Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Το βιβλίο αυτό πραγματεύεται ορισμένες κρίσιμες στιγμές μιας αντίληψης που εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Στόχος είναι η μελέτη ενός προβλήματος τόσο αρχαίου όσο και η φιλοσοφία, και τόσο επίκαιρου όσο τα πιο πρόσφατα δεδομένα των φυσικών επιστημών. Στην αφετηρία, οι προσωκρατικοί: οι μεγάλοι στοχαστές, οι οποίοι, στην αυγή της ιστορίας, διατύπωσαν τα θεμελιώδη ερωτήματα της φιλοσοφίας. Κατόπιν, η φυσική φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Με ένα άλμα φθάνουμε στη νεότερη διαλεκτική, στον Χέγκελ. Στη συνέχεια αναλύονται οι απόπειρες για συγκρότηση μιας διαλεκτικής της Φύσης από τον Μαρξ...

"Δρόμοι της διαλεκτικής". Γιατί "δρόμοι"; Επειδή η Διαλεκτική δεν είναι σύστημα κλειστό στον ιστορικό χρόνο, όπως τα θεωρητικά συστήματα. Η διαλεκτική αντίληψη της φύσης και της κοινωνίας αναπτύσσεσται -ή πρέπει να αναπτύσσεται- σε ενδογενή αλληλεπίδραση με το γίγνεσθαι των επιστημών και το σύνολο της κοινωνικής πρακτικής. Τί σημαίνει όμως διαλεκτική; Στην ελληνική αρχαιότητα σήμαινε κυρίως την τέχνη της συζήτησης. Ήδη όμως στους Προσωκρατικούς, και κυρίως στον Ηράκλειτο, αναδεικνύεται η γνωσιολογική και η οντολογική συνιστώσα της διαλεκτικής. Η τριπλή όψη -μέθοδος, θεωρία...

Το βιβλίο αυτό ασχολείται με ορισμένα βασικά θέματα διαλεκτικής της φύσης. Αλλά τι είναι φύση; Υπάρχει ανεξάρτητα από μας ή μήπως δεν είναι παρά το σύνολο του περιεχομένου των αισθητηρίων μας; Υπάρχει έστω κι αν εμείς δεν υπάρχουμε ή είναι ίσως ένα όνειρο στο νου μας που, με τη σειρά του, είναι απειροστό μόριο κάποιου άπειρου Νου; Μήπως η φύση τελικά δεν είναι άλλο από κάποιο φευγαλέο όνειρο στη σκέψη του Δημιουργού; Αλλά κι αν η φύση υπήρχε πριν από τους ανθρώπους, κι αν θα υπάρχει μετά την ενδεχόμενη εξαφάνισή τους, έχουμε το δικαίωμα να ισχυριστούμε πως η ίδια είναι αιτί...

Φαινομενολόγος αλλά και διαλεκτικός υπαρξιστής αλλά και μαρξιστής, ο συγγραφέας ορίζει την φιλοσοφία ως περιγραφή της αρχικής επαφής μας με τον κόσμο, δηλαδή ως ανάλυση της αντίληψης. Ξεκινώντας από εδώ, όπου δεν έχουν διαχωρισθεί το σώμα και το πνεύμα, κατακτά μια οπτική γωνία υπό την οποία παύουν να χωρίζονται η γλώσσα ως εκφορά και ως νόημα, η οικονομία και η πολιτική, η εμπειρία και η επιστήμη, το φαινόμενο και το ον στην πολιτική στράτευση και την πολιτική εξουσία. Στη συλλογή φιλοσοφικών δοκιμίων "Σημεία" δοκιμάζει το θεωρητικό αυτό εργαλείο σε διάφορα πεδία: ζωγραφι...

[...] Ο Πρόκλος ωστόσο δρατηριοποιείται συγγραφικά σε μια εποχή κατά την οποία ο γνήσιος φιλοσοφικός στοχασμός έχει αποκτήσει έναν δευτερεύοντα ρόλο και έχει προσλάβει, κατά το μάλλον ή ήττον, τη λειτουργία ενός χρηστικού -ανωτάτης βέβαια υφής- μέσου για την επεξεργασία θεολογικών και μεταφυσικών ζητημάτων. Πρόκειται για μια ιστορική περίοδο στο πλαίσιο της οποίας κυριαρχούν οι θρησκευτικές πράξεις, οι μυστικές τελετές και οι θεουργίες, για να εκφραστεί μέσα από την εκτύλιξή τους η εσωτερικότητα του ανθρώπου. Στην συγκεκριμένη αυτή στιγμή της ιστορικής εξέλιξης ο άνθρωπος α...

Μπροστά στη βάρβαρη πραγματικότητα, η επιστήμη και η φιλοσοφία μπορούν να αποτελέσουν καταφύγιο. Έναν προσωπικό χώρο γαλήνης και πνευματικής έξαρσης. Ωστόσο, πρέπει να είναι κανείς ακρωτηριασμένος ατομιστής, για να αναζητήσει κάποιο προσωπικό καταφύγιο σε μια εποχή η οποία εγκυμονεί πλανητικές καταστροφές αλλά, παρ' όλα όσα συνέβησαν, δημιουργεί και τις "αντικειμενικές" επί του παρόντος δυνατότητες για υπέρβαση της σημερινής βαρβαρότητας. Στόχος του βιβλίου είναι να αναδείξει συγκεκριμένα την ενότητα των επιστημών με τη φιλοσοφία, η οποία μεταβάλλεται ιστορικά και συνυπάρχ...

"Αφότου η φιλοσοφία αθέτησε την υπόσχεσή της ότι είναι ταυτόσημη με την πραγματικότητα ή ότι βρίσκεται ακριβώς στα πρόθυρα επίτευξης της πραγματικότητας, είναι αναγκασμένη να ασκήσει αδυσώπητη αυτοκριτική... Τα εννοιολογικά περιβλήματα στα οποία σύμφωνα με τα φιλοσοφικά έθιμα θα έπρεπε να μπορεί να χωρέσει το όλον, παραβαλλόμενα με την απροσμέτρητη επέκταση της κοινωνίας και τις προόδους της θετικής γνώσης της φύσης, μοιάζουν με υπολείμματα της απλής εμπορευματικής κοινωνίας μέσα στον όψιμο βιομηχανικό καπιταλισμό. Τόσο άμετρη έχει γίνει η δυσαναλογία μεταξύ της εξουσίας...

Ο τόμος περιέχει ένα ευσύνοπτο τμήμα από τα σχόλια του νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πρόκλου (412-485) στον πλατωνικό διάλογο "Αλκιβιάδης Α'", και συνοδεύεται από εκτενές ερμηνευτικό δοκίμιο του μεταφραστή και επιμελητή, καθηγητή στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών, Χρήστου Αθ. Τερέζη, που περιλαμβάνει τις ενότητες: Α': "Οι γνωσιολογικές προϋποθέσεις της διαλεκτικής και της θεωρίας", Β': "Από τη γνωσιολογία στην οντολογία".

Ένας νέος ορισμός της διαλεκτικής θα τη διαχώριζε από διατυπώσεις ολιστικού ή μεταφυσικού (αφηρημένου, παγιωτικού) χαρακτήρα και θα την τοποθετούσε σε ένα ταυτόχρονα θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο, όπου το πραγματικό δε θα νοούνταν ως ένα σύνολο σχέσεων, ποτέ οριστικών ούτε τελειωμένων. Μια τέτοια διαλεκτική θα ενεργοποιούσε, βέβαια, το στοιχείο της άρνησης μα θα απέβαλλε το ιδεαλιστικό της περίβλημα (:ιδέα, ένα, ίδιο)· θα εξέφραζε την ένταση των αντίθετων και των αντιφατικών (των πρώτων σε πραγματικό, των δεύτερων σε λογικό επίπεδο) με την έννοια ότι θα δρούσε αποπαγιωτικά...

Η "Φαινομενολογία του νου" (ή του πνεύματος, κατά την ως τώρα συνηθισμένη απόδοση), δημοσιευμένη πριν από 200 χρόνια, είναι το γνωστότερο έργο του Έγελου ή Χέγκελ (Hegel, 1770-1831). Παρόλο που το έργο μπορεί να θεωρηθεί ακόμη νεανικό, η φήμη του δεν είναι τυχαία: Κανένα άλλο έργο στην ιστορία της σκέψης δεν αναλαμβάνει με τόση ενεργητικότητα και ακρίβεια να δείξει πώς αναπτύσσεται η γνώση κι εδραιώνεται ανά την ιστορία. O Έγελος θεωρεί ότι η εποχή του κατέκτησε τελικά την ορθή έννοια του επίσταμαι, αλλά μόνον η πορεία που οδήγησε σ' αυτήν αιτιολογεί την υιοθέτησή της. Μόνο...

"Πρόκειται για το πιο έξοχο και πολυσύνθετο ανάγνωσμα που ανέδειξε ποτέ η Ευρώπη σε ζητήματα ηθικής λεπτότητας". (Φρειδερίκος Νίτσε) "Είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται στους πάντες. Ιδιαιτέρως, όμως, αποτελεί ένα ανεκτίμητο εγχειρίδιο για όσους κινούνται στο παγκόσμιο στερέωμα, πρωτίστως δε για τους νέους". (Αρθούρος Σοπενχάουερ) "Να χρησιμοποιείτε τα ανθρώπινα μέσα σαν να μην υπήρχαν τα θεϊκά, αλλά και τα θεϊκά σαν να μην υπήρχαν τα ανθρώπινα". (Ιγνάτιος Λογιόλα, παράθεση από Μπαλτάσαρ Γκρασιάν)

Ο Άρτουρ Σοπενχάουερ, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους, έγραψε τον 19ο αιώνα ένα οξύ, οργισμένο, ανατρεπτικό και ταυτόχρονα σοφό, γλαφυρό και με υποδόριο χιούμορ δοκίμιο (που εκδόθηκε μετά θάνατον] υπό τον εύγλωττο τίτλο "Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο", που αυτοσυστήνεται ως εγχειρίδιο επικράτησης έναντι οποιουδήποτε αντιπάλου σε μια αντιπαράθεση. "Εριστική διαλεκτική" έγραψε ο ίδιος ο Σοπενχάουερ, συγκαλύπτοντας έτσι κάθε ειρωνικό τόνο, "είναι η τέχνη του να λογομαχεί κανείς - και να λογομαχεί με τέτοιο τρόπο ώστε να υπερασπίζεται επαρκώς τις θέσεις του, είτε έχει...

Τι είναι, για τον Σοπενχάουερ, η "διαλεκτική"; Μια τέχνη που μας δίνει το πάνω χέρι σε όλες τις συζητήσεις. Είτε δίκιο έχουμε, είτε άδικο. Μια τέχνη που κάνει το άσπρο μαύρο. Μια τέχνη που υπηρετεί την έμφυτη κακία του ανθρώπου. Ο Σοπενχάουερ ονόμασε τη δική του διαλεκτική "εριστική", γιατί σκοπός της είναι η επικράτηση σε κάθε φραστική αντιπαράθεση. "Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο" είναι ένα μαχητικό δοκίμιο, που εξηγεί απολαυστικά -και αποτελεσματικά- πώς διακρίνουμε καθαρότερα τη στρατηγική του αντιπάλου, και με ποια τερτίπια μπορούμε να τον αποστομώσουμε.

"Η υλιστική διαλεκτική βρίσκεται υπό τον ανοικτό ορίζοντα της ιστορίας, την οποία κατανοεί. Έτσι αποτίει φόρο τιμής στην ανθρώπινη ελευθερία, που είναι το μέγιστο μέλημά της." (Herbert Marcuse) "Ας μην ξεχνούμε ότι η κυριαρχία και η εκμετάλλευση δεν διαιωνίζονται μόνο στους θεσμούς της ταξικής κοινωνίας, αλλά και στα χαραγμένα από την ταξική κοινωνία ένστικτα, τις ορμές και τις επιδιώξεις· όσα οι άνθρωποι, δηλαδή οι καθοδηγούμενοι και διοικούμενοι άνθρωποι, αγαπούν, μισούν, επιδιώκουν, βρίσκουν ωραία και διασκεδαστικά κ.ο.κ. Η ταξική κοινωνία δεν χαράσσει μόνον την υ...

Μια γνωσιολογική μελέτη που αποσκοπεί να καταστήσει κατανοητό αυτό που λέει ο υπότιτλος του βιβλίου: ότι δηλαδή η φιλοσοφία είναι επιστήμη και μάλιστα η επιστατούσα. Ότι είναι η κορυφαία στην πυραμίδα της επιστήμης και αυτή που κατανέμει μεταξύ των επιστημών τα προταρχικά αξιώματα ως βάθρα εκκίνησης μιας εκάστης.

Η βαθύτερη κατανόηση της διαλεκτικής μεθόδου προϋποθέτει την αντιπαράθεση με την ιστορία της γένεσής της. Αντικείμενο του βιβλίου είναι η ανάλυση και διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα αφενός στην έννοια της διαλεκτικής, όπως αυτή διαμορφώνεται κυρίως στο ώριμο έργο του Πλάτωνα, και αφετέρου στον σχηματισμό της εγελιανής διαλεκτικής, κυρίως κατά την περίοδο της Ιένας, όπου ο Χέγκελ συγκροτεί τα μεθοδολογικά εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει στη συνέχεια στο σύστημά του. Μέσω της αποσαφήνισης του ρόλου που αποδίδει ο Χέγκελ στη διαλεκτική ως λογική μέθοδο, η μελέτη αυτή εντάσσεται...

Σ’ αυτό το απολαυστικό μικρό δοκίμιο ο Σοπενχάουερ αναλύει μια σειρά τεχνάσματα που μπορεί να βοηθήσουν κάποιον να επικρατήσει σε μια αντιπαράθεση ανεξάρτητα από το αν έχει δίκιο ή άδικο και ανεξάρτητα από την ουσία του ζητήματος. Οι σοφιστείες και οι παραπλανητικές μέθοδοι που ανερυθρίαστα προτείνει ο μεγάλος φιλόσοφος προκαλούν συχνά το χαμόγελο του αναγνώστη. Φτάνοντας όμως στην κατακλείδα του κειμένου, αντιλαμβάνεται κανείς πως ό,τι προηγήθηκε μοιάζει εντέλει περισσότερο με άσκηση ειρωνείας και έχει σκοπό να λειτουργήσει προειδοποιητικά: "Μετά βίας ένας στους εκατό αν...

Αυτός ο τόμος παρουσιάζει την γνώση στο γίγνεσθαί της. Η Φαινομενολογία του πνεύματος πρόκειται να αντικαταστήσει τις ψυχολογικές εξηγήσεις ή ακόμη τις αφηρημένες έρευνες για την θεμελίωση της γνώσης. Αυτή εξετάζει την προκαταρκτική διαδικασία που οδηγεί στην επιστήμη από μια άποψη, η οποία την καθιστά μια νέα, ενδιαφέρουσα επιστήμη, την πρώτη επιστήμη της Φιλοσοφίας. Εμπεριέχει τις διάφορες μορφές του πνεύματος ως εσωτερικούς σταθμούς της πορείας, μέσω της οποίας αυτό γίνεται καθαρή γνώση ή απόλυτο πνεύμα. Ο πλούτος των εμφανίσεων του πνεύματος, που εκ πρώτης όψεως παρουσι...

Στο έργο μου "Φαινομενολογία του πνεύματος" που κατά την έκδοσή του χαρακτηρίστηκε ως το πρώτο μέρος του συστήματος της επιστήμης, υιοθέτησα τη μέθοδο να ξεκινήσω από την πρώτη, απλούστατη εμφάνιση του πνεύματος, από την άμεση συνείδηση, και να αναπτύξω τη διαλεκτική αυτής της ίδιας ως το επίπεδο της φιλοσοφικής επιστήμης, η αναγκαιότητα του οποίου καταδείχνεται μέσα από τούτη την πρόοδο.

"Πρέπει να γίνεται σαφής διαχωρισμός μεταξύ της εξεύρεσης της αντικειμενικής αλήθειας και της τέχνης να επιτυγχάνουμε την αποδοχή των θέσεών μας ως αληθινών". Σε αυτή την έκδοση περιλαμβάνονται 38 τεχνάσματα που συνηθίζονται στις λεκτικές αντιπαραθέσεις, με απώτερο σκοπό την υπεράσπιση των ισχυρισμών μας και την αντίκρουση των επιχειρημάτων του άλλου, είτε έχουμε δίκιο είτε έχουμε άδικο. Από τον διαξιφισμό με τον σύντροφό μας, στην κουβεντούλα της παρέας, στην ανταλλαγή απόψεων στα social media, ακόμα και στον διάλογο σε τηλεοπτικά πάνελ ή στη Βουλή. Αν και η Τέχνη...