Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

"Στην τροχιά τον Φίλιππου Ηλιού" τίτλος εμπνευσμένος από τη μελέτη του Φίλιππου Ηλιού "Στην τροχιά των ιδεολόγων: Κοραής-Daunou-Φουρναράκης") ήταν ο τίτλος της εκδήλωσης, στις 21 Δεκεμβρίου 2007, με την οποία γιορτάστηκαν -στο κτίριο της οδού Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη- δύο ευφρόσυνα πνευματικά γεγονότα: η συνέκδοση στο εξής από τον εκδοτικό οίκο Μέλισσα και το Μουσείο Μπενάκη του περιοδικού "Τα Ιστορικά" (ιδρυτές του οποίου υπήρξαν ο Σπύρος Ασδραχάς, ο Φίλιππος Ηλιού και ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος) και η κυκλοφορία, το περασμένο φθινόπωρο, από τις Εκδόσεις Πόλις του τόμο...

Σήμερα, μετά τις συχνές διαμάχες για την ιστορία, είναι καιρός να συζητήσουμε πώς το παρελθόν γίνεται, μετασχηματίζεται, μετατρέπεται σε ιστορία. Πώς από τα άπειρα συμβάντα του παρελθόντος καταλήγουμε σε ιστορίες με νόημα; Γιατί μεταβάλλεται η ιστορία; Γιατί παθιαζόμαστε για γεγονότα μακρινά, για πράξεις ανθρώπων που ποτέ δεν γνωρίσαμε; Η μετατροπή του παρελθόντος σε ιστορία δεν γινόταν με τον ίδιο τρόπο σε κάθε εποχή και δεν είναι όμοια σε διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Πώς μια κοινωνία χειρίζεται τις σχέσεις της με τον χρόνο και ποια θέση δίνει στην ιστορία στο πολ...

Στους δύο τελευταίους αιώνες, και ιδίως στον 20ό, γράφτηκαν αρκετές ιστορίες της ιστοριογραφίας. Ωστόσο, πάντοτε υιοθετούσαν δυτική ή εθνική εστίαση, και όποτε εστίαζαν στη Δύση δεν ακολουθούσαν συνήθως τη συγκριτική προοπτική, αλλά την προοπτική των επιµέρους εθνικών παραδόσεων. Τα έργα στις ιστορικές σπουδές γενικότερα, και ιδίως μετά τις κοσµοϊστορικές εξελίξεις του 1989-1991, στράφηκαν ολοένα και περισσότερο στους κόσµους πέρα από τη Δύση και συµπεριέλαβαν τις πολιτισµικές και τις κοινωνικές πλευρές σε πολύ µεγαλύτερο βαθµό συγκριτικά µε το παρελθόν. Αυτό δεν συνέβη στη...

Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα μέσα στη δυναμική της σύγκρουσης ανάμεσα στις νεωτερικές πιέσεις και στις κοινωνικές αντιστάσεις, ορισμένες από τις ιδέες που όριζαν την ελληνική ταυτότητα άρχισαν να γίνονται στερεότυπα και πολλές φορές να μετατρέπονται σε φόβητρα. Μεταξύ άλλων κατέληξαν σε στερεότυπα η δυσπιστία και ο φόβος απέναντι στη Δύση -αυτή την "αντίπαλο" της Ορθοδοξίας-, η δυσπιστία και ο φόβος απέναντι στους λογίους -αυτούς τους "αντιπάλους" του λαού-, η δυσπιστία και ο φόβος απέναντι στον κοινοβουλευτισμό -αυτό το "αντίπαλο" σύστημα στις παραδοσιακές δομέ...

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι το αποφασιστικότερο γεγονός του 20ού αιώνα, καθώς n βαριά σκιά του "αγκάλιασε" όλο τον πλανήτη και είχε συνέπειες από την προσωπική και οικογενειακή τύχη τού καθενός, έως την εξόντωση ή μετατόπιση ολόκληρων πληθυσμών και το σχηματισμό ή τη διάλυση χωρών. Η μνήμη του πολέμου συνεχίζει να είναι επώδυνη και να προκαλεί παθιασμένες συζητήσεις. Όταν σίγησαν τα όπλα, ακολούθησαν οι πόλεμοι τnς ιστορίας που δεν λένε ακόμα να λήξουν, στο βαθμό που το τέλος του πολέμου ήταν η καταστατική πολιτική και ιδεολογική στιγμή τnς εποχής που ακολούθησε. Κάθε...

Πρώτο μέρος ενός τρίτομου έργου που περιγράφει τις τέσσερις μορφές εξουσίας -ιδεολογική, στρατιωτικο-διπλωματική, οικονομική και πολιτική- τις οποίες συναντά κανείς στις ανθρώπινες κοινωνίες, σε ολόκληρη την ιστορική πορεία. Ο Μαν, σε αυτόν τον πρώτο τόμο, συνθέτει μια αφηγηματική ιστορία της εξουσίας από τη νεολιθική εποχή, διαμέσου των πολιτισμών της Εγγύς Ανατολής, της κλασικής εποχής της Μεσογείου και της μεσαιωνικής Ευρώπης, μέχρι την περίοδο αμέσως πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση στην Αγγλία.

Ο δεύτερος τόμος του μείζονος έργου του Michael Mann στο πεδίο της συγκριτικής και ιστορικής κοινωνιολογίας αναλύει τις σχέσεις εξουσίας κατά την περίοδο ανάμεσα στη Βιομηχανική Επανάσταση και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, εστιάζοντας στη Γαλλία, τη Μεγάλη Βρετανία, την Αυστρία των Αψβούργων, την Πρωσία-Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εξετάζει τις διασυνδέσεις τεσσάρων πηγών κοινωνικής εξουσίας -της ιδεολογικής, της οικονομικής, της στρατιωτικής και της πολιτικής εξουσίας- και με αυτούς τους όρους αφηγείται την ανάπτυξη θρησκευτικών και κοσμικών ιδεολογιών, του εμπορικού...

«Οι ιστορικοί, όπως κάθε επαγγελματική κοινότητα, χρησιμοποιούν ένα ιδιαίτερο λεξιλόγιο που αποτελείται από αναγνωριστικές λέξεις, τελετουργικούς όρους, τυποποιημένες εκφράσεις και έννοιες.» "Οι λέξεις του ιστορικού" είναι ένα εύχρηστο λεξικό όρων που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες και οι ερευνητές, χρήσιμο όχι μόνο για τους φοιτητές των κοινωνικών επιστημών και τους ιστορικούς, αλλά και για όποιον θέλει να έχει μια έγκυρη ενημέρωση για την επιστήμη της Ιστορίας και την εξέλιξη του ιστορικού λόγου. Στο Βιβλίο αυτό παρουσιάζονται με σαφήνεια, στο πλαίσιο του διεπιστημονικού δ...

Τις πολιτισμικές προσφορές του κλασικού ελληνικού πολιτισμού κανείς δεν αμφισβητεί, ούτε το γεγονός ότι υπήρξε πηγή πολιτισμικών στοιχείων για την Ευρώπη. Ότι όμως ανεδύθη εκ του μηδενός, ως εκ θαύματος, αυτό δεν μπορεί να αποτελεί ιστορική αλήθεια. Δεν οικοδομήθηκε επί νεολιθικού εδάφους. Η πηγή του ελληνικού πολιτισμού ήταν η Ανατολή, νοτιο-δυτική Ασία και Αίγυπτος, και αυτό δεν μειώνει τα δικά του επιτεύγματα, ενώ αποτελούσε κοινή αντίληψη επί αιώνες, μέχρι τη διάδοση του κινήματος του Ρομαντισμού στο τέλος του 18ου και την αρχή του 19ου αιώνα, μέσω του οποίου η γερμαν...

Αν ο ιστορικός δεν απαλλαγεί από το σύνδρομο της προφάνειας, ποτέ δεν θα γίνει καλός ιστορικός, όπως κι ο φιλόσοφος δεν θα γίνει καλός φιλόσοφος αν δεν δει τα ιστορικά a priori της γνώσης. Ο Μισέλ Φουκώ έκανε και τα δύο, πράγμα που είχε μια διπλή συνέπεια: να αναδιαταχθεί το περιεχόμενο που ως τότε είχαν οι λέξεις "φιλοσοφία" και "ιστορία" και να μας προσφέρει μια χιουμοριστική, ειρωνική ιστορία. Ο ανά χείρας τόμος είναι μια συμβολή στη μελέτη αυτής της κοπερνίκειας επανάστασης.

Στο βιβλίο αυτό ο J. H. Plumb διερευνά τους τρόπους με τους οποίους η ανθρωπότητα, από τις απαρχές του ιστορικού χρόνου, διαμορφώνει το παρελθόν, έτσι ώστε να προσδίδει κύρος και να νομιμοποιεί τους θεσμούς της κυβέρνησης, τις κοινωνικές δομές και την ηθική. Το παρελθόν έχει χρησιμεύσει για τη διαμόρφωση αντιλήψεων περί ιστορικής μοίρας που ενισχύουν τους στόχους της κοινωνίας και μας συμφιλιώνουν με την τύχη μας στον κόσμο. Στο κλασικό αυτό κείμενο, που περιλαμβάνει μια Εισαγωγή του Niall Ferguson και έναν Πρόλογο του Simon Schama, o J. H. Plumb εξετάζει κριτικά τη δύναμη...

Το βιβλίο διερευνά τις διασυνδέσεις μουσείων και ιστορίας, στο πλαίσιο των πολλαπλών χρήσεων της ιστορίας στο δημόσιο χώρο, και αναλύει τις επιπτώσεις της εκπαιδευτικής διάστασης των μουσείων στη διαμόρφωση ιστορικής, κυρίως, παιδείας και αντίστοιχων ιστορικών αντιλήψεων και συμπεριφορών. Παραπέμπει σε σύγχρονα μουσειολογικά ζητήματα, σε ζητήματα που αφορούν τη θεωρία του υλικού πολιτισμού, τις πολλαπλές δημόσιες χρήσεις της ιστορίας, τις σχέσεις μνήμης και ιστορίας, την προφορική ιστορία και, γενικότερα, τη δόμηση, έκθεση, ανάγνωση και ερμηνεία διάφορων τύπων ιστοριών καθώ...

Με τη "Μνήµη Οδυσσέα" ο Francois Hartog επιχειρεί να σκιαγραφήσει µια πολιτισµική ιστορία µακράς διαρκείας. Επιλέγει ως ξεναγούς και σηµεία αναφοράς κάποιες µορφές «ταξιδιωτών», αρχίζοντας από τον Οδυσσέα, τον ήρωα που «πολλών ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω». Θα τον ακολουθήσουν κι άλλοι ταξιδιώτες πραγµατικοί ή φανταστικοί, που θα µας οδηγήσουν στην Αίγυπτο, στην καρδιά της Ελλάδας, στη Ρώµη και ολόγυρα στον κόσµο. Κανείς από αυτούς δεν ενδιαφέρεται πραγµατικά για τις ξένες σοφίες, µέσα στα συµφραζόµενά τους, στη γλώσσα που τις εκφράζουν. Το ταξίδι τους είναι κατ' εικόν...

Η μαρξιστική ή ιστορική υλιστική ιστοριογραφία έχει αναμφισβήτητα προσφέρει μερικές από τις παραγωγικότερες και προκλητικότερες αναλύσεις της νεότερης κοινωνικής και οικονομικής ιστοριογραφίας. Αυτό είναι γεγονός τόσο για τη Βρετανία και την Ευρώπη, δυτική και ανατολική, όσο και για τις ΗΠΑ καθώς και για εκείνες τις χώρες οι οποίες κατατάσσονται, ομολογουμένως κάπως άκομψα, από τους πολιτικούς και οικονομικούς σχολιαστές στον Τρίτο Κόσμο. Και όμως, η μαρξιστική ιστορία και έρευνα παραμένει στη Βρετανία (και κατέληξε πρόσφατα στη Γαλλία) ένας σχετικά περιθωριοποιημένος τομέα...

Η εικόνα που έχουμε για την αρχαιότητα είναι προϊόν σταδιακής κατάκτησης. Ξεκίνησε να διαμορφώνεται με τα έργα του Ηρόδοτου και του Θουκυδίδη αλλά εξελίσσεται διαρκώς. Ο Δημήτρης Κυρτάτας υποστηρίζει ότι στην εποχή της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης, ο τρόπος θεώρησης της αρχαιότητας τείνει και πάλι να αλλάξει. Αντί να υπογραμμίζονται τα μεμονωμένα επιτεύγματα των Ελλήνων και οι εσωτερικές τους σχέσεις, το ενδιαφέρον στρέφεται περισσότερο στη γενικότερη συνεκτίμηση του μεσογειακού κόσμου και μάλιστα στο ακόμα ευρύτερο πλαίσιο των ανατολικών πολιτισμών. Στις ιστοριογραφικές διαδ...

Ο καθένας που θα πάρει να διαβάσει τον "Μισοπώγωνα", σίγουρα θα βρει να υπογραμμίσει με το μολύβι αρκετά σημεία. Με άλλα θα γελάσει, κάποιες στιγμές θα μπει στον πειρασμό να κάνει θλιβερές συγκρίσεις με σημερινούς πολιτικούς και διανοούμενους, κάποια άλλα θα φωτίσουν τα ποιήματα του Καβάφη που τόσο συχνά αναφέρει τον Ιουλιανό - κι ίσως πολλούς τους κάνει να ερωτευτούν την ιστορία, όπως την ερωτεύτηκε ο Αλεξανδρινός ποιητής. Ένα είναι βέβαιο: ποτέ στην παγκόσμια ιστορία δεν έχει ξαναγραφεί τέτοιος αποκαλυπτικός και ειλικρινής λόγος ηγέτη κράτους προς πολίτες. Ποτέ δεν έχει...

Στο παρόν βιβλίο ο όρος ''Έλεγχος'' χρησιμοποιείται με την αρχική του σημασία. Δηλαδή αποδίδει τη συστηματική κριτική εξέταση συλλογισμών, τόσο ως προς το σημαίνον όσο ιδίως ως προς το σημαινόμενό τους. Έτσι αντιμετωπίζονται τα επιχειρήματα ανάλογα με το είδος και κυρίως με το βαθμό οικείωσης της ιστορικής πραγματικότητας. Οι ειδικότερες εστίες προβληματισμού είναι το έθνος, η εθνότητα, το κράτος-έθνος, η πολιτική και η πολιτιστική ηγεμονία, η γλώσσα, η παράδοση, το κοινωνικό φύλο, η καθημερινότητα, οι αξίες, η ιστορική αιτιότητα, η επιστημονική θεωρία και το φιλοσοφείν. Κο...

[...] Θα αναρωτηθεί κανείς τι σχέση μπορεί να έχει η ιστορική παιδεία με την ιστορική έρευνα, αφού η ιστορική παιδεία είναι μια κατάσταση του νου που μπορεί να παίρνει τις αφορμές της όχι από τη διαδικασία της έρευνας αλλά από τις μεγάλες συνθέσεις της ιστοριογραφίας. Φυσικά, είναι ευνόητο ότι για να φτάσει κανείς στις μεγάλες συνθέσεις θα πρέπει να έχει προηγηθεί έρευνα -θα πρόσθετα: η έρευνα που εγκλείει την απαίτηση της σύνθεσης- πράγμα που σημαίνει ότι στο βαθμό όπου η ιστορία λειτουργεί μέσα μας, στο βαθμό όπου θέλουμε να λειτουργεί η ιστορία μέσα μας ως στοιχείο της π...