Ψηφίδες ιστορίας και πολιτικής του εικοστού αιώνα

"Είμαστε, λοιπόν, μια ομάδα ολιγάριθμη, ανθρώπων οι οποίοι σε πολύ νεαρή ηλικία έζησαν την ανάταση της Αντίστασης και τα στριμώγματα του Εμφυλίου και σημαδεύτηκαν από τα ανατρεπτικά και πρωτοποριακά ακόμη, τότε, ρεύματα του μαρξισμού και του λεγόμενου ιστορικού υλισμού. Αυτό διαμόρφωσε και τις ιστοριογραφικές μας ευαισθησίες, στις οποίες, ανεξάρτητα από τις μεταγενέστερες εξελίξεις και του κόσμου και ενδεχομένως και τις ατομικές μας, μείναμε πιστοί και σχεδόν προσηλωμένοι. Ιστορικές ευαισθησίες τις οποίες μπορώ άνετα να κατονομάσω: αναζήτηση του αντικειμενικού, πριμοδότηση των κοινωνικών διαστάσεων, της οικονομίας και της ιδεολογίας στις διαδρομές του χρόνου και της ιστορίας". Φίλιππος Ηλιού Η βιογραφία του Φίλιππου Ηλιού δικαίως θα έφερε τον τίτλο "Ο πολίτης- ιστορικός": το δίπολο με το όποιο ο ίδιος είχε χαρακτηρίσει τον πρεσβύτερό του ομότεχνο Νίκο Σβορώνο. Αυτούς τους δύο πόλους, του μαχητικού πολίτη και του εν εγρηγόρσει ιστορικού, στη διαλεκτική τους σχέση και την αλληλοδιαπλοκή, εικονογραφεί τούτος ο τόμος. Του αριστερού πολίτη που είναι πάντα έτοιμος, με "λογισμό και μ' όνειρο", να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τα κελεύσματα της εποχής του, ενώ ως ιστορικός επιχειρεί, με τα εργαλεία της επιστήμης του, να ανασυγκροτήσει και να κατανοήσει τα "όντως όντα"· του πολίτη-ιστορικού που θεωρεί την ιστορία ένα από τα αναφαίρετα δικαιώματα, ζωογονεί την πολιτική του παρέμβαση με την ιστορική του γνώση, αντιπαρατίθεται, όμως, με επιμονή, σε κάθε προσπάθεια να γίνει η ιστορία "θεραπαινίδα σκοπιμοτήτων".