Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο Ρολάν Μπαρτ (1915-1980) ήταν ένας "ασύγκριτος εμψυχωτής της λογοτεχνικής σκέψης". Ενδιαφέρον της ζωής του ήταν "ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι κάνουν τον κόσμο κατανοητό". Είναι διάσημος για πολλούς λόγους: για μερικούς, είναι ο στρουκτουραλιστής που σκιαγράφησε μια "επιστήμη της λογοτεχνίας" και ο πιο σημαντικός υποστηρικτής της σημειολογίας. Για άλλους, δεν αντιπροσωπεύει την επιστήμη αλλά την "απόλαυση", αγκαλιάζοντας μια λογοτεχνία που δίνει στον αναγνώστη ένα δημιουργικό ρόλο. Ο Jonathan Culler ρίχνει φως στις ποικίλες θεωρητικές συνεισφορές αυτού του "δημόσιου πε...

[...] To ερώτημα δεν είναι αν μπορώ να αγαπήσω κάποιον που είναι πράγματι άσχημος -καλώς ή κακώς, έτσι φαίνονται να κάνουν οι περισσότεροι άνθρωποι- αλλά κατά πόσον μπορώ να αγαπήσω κάποιον τον οποίο θεωρώ άσχημο· και προσωπικά πιστεύω ότι αυτό είναι αδύνατον. Όμως στο μέτρο που θεωρώ έναν άνθρωπο ωραίο -πράγμα το οποίο, στον έναν ή τον άλλο βαθμό, είναι ζήτημα έρωτα- η ζωή θα μου φαίνεται καλύτερη μαζί του παρά χωρίς αυτόν. Τούτο το στοιχείο της προσδοκίας και οι κίνδυνοι τους οποίους ενέχει είναι ουσιώδη για το ωραίο, το οποίο μαραίνεται όταν δεν υπόσχεται κάτι περισσότερ...

Κάπου γύρω στα 1965, ήμουν μεταξύ είκοσι και τριάντα χρόνων, γνώρισα έναν εξαίρετο αριθμό δασκάλων στο πεδίο της φιλοσοφίας. Οι παλαιοί, όπως ο Σαρτρ, ο Λακάν ή ο Κανγκιλέμ, ήσαν ακόμη σε πλήρη δραστηριότητα- κάποιοι άλλοι που ήσαν λίγο νεότεροι, όπως ο Αλτουσέρ, ανέπτυσσαν το έργο τους, ενώ μια ολόκληρη γενιά, οι Ντελέζ, Φουκώ, Ντεριντά, εισερχόταν στην αρένα. Όλοι αυτοί οι δάσκαλοι, σήμερα, είναι νεκροί. Η φιλοσοφική σκηνή, κατειλημμένη ευρέως από απατεώνες, συγκροτείται διαφορετικά αντλώντας τη συνεκτικότητά της μόνον από εκείνους, νέους και λιγότερο νέους, οι οποίοι...

Για τις αρετές δεν μιλάμε πια καθόλου. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν τις έχουμε πλέον ανάγκη, ούτε μας δίνει το δικαίωμα να τις αποκηρύξουμε. Καλύτερα να διδάσκουμε τις αρετές παρά να καταδικάζουμε τα ελαττώματα, έλεγε ο Σπινόζα: καλύτερη η χαρά από τη θλίψη, καλύτερος ο θαυμασμός από την περιφρόνηση, καλύτερο το παράδειγμα προς μίμηση από την ντροπή. Σκοπός του βιβλίου δεν είναι να δώσει μαθήματα ηθικής, αλλά να βοηθήσει τον καθένα μας να γίνει κύριος του εαυτού του, όπως του ταιριάζει, και μοναδικός του κριτής. Αλλά με τι σκοπό; Να γίνει πιο ανθρώπινος, πιο δυνατός, πιο γλυκ...

"Μια ολοκληρωμένη θεώρηση" -ή μια γνήσια Θεωρία για τα Πάντα- επιχειρεί να συμπεριλάβει την ύλη, το σώμα, την διάνοια, την ψυχή και το πνεύμα, όπως εμφανίζονται στον εαυτό, στην κουλτούρα και στην φύση. Είναι μια θεώρηση που επιχειρεί να είναι εκτενής, ισορροπημένη, περιεκτική. Μια θεώρηση που αγκαλιάζει επομένως την επιστήμη, την τέχνη και τα ήθη· που συμπεριλαμβάνει εξίσου διάφορους κλάδους, από την φυσική ως την πνευματικότητα, από τη βιολογία ως την αισθητική, από την κοινωνιολογία ως την στοχαστική προσευχή· που εμφανίζεται στην ολοκληρωμένη πολιτική, ολοκληρωμένη ιατρ...

Η φιλοσοφία δεν είναι ένας αφηρημένος λόγος, αποκομμένος από τη ζωή. Η προσίδια λειτουργία της αποβλέπει στην έλευση της "πραγματικής ευτυχίας", την οποία ο Μπαντιού αντιπαραθέτει ευθέως στην κατ' επίφασιν ευτυχία που ταυτίζεται με τα κομφορμιστικά πρότυπα ευζωίας και εγωτικής ικανοποίησης. Για να ανταποκριθεί σ' αυτό τον πρακτικό στόχο, η φιλοσοφία συγκροτείται ως "λογική της εξέγερσης". Εξέγερση ενάντια στις αξιώσεις πρωτοκαθεδρίας των ατεκμηρίωτων γνωμών και στους κυρίαρχους κανόνες που συρρικνώνουν το πεδίο του δυνατού στο υπάρχον. Εξέγερση όμως όχι τυφλή, αλλά ορθολογ...

Μια σειρά από δοκίμια συνθέτουν αυτό το πρωτοποριακό βιβλίο που φωτίζει ένα ορισμένο τέλος της εποχής μας, αλλά και το νέο άνοιγμα που μας καλεί, θέτοντας υπό κρίση τις μεγάλες μεταμορφώσεις του κόσμου. Εν πρώτοις υπάρχει το ερώτημα για τον μακρύ δρόμο που οδήγησε από την αρχαϊκή μυθολογία στην υπερμοντέρνα τεχνολογία. Το μέλλον συνιστά πρόβλημα: το ανθρώπινο ον προορίζεται να γνωρίσει μια αλλαγή. Κατόπιν είναι η περιπέτεια της επιστημονικής τεχνικής: έτσι τίθεται το ερώτημα του τέλους της τέχνης, σ' όλη της την ποιητική διάσταση.

Περιέχονται τα κείμενα: Προλεγόμενα 1. Το νεωτερικό "παράδειγμα" - Ιστορικές πραγματολογικές συντεταγμένες - Η λειτουργικότητα στη θέση της οντολογικής ερμηνείας - Χρηστικός ορθολογισμός - Κανονιστικός ευδαιμονισμός - Ιδεολογίες της ελπίδας Προλεγόμενα 2. Η κατάρρευση του νεωτερικού οράματος - Το τέλος του λογικού θετικισμού - Η αντικοινωνική υποκειμενικότητα - Το ασύμπτωτο επικοινωνίας και γλώσσας - Η χρεοκοπία των ιδεολογιών - Η αναπτυξιακή απειλή Προλεγόμενα 3. Το κενό υπαρκτικού νοήματος στη νεωτερικότητα - Το α-νόητο της μεταφυσικής και οι "θεμελιώδ...

"Κατά τo τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα, πολλές ουτοπικές κοινωνικές φιλοσοφίες τέθηκαν σε εφαρμογή και πάλι, και απετέλεσαν αντικείμενο διαπρύσιων κηρυγμάτων· ο μαρξισμός αναβίωσε και άνθισε σε μια ποικιλία μορφών που σχεδόν μας αφήνει άναυδους· η ψυχανάλυση απέκτησε νέο θεωρητικό προσανατολισμό με το έργο τού Lacan και των οπαδών του· ο Ηabermas και άλλα μέλη της Σχολής της Φρανκφούρτης συνέχισαν να σκέφτονται τις παραλληλίες ανάμεσα στις θεωρίες τού Marx και του Freud· το γυναικείο κίνημα προσέθεσε στη συζήτηση μια ολόκληρη σειρά από παραγνωρισμένες έως τότε ιδέες και...

Στις 6 Μαρτίου 1927 ο Μπέρτραντ Ράσσελ έδωσε στο Λονδίνο μια διάλεξη στην έδρα της National Secular Society, με τίτλο "Γιατί δεν είμαι χριστιανός". Σ΄ εκείνη την παρέμβαση ο φιλόσοφος αρνήθηκε την ύπαρξη του Θεού με ορθολογικά επιχειρήματα, ενώ ταυτόχρονα επέκρινε τον ρόλο που έχει διαδραματίσει η χριστιανική θρησκεία στην πορεία της ιστορίας. Η απήχηση της διάλεξης του Ράσσελ ήταν τεράστια. Η ιστορική εκείνη διάλεξη τυπώθηκε σε βιβλίο. Αργότερα περιελήφθη σε έναν τόμο με άλλα κείμενά του και έγινε ένα από τα δοκίμια με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ιστορία των ιδεών του...

Στις 6 Μαρτίου 1927 ο Μπέρτραντ Ράσσελ έδωσε στο Λονδίνο μια διάλεξη στην έδρα της National Secular Society, με τίτλο "Γιατί δεν είμαι χριστιανός". Σ΄ εκείνη την παρέμβαση ο φιλόσοφος αρνήθηκε την ύπαρξη του Θεού με ορθολογικά επιχειρήματα, ενώ ταυτόχρονα επέκρινε τον ρόλο που έχει διαδραματίσει η χριστιανική θρησκεία στην πορεία της ιστορίας. Η απήχηση της διάλεξης του Ράσσελ ήταν τεράστια. Η ιστορική εκείνη διάλεξη τυπώθηκε σε βιβλίο. Αργότερα περιελήφθη σε έναν τόμο με άλλα κείμενά του και έγινε ένα από τα δοκίμια με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ιστορία των ιδεών του...

Στην πινακοθήκη των σπουδαίων νεοελληνικών φυσιογνωμιών που συγκροτεί με τα "Τετράδιά" της η "Ευθύνη",- και που είναι του Έθνους μας η σεπτή σύναξη των πνευμάτων που το εψύχωσαν και το ετίμησαν- έχει δικαιωματικά την θέση του ο Ε. Π. Παπανούτσος. Ανήσυχη συνείδηση των καιρών μας, οξυδερκής παρατηρητής και μελετητής τόσο των αιώνιων όσο και των διαβατικών φαινομένων της ανθρώπινης κοινωνίας, πόνεσε τον Ελληνισμό και λαχτάρησε να τον ιδεί να ζει και να συμπεριφέρεται μέσα στην Ιστορία ελληνικά, δηλαδή με αλήθεια, υψηλοφροσύνη κι ελευθερία. Εκπαιδευτικός με ιδανικά, δηλαδή...

Αντίθετα από τον Popper ο Imre Lakatos, ως βασικό σημείο αναφοράς της ανάλυσής του δε θεωρεί τις μεμονωμένες θεωρίες -ούτε και τη σύζευξη μιας συγκεκριμένης θεωρίας, κάποιων επικουρικών υποθέσεων και αρχικών συνθηκών. ΄Αξονας του θεωρητικού του οικοδομήματος είναι οι "σειρές θεωριών" ή ερευνητικά προγράμματα. Η μετατόπιση αυτή οφείλεται στο ότι τα κριτήρια "αποδοχής-απόρριψης" του Lakatos δεν αρθρώνονται στη λογική σχέση θεωρίας-εμπειρικής βάσης αλλά σε μια αντίληψη κατ' εξοχήν ιστορική, το πλαίσιο της οποίας ο εμπειρικός χαρακτήρας της επιστήμης άρρηκτα συναρτάται με την ι...

Το άσμα της ματαιότητας είναι συχνά υποβλητικότερο και από εκείνο των Σειρήνων και παγιδεύει όλους όσοι το άδουμε, παρά εμπειρίες της ζωής μας που συχνά είναι οδυνηρές. Εμβαθύνοντας όμως στα ενδότερα αναζητάμε κάτι που συνιστά την ορίζουσα του υπάρχειν μας, το Νόημα, την ατρεμή δηλαδή αφετηρία μας και εδώ ακριβώς η "διαπλοκή" Ματαιότητας και Νοήματος προσλαμβάνει φιλοσοφική σπουδαιότητα. Στις σελίδες αυτού του βιβλίου ο αναγνώστης, όποια και αν είναι η προσωπική του θεώρηση, φιλοξενείται σε "χώρους" αναπροβληματισμού και φιλοσοφικής ανάβλεψης.

Μια δεκάδα συγγραφέων -στην πλειονότητά τους αγγλόφωνοι μαρξιστές- διεκδικούν, επεξηγούν και τεκμηριώνουν την καταστατική τάξη την οποία προϋποθέτει η "κληρονομιά" του Μαρξ, καταγγέλοντας κατά κανόνα την επιχειρηματολογία που ανέπτυξε ο Ντεριντά στα "Φαντάσματα του Μαρξ". Η απάντηση που δίνεται μέσα στο "Μαρξ και υιοί" δεν ανανεώνει απλώς τη σχετική επιχειρηματολογία, αλλά αναδεικνύει και το σθένος του Ντεριντά απέναντι στους αντιπάλους, στον μαρξισμό, στην προβληματική της ιστορίας και στον ίδιο τον εαυτό του.

Η φιλοσοφία -η καθαυτό φιλοσοφία, όπως την εννοούσε ο Πλάτων- είναι σήμερα εφικτή, με τη φιλοδοξία της αλώβητη. Η παρακμή που γνώρισε τον 19ο αιώνα οφείλεται στο ότι ταυτίστηκε, "συγκολλήθηκε", διαδοχικά με ένα μόνο από τα πεδία στα οποία αναδύεται, πέρα από τη γνώση, μια αλήθεια: συγκόλληση με το επιστημονικό (θετικισμός), με το πολιτικό (μαρξισμός), κατόπιν με το ποιητικό πεδίο (Νίτσε και, κυρίως, Χάιντεγκερ). Βέβαια, τα μαθηματικά, η ποίηση, η πολιτική ως επινόηση και ο έρωτας ως σκέψη συνιστούν ακριβώς τέσσερις όρους της φιλοσοφίας. Είναι απαραίτητοι όμως και οι τέσσερι...

Στα προγράμματα θεμελίωσης των μαθηματικών στον εικοστό αιώνα ακολουθούνται δύο φιλοσοφικοί δρόμοι: ο μαθηματικός ρεαλισμός και ο μαθηματικός αντιρεαλισμός. Το πρόγραμμα θεμελίωσης των μαθηματικών, που υποστηρίζεται φιλοσοφικά από τον μαθηματικό ρεαλισμό, συνδέεται με το έργο και τις απόψεις του Hilbert, του Goedel, του Wang, του Quine και των επιγόνων του ενώ το πρόγραμμα θεμελίωσης των μαθηματικών, που υποστηρίζεται φιλοσοφικά από τον ιντουισιονισμό (αντιρεαλισμός), συνδέεται με το έργο και τις απόψεις του Brouwer, του Heyting, του Dummett κ.α. Στόχος της μελέτης είναι να...

Οι μαθηματικές ιδέες επινοούνται ή ανακαλύπτονται; Το ερώτημα αυτό έχει τεθεί κατ' επανάληψη από φιλοσόφους ανά τους αιώνες και πιθανότατα θα το αντιμετωπίζουμε ες αεί. [...] Αυτό που έχει σημασία είναι ότι, θέτοντας το ερώτημα, αναγνωρίζουμε το γεγονός ότι τα μαθηματικά έχουν ζήσει διπλή ζωή. [...] [...] Την επιτυχία των μαθηματικών στο να διάγουν διπλή ζωή φθονούσε από πολύ καιρό η φιλοσοφία, ένας άλλος κλάδος, επίσης ευλογημένος -ή, ίσως θα μπορούσαμε να πούμε, καταραμένος- να ζει σε δύο κόσμους, κλάδος ο οποίος όμως δεν αισθανόταν την ίδια ακριβώς άνεση με τη διπλή ζωή...