Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Μολονότι αποτελεί κοινότοπη και συχνά επαναλαμβανόμενη διαπίστωση ότι ένα από τα πάμπολλα κενά της εγχώριας κλασικής φιλολογίας συνίσταται στην έλλειψη μελετών για την αριστοτελική Ποιητική, δεν θεωρώ περιττό να υπογραμμίσω το παράδοξο της ύπαρξης μιας καταιγιστικής παραγωγής μεταφρασμένων και πρωτότυπων μελετών για τη νεότερη θεωρία της λογοτεχνίας, ενώ απουσιάζουν συμβολές για την "Ποιητική", την αρχαιότερη θεωρητική πραγματεία για την ποίηση και το καταστατικό κείμενο για πολλές από τις σύγχρονες θεωρίες της λογοτεχνίας. Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει εν μέρει η παρούσα...

Το ανά χείρας "Τρίπτυχο" φιλοδοξεί να παρουσιάσει τη σκέψη του Ορτέγκα υ Γκασσέτ γύρω από θέματα λογοτεχνίας και Τέχνης. Πρόκειται για κεφάλαιο σημαντικότατο στην οικονομία του όλου στοχαστικού έργου του, αφού ο Ισπανός φιλόσοφος υπήρξε όχι μόνον και, αλλά κυρίως ένας τεχνίτης του λόγου. Η ενασχόλησή του με την Αισθητική πλησιάζει τόσο τον "κορμό" της -τη φιλοσοφική αισθητική αυτήν καθ' εαυτήν- όσο και τα "παρακλάδια" αυτού, π.χ. τη θεωρία και την κριτική της λογοτεχνίας, των εικαστικών τεχνών και του θεάτρου, τη θεωρία της μεταφράσεως, την "τέχνη του ζην", τη φιλοσοφία...

Ένα ζήτημα που με απασχόλησε από τη νεανική μου ηλικία και που με απασχολεί ακόμη είναι το ζήτημα της ανάγνωσης του λογοτεχνικού κειμένου σε συνδυασμό βέβαια με την παραγωγή του, τη γραφή. Γραφή και ανάγνωση, συγγραφέας και αναγνώστης είναι δυο συμπληρωματικοί πόλοι, που έχουν ανάμεσά τους το κείμενο, κοινό πεδίο αναφοράς και συνάντησης. Ο αναγνώστης πολιορκεί τη λογοτεχνία, όχι βέβαια με την πολεμική αλλά με την ερωτική μάλλον έννοια της πολιορκίας, προκειμένου να της αποσπάσει όσο γίνεται περισσότερα από τα μυστικά του σώματός της, τα χαρίσματά της, αλλά και του πνεύματός...

Oι σχέσεις τέχνης, λογοτεχνίας και πολιτικής στα κρίσιμα 150 χρόνια της ευρωπαϊκής ιστορίας που οδηγούν από την απόλυτη μοναρχία του Λουδοβίκου IΔ στις αστικές επαναστάσεις, αποτελούν το αντικείμενο των μελετών που δημοσιεύονται εδώ. Στο επίκεντρο όλων των προσεγγίσεων βρίσκεται το ζήτημα του Διαφωτισμού και της άσκησης κοινωνικής κριτικής μέσω της τέχνης. Tα περισσότερα δοκίμια είναι αφιερωμένα στο ζωγραφικό και χαρακτικό έργο του Γκόγια.

Αναλαμβάνοντας να εξιστορήσουν τις θεωρητικές και μεθοδολογικές διαδρομές των γραμματολογικών σπουδών από την κλασική αρχαιότητα έως την αυγή του 21ου αιώνα, οι εννέα τόμοι της σειράς "The Cambridge History of Literary Criticism" συνιστούν ένα εντυπωσιακό εκδοτικό εγχείρημα ως προς την ακαδημαϊκή ευρυμάθεια και ερευνητική τεκμηρίωσή τους. Ο όγδοος τόμος, με τον οποίο εγκαινιάζεται η μετάφραση του σημαντικού αυτού έργου αναφοράς στις εκδόσεις του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών (Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη), πραγματεύεται, από κοινού με τον έβδομο (Modernism and the New...

Στο χώρο της θεωρίας της λογοτεχνίας, η αποδόμηση συχνά κατηγορείται για τον απροσπέλαστο χαρακτήρα της και τη μηχανιστική ή μηδενιστική διάστασή της, ενώ έχει προκαλέσει περισσότερες αντιδράσεις από οποιαδήποτε άλλη κριτική σχολή. Δεν παύει, ωστόσο, να θέτει σημαντικά ζητήματα σχετικά με τη σύγχρονη θεωρία και κριτική και να αποτελεί βασική πηγή ανανέωσής τους. Ο J. Culler στο βιβλίο αυτό προσεγγίζει αρχικά την αποδόμηση μέσα από ερωτήματα που εγείρουν η ψυχαναλυτική, η φεμινιστική και η αναγνωστική κριτική. Στη συνέχεια προχωρά σε μια συστηματική ανάλυσή της, μελετώντας...

Η Αφηγηματολογία είναι ένα βιβλίο χρηστικό, που αναφέρεται στη θεωρία του αφηγηματικού λόγου και στις μεθόδους ανάλυσης της αφηγηματικής πεζογραφίας. Απευθύνεται σε όσους διδάσκουν λογοτεχνία (πανεπιστημιακούς, καθηγητές μέσης εκπαίδευσης), σε όσους σπουδάζουν λογοτεχνία, αλλά και σε μαθητές λυκείου· τέλος, σε όσους γράφουν για τη λογοτεχνία (κριτικούς, ερευνητές κτλ.). Φιλοδοξεί να προσφέρει, σε σύντομο χρόνο, επαρκή και έγκυρη γνώση για τα σχετικά θέματα. Γι' αυτό επιχειρεί να πετύχει μια ισορροπία ανάμεσα στη θεωρητική κατάρτιση και στις πρακτικά αναγκαίες πληροφορίες γι...

Η λογοτεχνική παραγωγή της Κρήτης κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, στο πλαίσιο της διαμόρφωσης ενός πολυσύνθετου πολιτισμού, έχει να επιδείξει κείμενα (τόσο στην πρώιμη φάση όσο και στην περίοδο της ακμής της), τα οποία επιδρούν καθοριστικά στην εξέλιξη της νεότερης λογοτεχνίας μας. Στο βιβλίο αυτό, από την πολύστιχη αφηγηματική ποίηση της Κρητικής Λογοτεχνίας επιλέγονται δύο κείμενα του Λεονάρδου Ντελλαπόρτα (πρώτη περίοδος) και ο Ερωτόκριτος με τη Θυσία τον Αβραάμ (περίοδος της Κρητικής Αναγέννησης), των οποίων επιχειρείται η προσέγγιση, σύμφωνα με ένα διπλό, μεθοδο...

Συγγραφέας μεγάλης εμβέλειας, ποιητής, θεωρητικός της "ποιητικής" και δοκιμιογράφος, ο Βαλερύ υπήρξε οξυδερκής και ανατρεπτικός στοχαστής, που ανίχνευσε τις πηγές, τις δυνατότητες και τα όρια της δημιουργικής νόησης, διερεύνησε τις ποικίλες εκφάνσεις της αλληλουχίας "Σώμα- Πνεύμα- Κόσμος", ανέλυσε τους μηχανισμούς της γλώσσας και τις διαδικασίες της γνώσης, της ποίησης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας γενικότερα, με ιδιαιτέρως απαιτητική κριτική διάθεση όσο και με επώδυνα οξυμμένη ευαισθησία. Εύστοχοι και διαυγείς οι στοχασμοί του μαρτυρούν ένα τολμηρό πνεύμα, που επιχειρε...

Η "θεωρία της γραφής" είναι μια παραμελημένη περιοχή της κριτικής σκέψης στην Ελλάδα που όμως διασχίζει όλες τις "ανθρωπιστικές" σπουδές. Τα κείμενα ετούτα του Νάνου Βαλαωρίτη αποτελούν μια πολύπλευρη αλλά επίμονη αναζήτηση για έναν συνδετικό κρίκο ανάμεσα στις διάφορες "γραφές", χωρίς ο λόγος αυτός να είναι "ηγεμονικός", "καταπιεστικός" ή "εξουσιαστικός" - αλλά με την απόσταση της ειρωνείας και του χιούμορ, θέτει ερωτήματα, προβαίνει σε νέες αναγνώσεις που αφορούν τις πολλαπλές λειτουργίες της γλώσσας στο νέο ρόλο της ως υπαγορεύτρια της συνείδησης. Τα κείμενα αυτά, κινούν...

Πυρήνας του βιβλίου είναι μια διάλεξη που έδωσε ο Λεό Λόβενταλ το 1981 στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου με τίτλο "Μία ανασκόπηση της κοινωνιολογίας της λογοτεχνίας", όπου ασχολείται με την κριτική θεωρία, τη λογοτεχνία ως τέχνη και ως μαζική κουλτούρα, την κοινωνική ένταξη του ατόμου, την ιστορία των δεινών και των παθών του. Το βιβλίο πλαισιώνεται από εισαγωγή του Jurgen Habermas, μια συζήτηση του Λόβενταλ με τον Helmut Dubiel για το Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών της Φρανκφούρτης και βιογραφικά στοιχεία για το συγγραφέα.

Με τις διαλέξεις για την έννοια του μοντέρνου, ο Μ. Αrnold διατυπώνει κριτήρια που καθιστούν "αιώνια ενδιαφέρουσα" μια λογοτεχνία και γενικότερα γραμματεία. Υπερασπίζεται με πάθος την κλασική περίοδο από τις επιθέσεις που δέχονταν και δέχεται μέχρι και σήμερα. Βασικός διαμορφωτής της σύγχρονης θεωρίας της κριτικής και της ανθρωπιστικής παιδείας, συνδέει άμεσα το μοντέρνο με τη φιλοσοφία της ιστορίας και των πολιτισμών, την εκπαιδευτική και εκκλησιαστική πολιτική των μεταρρυθμίσεων, τις σχέσεις συντηρητισμού - φιλελευθερισμού, την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής και της κο...

Ο Ρωσικός Φορμαλισμός μπορεί πια δικαιολογημένα να διεκδικήσει τον τίτλο της πιο σημαντικής σε αξία και επίδραση θεωρίας της Λογοτεχνίας και "σχολής" Κριτικής του αιώνα μας. Γραμματολογικά η πρώτη του εμφάνιση χρονολογείται από την έκδοση του δοκιμίου του Β. Σκλόβσκι "Η ανάσταση της λέξης" το 1914. Οι θιασώτες του οργανώθηκαν σε δυο ομάδες: το Γλωσσολογικό Κύκλο (του Πανεπιστημίου) της Μόσχας, που ιδρύθηκε το Μάρτιο του 1915 από φοιτητές με σκοπό τη συλλογική έρευνα και "μελέτη της γλωσσολογίας, της ποιητικής, της μετρικής και της λαογραφίας", και την Εταιρία Μελέτης της Πο...

Τι είναι ποίηση; Ο Ρόμαν Γιάκομπσον (1897-1982) ταξίδεψε μ' αυτή την ερώτηση από τη Μόσχα της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Πράγα του Μεσοπολέμου κι από εκεί, ξεφεύγοντας από τη μέγγενη του ναζισμού, μέσω Σκανδιναβίας στη Νέα Υόρκη και τέλος, στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, στη Βοστώνη. Σ' αυτό το περιπετειώδες ταξίδι από την Ανατολή προς τη Δύση, ο ρώσος γλωσσολόγος έσπειρε το σπόρο ενός πνευματικού κινήματος που σημάδεψε τον εικοστό αιώνα. Για ένα μεγάλο μέρος του αιώνα, ο δομισμός κατέστη το κυρίαρχο παράδειγμα των ανθρωπιστικών σπουδών που ήθελαν να γίνουν επιστήμες του α...

Θέματα και ζητήματα φιλολογικά και λογοτεχνικά, τα περισσότερα μέσα από μια γλωσσολογική σκοπιά, είναι όσα εξετάζονται στα μελετήματα που συγκεντρώνονται σ' αυτόν τον τόμο. Μερικοί από τους άξονες, γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η εξέταση των θεμάτων αυτών, είναι το λογοτεχνικό έργο συγγραφέων, όπως ο Σεφέρης, ο Καβάφης, ο Μακρυγιάννης, ο Ελύτης, ο Σινόπουλος, ο Σκαρίμπας και πολλοί άλλοι από τους δικούς μας, και από ξένους ο Montaigne και ο T.S. Eliot. Στα γενικά ή επιμέρους ζητήματα που θίγονται, συγκαταλέγονται η ποιητική έκφραση ως ένα ιδιαίτερο "είδος" γλώσσας, η...

[...] Όσον αφορά τη γλώσσα ειδικότερα, επιχειρείται πρώτα-πρώτα μια αξιολόγηση της συμβολής της νεότερης γλωσσολογίας στον τομέα της συντακτικής θεωρίας, μέσα από μιαν επανεκτίμηση της "Νεοελληνικής Συντάξεως" του Αχιλλέα Τζάρτζανου, αλλά παράλληλα αντιμετωπίζονται και κάποια πρακτικότερα προβλήματα διδασκαλίας της νεοελληνικής γλώσσας στους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ορισμένα αμφιλεγόμενα -και μετά την επίσημη καθιέρωση της δημοτικής- ζητήματα της γλώσσας μας, όπως είναι η χρήση των μετοχών, εξετάζονται σε ειδικό κεφάλαιο αυτού του τόμου, ενώ σε άλλα κεφάλαια...

Τα μελετήματα που συγκεντρώνονται στον τόμο αυτό ακολουθούν την ίδια γραμμή με τις μελέτες που δημοσιεύτηκαν στους δύο προηγούμενους τόμους-συλλογές (Γλωσσοφιλολογικά, Α΄ και Β΄). Οι λόγοι για την επανέκδοσή τους πολλοί. Τα παράλληλα χωρία στα δοκίμια του Σεφέρη και του Έλιοτ (πρωτοδημοσιεύτηκε με μορφή βιβλίου πριν από πολλά χρόνια, σήμερα εξαντλημένη) ήταν η πρώτη συστηματική και ακριβοδίκαιη μελέτη ενός πολυσυζητημένου θέματος στη χώρα μας, των παράλληλων απόψεων ή, μάλλον, των επιδράσεων που δέχτηκε, σε ότι αφορά ιδίως την κριτική του σκέψη, ο κορυφαίος Έλληνας ποιη...