Εγγονόπουλος Νίκος 1907-1985
Engonópoulos Níkos
Γεννήθηκε στις 21 Οκτωβρίου του 1907 στην Αθήνα. Ο πατέρας του Παναγιώτης ήταν Κωνσταντινουπολίτης και ασκούσε το επάγγελμα του εμπόρου. Από το 1923 (σε ηλικία 12 χρονών) μέχρι το 1927 γράφεται εσωτερικός σε ένα Λύκειο στο Παρίσι. Εκεί διδάσκεται την κλασική γαλλική ποίηση. Το 1924 το μανιφέστο του Αντρέ Μπρετόν θα επηρεάσει και τον ίδιο. Το 1927 επιστρέφει στην Ελλάδα για να υπηρετήσει την θητεία του. Εργάστηκε αρχικά ως σχεδιαστής εξωφύλλων σε περιοδικά και το 1932 γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δάσκαλο τον Κωνσταντίνο Παρθένη. Παράλληλα μαζί με τον Γιάννη Τσαρούχη θα φοιτήσει και στο καλλιτεχνικό εργαστήρι του Φώτη Κόντογλου. Την ίδια εποχή αρχίζει να δημοσιεύει και τις πρώτες του ποιητικές συλλογές (είναι επηρεασμένος αρχικά από τον Σολωμό και τον Μπωντλαίρ). Από τότε ξεκινά και ο διασυρμός της ποίησής του. Πολλά περιοδικά και εφημερίδες, ελληνικές και ξένες, παρωδούσαν τα ποιήματά του με εξευτελιστικά στο τέλος σχόλια. Το 1939 οργανώνει και την πρώτη έκθεση των έργων του ζωγραφικής, στο σπίτι του Νίκου Καλαμάρη. Από το 1940 αρχίζει η προσωπική του περιπέτεια. Με την επιστράτευση στέλνεται κατευθείαν στην πρώτη γραμμή του Αλβανικού μετώπου. Το μεταξικό καθεστώς τον κρατάει στην πρώτη γραμμή πυρός, αδιαλείπτως, έως το τέλος του πολέμου. Στο τέλος συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς, στις 13 Απριλίου 1941, μετά από φονικότατη μάχη της Στρατιάς Κεντρικής Μακεδονίας, και στέλνεται παράνομα σε στρατόπεδο "εργασίας αιχμαλώτων", από όπου δραπετεύει και επιστρέφει στην Αθήνα με τα πόδια. Δεν σταματά να γράφει ποιήματα με όποιον τρόπο μπορεί. Στην ελεύθερη Ελλάδα αποκτά ένα πλήθος από καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες με την ίδρυση συλλόγων στους οποίους συμμετέχει ενεργά, χωρίς να σταματήσει ποτέ να ζωγραφίζει ή να γράφει. Το 1967 γίνεται καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο στο ελεύθερο σχέδιο. Από το 1967 μέχρι και τον Αύγουστο του 1973 (οπότε και συνταξιοδοτείται) θα επηρεάσει σημαντικά τη φοιτητική ζωή μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο. Στις 31 Οκτωβρίου 1985 θα αφήσει την τελευταία του πνοή στην Αθήνα. Τα έργα του είναι: - "Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν", 1938 - "Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής", 1939 - "Επτά ποιήματα", 1944 - "Μπολιβάρ", 1944 - "Η επιστροφή των πουλιών", 1946 - "Έλευσις", 1948 - "Ο Ατλαντικός" (ανάτυπο από το περιοδικό "Αγγλοελληνική Επιθεώρηση"), 1954 - "Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω", 1957 (Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης, 1958) - "Ποιήματα", τ. Α', Ίκαρος, 1966 (συγκεντρωτική έκδοση των συλλογών "Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν" και "Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής") - "Ελληνικά σπίτια", 1972 - "Ποιήματα", τ. Β', Ίκαρος, 1977 (συγκεντρωτική έκδοση των συλλογών "Μπολιβάρ", "Η επιστροφή των πουλιών", "Έλευσις", "Ο Ατλαντικός", "Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω") - "Στην κοιλάδα με τους Ροδώνες", 1978 (Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης, 1979) - "Ο Καραγκιόζης, ένα ελληνικό θέατρο σκιών", Ύψιλον, 1980, Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν τα βιβλία: - "Πεζά κείμενα" (συγκεντρωτική έκδοση), Ίκαρος, 1987 - "... και σ' αγαπώ παράφορα: Γράμματα στη Λένα 1959-1967" (επιμ. Δημήτρης Δασκαλόπουλος), Ίκαρος, 1993 - "Οι άγγελοι στον παράδεισο μιλού ελληνικά... (συνεντεύξεις, σχόλια και γνώμες, σε επιμ. Γιώργου Κεντρωτή)", Ύψιλον, 1999 - "Το μέτρον, ο άνθρωπος: πέντε ποιήματα και δέκα πίνακες", Ύψιλον, 2005 - "Ωραίος σαν Έλληνας: ποιήματα/The Beauty of a Greek: Poems" (δίγλωσση έκδοση, σε ανθολόγηση, μετάφραση & επιμ. David Connolly), Ύψιλον, 2007 Μετέφρασε, επίσης, πολλά έργα ξένων ποιητών. Βαθύτατα πνευματικός άνθρωπος ο Νίκος Εγγονόπουλος, δεν ήταν μόνο ένας ζωγράφος και ποιητής, αλλά και ένας αληθινός στοχαστής. Παθιασμένος με τον υπερρεαλισμό μας κληρονόμησε ένα διαχρονικό έργο μίας αποκλειστικά δικής του ατμόσφαιρας. Το έργο του Εγγονόπουλου αντιμετώπισε αρνητικές αντιδράσεις που έφτασαν τα όρια του εμπαιγμού και της κατασυκοφάντησης. Μοναδικός συμπαραστάτης του υπήρξε ο επίσης υπερρεαλιστής Εμπειρίκος. Στη ζωγραφική, δάσκαλοί του ήταν ο Κωνσταντίνος Παρθένης και ο Φώτης Κόντογλου, άνθρωποι στους οποίους ο Εγγονόπουλος αναφερόταν πάντα με θαυμασμό. Ο ίδιος έλεγε: "Ως είμαι ζωγράφος το επάγγελμα και θεωρώ άλλωστε την ποίηση σαν ζήτημα εντελώς προσωπικό".
Ν. Εγγονόπουλος 1907-1985. Εκατό χρόνια από τη γέννησή του
Συλλογικό έργο
Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (2007)
"...Στον υπερρεαλισμό δεν προσεχώρησα ποτέ. Τον υπερρεαλισμό τον είχα μέσα μου, όπως είχα μέσα μου το πάθος της ζωγραφικής, από την εποχή που γεννήθηκα. Αλλά, για να βρω τον δρόμο μου τον αληθινό, τον υπερρεαλιστικό, για να μπορέσω να εκδηλωθώ ελεύθερα και απερίσπαστα, αυτό το χρωστώ σε δύο κορυφαίους, στις δύο μεγαλύτερες μορφές που παρουσίασε ποτέ, ίσαμε τώρα, εξ όσων γνωρίζω, το παγκόσμιο υπερρεαλιστικό κίνημα. Ευτύχησα (το λέγω για τρίτη φορά), ευτύχησα να γνωρίσω τον μεγάλο ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο και τον μεγάλο ζωγράφο, τον μεγάλο Βολιώτη Γεώργιο ντε Κήρυκο. Συγκαταλ...
Ν. Εγγονόπουλος 1907-1985. Εκατό χρόνια από τη γέννησή του
Συλλογικό έργο
Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (2007)
"...Στον υπερρεαλισμό δεν προσεχώρησα ποτέ. Τον υπερρεαλισμό τον είχα μέσα μου, όπως είχα μέσα μου το πάθος της ζωγραφικής, από την εποχή που γεννήθηκα. Αλλά, για να βρω τον δρόμο μου τον αληθινό, τον υπερρεαλιστικό, για να μπορέσω να εκδηλωθώ ελεύθερα και απερίσπαστα, αυτό το χρωστώ σε δύο κορυφαίους, στις δύο μεγαλύτερες μορφές που παρουσίασε ποτέ, ίσαμε τώρα, εξ όσων γνωρίζω, το παγκόσμιο υπερρεαλιστικό κίνημα. Ευτύχησα (το λέγω για τρίτη φορά), ευτύχησα να γνωρίσω τον μεγάλο ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο και τον μεγάλο ζωγράφο, τον μεγάλο Βολιώτη Γεώργιο ντε Κήρυκο. Συγκαταλ...
Νίκος Εγγονόπουλος
Περπινιώτη - Agazir Κατερίνα
Μουσείο Μπενάκη (2007)
Ο Νίκος Εγγονόπουλος δεν έχει ανάγκη από τα επετειακά αφιερώματα στην εκατονταετία του, ούτε και από τις όψιμες εκδηλώσεις του κρατικού ενδιαφέροντος για να δικαιωθεί. Είναι άλλωστε καταξιωμένος προ πολλού στις συνειδήσεις μας σαν ένας απ' αυτούς που κέντησαν τη νεοελληνική ταυτότητα με την οξύτητα του ποιητικού του λόγου και μια ευφάνταστη εικαστική διεισδυτικότητα, με τον απελευθερωμένο του ψυχισμό και τη γενναιότητα της συμπεριφοράς του. Ως ένα σπάνιο, εξαιρετικά πολύτιμο είδος που μας ξαφνιάζει πάντοτε αναζωογονητικά με τη μεικτή αλλά νόμιμη υπόσταση της ανθρωπιάς του -...
Νίκος Εγγονόπουλος, Το σχέδιον ή το χρώμα
Γυπαράκη Μαρία
Ίκαρος (2007)
[...] Ο Νίκος Εγγονόπουλος υπήρξε ποιητής, ζωγράφος και σκηνογράφος, άρα σε ευρύτερη έννοια ανήκει στους δημιουργούς (και δημιουργός σημαίνει ο "ποιητής" που με τα έργα του προσφέρει υπηρεσίες στον Δήμον) που παράγουν έργα πρωτότυπα, χωρίς προηγούμενο, πρωτοφανή, κυριολεκτικώς. Ένα ποίημα του Εγγονόπουλου, ένας πίνακας ή μια σκηνογραφία, ένα κοστούμι, ανεξάρτητα από την "ύλη" από την οποία προέρχεται το συνταίριασμά του, η σύσταση είναι νέες οντότητες που προστίθενται στην εμπειρία και αποτελούν περιουσία του σύμπαντος κόσμου. Ο Εγγονόπουλος, είτε με λέξεις είτε με χρώματ...
Νίκος Εγγονόπουλος: Μυθολογία
Ύψιλον (2006)
[...] Ο Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985), κύριος εκπρόσωπος του κινήματος και μοναδικός μεσοπολεμικός σουρεαλιστής ζωγράφος στη χώρα μας, τοποθετεί την ελληνική μυθολογία στη βάση της θεματικής του πυραμίδας. Δεν επιχειρεί, ωστόσο, τη λεγόμενη "επιστροφή στις ρίζες", όπως η πλειοψηφία των καλλιτεχνών της γενιάς του. Δεν προσεγγίζει τη μυθολογία με αρχαιολαγνεία, ούτε με νοσταλγία, αλλά ως ίσος προς ίσον. Καταγράφει την προβολή των μύθων στην εποχή του, αποκαλύπτοντας ανατρεπτικές, ονειρικές και ερωτικές συνιστώσες τους. "Σαν Έλληνας" όπως θα έλεγε ο ίδιος, αλλά κυρίως ως σουρ...
Ο κόσμος του Οδυσσέα Ελύτη
Συλλογικό έργο
Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη (2011)
Στην έκθεση "Ο κόσμος του Οδυσσέα Ελύτη: ποίηση και ζωγραφική" παρουσιάζεται για πρώτη φορά το σύνολο των ζωγραφικών έργων του νομπελίστα ποιητή. Πρόκειται για ευφάνταστα κολάζ, τέμπερες και υδατογραφίες, μικρών διαστάσεων, που αναδεικνύουν τη μοναδική καλλιτεχνική υπόσταση και αντανακλούν την αισθητική αντίληψη του μεγάλου ποιητή. Παράλληλα, εκτίθενται αντιπροσωπευτικά έργα κορυφαίων Ελλήνων ζωγράφων που αγάπησε ο Ελύτης και έχει γράψει αξεπέραστα κείμενα για το έργο τους, μεταξύ των οποίων, οι: Θεόφιλος, Τσαρούχης, Γκίκας, Καπράλος, Κανέλλης, Μόραλης, Δέρπαπας και Φασιανό...
Ο Μανόλης Αναγνωστάκης ανθολογεί
Παπατσώνης Τάκης Κ. 1895-1976
Μεταίχμιο (2019)
Ο μεγάλος ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης διάλεξε έργα 22 συνολικά ποιητών (μεταξύ των οποίων και οι: Νικηφόρος Βρεττάκος, Νίκος Γκάτσος, Άρης Δικταίος, Νίκος Εγγονόπουλος, Οδυσσέας Ελύτης, Ανδρέας Εμπειρίκος, Τάκης Παπατσώνης, Γιάννης Ρίτσος, Γιώργος Σαραντάρης, Γιώργος Σεφέρης) από τη μοντέρνα σύγχρονή του ποιητική παραγωγή και τα ηχογράφησε προκειμένου να αναμεταδοθούν από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Ηρακλείου Κρήτης σε 20 εκπομπές. Η πολύτιμη αυτή ανθολόγηση εκδίδεται για πρώτη φορά σε μορφή βιβλίου συνοδευμένη από τη συνέντευξη που έδωσε ο Μανόλης Αναγνωστάκης στον Γιώ...
Ο Παρθενώνας στην ποίηση
Συλλογικό έργο
Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.) (2009)
[...] Σκοπός της ανθολογίας είναι να συγκεντρώσει και ν' αναδείξει ποιήματα που, ενώ "χάνονται" μέσα στα άπαντα των ποιητών και στις πολυάριθμες σελίδες των περιοδικών, συγκεντρωμένα αποκτούν διαφορετική δύναμη και σημασία. Κρυσταλλωμένα γύρω από το θέμα "Παρθενώνας", μιλούν για το μνημείο με τρόπο πρωτόγνωρο ως προς την ποικιλία και το βάθος του. Πράγματι, ενώ τα αισθητικά, αρχαιολογικά, ιδεολογικά και περιηγητικά κείμενα για τον Παρθενώνα ομόφωνα, σχεδόν, εξαίρουν την ιδανική ομορφιά του και τη βαθιά επίδραση που άσκησε σε πολλά επίπεδα της ζωής μας, οι ποιητές τολμού...
Ο ταχυδρόμος φέρνει γράμματα: Ποιήματα
Συλλογικό έργο
Ελληνικά Ταχυδρομεία (2017)
Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία, στο πλαίσιο της πολιτιστικής τους δράσης, εμπλουτίζουν τις λογοτεχνικές τους εκδόσεις με μία ανθολογία ποιημάτων του ποιητή Ηλία Γκρή με τίτλο "Ο Ταχυδρόμος φέρνει γράμματα ποιήματα". Η ανθολογία περιλαμβάνει ποιητικά θέματα 160 ποιητών με ευθεία αναφορά ή αναγωγή στον Ταχυδρόµο, μορφή που εμπνέει διαχρονικά τους δημιουργούς. Η εν λόγω ανθολογία, ξεκινώντας από τον Διονύσιο Σολωμό, περιλαμβάνει ποιητές απ’ όλες τις περιόδους (Κ. Παλαμάς, Κ. Καβάφης, Κ. Καρυωτάκης, Γ. Σεφέρης, Ο. Ελύτης, Γ. Ρίτσος, Ν. Βρεττάκος, Α. Εμπειρίκος, Α. Αλεξάνδρου, Μ. Αν...
Όταν οι άγγελοι περπατούν
Συλλογικό έργο
Μεταίχμιο (2007)
Όταν οι άγγελοι περπατούν, τα πιο πεζά περιστατικά θυμίζουν θρύλους και παραμύθια. Οι πιο συνηθισμένοι άνθρωποι αποκαλύπτουν μια άλλη τους πλευρά, αλλόκοτη και μυστική. Ο καιρός είναι πάντα φθινόπωρο. Το καλοκαίρι ακόμα δεν έχει φύγει. Η άνοιξη στέλνει απ' την αντίπερα όχθη τις σκληρές της αντανακλάσεις. Το αγρίμι του χειμώνα λουφάζει κρυμμένο στα μελαγχολικά σύννεφα. Οι λακκούβες των δρόμων με το μαύρο νερό καθρεφτίζουν κοπάδια σπάνιων πουλιών. Όλα μετέωρα, ακολουθούν τους ρυθμούς ενός απλού κι απόκοσμου βηματισμού. Στα πάρκα κυκλοφορούν ολομόναχες οι σιλουέτες των ίσκιων....
Πάμπλο Πικάσσο
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Καστανιώτη (2006)
Ένας μοναδικός στη συγκρότηση του τόμος για την ιστορία του μεγαλοφυούς Ισπανού ζωγράφου του 20ού αιώνα. Απειράριθμα είναι τα κείμενα που έχουν γραφεί μέσα στον προηγούμενο αιώνα για το δημιουργό της "Γκουέρνικα" από κριτικούς τέχνης και θεωρητικούς της εικαστικής δημιουργίας, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Το βιβλίο αυτό στηρίζεται σε μια ιδιαιτερότητα που αξιοποιεί ακόμη περισσότερο (σε σχέση με τις μελέτες που έχουν γραφεί) το μέγεθος του Πάμπλο Πικάσσο, ενώ ταυτόχρονα ανεβάζει τη θερμοκρασία του αναγνώστη, όσον αφορά τη συναισθηματική απήχηση του ζωγράφου αυτού:...
Πέρα από το πραγματικό
Παπαδοπούλου Μπία
Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων (2009)
Η έκθεση "Πέρα από το πραγματικό" εξετάζει τις επιρροές του σουρεαλιστικού κινήματος στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή. Αφετηρία της έκθεσης αποτελεί το έργο του Νίκου Εγγονόπουλου (1907-1985) με τίτλο "Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός" του 1936. Από τα πρώτα σουρεαλιστικά πειράματα του καλλιτέχνη, συμπεριλήφθηκε στην Μπιενάλε Βενετίας το 1954 που ήταν αφιερωμένη στον σουρεαλισμό. Ο Εγγονόπουλος, ζωγράφος και ποιητής, εμπλούτισε τους σουρεαλιστικούς πίνακές του με αναφορές στον πολιτισμό και την ιστορία της Ελλάδας. Καταργώντας τη λογική, άντλησε εικόνες από το υποσυνείδητο, δημι...
Ποιήματα
Εγγονόπουλος Νίκος 1907-1985
Ίκαρος (1999)
Συγκεντρωτική έκδοση των ποιητικών συλλογών: "Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν", 1938, "Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής", 1939 (που είχαν περιληφθεί στην έκδοση "Ποιήματα", τ. Α', 1966), και "Μπολιβάρ", 1944, "Η επιστροφή των πουλιών", 1946, "Έλευσις", 1948, "Ο Ατλαντικός", 1954, "Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω", 1957 (που είχαν περιληφθεί στην έκδοση "Ποιήματα", τ. Β', 1977).
Ποίηση εν κινήσει
Εγγονόπουλος Νίκος 1907-1985
Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (2007)
Η αρχική ιδέα ήταν απλή. Να δώσουμε σε νέους με ιδέες και ταλέντο την ευκαιρία να φιλοτεχνήσουν αφίσες στο πλαίσιο του αφιερώματος στον Νίκο Εγγονόπουλο, που οργάνωσε το Υπουργείο Πολιτισμού και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίο (Ε.ΚΕ.ΒΙ.), με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Αφίσες που θα κυκλοφορήσουν σε εκατοντάδες αντίτυπα και θα στόλιζαν τους σταθμούς και τα βαγόνια του Μετρό, του Τραμ και τις στάσεις των λεωφορείων. Όταν οι μακέτες έφτασαν στο Ε.ΚΕ.ΒΙ., υπήρξαν μόνο αντιδράσεις θαυμασμού. Το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό. Ποιους να ευχαριστήσουμε; Εσάς βέβαια, τους ταλαντο...