Δρόμοι της διαλεκτικής

"Δρόμοι της διαλεκτικής". Γιατί "δρόμοι"; Επειδή η Διαλεκτική δεν είναι σύστημα κλειστό στον ιστορικό χρόνο, όπως τα θεωρητικά συστήματα. Η διαλεκτική αντίληψη της φύσης και της κοινωνίας αναπτύσσεσται -ή πρέπει να αναπτύσσεται- σε ενδογενή αλληλεπίδραση με το γίγνεσθαι των επιστημών και το σύνολο της κοινωνικής πρακτικής. Τί σημαίνει όμως διαλεκτική; Στην ελληνική αρχαιότητα σήμαινε κυρίως την τέχνη της συζήτησης. Ήδη όμως στους Προσωκρατικούς, και κυρίως στον Ηράκλειτο, αναδεικνύεται η γνωσιολογική και η οντολογική συνιστώσα της διαλεκτικής. Η τριπλή όψη -μέθοδος, θεωρία της γνώσης, θεωρία του Είναι- υπάρχει ήδη ρητά στην εγελιανή φιλοσοφία και στο έργο των κλασικών του μαρξισμού. Διαλεκτική σημαίνει μελέτη της κίνησης, τόσο της φύσης και της κοινωνίας όσο και της γνώσης. Στην υλιστική διαλεκτική η μέθοδος, η θεωρία της γνώσης και η θεωρία του Είναι συνιστούν όψεις μιας αδιαίρετης ολότητας, χωρίς να ταυτίζονται. Το βιβλίο αυτό επιχειρεί να διαπραγματευθεί ορισμένα βασικά και επίκαιρα προβλήματα με βάση το έργο των κλασικών του μαρξισμού αλλά και νεότερων μαρξιστών και -προφανώς- τα δεδομένα των επιστημών της εποχής μας. Έτσι, μετά από ένα εισαγωγικό κεφάλαιο για τις προϋποθέσεις της εμφάνισης της μαρξιστικής φιλοσοφίας και ένα δεύτερο για τη μαρξιστική κριτική της φιλοσοφίας του Χέγκελ, επιχειρείται, μέσα από τη μελέτη ειδικών και επίκαιρων προβλημάτων, να αναδειχθούν όψεις της διαλεκτικής-υλιστικής κοσμοαντίληψης. Ο τίτλος του βιβλίου, "Δρόμοι της διαλεκτικής", υπογραμίζει αυτή τη διπλή, ιστορική και "συστηματική" διαπραγμάτευση. Αντιστοιχεί στους "δρόμους" μέσα από τους οποίους η νόηση "ιδιοποιείται" το Είναι.