Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

"Για να γίνει πραγματικά αθάνατο ένα έργο τέχνης πρέπει να ξεπερνά κάθε ανθρώπινο μέτρο: η λογική και ο κοινός νους μόνο εμπόδια μπορεί να είναι". (Τζόρτζιο Ντε Κίρικο)

Οι ίδιοι οι υπερρεαλιστές, ξένοι και Έλληνες, ακόμα και με τη μανία τους για την ψυχανάλυση, μας βοήθησαν να κατανοήσουμε την ουσία της αυτόματης γραφής τους, καθώς και τη σχέση της με την "έμπνευση" των προηγούμενων και των επόμενων ποιητών. Άλλωστε ο χρόνος ζωής του άκρατου υπερρεαλισμού υπήρξε σύντομος, τόσος όσος χρειάστηκε για την ανάγνωσή του από εκείνους που επρόκειτο να μας οδηγήσουν στην καινούργια, καθαρή και ωραία νεοελληνική ποίηση, η οποία συμπλήρωσε κιόλας ζωή εβδομήντα χρόνων. Το 1935, χρονιά που τυπώνεται η "Υψικάμινος" του Εμπειρίκου, κυκλοφορεί το "Μυθιστ...

"Η πιο μακρινή ανάμνηση που έχω από τη ζωή μου είναι εκείνη ενός μεγάλου και ψηλοτάβανου δωματίου. Ήταν απόγευμα· σ' εκείνο το σκοτεινό και θλιβερό δωμάτιο ήταν αναμμένες τρεις λάμπες πετρελαίου, καλυμμένες με αμπαζούρ. Θυμάμαι τη μητέρα μου καθισμένη σε μια πολυθρόνα. Κάπου εκεί κοντά καθόταν και η αδελφή μου, που πέθανε λίγο αργότερα· ένα κοριτσάκι 6-7 ετών, τέσσερα χρόνια μεγαλύτερό μου. Κρατούσα στο χέρι μου δυο μικρά δισκάκια από επιχρυσωμένο μέταλλο, με μια τρύπα στη μέση, που είχαν πέσει από το ανατολίτικο μαντίλι που φορούσε η μητέρα μου στου κεφάλι της. Καθώς περιε...

Το όνομα του Χοάν Μιρό (1893-1983), έχει συνδεθεί συχνά με την εικόνα ενός ναΐφ ζωγράφου, ο οποίος μάλιστα έχει κατηγορηθεί ουκ ολίγες φορές για την κραυγαλέα και επιδεικτική "ευκολία" της ζωγραφικής του. Οι μικροσκοπικές μορφές που εμφανίζονται στους πίνακές του και παραπέμπουν σε "παιδικό χέρι" αντιμετωπίζονται από πολλούς σαν ένα παιχνίδι, ένα καλαμπούρι. Ωστόσο, καμιά ερμηνεία δεν είναι, ενδεχομένως, πιο επιφανειακή από αυτή, ούτε και απέχει περισσότερο από την ουσιαστική κατανόηση ενός καλλιτέχνη του δικού του διαμετρήματος. Σε ό,τι αφορά την ιστορία της μοντέρνας τ...

Κανένας καλλιτέχνης του 20ου αιώνα δεν κατάφερε να γίνει τόσο γνωστός όσο ο Σαλβαδόρ Νταλί. Αναγνωρίσιμος και αναγνωρισμένος από ειδικούς, κριτικούς, ιστορικούς και μουσειολόγους, ο θρύλος του κατάφερε να εξαπλωθεί ακόμη και στα πιο λαϊκά κοινωνικά στρώματα, γεγονός όμως που δεν τον γλίτωσε από τις πολυάριθμες επικρίσεις και τις έντονες διαμάχες, τις οποίες βέβαια τροφοδοτούσε και ο ίδιος. Το καλλιτεχνικό και λογοτεχνικό του έργο, (αλλά και η απήχηση που είχε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης) αποτελούν ένα σύνολο συμπαγές, πλήρες δημιουργικότητας, το οποίο, παρότι δεν έχει ακόμη...

Το πρόβλημα της τοποθέτησης του υπερρεαλισμού στο μεγάλο μοντερνιστικό κίνημα του 20ού αιώνα έχει μείνει ανεξέταστο. Η διάδοση και οι χιλιάδες μελέτες για το φαινόμενο του υπερρεαλισμού μαρτυρούν την περιέργεια και το ρίγος που προκαλεί ακόμα και σήμερα η αλλοίωση της πραγματικότητας, συχνά ακραία, στις εικόνες των καλλιτεχνών. Η ποίηση, πιο δυσπρόσιτη, δεν χαίρει τέτοιας δημοφιλούς προβολής όσο τα εμπορικοποιημένα πια προϊόντα της υπερρεαλιστικής τέχνης, που φέρουν αμύθητες τιμές. Πρόθεσή μου είναι όχι να υπερασπιστώ την αληθινή οντότητα του υπερρεαλισμού -αυτό έχει γίνει...

[...] Ο Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985), κύριος εκπρόσωπος του κινήματος και μοναδικός μεσοπολεμικός σουρεαλιστής ζωγράφος στη χώρα μας, τοποθετεί την ελληνική μυθολογία στη βάση της θεματικής του πυραμίδας. Δεν επιχειρεί, ωστόσο, τη λεγόμενη "επιστροφή στις ρίζες", όπως η πλειοψηφία των καλλιτεχνών της γενιάς του. Δεν προσεγγίζει τη μυθολογία με αρχαιολαγνεία, ούτε με νοσταλγία, αλλά ως ίσος προς ίσον. Καταγράφει την προβολή των μύθων στην εποχή του, αποκαλύπτοντας ανατρεπτικές, ονειρικές και ερωτικές συνιστώσες τους. "Σαν Έλληνας" όπως θα έλεγε ο ίδιος, αλλά κυρίως ως σουρ...

Η προσέγγιση του υπερρεαλισμού από τον Πάνο Καραβία, έναν από τους πιο ενδιαφέροντες δοκιμιογράφους της γενιάς του '30, αντικατοπτρίζει το έγκαιρο ενδιαφέρον που είχε η ελληνική διανόηση, για το λογοτεχνικό και εικαστικό αυτό κίνημα. Στα τέσσερα δοκίμιά του, αφιερωμένα σε κρίσιμα σημεία της υπερρεαλιστικής ποιητικής, ο Καραβίας αναλύει το ιδεολογικό υπόβαθρο, την πολιτική δυναμική, όπως και τη στενή σχέση του κινήματος με την ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόυντ. (Α. Ζ.)

Το έργο του Νάνου Βαλαωρίτη, "Γη του διαμαντιού", γράφτηκε στα γαλλικά, την περίοδο που ο ποιητής ήταν μέλος στην ομάδα του Μπρετόν, δηλαδή το 1958. Η "Γη του διαμαντιού" δεν είναι μια αυτόνομη ποιητική συλλογή. Αποτελείται από κείμενα που συνοδεύουν τις λιθογραφίες της συζύγου του, Μαρί Ουίλσον, η οποία υπήρξε επίσης μέλος της γαλλικής υπερρεαλιστικής ομάδας. Κι ενώ για τους περισσότερους Έλληνες υπερρεαλιστές η βασική επιδίωξη υπήρξε ο συγκερασμός των υπερρεαλιστικών προτάσεων με το "ιδεολόγημα της ελληνικότητας" (Ιβάνοβιτς, "Υπερρεαλισμός και 'Υπερρεαλισμοί'", Πολύτυπο,...

Το νταντά και ο υπερρεαλισμός θεωρούνται γενικώς δύο από τα πιο γοητευτικά και σημαίνοντα καλλιτεχνικά κινήματα του 20ου αιώνα. Η τέχνη και η ποίηση που συνδέονται με τα πρωτοποριακά αυτά κινήματα -η πνευματική παραγωγή σπουδαίων προσωπικοτήτων όπως ο Αντρέ Μπρετόν, ο Μαρσέλ Ντυσάν, ο Μαξ Έρνστ, ο Τζον Χάρτφιλντ, ο Χοάν Μιρό και ο Σαλβαδόρ Νταλί- κινούνται ανάμεσα στον παραλογισμό που τα στοιχειώνει, στο άναρχο χιούμορ και την πρόκληση. Το νταντά είναι νεωτεριστικό και συγκρουσιακό. Ο υπερρεαλισμός, ομοίως, είναι αντι-αστικός ως προς το πνεύμα του, αλλά βαθύτερα εμποτισμένο...

"...Στον υπερρεαλισμό δεν προσεχώρησα ποτέ. Τον υπερρεαλισμό τον είχα μέσα μου, όπως είχα μέσα μου το πάθος της ζωγραφικής, από την εποχή που γεννήθηκα. Αλλά, για να βρω τον δρόμο μου τον αληθινό, τον υπερρεαλιστικό, για να μπορέσω να εκδηλωθώ ελεύθερα και απερίσπαστα, αυτό το χρωστώ σε δύο κορυφαίους, στις δύο μεγαλύτερες μορφές που παρουσίασε ποτέ, ίσαμε τώρα, εξ όσων γνωρίζω, το παγκόσμιο υπερρεαλιστικό κίνημα. Ευτύχησα (το λέγω για τρίτη φορά), ευτύχησα να γνωρίσω τον μεγάλο ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο και τον μεγάλο ζωγράφο, τον μεγάλο Βολιώτη Γεώργιο ντε Κήρυκο. Συγκαταλ...

Ένα έργο συναρπαστικά πρωτότυπο, αφηγηματικό και δοκιμιακό ταυτόχρονα, που μετακινεί και διευρύνει τις γνωστές οριοθετήσεις του σουρεαλιστικού κινήματος προς τη μοναδική εμπειρία μιας λαϊκής του εκφοράς. Η δοκιμιακή χαρτογράφηση του διανοητικού και καλλιτεχνικού σύμπαντος του Κώστα ντε Βαλαμόντε, μαζί με τη θεατρικότητα της κοινωνικότητάς του, αποτελεί τον καμβά μιας μυθιστορικής αφήγησης, όπου σε μια τυχαία παραλληλία εμπειριών και εκφράσεων συγχωνεύεται ο ακαδημαϊσμός της ντανταϊστικής και σουρεαλιστικής σκέψης των μεγάλων πρωτευουσών της Ευρώπης με την απέραντη ατομικότη...

Τα μυστικά του σινεμά Είναι σαν της ποιήσεως τη μαγεία Είναι σαν ποταμός που ρέει Εικών εικών και άλλες εικόνες Κ' αίφνης - διακοπή Cut! Cut! Coupez! (Παρών και ο clackman κάθε τόσο) Κ' έπειτα πάλι ο ποταμός Κ' έπειτα πάλι εικόνες Και ουδέποτε χάνεται ο ειρμός Όχι στο νόημα μα στη μαγεία Όσο και αν ρέουν τα καρέ Βωβού ή ομιλούντος Σαν ποταμός που ρέει Ή σαν κορδέλα που εκτυλίσσεται Φθάνει να ρέει η κάθε εικόνα Με άκραν συνέπειαν στον εαυτόν της Φθάνει να ζει πλήρη ζωή η κάθε μια Τα μυστικά του σινεμά Δεν είναι στο νόημα μα στην αλήθεια που έχουν Τα ορατά...

Ο Νίκος Εγγονόπουλος δεν έχει ανάγκη από τα επετειακά αφιερώματα στην εκατονταετία του, ούτε και από τις όψιμες εκδηλώσεις του κρατικού ενδιαφέροντος για να δικαιωθεί. Είναι άλλωστε καταξιωμένος προ πολλού στις συνειδήσεις μας σαν ένας απ' αυτούς που κέντησαν τη νεοελληνική ταυτότητα με την οξύτητα του ποιητικού του λόγου και μια ευφάνταστη εικαστική διεισδυτικότητα, με τον απελευθερωμένο του ψυχισμό και τη γενναιότητα της συμπεριφοράς του. Ως ένα σπάνιο, εξαιρετικά πολύτιμο είδος που μας ξαφνιάζει πάντοτε αναζωογονητικά με τη μεικτή αλλά νόμιμη υπόσταση της ανθρωπιάς του -...

Δώδεκα αυθεντικές συνομιλίες περί ερωτισμού, μεταξύ των κορυφαίων του σουρεαλισμού, καταγεγραμμένες από τους ίδιους. Η σουρεαλιστική αισθητική μορφοποιεί έναν διάλογο που διακρίνεται από την οξυδέρκεια και την ευρηματικότητα των συνομιλητών και που αναδεικνύει τις πολυποίκιλες διαστάσεις ενός θέματος, που έχει πλέον κατακλύσει το επικοινωνιακό μας πεδίο, είτε ως μέσο διαφήμισης και πώλησης, είτε ως μέθοδος διαστρέβλωσης και μηδενισμού. Η χειραφέτηση, από τα σημαντικότερα προτάγματα του μοντερνισμού, υλοποιείται εδώ χάρη στην ειλικρίνεια και την αμεσότητα με την οποία...

Η ζωή και το έργο του Jacques Vache (1895-1919) και ο αντίκτυπος της παρουσίας του σε μια μικρή ομάδα ποιητών που κινούνταν στο Παρίσι του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σημαδεύουν την άμεση προϊστορία του υπερρεαλισμού και της ριζικής τομής που αυτός έμελλε να επιφέρει στην έκφραση και στην εμπειρία. Μια ζωή εξαιρετικά σύντομη, ένα έργο που δεν εντάσσεται σε καμία αποδεκτή μορφή λογοτεχνίας, καθώς περιορίζεται σε επιστολές κι ευκαιριακά σκίτσα. Το γεγονός ότι ο Υπερρεαλισμός υπήρξε γέννημα μιας γενιάς νέων που σημάδεψε η φρίκη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου αποτυπώνεται σε τούτες...

Η έκθεση "Πέρα από το πραγματικό" εξετάζει τις επιρροές του σουρεαλιστικού κινήματος στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή. Αφετηρία της έκθεσης αποτελεί το έργο του Νίκου Εγγονόπουλου (1907-1985) με τίτλο "Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός" του 1936. Από τα πρώτα σουρεαλιστικά πειράματα του καλλιτέχνη, συμπεριλήφθηκε στην Μπιενάλε Βενετίας το 1954 που ήταν αφιερωμένη στον σουρεαλισμό. Ο Εγγονόπουλος, ζωγράφος και ποιητής, εμπλούτισε τους σουρεαλιστικούς πίνακές του με αναφορές στον πολιτισμό και την ιστορία της Ελλάδας. Καταργώντας τη λογική, άντλησε εικόνες από το υποσυνείδητο, δημι...

Σάββατο 19 Ιανουαρίου 1935 η Καθημερινή αναγγέλλει ότι "την προσεχή Παρασκευήν και ώραν 7 1/4 μ.μ. θα δοθή εις την Λέσχην Καλλιτεχνών διάλεξις με ομιλητήν τον κ. Α. Εμπειρίκον και θέμα "Περί Σουρρεαλισμού". Η περίφημη αυτή διάλεξη, λίγους μήνες πριν από την κυκλοφορία της Υψικαμίνου, είχε χαθεί από τα τέλη της δεκαετίας του '30 και βρέθηκε πρόσφατα. Ο Ελύτης παρακολούθησε τη διάλεξη και μας έδωσε τις δικές του εντυπώσεις. "Την άλλη μέρα, έγινε η διάλεξη μπροστά σε μερικούς βλοσυρούς αστούς που άκουγαν, φανερά ενοχλημένοι, ότι εκτός από τον Κονδύλη και τον Τσαλδάρη, υπήρχαν...