Εγγονόπουλος Νίκος 1907-1985
Engonópoulos Níkos
Γεννήθηκε στις 21 Οκτωβρίου του 1907 στην Αθήνα. Ο πατέρας του Παναγιώτης ήταν Κωνσταντινουπολίτης και ασκούσε το επάγγελμα του εμπόρου. Από το 1923 (σε ηλικία 12 χρονών) μέχρι το 1927 γράφεται εσωτερικός σε ένα Λύκειο στο Παρίσι. Εκεί διδάσκεται την κλασική γαλλική ποίηση. Το 1924 το μανιφέστο του Αντρέ Μπρετόν θα επηρεάσει και τον ίδιο. Το 1927 επιστρέφει στην Ελλάδα για να υπηρετήσει την θητεία του. Εργάστηκε αρχικά ως σχεδιαστής εξωφύλλων σε περιοδικά και το 1932 γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δάσκαλο τον Κωνσταντίνο Παρθένη. Παράλληλα μαζί με τον Γιάννη Τσαρούχη θα φοιτήσει και στο καλλιτεχνικό εργαστήρι του Φώτη Κόντογλου. Την ίδια εποχή αρχίζει να δημοσιεύει και τις πρώτες του ποιητικές συλλογές (είναι επηρεασμένος αρχικά από τον Σολωμό και τον Μπωντλαίρ). Από τότε ξεκινά και ο διασυρμός της ποίησής του. Πολλά περιοδικά και εφημερίδες, ελληνικές και ξένες, παρωδούσαν τα ποιήματά του με εξευτελιστικά στο τέλος σχόλια. Το 1939 οργανώνει και την πρώτη έκθεση των έργων του ζωγραφικής, στο σπίτι του Νίκου Καλαμάρη. Από το 1940 αρχίζει η προσωπική του περιπέτεια. Με την επιστράτευση στέλνεται κατευθείαν στην πρώτη γραμμή του Αλβανικού μετώπου. Το μεταξικό καθεστώς τον κρατάει στην πρώτη γραμμή πυρός, αδιαλείπτως, έως το τέλος του πολέμου. Στο τέλος συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς, στις 13 Απριλίου 1941, μετά από φονικότατη μάχη της Στρατιάς Κεντρικής Μακεδονίας, και στέλνεται παράνομα σε στρατόπεδο "εργασίας αιχμαλώτων", από όπου δραπετεύει και επιστρέφει στην Αθήνα με τα πόδια. Δεν σταματά να γράφει ποιήματα με όποιον τρόπο μπορεί. Στην ελεύθερη Ελλάδα αποκτά ένα πλήθος από καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες με την ίδρυση συλλόγων στους οποίους συμμετέχει ενεργά, χωρίς να σταματήσει ποτέ να ζωγραφίζει ή να γράφει. Το 1967 γίνεται καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο στο ελεύθερο σχέδιο. Από το 1967 μέχρι και τον Αύγουστο του 1973 (οπότε και συνταξιοδοτείται) θα επηρεάσει σημαντικά τη φοιτητική ζωή μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο. Στις 31 Οκτωβρίου 1985 θα αφήσει την τελευταία του πνοή στην Αθήνα. Τα έργα του είναι: - "Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν", 1938 - "Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής", 1939 - "Επτά ποιήματα", 1944 - "Μπολιβάρ", 1944 - "Η επιστροφή των πουλιών", 1946 - "Έλευσις", 1948 - "Ο Ατλαντικός" (ανάτυπο από το περιοδικό "Αγγλοελληνική Επιθεώρηση"), 1954 - "Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω", 1957 (Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης, 1958) - "Ποιήματα", τ. Α', Ίκαρος, 1966 (συγκεντρωτική έκδοση των συλλογών "Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν" και "Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής") - "Ελληνικά σπίτια", 1972 - "Ποιήματα", τ. Β', Ίκαρος, 1977 (συγκεντρωτική έκδοση των συλλογών "Μπολιβάρ", "Η επιστροφή των πουλιών", "Έλευσις", "Ο Ατλαντικός", "Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω") - "Στην κοιλάδα με τους Ροδώνες", 1978 (Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης, 1979) - "Ο Καραγκιόζης, ένα ελληνικό θέατρο σκιών", Ύψιλον, 1980, Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν τα βιβλία: - "Πεζά κείμενα" (συγκεντρωτική έκδοση), Ίκαρος, 1987 - "... και σ' αγαπώ παράφορα: Γράμματα στη Λένα 1959-1967" (επιμ. Δημήτρης Δασκαλόπουλος), Ίκαρος, 1993 - "Οι άγγελοι στον παράδεισο μιλού ελληνικά... (συνεντεύξεις, σχόλια και γνώμες, σε επιμ. Γιώργου Κεντρωτή)", Ύψιλον, 1999 - "Το μέτρον, ο άνθρωπος: πέντε ποιήματα και δέκα πίνακες", Ύψιλον, 2005 - "Ωραίος σαν Έλληνας: ποιήματα/The Beauty of a Greek: Poems" (δίγλωσση έκδοση, σε ανθολόγηση, μετάφραση & επιμ. David Connolly), Ύψιλον, 2007 Μετέφρασε, επίσης, πολλά έργα ξένων ποιητών. Βαθύτατα πνευματικός άνθρωπος ο Νίκος Εγγονόπουλος, δεν ήταν μόνο ένας ζωγράφος και ποιητής, αλλά και ένας αληθινός στοχαστής. Παθιασμένος με τον υπερρεαλισμό μας κληρονόμησε ένα διαχρονικό έργο μίας αποκλειστικά δικής του ατμόσφαιρας. Το έργο του Εγγονόπουλου αντιμετώπισε αρνητικές αντιδράσεις που έφτασαν τα όρια του εμπαιγμού και της κατασυκοφάντησης. Μοναδικός συμπαραστάτης του υπήρξε ο επίσης υπερρεαλιστής Εμπειρίκος. Στη ζωγραφική, δάσκαλοί του ήταν ο Κωνσταντίνος Παρθένης και ο Φώτης Κόντογλου, άνθρωποι στους οποίους ο Εγγονόπουλος αναφερόταν πάντα με θαυμασμό. Ο ίδιος έλεγε: "Ως είμαι ζωγράφος το επάγγελμα και θεωρώ άλλωστε την ποίηση σαν ζήτημα εντελώς προσωπικό".
Ωραίος σαν Έλληνας
Εγγονόπουλος Νίκος 1907-1985
Ύψιλον (2007)
Με αφορμή την μεγάλη αναδρομική έκθεση του Ν.Ε. στο Μουσείο Μπενάκη, ανθολογούνται για πρώτη φορά, σε έναν πολυτελή δεμένο τόμο, ποιήματα από όλες τις συλλογές του με αντικρυστή μετάφραση στα αγγλικά. Το βιβλίο κοσμείται με δεκατρείς έγχρωμους πίνακες του ποιητή διάσπαρτους στο κείμενο.
Ωραίος σαν Έλληνας
Εγγονόπουλος Νίκος 1907-1985
Ύψιλον (2007)
Με αφορμή την μεγάλη αναδρομική έκθεση του Ν.Ε. στο Μουσείο Μπενάκη, ανθολογούνται για πρώτη φορά, σε έναν πολυτελή δεμένο τόμο, ποιήματα από όλες τις συλλογές του με αντικρυστή μετάφραση στα αγγλικά. Το βιβλίο κοσμείται με δεκατρείς έγχρωμους πίνακες του ποιητή διάσπαρτους στο κείμενο.
Τόπος: Εγγονόπουλος
Λοϊζίδη Νίκη
Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (2007)
Το τετράδιο αυτό, που εκδίδεται με την ευκαιρία της έκθεσης "Τόπος: Εγγονόπουλος", στο πλαίσιο των 100 χρόνων από τη γέννηση του μοναδικού ποιητή και ζωγράφου, υπερρεαλιστή και ελεύθερου ανθρώπου Νίκου Εγγονόπουλου, περιέχει τη μελέτη της Νίκης Λοϊζίδη: "Σχετικά με τον Jef, το μέγα αυτόματον του μεσονυκτίου", μαζί με τα έργα του ζωγράφου στα οποία αναφέρεται.
Τόπος: Εγγονόπουλος
Ζαχαρόπουλος Ντένης
Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (2007)
[...] Μέσα από αυτή την πρώτη προσέγγιση η έκθεση προχωρά σε μια ευρύτερη αναθεώρηση του έργου του Εγγονόπουλου: συγκεντρώνει μια σειρά από εξέχοντα έργα του για να τα φέρει αντιμέτωπα με μια σειρά από έργα νεότερων καλλιτεχνών. Δίχως να αποβλέπει στη συγκρότηση μιας υφολογικής συνέχειας, ενότητας, σχολής ή στιλ παρουσιάζει το γενεαλογικό άλμα μέσα από το οποίο η υπερρεαλιστική προοπτική και ο μοντερνισμός εμφανίζονται στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης. Συγκεντρώνει ενδείξεις και καταδείχνει αινίγματα που αφορούν τη σημερινή κατάσταση της τέχνης και πρακτικές που προσεγγ...
Το μέτρον: Ο άνθρωπος
Εγγονόπουλος Νίκος 1907-1985
Ύψιλον (2005)
Τα πέντε αυτά ποιήματα δεν τα περιέλαβε σε βιβλίο του όσο ζούσε ο Νίκος Εγγονόπουλος. Δύο όμως από αυτά πρόλαβε να τα δει δημοσιευμένα (τα έτη 1981 και 1983), ενώ στη συνέχεια άλλα δύο φιλοξενήθηκαν σε αθηναϊκά λογοτεχνικά περιοδικά. Το πέμπτο ("Εξομολογήσεις της Στεριάς, της θάλασσας") παρουσιάζεται για πρώτη φορά εδώ. Ενός έκτου ανέκδοτου ποιήματος που βρέθηκε στα κατάλοιπα του ποιητή, με τίτλο "Ο Πιστός ο Στρατιώτης", η δημοσίευση δεν κρίθηκε σκόπιμη, και αφήνεται να γίνει σε ευθετότερο χρόνο. Για τον σύνολο προγραμματισμό σε σχέση με το Αρχείο Εγγονόπουλου εμπιστεύθηκα...
Το μέτρον: Ο άνθρωπος
Εγγονόπουλος Νίκος 1907-1985
Ύψιλον (2005)
Τα πέντε αυτά ποιήματα δεν τα περιέλαβε σε βιβλίο του όσο ζούσε ο Νίκος Εγγονόπουλος. Δύο όμως από αυτά πρόλαβε να τα δει δημοσιευμένα (τα έτη 1981 και 1983), ενώ στη συνέχεια άλλα δύο φιλοξενήθηκαν σε αθηναϊκά λογοτεχνικά περιοδικά. Το πέμπτο ("Εξομολογήσεις της Στεριάς, της θάλασσας") παρουσιάζεται για πρώτη φορά εδώ. Ενός έκτου ανέκδοτου ποιήματος που βρέθηκε στα κατάλοιπα του ποιητή, με τίτλο "Ο Πιστός ο Στρατιώτης", η δημοσίευση δεν κρίθηκε σκόπιμη, και αφήνεται να γίνει σε ευθετότερο χρόνο. Για τον σύνολο προγραμματισμό σε σχέση με το Αρχείο Εγγονόπουλου εμπιστεύθηκα...
Το 1821 στην ελληνική ποίηση
Συλλογικό έργο
Κέδρος (2011)
Εκατόν ενενήντα χρόνια από την κήρυξη της ελληνικής επανάστασης οι εκδόσεις "Κέδρος" εκδίδουν την ανθολογία του ποιητή Ηλία Γκρή "Το 1821 στην ελληνική ποίηση". Πρόκειται για ένα απάνθισμα όπου πρωταγωνιστούν θρυλικά πρόσωπα και τόποι, σύμβολα της Επανάστασης του 1821. Τα 140 ποιήματα που ανθολογούνται γράφτηκαν σε διάστημα 190 ετών από 109 Έλληνες ποιητές, με προεξάρχοντες τους Διονύσιο Σολωμό και Ανδρέα Κάλβο. Σχεδόν όλοι οι μείζονες και καταξιωμένοι Έλληνες ποιητές ανθολογούνται σε αυτή τη συλλογή. Πολλοί ακόμη, είτε αναφέρονται στο επίμετρο ονομαστικά είτε παρ...
Τα πορτραίτα του Φαγιούμ και η γενιά του '30 στην αναζήτηση της ελληνικότητας
Μουσείο Μπενάκη (1998)
Ο κατάλογος αυτός από την έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, με τίτλο "Τα πορτραίτα του Φαγιούμ και η γενιά του '30 στην αναζήτηση της ελληνικότητας", περιέχει έργα καλλιτεχνών όπως ο Πικιώνης, ο Κόντογλου, ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Νίκος Νικολάου, ο Εγγονόπουλος, ο Τσαρούχης, ο Μαυροϊδής, ο Πάππας και ο Μόραλης. Καλλιτέχνες που επηρεάστηκαν από τα πορτραίτα του Φαγιούμ εκτίθενται, δείχνοντας τη συνάντηση της τέχνης αυτής με το ελληνικό στοιχείο.
Σχέδια και χρώματα
Ύψιλον (1996)
Σύγχρονη ερωτική ποίηση
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Καστανιώτη (2007)
Ανθολογούνται οι ποιητές: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Αντρέας Αγγελάκης, Βασιλης Αρφάνης, Σταύρος Βαβούρης, Ρέα Γαλανάκη, Γιάννης Δάλλας, Μηνάς Δημάκης, Κική Δημουλά, 'Αρης Δικταίος, Δημήτρης Δούκαρης, Νίκος Εγγονόπουλος, Οδυσσέας Ελύτης, Ανδρέας Εμπειρίκος, Έκτωρ Κακναβάτος, Γιώργος Καραβασίλης, Διονύσης Καρατζάς, Τάσος Κόρφης, Θανάσης Κωσταβάρας, Χρίστος Λάσκαρης, Τάσος Λειβαδίτης, Χριστόφορος Λιοντάκης, Κώστας Λογαράς, Στέλιος Λύτρας, Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Γιώργος Μαρκόπουλος, Ερρίκος Μπελιές, Θανάσης Θ. Νιάρχος, Παυλίνα Παμπούδη, Αθηνά Παπαδάκη, Δ. Π. Παπαδίτσας, Τίτος Πα...
Σπύρος Βασιλείου, Νίκος Εγγονόπουλος, Νίκος Νικολάου: Ζωγραφική για το θέατρο
Συλλογικό έργο
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (2000)
Ποιητικές συνομιλίες
Συλλογικό έργο
Οδός Πανός (2012)
Στις περισσότερες περιπτώσεις το βασικό κίνητρο είναι ο θαυμασμός για το έργο των ξένων, έργο εμβληματικό, που μπόρεσε να εκφράσει, με όρους αξιώσεων, κάποιες πρωταρχικές, πανανθρώπινες καταστάσεις, αποτελώντας σημείο αναφοράς για τους επερχόμενους. Όμως δεν είναι ο θαυμασμός ή η εκλεκτική συγγένεια τα μοναδικά ερεθίσματα- κάποτε είναι και η ίδια η ζωή των δημιουργών, ο μύθος που την περιέβαλε, ή, ακόμα συχνότερα, η ιδεολογία που καθοδήγησε τα βήματα τους. Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι μπορεί να συναντάμε, σε συλλογές και ανθολογίες, ποιήματα για ποιητές άγνωστους ή ελάχισ...
Ποίηση εν κινήσει
Εγγονόπουλος Νίκος 1907-1985
Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (2007)
Η αρχική ιδέα ήταν απλή. Να δώσουμε σε νέους με ιδέες και ταλέντο την ευκαιρία να φιλοτεχνήσουν αφίσες στο πλαίσιο του αφιερώματος στον Νίκο Εγγονόπουλο, που οργάνωσε το Υπουργείο Πολιτισμού και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίο (Ε.ΚΕ.ΒΙ.), με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Αφίσες που θα κυκλοφορήσουν σε εκατοντάδες αντίτυπα και θα στόλιζαν τους σταθμούς και τα βαγόνια του Μετρό, του Τραμ και τις στάσεις των λεωφορείων. Όταν οι μακέτες έφτασαν στο Ε.ΚΕ.ΒΙ., υπήρξαν μόνο αντιδράσεις θαυμασμού. Το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό. Ποιους να ευχαριστήσουμε; Εσάς βέβαια, τους ταλαντο...
Ποιήματα
Εγγονόπουλος Νίκος 1907-1985
Ίκαρος (1999)
Συγκεντρωτική έκδοση των ποιητικών συλλογών: "Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν", 1938, "Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής", 1939 (που είχαν περιληφθεί στην έκδοση "Ποιήματα", τ. Α', 1966), και "Μπολιβάρ", 1944, "Η επιστροφή των πουλιών", 1946, "Έλευσις", 1948, "Ο Ατλαντικός", 1954, "Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω", 1957 (που είχαν περιληφθεί στην έκδοση "Ποιήματα", τ. Β', 1977).
Πέρα από το πραγματικό
Παπαδοπούλου Μπία
Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων (2009)
Η έκθεση "Πέρα από το πραγματικό" εξετάζει τις επιρροές του σουρεαλιστικού κινήματος στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή. Αφετηρία της έκθεσης αποτελεί το έργο του Νίκου Εγγονόπουλου (1907-1985) με τίτλο "Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός" του 1936. Από τα πρώτα σουρεαλιστικά πειράματα του καλλιτέχνη, συμπεριλήφθηκε στην Μπιενάλε Βενετίας το 1954 που ήταν αφιερωμένη στον σουρεαλισμό. Ο Εγγονόπουλος, ζωγράφος και ποιητής, εμπλούτισε τους σουρεαλιστικούς πίνακές του με αναφορές στον πολιτισμό και την ιστορία της Ελλάδας. Καταργώντας τη λογική, άντλησε εικόνες από το υποσυνείδητο, δημι...
Πάμπλο Πικάσσο
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Καστανιώτη (2006)
Ένας μοναδικός στη συγκρότηση του τόμος για την ιστορία του μεγαλοφυούς Ισπανού ζωγράφου του 20ού αιώνα. Απειράριθμα είναι τα κείμενα που έχουν γραφεί μέσα στον προηγούμενο αιώνα για το δημιουργό της "Γκουέρνικα" από κριτικούς τέχνης και θεωρητικούς της εικαστικής δημιουργίας, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Το βιβλίο αυτό στηρίζεται σε μια ιδιαιτερότητα που αξιοποιεί ακόμη περισσότερο (σε σχέση με τις μελέτες που έχουν γραφεί) το μέγεθος του Πάμπλο Πικάσσο, ενώ ταυτόχρονα ανεβάζει τη θερμοκρασία του αναγνώστη, όσον αφορά τη συναισθηματική απήχηση του ζωγράφου αυτού:...
Όταν οι άγγελοι περπατούν
Συλλογικό έργο
Μεταίχμιο (2007)
Όταν οι άγγελοι περπατούν, τα πιο πεζά περιστατικά θυμίζουν θρύλους και παραμύθια. Οι πιο συνηθισμένοι άνθρωποι αποκαλύπτουν μια άλλη τους πλευρά, αλλόκοτη και μυστική. Ο καιρός είναι πάντα φθινόπωρο. Το καλοκαίρι ακόμα δεν έχει φύγει. Η άνοιξη στέλνει απ' την αντίπερα όχθη τις σκληρές της αντανακλάσεις. Το αγρίμι του χειμώνα λουφάζει κρυμμένο στα μελαγχολικά σύννεφα. Οι λακκούβες των δρόμων με το μαύρο νερό καθρεφτίζουν κοπάδια σπάνιων πουλιών. Όλα μετέωρα, ακολουθούν τους ρυθμούς ενός απλού κι απόκοσμου βηματισμού. Στα πάρκα κυκλοφορούν ολομόναχες οι σιλουέτες των ίσκιων....