Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο γάλλος στοχαστής Michel de Montaigne, το κριτικό και ελεύθερο πνεύμα του 16ου αιώνα, κατέγραψε στα "Δοκίμιά" του σκέψεις και αναλύσεις, προσεγγίζοντας με προσωπικό αλλά συγχρόνως και φιλοσοφικό τρόπο θεματικές αναζητήσεις της μετέπειτα οργανωμένης σκέψης και της ευρύτερης διανόησης. Με την πρωτεϊκή του γραφή και το πρωτοποριακό του έργο, κατέχει εξέχουσα θέση στην ιστορία των ιδεών της σύγχρονης εποχής, ενώ με τη νατουραλιστική οπτική των αναλύσεων του υποκειμένου και της ανθρώπινης ύπαρξης, θέτει τον άνθρωπο στο επίκεντρο και προτείνει μια βιοσοφία διαχρονικής εμβέλειας....

Αποφθέγματα για τον θάνατο

Κείμενα αντλημένα από το "Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση" το magnum opus της μεγάλης αυτής μορφής του Διαφωτισμού που υποστήριξε πως η καταγωγή των ιδεών είναι η εξωτερική εμπειρία (αίσθηση) και η εσωτερική εμπειρία (σκέψη), και ότι η λογική είναι το κλειδί της γνώσης. Τα γραπτά του Λοκ για την σκέψη, τις ιδέες, την πρόσληψη, την αλήθεια και τη γλώσσα άλλαξαν το πρόσωπο της δυτικής φιλοσοφίας. Εξετάζοντας τη γλώσσα από φιλοσοφική πλευρά, ο στοχαστής δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διαύγεια και την ευκρίνειά της, τονίζοντας ότι μόνον έτσι η γλώσσα μπορεί να γίνει μέσο ουσιαστική...

Το "Περί μαγείας", που διασώθηκε ατιτλοφόρητο και πρωτοεκδόθηκε μόλις τον 19ο αιώνα, επισφραγίζει το τόσο πλούσιο και προσωπικό έργο του συναρπαστικότερου φιλοσόφου της ύστερης Αναγέννησης. Η θεματολογία του περιστρέφεται γύρω από το μόνιμο ενδιαφέρον του φιλοσόφου για τις περίεργες γνώσεις της εποχής του: μνημονικές εικόνες, μυθολογικές και ζωδιακές μορφές, συμβολιστική και μυστηριώδεις γλώσσες, και δεν αποτελεί επ ουδενί ένα πρακτικό εγχειρίδιο με οδηγίες, συνταγές και ξόρκια. Αυτό που συναρπάζει τον Μπρούνο στις μαγικές ενέργειες, οι απόκρυφες επιρροές και οι δεσμοί τους...

Ο Δάντης Αλιγκέρι (1265-1321) είναι ένας από τους σημαντικότερους Ιταλούς ποιητές και το περίφημο έργο του, "Θεία Κωμωδία", αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το έργο του "Περί μοναρχίας" γράφτηκε στα λατινικά, μάλλον, το 1312-13, και παρεμβαίνει σε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα της εποχής του, τη σχέση ανάμεσα στην κοσμική εξουσία του Αυτοκράτορα και τη θρησκευτική εξουσία του Πάπα, υποστηρίζοντας την ανάγκη για μια παγκόσμια μοναρχία που θα επέβαλε ειρήνη. Μετά το θάνατο του Δάντη, το έργο καταδικάστηκε από τον Πάπα και οδηγήθηκε στην...

Η θεωρία του Σοπεγχάουεργια τα χρώματα οφείλει τη γένεσή της στην προσωπική γνωριμία του δημιουργού της με τον Γκαίτε. Ο Σοπεγχάουερ εκκινεί βέβαια από τα πορίσματα της χρωματολογίας του Γκαίτε, όμως αναπτύσσει μια πολύ πρωτότυπη για τα χρώματα αντίληψη, βασισμένη στο δικό του φιλοσοφικό σύστημα. Τα χρώματα, κατ' αυτόν, συνιστούν φαινόμενο της φυσιολογίας, γεννώνται δηλαδή μέσα στομάτι και δεν υπάρχουν αντικειμενικά. Όρο της δημιουργίας τους αποτελεί ο κατά το ποιόν μερισμός της ενέργειας της όρασης, ο οποίος παρέχει την εξήγηση πολλών φαινομένων σχετικών με τα χρώματα. Ο φ...

Ποιο είναι το αντικείμενο της Τέχνης; Και ποια είναι η φύση του Ωραίου; Εξετάζοντας τα δύο αυτά θέματα, ο Λεοπάρντι εκθέτει τους συλλογισμούς τους πάνω στην Ποίηση, τη Μουσική, τη Ζωγραφική, την Αρχιτεκτονική κ.λπ. Τα κείμενά του δεν έχουν τη μορφή μιας ολοκληρωμένης και συστηματικής μελέτης. Αποτελούν το υλικό μιας αδιάκοπης έρευνας. Πράγματι, ο αναγνώστης παρακολουθεί την προσεκτική και λεπτομερειακή επεξεργασία (μέσα από δισταγμούς, ενδοσκοπήσεις, αναδιατυπώσεις και διορθώσεις ορισμών) μιας υπό διαμόρφωση σκέψης, η οποία, από την ίδια την τροχιά της, δεν θα μπορούσε ν...

Στη βραβευμένη πραγματεία του "Περί της ελευθερίας της βούλησης", ο Schopenhauer υποβάλλει τούτο το κεντρικό και πάντα επίκαιρο φιλοσοφικό πρόβλημα σ’ ενδελεχή, πρωτότυπη, ολοκληρωμένη και συνάμα εύληπτη ανάλυση. Καταδεικνύει μ’ αυτήν πως οι ανθρώπινες πράξεις καθορίζονται από τη δράση των κινήτρων επί του αμετάβλητου ανθρώπινου χαρακτήρα με αναγκαιότητα εξίσου αδήριτη όπως κι εκείνη που καθορίζει τα λοιπά φαινόμενα του κόσμου. Φανερώνει επιπλέον το πού έχει τις πηγές της η πλάνη πως η ανθρώπινη βούληση είναι ελεύθερη. Με τούτα, ωστόσο, η ανθρώπινη ελευθερία δεν αίρεται, αλ...

"Μακάρι να τον φάει η ψώρα! Ποιος είναι λοιπόν; Είναι ο Benedictus (ευλογημένος) Σπινόζα, που μάλλον θα του άξιζε να ονομάζεται Maledictus (καταραμένος), γιατί δεν γεννήθηκε στη γη άνθρωπος πιο καταραμένος απ’αυτόν. [...] Στην αρχή υπήρξε Εβραίος, αλλά τον έδιωξαν από τη Συναγωγή, εξαιτίας των τερατωδών απόψεων που διατύπωνε εναντίον του ιουδαϊσμού, και προσχώρησε τελικά στον χριστιανισμό, δεν ξέρω με τί λογής πονηριές". Το 1670 ο Σπινόζα δημοσίευσε ανώνυμα, στη λατινική γλώσσα, τη "Θεολογικοπολιτική πραγματεία" ("Tractatus Theologico-politicus") για να υπερασπιστεί την...

Ο Bernard Mandeville (1670-1733) αποδομεί στο γλαφυρό αυτό "μανιφέστο", που σκανδάλισε πολλούς όταν πρωτοδημοσιεύθηκε το 1723, όλες τις βολικές, ηθικοπλαστικές ιδέες περί του ανθρώπου ως κοινωνικού όντος, προικισμένου με φυσική καλοσύνη και προορισμένου να αγαπά τον πλησίον του. Υποστηρίζει, αντίθετα, ότι "θεμέλιος λίθος της κοινωνίας είναι ό,τι θεωρείται γενικώς κακό" - αυτό κινητροδοτεί τους ανθρώπους, ορίζει τις κοινωνικές σχέσεις και αναπτύσσει την οικονομία. Γιατρός το επάγγελμα, ο Μάντεβιλ χρησιμοποιεί το λόγο ως νυστέρι. Η αυτοψία που επιχειρεί στο κοινωνικό σώμα κα...

Σύμφωνα με τον Χομπς, ο άνθρωπος έχει ως στόχο την κυριαρχία, την προσωπική υπεροχή και τον πλουτισμό σε βάρος των υπολοίπων. Κάθε πόλεμος, κάθε διαμάχη ξεκινάει από το φθόνο που νιώθει ο ένας για τον άλλο, ενώ μόνο οι αμοιβαίες συμφωνίες θα μπορέσουν να εδραιώσουν την ομόνοια. Ριζοσπαστικός και πέρα για πέρα επίκαιρος, ο Τόμας Χομπς, ένας από τους θεμελιωτές της πολιτικής φιλοσοφίας, αναλύει εκτενώς τα ανθρώπινα πάθη και προτείνει τρόπους καλύτερης συμβίωσης -ίσως και επιβίωσης- σε μια κοινωνία όπου τα ένστικτα είναι αυτά που κυρίως καθορίζουν τις πράξεις και κατ' επέκταση...

Μέσα στην επαναστατική φιλοσοφική προοπτική του Bruno, το άπειρο παρουσιάζει δύο κεντρικές διαστάσεις. Αφενός, χαρακτηρίζει το χώρο του σύμπαντος. Ακόμη και το κενό που, κατά τον Αριστοτέλη, υπάρχει πέρα από τα όρια του κόσμου, είναι και το ίδιο χώρος, εφόσον έχει τη δυνατότητα να περιέξει: από αυτή την άποψη είναι στη φύση του σύμπαντος να μην περατούται.

Η έκδοση, για πρώτη φορά στα ελληνικά, του έργου του Τόμας Χομπς, "De Cive" (Περί του πολίτη), έχει ιδιαίτερη σημασία. Οι αναγνώστες που ενδιαφέρονται για την πολιτική σκέψη, και ειδικότερα για τις πηγές της νεότερης πολιτικής φιλοσοφίας, θα μπορέσουν να απολαύσουν ένα ωραίο κλασικό κείμενο του δέκατου έβδομου αιώνα. Επίσης, όσοι σπουδάζουν φιλοσοφία ή πολιτικές επιστήμες, καθώς και οι μελετητές της χομπσιανής φιλοσοφίας, θα διαθέτουν πλέον ένα χρήσιμο εργαλείο. Η τάξη και η ειρήνη πρέπει να βασιλεύουν, ώστε ο καθένας να μπορεί να αναζητεί την ευτυχία του, υπό την προστα...

Ο μοντέρνος κόσμος χαρακτηρίζεται από την αυτονόμηση και τη συνεχή διεύρυνση της σφαίρας της οικονομίας. Μπορεί η πολιτική να θέσει υπό έλεγχο αυτή την ανάπτυξη και να αντισταθεί στις αλλοτριωτικές και διαλυτικές τάσεις που απειλούν την κοινωνική ενότητα; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει ο Χέγκελ στο δοκίμιο "Περί των επιστημονικών τρόπων πραγμάτευσης του φυσικού δικαίου, περί της θέσης του στην πρακτική φιλοσοφία και περί της σχέσης του προς τις θετικές επιστήμες του δικαίου" (1802/03), την τελευταία ουσιαστικά μεγάλη δημοσίευση του συγγραφέα στην Ιένα πριν την έκδοση της Φ...

Ο Λίχτενμπεργκ σκάβει πιο βαθιά από κάθε άλλον, αλλά δεν ξανανεβαίνει στην επιφάνεια. Μας μιλάει κάτω από τη γη. Τον ακούει μόνο εκείνος που κι o ίδιος σκάβει βαθιά. Karl Kraus

Το δοκίµιο "Πίστη και Γνώση" που δηµοσιεύεται για πρώτη φορά στα ελληνικά αποτελεί κοµβικό σηµείο στην εξέλιξη της σκέψης του Χέγκελ. Και τούτο επειδή οι κεντρικές θεωρητικές στοχεύσεις που περιλαµβάνει, µε κύρια αιχµή την κριτική στον καντιανισµό, παραµένουν µέχρι το ύστερο έργο του. Με αυτό το δοκίµιο ο Χέγκελ θα υπερβεί τους µεταφυσικούς διαχωρισµούς ανάµεσα στο νου και τον κόσµο και τις επιστηµονικές απαγορεύσεις όπως είναι η γνώση των φαινοµένων και όχι των πραγµάτων στην έσχατη οντολογική τους κατασκευή. Εδώ θεµελιώνεται ως αφετηριακή ενόραση αλλά και τελικός στόχος η...

Η σύγχρονη ποιητική προσφέρει επιπλέον υπηρεσίες στην ποίηση του σήμερα με το να αναγνωρίζει την ιστορική φύση της τεχνικής και να εξοικειώνει τους σύγχρονους ποιητές μας με τους κανόνες που πηγάζουν από τη φύση του ανθρώπου και τα καλλιτεχνικά μέσα που αποκτήθηκαν μέσω της ιστορικής εμπειρίας, όμως, από την άλλη, αποδεσμεύει την ποίηση από τα δεσμά των επίκτητων μορφών και κανόνων συνάμα. Όμως, την ίδια στιγμή, καταδεικνύει την ιστορική σχετικότητα ακόμη και της τελειότερης μορφής. Αποσκοπεί έτσι στο να ενθαρρύνει τον σύγχρονο ποιητή να αναζητήσει μια νέα μορφή και τεχνική...

Η εγελιανή θεώρηση της φιλοσοφίας, έτσι όπως διαμορφώνεται με τον καιρό και με κόπο, απομακρύνεται κατά πολύ από την επικρατούσα στην εποχή του αντίληψη περί φιλοσοφίας. Ο Χέγκελ μπορεί να αντλεί από την παράδοση -παλαιότερη και νεότερη- βασικές αρχές σχετικά με την διά της ανάπτυξης της φιλοσοφίας, εννοεί ωστόσο να αναζητεί νέες έννοιες ή να δίνει νέα περιεχόμενα σε παλαιές έννοιες: το κύριο μέλημά του συνδέεται με την κατά Λόγο και διά Λόγου σύλληψη του πραγματικού, η οποία δεν αποδέχεται τον κόσμο ως έχει αλλά αποβλέπει σε μια συνεπή μετα-μόρφωσή του. Κατ' αυτό τον τρόπο...

Ο Μπαρούχ Σπινόζα γεννήθηκε στην Ολλανδία το 1632. Στη χώρα αυτή μεγάλωσε, διώχτηκε, αγάπησε ίσως, σκέφτηκε και έγραψε. Σχεδόν όλα τα έργα του, ανάμεσα στα οποία και η διάσημη "Ηθική", δημοσιεύτηκαν από φίλους του μετά το θάνατό του (1677). Ο ίδιος λέγει στην "Πολιτική Πραγματεία": "Όταν λοιπόν καταπιάστηκα με την πολιτική, δεν είχα πρόθεση να καταλήξω σε καινοφανή ή πρωτάκουστα συμπεράσματα, αλλά μόνο σε όσα συνάδουν κατά τον καλύτερο τρόπο με την πράξη· και επιδίωξα να τα αποδείξω με βέβαιους και αναμφίβολους συλλογισμούς, συνάγοντάς τα από την ίδια την κατάσταση τη...