Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Πράγματι: τι άλλο κάνουμε, "επιτελώντας" θεωρία, από το να καρφώνουμε σανίδια στο καταφύγιο που χτίζουμε γύρω μας για να ζήσουμε εντός του; Τι άλλο κάνουμε από το να συναρμόζουμε, εν πλω, τα μέρη του σκάφους με το οποίο ταξιδεύουμε; [...] Στην ανοιχτή θάλασσα των "μεταμορφώσεων" του ανθρώπινου είναι, σε αυτή την αχώρητη, πολυσχιδή, διάρκεια της ακάματης επανεύρεσης του κόσμου μας, της ανθρωποποίησής του, σε τι διαφέρει, πράγματι, η δεξιοτεχνία της χωρικής ακρίβειας -το να στέλνεις με το σφυρί σου το καρφί εκεί ακριβώς που πρέπει, έτσι όπως ακριβώς πρέπει, ώστε να το "βυζάξε...

Στόχος μας είναι η ερμηνεία της οντολογίας του κορυφαίου Γάλλου φαινομενολόγου M.Merleau-Ponty (1908-1961). Με αφετηρία την έννοια της 'Μορφής' (Gestalt) οδεύουμε προς την τελική θέση του Ποντύ περί 'Ολισμού' στο "Le Visible et l'invisible". Η ερμηνεία της οντολογικής έννοιας της Μορφής, ως σχέσης φιγούρα-φόντο στοιχειώνει την πρώιμη οντολογία του φιλοσόφου (Structure du comportement.) Το φόντο είναι το βάθος επί του οποίου η φιγούρα αναδύεται. Το ερώτημα για το Είναι διαποτίζει εξ αρχής την φιλοσοφία του Ποντύ. Μέσω περαιτέρω της έννοιας του 'ιδίου σώματος' (Ph?nom?nolo...

Ο μεγάλος γάλλος φιλόσοφος Πωλ Ρικέρ χρωστά τη φήμη του όχι μόνο στην κριτική αναμέτρησή του με ρεύματα όπως η ψυχανάλυση, ο στρουκτουραλισμός και η κριτική κοινωνική θεωρία αλλά και στους λεπταίσθητους στοχασμούς του γύρω από σύνθετα και δυσεπίλυτα ζητήματα όπως η μεταφορά, το κείμενο, η αφήγηση και ο χρόνος, από τους οποίους απορρέει το αίτημα μιας φαινομενολογικής ερμηνευτικής του υποκειμένου που θα έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την καρτεσιανή και καντιανή παράδοση του cogito. Το επίμαχο αίτημα υλοποιείται με υποδειγματική σαφήνεια στο βιβλίο του "Ο ίδιος ο εαυτός ως άλ...

Τον Δεκέμβριο του 1945 ο Τόμας Μαν έγραψε μια, διάσημη πλέον, επιστολή στον Αντόρνο, στην οποία διατύπωνε την αρχή του μοντάζ που είχε υιοθετήσει στο μυθιστόρημά του "Δόκτωρ Φάουστους". Ο συγγραφέας αναγνώριζε τα πολύτιμα δάνεια που είχε αντλήσει από τα μουσικολογικά έργα του φιλοσόφου και τον καλούσε να τον βοηθήσει στην περαιτέρω πειστική απόδοση της μορφής και του έργου του ήρωά του, του συνθέτη Λέβερκυν. Η συνεργασία ευοδώθηκε (ο Αντόρνο προσέφερε πληροφορίες, σκέψεις, ακόμη και σχέδια για τα υποτιθέμενα ύστερα μουσικά έργα του συνθέτη) κι αποτέλεσε ουσιαστικά τη βάση μ...

Τον Σεπτέμβριο του 2003 έκλεισαν 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου μεταμαρξιστή φιλοσόφου Theodor Wiesegrund-Adorno, στοχαστή ο οποίος σημάδεψε ανεξίτηλα το πνευματικό τοπίο του 20ού αιώνα. Ήδη στη Γερμανία το 2003 έχει κηρυχτεί "έτος Adorno ". Στο πλαίσιο αυτής της αναμνηστικής επετείου δεν θα ήταν άσκοπο ένα μικρό αφιέρωμα στη σκέψη και στο έργο του. Περιλάβαμε τρία κυρίως κείμενα. Το πρώτο, ένα μικρό αντιπροσωπευτικό γραπτό του ίδιου, επιγράφεται "Θέσεις πάνω στη θρησκεία και τη φιλοσοφία σήμερα" και συγκαταλέγεται στα "αμερικανικά" κείμενα του φιλοσόφου που γράφτηκα...

Το βιβλίο αυτό θα το καταλάβει ίσως μόνο όποιος έχει κιόλας κάνει ο ίδιος τις σκέψεις που εκφράζονται σε αυτό -ή τουλάχιστο παρόμοιες σκέψεις. Δεν πρόκειται λοιπόν για διδακτικό βιβλίο. Ο σκοπός του θα έχει πετύχει, αν προσφέρει ευχαρίστηση σε όποιον θα το διαβάσει και θα το καταλάβει. Το βιβλίο πραγματεύεται τα προβλήματα της φιλοσοφίας και δείχνει -όπως πιστεύω- πως αυτά τα προβλήματα δημιουργήθηκαν από την παρανόηση της λογικής της γλώσσας μας. Όλο το νόημα του βιβλίου θα μπορούσαμε να το συνοψίσουμε περίπου με τα ακόλουθα λόγια: Ό,τι μπορεί γενικά να ειπωθεί, μπορεί...

To "Tractatus Logico-Philosophicus" (Λογικο-Φιλοσοφική Πραγματεία) αποτελεί το μοναδικό φιλοσοφικό έργο που δημοσίευσε ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν ενόσω ήταν εν ζωή. Σήμερα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα φιλοσοφικά κείμενα του 20ού αιώνα, εγκαινιάζοντας μία νέα κατεύθυνση στη φιλοσοφία που αφορούσε στην ανάλυση της γλώσσας. Η "Λογικό-Φιλοσοφική Πραγματεία" αποτέλεσε τη "Βίβλο" του Κύκλου της Βιέννης καθώς και μία σημαντική επίδραση στη σχολή ανάλυσης του Κέμπριτζ στη δεκαετία του 1920 και του 1930. Ενέπνευσε το ρεύμα του λογικού θετικισμού που με τη σειρά του υπήρξε το...

Πώς να αποφύγουμε την υπερβολή ή την κοινοτοπία όταν μιλούμε για αγάπη; Ένας τρόπος να ανοίξουμε έναν δρόμο ανάμεσα σ' αυτά τα δύο άκρα συνίσταται στο να προσανατολίσουμε τις αναλύσεις μας στη διαλεκτική μεταξύ αγάπης και δικαιοσύνης. Υπό τον όρο "διαλεκτική" ο Πωλ Ρικέρ εννοεί εδώ αφενός την αναγνώριση της πρωταρχικής ασυμμετρίας ανάμεσα στις δύο έννοιες και αφετέρου την αναζήτηση πρακτικών διαμεσολαβήσεων. Μια τέτοια διαλεκτική διαμεσολάβηση επιτελείται, κατά τον Γάλλο διανοητή, στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο και πιο συγκεκριμένα στο κεφ. Στ', εκεί όπου το καινοτόμο αίτημα:...

Δεν είναι μόνον αυτοβιογραφία το μικρό αυτό βιβλίο· είναι μια ανάπτυξη των ιδεών και των θεωριών του, είναι μια καλή Εισαγωγή στο έργο του, και όχι μόνο. Θίγει όλα τα μεγάλα προβλήματα του 20ού αιώνα, αφού ο Πόππερ τον διήνυσε από την αρχή μέχρι το τέλος του (1902-1994) - μια γρήγορη ματιά στα περιεχόμενα μας πείθει. Εκτός από τις φιλοσοφικές του ιδέες, τη διανοητική και επαγγελματική του εξέλιξη, περιγράφει μοναδικά και την εποχή του. Μιλάει για τα δύσκολα λόγω του πολέμου -του Α' παγκοσμίου- παιδικά και νεανικά του χρόνια, για την πείνα και τη δυστυχία στη Βιέννη των νεαν...

Μια ριζική διερώτηση δεν μπορεί παρά να οδηγεί σε ερωτηματικές απαντήσεις. Οι απαντήσεις αυτές τείνουν να διαλευκάνουν τόσο το αίνιγμα της ερώτησης όσο και εκείνο της απάντησης -τα οποία συνδέονται στενά- πατώντας επίσης στη μοίρα της φιλοσοφίας. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε με φιλικότητα την καταστροφή, που δεν πλανάται μόνον, αλλά μας αφορά αποφασιστικά, ενώ συγχρόνως πρέπει να ανιχνεύσουμε τη δηκτική πανουργία, που παίζει μαζί μας και εμποδίζει τα σχέδιά μας. Ευαίσθητοι στις ρωγμές που είναι παντού παρούσες, έχουμε καθήκον να πραγματοποιούμε μια διάνοιξη. Οι σκέψεις αυτές,...

Πρόοδος είναι η αιτιοκρατικά προσδιορισμένη ευθύγραμμη, χωρίς παλινδρομήσεις, πορεία προς τα εμπρός. Αυτή είναι η έννοια της προόδου που αποτέλεσε την βάση του απελευθερωτικού προγράμματος του Διαφωτισμού. Η έννοια αυτή, παρά την κριτική που υπέστη, εξακολουθεί να είναι ιδέα συναρπαστική και σε πολλούς να φαντάζει ως αυτονόητη. Γι' αυτό και το πρόβλημα της προόδου ξανατίθεται. Ξανατίθεται σήμερα με νέα μορφή: Ποιά είναι η έκταση της ισχύος της και ποιά είναι τα όριά της; Έως που φθάνει η "αίσθηση" και που αρχίζει η "ψευδαίσθηση" της προόδου; Ο παρών τόμος προσπαθεί να πρ...

Η υπερηφάνεια ή αλαζονεία είναι το μοναδικό από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα που έχει μια ηθική πλευρά. Ασφαλώς και είναι καλό να αισθάνεσαι υπερηφάνεια για την πατρίδα σου, την κοινότητά σου, τον εαυτό σου. Όταν όμως φτάνει κανείς σε σημείο υπερβολής, όπως αποδεικνύει στην "Αλαζονεία" ο Μάικλ Έρικ Ντάισον, τότε αυτές οι αρετές γίνονται θανάσιμα αμαρτήματα. Ξεκινώντας από τον Αυγουστίνο και τον Ακινάτη και φτάνοντας στον ΜακΙντάιρ και τον Χάουεργουας, στον Νίμπουρ και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο Ντάισον προσφέρει μια πολύπλευρη θεώρηση του "ενάρετου κακού". Εμβαθύνει στις φι...

Ο Αμερικανός φιλόσοφος Donald Davidson ήταν ένας από τους προεξάρχοντες φιλοσόφους του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Οι εργασίες του στη φιλοσοφία της πράξης, στη φιλοσοφία του νου και στη φιλοσοφία της γλώσσας αποτέλεσαν ορόσημο για την αναλυτική φιλοσοφία. Με ενιαία και συνεκτική φιλοσοφική θεώρηση ο Davidson διαφωτίζει ζητήματα όπως η δυνατότητα γνώσης του εξωτερικού κόσμου και του άλλου νου, ο σκεπτικισμός, ο σχετικισμός, η έννοια του τεκμηρίου και της εμπειρίας και οι συνθήκες συγκρότησης της γλώσσας και της νόησης. Ίσως να μην αποτελεί υπερβολή η σύγκριση από τον Ric...

Η παρούσα συγγραφή είναι το αποτέλεσμα μιας ερευνητικής ενασχόλησής μου με τη θεωρία του πραγματισμού, η οποία με ενδιέφερε από παλαιότερα, βρήκε όμως γόνιμο έδαφος για περαιτέρω εντρύφηση όταν άρχισα να διδάσκω το μάθημα της Αμερικανικής Φιλοσοφίας στο Αμερικανικό Κολέγιο της Ελλάδος. Αυτό που μου κέντρισε το ενδιαφέρον δεν είναι απλώς η επίδραση, που ως ένα βαθμό η θεωρία αυτή είχε από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, αλλά κυρίως η νέα στάση που θέλησε να ακολουθήσει αναφορικά με τη συμβολή της φιλοσοφικής διανοήσεως στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Θέλησα να εξετάσω τον κλασσικό π...

"Ως πολιτική διανοήτρια, όπως και σε όποιο άλλο πεδίο, η Σιμόν Βέιλ δεν μπορεί να ταξινομηθεί σε κάποια κατηγορία. [...] Από τη μια υποστήριζε παθιασμένα τους απλούς ανθρώπους και ιδίως τους καταπιεσμένους - όσους καταπιέζονταν από τη μοχθηρία και την ιδιοτέλεια και όσους καταπιέζονταν από τις ανώνυμες δυνάμεις της μοντέρνας κοινωνίας. Είχε εργαστεί σε εργοστάσιο της Ρενό, είχε εργαστεί ως αγρότισσα, για να μοιραστεί τις ίδιες συνθήκες ζωής με τους ανθρώπους της πόλης και της υπαίθρου. Από την άλλη, ήταν εκ φύσεως μοναχική και ατομικίστρια, ένιωθε βαθιά φρίκη για ό,τι αποκα...

Ο G. E. Moore αποτελεί σημαντική φιλοσοφική προσωπικότητα του εικοστού αιώνα και ανήκει στους θεμελιωτές της αναλυτικής φιλοσοφίας, τουλάχιστον στα πρώτα στάδια διαμόρφωσής της. Το έργο του το οποίο είναι σχετικά περιορισμένο σε έκταση διακρίνεται για την καθαρότητα των θέσεών του και για τον καθαρό του προσανατολισμό σε νέες αναζητήσεις της φιλοσοφικής έρευνας, μακριά από ιδεαλιστικά, εμπειριστικά, εγωμονιστικά ή και σχετικιστικά και σκεπτικιστικά προηγούμενα. Ορθώνει διαμέσου της γλωσσικής ανάλυσης τη γνώση ως συνειδητή πράξη του υποκειμένου με αμετάθετη αφετηρία την π...

Η μεταρρύθμιση της συνείδησης, η "αγωγή" με την ευρεία σημασία της λέξης, είναι μία εξελικτική διαδικασία που έχει τον χαρακτήρα της ανέλιξης. Κατά την ανέλιξη εγκαταλείπονται/ξεπερνιώνται νοοτροπίες, τρόποι του σκέπτεσθαι που είναι επιβαρυμένοι με ιδεολογήματα και προλήψεις και στη βάση των οποίων βρίσκεται διανοητική αδράνεια και έλλειψη αυτοκριτικής. Η κατανόηση της εξελικτικής διαδικασίας, της γένεσης, προϋπόθεση για τη συνδρομή στις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας και εντός μας, ιδιαίτερα η κατανόηση της εξέλιξης και ανέλιξης στον χώρο της Ιστορίας, του πνεύματος και τ...