα - τη δική μας - που μας είναι έμφυτη και την αγαπούμε περισσότερο, κάνουμε κά...
Ανθολογία της ελληνικής ποίησης (20ός αιώνας)
Συλλογικό έργο
Κότινος (2009)
Η πρώτη μεσοπολεμική δεκαετία (1920-1930) μπορεί να είναι μάλλον φτωχή σε νέες, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες παρουσίες στον χώρο της ποίησης, δεν παύει, ωστόσο, να αποτελεί ένα ενδιάμεσο, στη βαριά έως και ζοφερή ατμόσφαιρα του οποίου κυοφορούνται συνθήκες πρόσφορες για την ανάδειξη του "καινούριου". Εγγύηση γι' αυτό αποτελούν οι ποιητές που έκαναν την εμφάνισή τους λίγα χρόνια πριν, ανάμεσα στα 1910 και στα 1920 (Ρώμος Φιλύρας, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Κώστας Ουράνης, Κ.Γ. Καρυωτάκης, Νίκος Χάγερ-Μπουφίδης, Τέλλος Άγρας, Μήτσος Παπανικολάου), και οι οποίοι τώρα διανύουν την περίοδο...
Αλληλογραφία Γιώργου και Μαρώς Σεφέρη - Νάνη Παναγιωτόπουλου 1938-1963
Σεφέρης Γιώργος 1900-1971
Μουσείο Μπενάκη (2006)
Μέσα από τούτη την αλληλογραφία, με τις αναπόφευκτες εκατέρωθεν αυτολογοκρισίες, αναδύονται στιγμές της ζωής των συνομιλητών. Ξετυλίγεται για άλλη μια φορά το νήμα της ζωής του Σεφέρη: η πολιτική, η ποιητική δημιουργία, οι άνθρωποι, οι φιλίες και οι αντιπάθειες, οι σπασμένες σχέσεις και οι καημοί του: η γλώσσα, η ανθρώπινη μοίρα σφιχτοδεμένη με την πραγματωμένη Ιστορία, η "αμυαλιά" των πολιτικών. Αλλ' υπάρχει και η μοίρα των τόπων, των τόπων μέσα στα πλοκάμια του χρόνου: η Ελλάδα, το Βυζάντιο, η Κύπρος... Ο Σεφέρης· ο Σεφέρης που γνωρίζουμε. Που μιλάει με τη βαριά, βαθιά, σ...
Αλληλογραφία 1944-1959
Σεφέρης Γιώργος 1900-1971
Ίκαρος (2005)
[...] Δεν πιστεύω ότι οι προσωπικές αλληλογραφίες πρέπει να εκδίδονται. Κοινοποιούν κάτι που αφορά τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις εξάρσεις ή την καθημερινότητα, τις σχέσεις γενικά, δύο ατόμων. Οι ερωτικές ή συζυγικές μάλιστα από αυτές, όχι σπάνια, συντηρούν την αδιακρισία της κλειδαρότρυπας και, συχνά, διαλύουν τους μύθους. Ένα υλικό προορισμένο για διμερή επικοινωνία εκτίθεται στα μάτια εκατοντάδων ανθρώπων, ενδιαφερόμενων ή απλώς περίεργων, φιλέρευνων λογίων ή επιπόλαιων αναγνωστών. Τα πράγματα αλλάζουν βέβαια στην περίπτωση που έχουμε εκφρασμένη την επιθυμία και των δ...
Αλληλογραφία 1936-1940
Σεφέρης Γιώργος 1900-1971
Ίκαρος (2005)
Ένα καλοκαιρινό δειλινό του 1986 στο αυλιδάκι με τη ραδινή λεύκα της οδού Άγρας 20, παρουσία του Γιώργου και της Λένας Σαββίδη, η Μάρω Σεφέρη, με το βλέμμα βουρκωμένο, μου εμπιστεύτηκε το σώμα των επιστολών που είχε ανταλλάξει με τον ποιητή κατά την τετραετία 1936-1940. Ομογνωμονήσαμε πάραυτα και στα τρία καίρια σημεία που αφορούσαν στον καταρτισμό της έκδοσης. Πρώτον, τα κείμενα θα δημοσιεύονταν δίχως περικοπές. Τι να περικόψεις άλλωστε από τα λόγια των ερωτευμένων; Δεύτερον, ο σχολιασμός δεν θα ήταν φορτικός παρά θα περιοριζόταν στα απολύτως αναγκαία. Τρίτον, επειδή ένιοι...
Un poeta greco a Stoccolma
Σεφέρης Γιώργος 1900-1971
Αιώρα (2016)
Οι δύο ομιλίες του Γιώργου Σεφέρη που εκφώνησε κατά την απονομή του Νόμπελ λογοτεχνίας στη Σουηδική Ακαδημία το 1963, μεταφρασμένες στα ιταλικά από την Maria Caracausi. Με αφορμή τη βράβευσή του, ο Σεφέρης μιλά για τη νεότερη ελληνική παράδοση, την ελληνικότητα και την ελληνική γλώσσα. Η έκδοση περιλαμβάνει ακόμα, σε ιταλική μετάφραση, τα δύο ποιήματα του Σεφέρη, "Ο βασιλιάς της Ασίνης" και "Οι Γάτες τ' Άι-Νικόλα" καθώς και επίμετρο και χρονολόγιο της ζωής του Σεφέρη, από τον ποιητή και κριτικό Δημήτρη Δασκαλόπουλο. Ακολουθούν λίστα έργων του Σεφέρη που έχουν μεταφραστε...
Three Days in the Monasteries of Cappadocia
Σεφέρης Γιώργος 1900-1971
Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (2010)
"We were travelling amid the most bizarre shapes that the mind of man can conceive." With a poet's eye, George Seferis describes the haunting landscape and rock-hewn churches of Cappadocia as he rediscovers his ancestral land during a three-day excursion in 1950. Three Days in the Monasteries of Cappadocia, published here for the first time in English and complemented with Seferis' own photographs, is an evocative word portrait describing the artistic heritage of a remote region. Seferis dedicated the text to the Creek ethnomusicologist Melpo Logotheti-Merlier, director of...
This Dialectic of Blood and Light
Σεφέρης Γιώργος 1900-1971
Denise Harvey (2015)
"...this dialectic of blood and light which is the history of your people..." Sherrard to Seferis, 20 March 1950 Philip Sherrard first came across George Seferis's poetry when as a young man still in the army he was transferred to Greece in 1946. It made such a powerful impression on him that when he returned to England he started corresponding with Seferis, began translating his poetry into English, and ultimately decided to do his PhD on modern Greek poetry. Much later Sherrard was to translate, together with Edmund Keeley, Seferis's Collected Poems for Princeton Uni...
Quelques points de la tradition grecque moderne
Σεφέρης Γιώργος 1900-1971
Αιώρα (2016)
Οι δύο ομιλίες του Γιώργου Σεφέρη που εκφώνησε στα γαλλικά κατά την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στη Σουηδική Ακαδημία το 1963, με θέμα τη νεότερη ελληνική παράδοση, την ελληνικότητα και την ελληνική γλώσσα. Η έκδοση περιλαμβάνει τις δύο ομιλίες του στα γαλλικά καθώς και τη μετάφραση της μεγάλης ομιλίας του στα ελληνικά από τον Γ.Π. Σαββίδη. Ακολουθεί επίμετρο με τίτλο "Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης" και χρονολόγιο της ζωής του Γ. Σεφέρη από τον ποιητή και κριτικό Δημήτρη Δασκαλόπουλο, καθώς και λίστα έργων του Σεφέρη που έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά.