Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Η παρούσα έκθεση αποτελεί μεταγραφή ενός σεμιναρίου που δόθηκε στην Ecole Pratique des Hautes Etudes κατά το ακαδημαϊκό έτος 1964-1965. Στην απαρχή -ή στον ορίζοντα- αυτού του σεμιναρίου υπήρχε, όπως πάντα, το μοντέρνο κείμενο, δηλαδή: το κείμενο που δεν υπάρχει ακόμα. Ένας τρόπος για να προσεγγίσουμε το νέο αυτό κείμενο είναι να αναζητήσουμε από πού ξεκινά και σε τι εναντιώνεται, και ως εκ τούτου να αντιπαραβάλουμε τη νέα σημειωτική της γραφής και την αρχαία πρακτική της λογοτεχνικής γλώσσας που για αιώνες ονομάστηκε ρητορική. Εξ ου και η ιδέα ενός σεμιναρίου πάνω στην αρχ...

Ο συγκριτισμός θεωρείται, από τη γέννησή του, ιστορική και ιστορικιστική επιστήμη, με θετικιστικό προσανατολισμό· ιστορία των διεθνών λογοτεχνικών σχέσεων (επιρροές, διάδοση λογοτεχνικών θεμάτων, τύπων κ.λπ.), κοσμοπολίτικος κλάδος της παραδοσιακής ιστορίας της λογοτεχνίας. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τη χρησιμότητα τέτοιου είδους ερευνών. Θα πρέπει όμως να παραδεχτούμε ότι αυτός ο ορισμός δεν μπορεί να κριθεί ικανοποιητικός. Ο Adrian Marino επιχειρηματολογεί για μια πλήρη ανανέωση του συγκριτισμού, συγχρονισμένη με τις νέες επιστημονικές απαιτήσεις. Πιστεύει ότι είναι...

Ο δεύτερος τόμος του θεωρητικού οργάνου της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης, "Κλίβανος", συνεχίζει και εμβαθύνει την υπηρεσία έναντι της κεντρικής "γραμμής" την οποία έθεσε εξ αρχής η Ομάδα και δεν είναι άλλη από αυτή της επαναξιολόγησης της λογοτεχνικής μας ιστορίας μέσα από το πρίσμα κατασκευής μίας νέας λογοτεχνικής παράδοσης. Ιστορία στα πλαίσια της οποίας πρόσωπα, έργα και εποχές συμπλέουν σε αυτονομημένα δίκτυα εξέτασης τόσο υπό το πλέγμα φιλολογικών κατευθύνσεων όσο και υπό τη μεγέθυνση επιστημονικών προσεγγίσεων μέσα από την ψυχαναλυτική, φιλοσοφική κλπ ερμηνευ­...

Το περιοδικό "Κλίβανος" (Επιθεώρηση γραμμάτων και τεχνών) αποτελεί το θεωρητικό όργανο της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης με τη συλλογή μεταξύ άλλων, θεωρητικών δοκιμίων για τη λογοτεχνία, την ποίηση και τις τέχνες. Αρχισυντάκτης: Αντώνης Χαριστός Συντακτική Ομάδα: Αργύρης Φυτάκης Νατάσα Χασάκιοϊλη Σίσσυ Μπαζιάνα Μαρία Μπουρμά Θoδωρής Γούτας Σταύρος Παπαγιάννης Δημήτρης Αθανασέλος Ελένη Βασιλάκη Κώστας Ζαχαρόπουλος

Η Βιβλιογραφία συγκεντρώνει τις πρωτότυπες και μεταφρασμένες στα ελληνικά μελέτες που αναφέρονται στη Θεωρία της Λογοτεχνίας και στη Λογοτεχνική Πολιτισμική Κριτική. Αποτελεί μια πρώτη καταγραφή της συναφούς εκδοτικής δραστηριότητας για περισσότερο από πενήντα χρόνια, αναδεικνύοντας τόσο τον επιστημονικό προβληματισμό και τις θεωρητικές κατηγορίες που απασχόλησαν τους μελετητές, όσο και τις χρονικές περιόδους κατά τις οποίες αναπτύχθηκε ο εν λόγω συστηματικός στοχασμός για τη μελέτη της λογοτεχνίας.

Η θεωρία της λογοτεχνίας, που απορρέει από τους στοχασμούς του Βαλερύ ή αυτούς των Ρώσων φορμαλιστών και η οποία είχε μια σημαντική εξέλιξη στην Ευρώπη, από το 1960 και μετά, μετέφερε κυρίως την προσπάθεια προβληματισμού πάνω σε έννοιες ή ερωτήματα όπως αυτά των "απλών φορμών", του "είδους", "της αφήγησης" στο ποιητικό κείμενο, ή πάνω στην έννοια της "δομής" ή των "σχημάτων λόγου", παρμένων από την αρχαία ρητορική. Η θεωρία της λογοτεχνίας χρειάστηκε αρκετό χρόνο για να λάβει υπόψη της τα προβλήματα της διατύπωσης, των "τρόπων", της τυπολογίας της (τι σημαίνει ένα κείμενο...

"Έχω την αίσθηση ότι το "εκτός εαυτού" του κειμένου αποτελεί εντέλει την ιδιαίτερη μέριμνα και την κεντρική στόχευση του Αλεξίου. Όχι βέβαια, προκειμένου να παρασύρει το κείμενο στις δικές του προθέσεις και να το αποκόψει από την προοπτική του, αλλά, αντίθετα, προκειμένου να διαμορφώσει τη διάθεση και την προοπτική της δικής του ερμηνευτικής δοκιμασίας στο ύψος και το ήθος μιας παραπληρωματικότητα την οποία μαιευτικά εξάγει από το κείμενο, κατά τρόπον ώστε η παραπληρωματικότητα της ερμηνείας να συνάδει απόλυτα με την εκχώρηση του κειμένου στο νεύμα της ερμηνευτικής προσέγγι...

Το βιβλίο αυτό επιχειρεί να θέσει σε μια εισαγωγική συζήτηση στοιχεία ιστορίας, θεωρίας και παιδαγωγικής της δημιουργικής γραφής. Στοιχεία ιστορίας, γιατί μόνο η διαδρομή μπορεί να φωτίσει το θεμελιακό ερώτημα τι εξουσιοδοτεί έναν άνθρωπο να διδάξει σ’ ένα άλλο ανθρώπινο πλάσμα πού βρίσκεται η πηγή και ο τρόπος της λογοτεχνικής γραφής. Στοιχεία θεωρίας, γιατί η διδακτική της λογοτεχνίας, και ιδιαίτερα της συγγραφής, δεν είναι ποτέ αθώα· οφείλει να γνωρίζει, να ελέγχει ή και να ανανεώνει τις αναπόφευκτα υποκείμενες θεωρητικές παραδοχές της, άρα και τον εαυτό της. Στοιχεία πα...

Επτά ποιητές και ποιήτριες θέτουν στον εαυτό τους εννιά ερωτήσεις που ζητάνε επειγόντως απάντηση: "Η ποίηση τώρα και πάντα", "Ποίηση και κοινωνία", "Περί προγόνων, γόνων και άλλων δαιμονίων", "Η περιπέτεια της μορφής: Για μια θέση στο χρόνο", "Ποίηση και ταυτότητα: Η εμπειρία του εαυτού", "Ποίηση και γνώση: Η εμπειρία του κόσμου", "Περί κοινότητας", "Το σώμα και η φωνή", "Ποιητές και ποιητική". Γιατί μια συζήτηση για την ποίηση τώρα; Γιατί η συζήτηση για την ποίηση δεν σταματά ποτέ. Κάθε γενιά ποιητών έχει την ανάγκη, αλλά και την υποχρέωση, να συνεχίζει τον διάλογο π...

Με τον Ζάχερ-Μαζώχ ξετυλίγεται ένα σύμπαν φαντασίωσης και αγωνίας, γεμάτο από πέτρινες γυναίκες, παρενδυτικούς, επιβαλλόμενες ποινές, σταυρώσεις, ακόμη και τιμωρίες για σφάλματα τα οποία δεν έχουν καν διαπραχθεί. Από την κάθε πόζα το καλλιτεχνικό πνεύμα δημιουργεί ένα έργο τέχνης, ενώ το νομικό πνεύμα παγιώνει άτεγκτα συμβόλαια μεταξύ θύματος και δημίου. Ο Ζιλ Ντελέζ αναδεικνύει πως ο μαζοχισμός δεν αποτελεί ούτε το αντίθετο ούτε το συμπλήρωμα του σαδισμού αλλά έναν κόσμο ξεχωριστό, με διαφορετικές τεχνικές και διαφορετικά επιτελέσματα.

Το παλίμψηστο, ως γνωστόν, είναι μια περγαμηνή όπου έχει αποξεστεί μια πρώτη εγγραφή για να χαραχτεί μια άλλη, η οποία δεν κρύβει εντελώς την αρχική. Στο βιβλίο αυτό παλίμψηστα, μεταφορικά μιλώντας, είναι τα υπερκείμενα. Ο συγγραφέας περιγράφει αναλυτικά τους ποικίλους τρόπους με τους οποίους ένα μεταγενέστερο κείμενο ωθεί τους αναγνώστες του, ρητά ή υπόρρητα, να διαβάσουν ή να θυμηθούν κάποιο παλαιότερο. Μέσα από παραδείγματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και πρωτίστως της γαλλικής, ο Ζενέτ πραγματεύεται συστηματικά τη φύση και τη γραμματολογική θέση συγκεκριμένων λογοτεχνικώ...

Δημοσιευμένο στα 1955 το βιβλίο αυτό είναι πλέον ένα απαραίτητο αγκωνάρι της διανοητικής νεωτερικότητάς μας. Προϊόν λελογισμένης και παθιασμένης υπαρξιακής περιέργειας, θα ανεβάσει ψηλά τον πήχυ των κριτικών απαιτήσεων. Φουκώ, Ντεριντά, Τζέφρι Χάρτμαν και τόσοι άλλοι θα αναμετρηθούν μαζί του. Κανένα σύστημα, καμιά σχολή, καμιά ιδεολογία δεν υπάρχει εδώ, ο αινιγματικός συγγραφέας του "Η τρέλα της ημέρας" μιλά για τη λογοτεχνία εν ονόματι μόνο της λογοτεχνίας ως υπαρξιακής εμπειρίας. Αντιμέτωπος επομένως με τον θάνατο και τη σιωπή. Η λογοτεχνία δεν είναι ένας θεσμός, μια δια...

Το βιβλίο του Ιβάν Ζαμπλονκά αποτελεί πρόταση για το πώς να κάνουμε ιστορία στον 21ο αιώνα, αφήνοντας στην άκρη ψευδή διλήμματα σχετικά με τον αμιγώς μυθοπλαστικό ή επιστημονικό χαρακτήρα της ιστορίας. Χωρίς ποτέ να παραιτείται από τις μεθοδολογικές δεσμεύσεις της ιστορικής έρευνας, ο Ζαμπλονκά υποστηρίζει ότι η ιστορία, όπως και οι κοινωνικές επιστήμες γενικότερα, είναι συμβατές με τη λογοτεχνική δημιουργία. Το βιβλίο του φέρνει στο φως τις συνθήκες υπό τις οποίες η ιστορία μπορεί να επινοήσει νέες μορφές λόγου, κείμενα που προάγουν τις γνώσεις για το παρελθόν, ευνοώντας ε...

Η σύγχρονη ποιητική προσφέρει επιπλέον υπηρεσίες στην ποίηση του σήμερα με το να αναγνωρίζει την ιστορική φύση της τεχνικής και να εξοικειώνει τους σύγχρονους ποιητές μας με τους κανόνες που πηγάζουν από τη φύση του ανθρώπου και τα καλλιτεχνικά μέσα που αποκτήθηκαν μέσω της ιστορικής εμπειρίας, όμως, από την άλλη, αποδεσμεύει την ποίηση από τα δεσμά των επίκτητων μορφών και κανόνων συνάμα. Όμως, την ίδια στιγμή, καταδεικνύει την ιστορική σχετικότητα ακόμη και της τελειότερης μορφής. Αποσκοπεί έτσι στο να ενθαρρύνει τον σύγχρονο ποιητή να αναζητήσει μια νέα μορφή και τεχνική...

Το πρώτιστο έργο της φιλολογικής επιστήμης είναι η κατά το εφικτό πλήρης και έγκυρη διαπιστωτική μελέτη της λογοτεχνίας· και το κέντρο της μελέτης αυτής συνίσταται στην πράξη της ερμηνείας, στην υποχρέωση μιας υπεύθυνης απάντησης στο ζήτημα της ερμηνευτικής αντικειμενικότητας και στη συναφή και λογικά υποχρεωτική πράξη της θεωρίας της λογοτεχνίας. Η ευρύτατη ανανεωτική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε στους τομείς αυτούς προπαντός κατά την τελευταία πεντηκονταετία ήταν αναγκαία και οπωσδήποτε επωφελής. Ο δομισμός αποτέλεσε μια χρήσιμη εξέλιξη μεθοδικότερης και διαφωτιστικότερη...

Τα δοκίμια αυτά, ακόμη κι όταν δεν ασχολούνται με ποιητικά έργα, αναζητούν το ποιητικό στοιχείο σε άλλα είδη λόγου, όπως η πεζογραφία, η αυτοβιογραφία, το ταξιδιωτικό, το δοκίμιο, όπου τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερο η ποίηση, ως έντεχνη διατύπωση σημαίνουσας ιδέας ή αισθήματος, αναζητεί ασφαλές καταφύγιο, εγκαταλείποντας την τυπική, άτερπνη και άσχετη με κάθε πραγματικότητα ποίηση που γράφεται σήμερα.

Μιλώντας κάποτε ο Τρότσκι για τον Ζυλ Ρομαίν, και χαρακτηρίζοντάς τον ως θεατή απ’ έξω, θεατή από απόσταση, έκαμε τη βαρυσήμαντη παρατήρηση ότι η απόσταση δεν έχει μόνον οπτική σημασία, μα και ηθική, και ότι μόνον εκείνος που μετέχει ενεργά στο κοινωνικό γίγνεσθαι μπορεί να είναι αληθινά θεατής, δηλαδή να βλέπει σωστά και βαθιά. Ο Τρότσκι, ένας από τους "μετέχοντες", ένας από τους μεγαλύτερους άντρες της επαναστατικής Πράξης, και μαζί βαθύς θεωρητικός και μεγάλος τεχνίτης του λόγου, αποτελεί την πιο ζωντανή ενσάρκωση της παραπάνω αλήθειας. Με το βιβλίο του "Λογοτεχνία...

"Ας καυχιούνται οι άλλοι για τις σελίδες που έχουν γράψει· εγώ νιώθω περήφανος γι’ αυτές που έχω διαβάσει". Πιστός σε αυτούς τους στίχους του Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Νούτσιο Όρντινε μας προσκαλεί να γευτούμε την ίδια ταπεινή υπερηφάνεια δίνοντάς μας να διαβάσουμε και να ξαναδιαβάσουμε μερικές από τις πιο ωραίες σελίδες της λογοτεχνίας. Μετά τη διεθνή επιτυχία της "Χρησιμότητας του άχρηστου" (που μεταφράστηκε σε εικοσιέξι γλώσσες ) και της "Χρησιμότητας των άχρηστων γνώσεων", ο Όρντινε συνεχίζει τη μάχη του υπέρ των κλασικών, πεπεισμένος ότι ένα σύντομο απόσπασμα (λαμπρό...

Πυρήνας του βιβλίου είναι μια διάλεξη που έδωσε ο Λεό Λόβενταλ το 1981 στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου με τίτλο "Μία ανασκόπηση της κοινωνιολογίας της λογοτεχνίας", όπου ασχολείται με την κριτική θεωρία, τη λογοτεχνία ως τέχνη και ως μαζική κουλτούρα, την κοινωνική ένταξη του ατόμου, την ιστορία των δεινών και των παθών του. Το βιβλίο πλαισιώνεται από εισαγωγή του Jurgen Habermas, μια συζήτηση του Λόβενταλ με τον Helmut Dubiel για το Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών της Φρανκφούρτης και βιογραφικά στοιχεία για το συγγραφέα.