Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Πρόσφατα γίναμε μάρτυρες του κινήματος αποκαθήλωσης αγαλμάτων και προτομών που φιλοτεχνήθηκαν πολλές δεκαετίες, ίσως και αιώνες, πριν, και αναπαριστούν ιστορικές προσωπικότητες που είχαν κάποια σχέση, μικρότερη ή μεγαλύτερη, με τη δουλεία. Οι αποκαθηλώσεις αυτές ξεκίνησαν με αφορμή τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ στα χέρια αστυνομικών που τον είχαν συλλάβει, και συνδέθηκαν με τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας του κινήματος Black Lives Matter, τις οποίες αγκάλιασαν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Η ίδια η πράξη της αποκαθήλωσης φέρνει σ...

Δικαιοσύνη (Justice): λέξη της χρονιάς 2018 κατά το έγκυρο και διάσημο λεξικό Merriam-Webster, βάσει των αναζητήσεων στον ιστότοπό του. Λέξη που βρέθηκε στο επίκεντρο πολλών από τις συζητήσεις που διεξήχθησαν κατά την παρελθούσα δεκαετία. Η έννοια της Δικαιοσύνης σταθερά συγκεντρώνει υψηλό ενδιαφέρον, μαζί με όσες την συμπληρώνουν και την περιστοιχίζουν νοηματικά. Σταθερά εξελίσσει τις διαστάσεις της: ποινική δικαιοσύνη, κοινωνική δικαιοσύνη, οικονομική δικαιοσύνη, φυλετική δικαιοσύνη, αλλά και εθνικά δίκαια, δίκαια των λαών, εξάλειψη των αδικιών. Ποια, όμως, είναι η σχέση...

Δεν υπάρχει πράξη χωρίς θεωρία. Δεν υφίσταται δυνατότητα κατανόησης μιας κοινωνίας, χωρίς ένα ουσιαστικό θεωρητικό υπόβαθρο. Ακούγοντας και διαβάζοντας καθημερινά κάθε είδους αποφάνσεις περί της κοινωνίας, συχνά δεν υποψιαζόμαστε ότι η θεωρητική μελέτη της δεν είναι μόνο μια "εμπειρο­τεχνική" ενασχόληση, αλλά και μια εξειδικευμένη επιστημονική δραστηριότητα. Ένα ση­μαντικό κομμάτι της θεωρίας των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών συνιστά πλέον η αρ­χαιολογική θεωρία, δηλαδή η θεωρητική μελέτη των κοινωνιών του παρελθόντος μέσα από τα υλικά τους κατάλοιπα. Το βιβλίο...

Το βιβλίο αυτό, καρπός συλλογικής προσπάθειας, θεωρούμε ότι αποτελεί μια πολλαπλή πρόκληση. Πρώτα-πρώτα για τον αναγνώστη. Αν αυτός πιστεύει ότι το ιστορικό παρελθόν ταυτίζεται με αυτό που λέμε "ιστορία", ότι η ερμηνεία του παρελθόντος είναι μία και μοναδική, δεδομένη, αναλλοίωτη και απαρασάλευτη, ότι έργο του ιστορικού είναι, όπως διακήρυσσε ο Leopold von Ranke πριν από εκατόν εβδομήντα χρόνια περίπου, να καταγράψει τα γεγονότα όπως ακριβώς συνέβησαν, τότε έχει δύο επιλογές: ή να αφήσει από τα χέρια του το βιβλίο ή να επιχειρήσει να το μελετήσει οπλισμένος με δύναμη και...

Ο αμερικανικός ιστορικός Hayden White (1928-2018), συγγραφέας του διαβόητου "Metahistory: The historical imagination in nineteenth-century Europe", ριζοσπαστικοποίησε τον τρόπο ανάγνωσης της εξ-ιστόρησης της Ιστορίας. Υποστήριξε ότι η ιστορική συγγραφή είναι δομικά συνδεδεμένη με την λογοτεχνική συγγραφή και ότι το ιστορικό κείμενο εξ-υφαίνεται μέσα από αφηγηματικά νήματα με στόχο το νόημα της ίδιας της Ιστορίας στόχος που, δυστυχώς ή ευτυχώς, διαφεύγει συνεχώς από τους ιστορικούς, τουλάχιστον με τους όρους της αντικειμενικότητας και της επιστημονικής αλήθειας που απαιτού...

Το βιβλίο του Ιβάν Ζαμπλονκά αποτελεί πρόταση για το πώς να κάνουμε ιστορία στον 21ο αιώνα, αφήνοντας στην άκρη ψευδή διλήμματα σχετικά με τον αμιγώς μυθοπλαστικό ή επιστημονικό χαρακτήρα της ιστορίας. Χωρίς ποτέ να παραιτείται από τις μεθοδολογικές δεσμεύσεις της ιστορικής έρευνας, ο Ζαμπλονκά υποστηρίζει ότι η ιστορία, όπως και οι κοινωνικές επιστήμες γενικότερα, είναι συμβατές με τη λογοτεχνική δημιουργία. Το βιβλίο του φέρνει στο φως τις συνθήκες υπό τις οποίες η ιστορία μπορεί να επινοήσει νέες μορφές λόγου, κείμενα που προάγουν τις γνώσεις για το παρελθόν, ευνοώντας ε...

Το βιβλίο πραγματεύεται μεθοδολογικά και ερμηνευτικά προβλήματα της ιστορίας τα οποία τέθηκαν από θεωρητικούς και ιστοριογράφους στο πρόσφατο παρελθόν και είναι και σήμερα αντικείμενο διαλόγου. Τα προβλήματα αυτά είναι ο ρεαλισμός στην Ιστορία και η ιδεολογική κατασκευή, η αντικειμενικότητα και αλήθεια των γεγονότων, η δυνατότητα επικοινωνίας ανάμεσα στις διαφορετικές ιστορικές προσεγγίσεις, η συμμετρότητα και ασυμμετρότητα των θεωριών. Εξετάζεται η ταξινόμηση των ιστορικών αντικειμένων σε Γενικά και Ειδικά, η αξιολόγηση των πηγών και η τεκμηρίωση του ιστορικού υλικού πρ...

Έχουμε ανάγκη την ιστορία, γιατί μας χρειάζεται η ανάπαυλα. Μια παύση για να καταλαγιάσει η συνείδησή μας, για να διατηρήσουμε τη δυνατότητα να έχουμε συνείδηση - ως έδρα όχι μόνο της σκέψης, αλλά και ενός πρακτικού λόγου που θα μας δίνει κάθε ελευθερία δράσης. Σε αυτό το έργο αφοσιώνονται με απόλυτη συνέπεια οι ποιητές: να διασώσουν το παρελθόν, να διασώσουν τον χρόνο από τους φρενήρεις ρυθμούς του παρόντος. Για να το πετύχουμε, λοιπόν, πρέπει να εργαστούμε ώστε να ατονήσει, να αδρανήσει, να εξουδετερωθεί ο κίνδυνος που απειλεί τη χρονικότητα και ο οποίος λεηλατεί την εμπε...

Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και εκείνη που σχηματίζουμε για τους άλλους λαούς της γης είναι στενά συνδεδεμένη με την ιστορία που μας αφηγήθηκαν όταν ήμασταν παιδιά. Μας σημαδεύει, κατ’ αυτό τον τρόπο, για ολόκληρη την ύπαρξή μας. Στα ίχνη αυτής της ιστορίας μάς οδηγεί ο Marc Ferro, αξιοποιώντας διηγήσεις, παραδόσεις, σχολικά εγχειρίδια και φιλμ. Τα παιδιά -και εμείς οι ίδιοι- έχουμε δικαίωμα στην ιστορία, στην αλήθεια της ιστορίας. Αυτό το πολυμεταφρασμένο, κλασικό πλέον, έργο διδάσκεται σε πανεπιστήμια και αποτελεί μια πολυδιάστατη μελέτη με συγκριτικό χαρακ...

Στο βιβλίο αυτό, που γράφτηκε το 2013, λίγο πριν από το θάνατό του, ο Ζακ Λε Γκοφ συνοψίζει τα αποτελέσματα μιας μακρόχρονης ερευνητικής πορείας και συγχρόνως θέτει με σαφήνεια τα προβλήματα που κατά τη γνώμη του παραμένουν ανοιχτά. Το πρόβλημα που τον απασχολεί εδώ είναι η περίφημη περιοδολόγηση της ιστορίας: οι διαφορετικοί τρόποι κατάτμησης και οργάνωσης του ιστορικού χρόνου, η διαμόρφωση συνεχειών και τομών, η διαχείριση της ιστορικής μνήμης μέσα ακριβώς από τη διαίρεσή της. Το ερώτημα είναι πάντα το ίδιο: Είναι η ιστορία ενιαία και συνεχής ή μπορεί να τεμαχίζεται σε λ...

Το πεδίο της προφορικής ιστορίας είναι όλο και πιο αναγνωρίσιμο σαν εργαλείο-κλειδί για οποιονδήποτε μελετά την ιστορία του πρόσφατου παρελθόντος. Αυτό το βιβλίο είναι η πρώτη μελέτη που προσφέρει μια κατανοητή και συστηματική επισκόπηση της θεωρίας της προφορικής ιστορίας σε μια εύκολα κατανοητή μορφή. Το βιβλίο είναι δομημένο γύρω από θέματα-κλειδιά και συμπεριλαμβάνει τις ιδιαιτερότητες της προφορικής ιστορίας, τη μελέτη της συγκρότησης εαυτού, την υποκειμενικότητα και τη διυποκειμενικότητα, τη μνήμη, την αφήγηση, τη επιτέλεση (perfomance) και την εξουσία. Κάθε κεφάλα...

Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και εκείνη που σχηματίζουμε για τους άλλους λαούς της γης είναι στενά συνδεδεμένη με την ιστορία που μας αφηγήθηκαν όταν ήμασταν παιδιά. Μας σημαδεύει, κατ’ αυτό τον τρόπο, για ολόκληρη την ύπαρξή μας. Στα ίχνη αυτής της ιστορίας μάς οδηγεί ο Marc Ferro, αξιοποιώντας διηγήσεις, παραδόσεις, σχολικά εγχειρίδια και φιλμ. Τα παιδιά -και εμείς οι ίδιοι- έχουμε δικαίωμα στην ιστορία, στην αλήθεια της ιστορίας. Αυτό το πολυμεταφρασμένο, κλασικό πλέον, έργο διδάσκεται σε πανεπιστήμια και αποτελεί μια πολυδιάστατη μελέτη με συγκριτικό χαρακτ...

Ο Hayden White είναι μια cult φιγούρα στις ιστορικές σπουδές. Οι σοβαροφανείς και στερημένοι χιούμορ, ειρωνείας και αυτοσαρκασμού θα τον απέφευγαν, ακόμη κι αν κινδύνευαν από αυτοκίνητο, αλλάζοντας πεζοδρόμιο. Οι φίλοι του τον λατρεύουν, αν και ο ίδιος κάνει οτιδήποτε περνάει από το χέρι του για να το αποφύγει. Κάποτε σε μια παμπ, την ώρα που άρχιζε κάποιος να τον εκθειάζει, ο ΗW αισθάνθηκε τόσο άβολα, που σηκώθηκε να βοηθήσει το γκαρσόνι να μεταφέρει τα ποτά στο τραπέζι. Όταν ήρθε για πρώτη φορά στην Αθήνα, είχε σχεδιάσει να πάει ένα πρωί στην Ακρόπολη. Είδε στο δρόμο μια...

Το "Τι είναι Ιστορία;" του Ε. Χ. Καρ περιλαµβάνει έξι παραδόσεις του στο Κέιµπριτζ το 1961. Στα κείµενα αυτά προσεγγίζονται θέµατα-κλειδιά για κάθε ιστορικό, όπως "Η κοινωνία και το άτοµο", "Η αιτιότητα στην Ιστορία", "Ο ιστορικός και τα γεγονότα" κ.ά. Ο ιστορικός καλείται "να αφηγηθεί τα γεγονότα όπως πράγµατι έγιναν" (wieeseigentlichgewesen). Η φράση αυτή του Ράνκε, ενός από τους κορυφαίους ιστορικούς του 19ου αιώνα, έχει "στοιχειώσει" γενιές και γενιές ιστορικών και κυρίως όσους αναζητούν και διεκδικούν µε πάθος την "αντικειµενικότητα". Και όµως, κατά τον Καρ -και όχ...

Η κρίση του παρόντος και η αβεβαιότητα του μέλλοντος δημιουργούν επιτακτικά ερωτήματα για το παρελθόν, δηλαδή έντονη ζήτηση ιστορίας. Η ακαδημαϊκή ιστοριογραφία έχει απολέσει πλέον τη μονοπωλιακή θέση της στους μηχανισμούς νοηματοδότησης του παρελθόντος, καθώς η ιστορική κουλτούρα, οι γνωστικές ευαισθησίες και τα ερευνητικά εργαλεία πολλαπλασιάζονται, εκδημοκρατίζονται και ριζοσπαστικοποιούνται. Έτσι, το χάσμα μεταξύ ακαδημαϊκής ιστορίας και αντιλήψεων του μαζικού κοινού για το παρελθόν συνεχώς διευρύνεται. Η δημόσια ιστορία αποτελεί το πεδίο εκείνο της ιστοριογραφίας που α...

Το βιβλίο αυτό καλύπτει θέματα θεωρητικά και μεθοδολογικά σχετικά με την ιστορική επιστήμη (ιστοριογραφία και ιστοριογραφικές σχολές), τη φύση, την κριτική προσέγγιση και ανάλυση, την ερμηνεία και τη χρήση των ιστορικών πηγών, καθώς και τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας, με έμφαση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (θεωρίες μάθησης, μοντέλα διδασκαλίας, αναλυτικά προγράμματα, στρατηγικές διδασκαλίας, αξιολόγηση των μαθητών κ.λπ.), ανταποκρίνεται πλήρως στις σύγχρονες επιστημονικές οπτικές. Στο βιβλίο αυτό, ο ειδικός, ο εκπαιδευτικός και ο σπουδαστής θα βρουν ένα πανόραμα τ...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ - Γιώργος Κόακκινος, Παναγιώτης Γατσωτής Το σχολείο απέναντι στο επίμαχο ιστορικό γεγονός και το τραύμα 1. Θεωρητικό πλαίσιο 2. Διδακτικές προσεγγίσεις: Η αντιπαράθεση στην καρδιά της ιστορικής εκπαίδευσης - Δημήτρης Κ. Μαυροσκούφης Συγκρουσιακά θέματα και επίλυση προβλημάτων στο μάθημα της Ιστορίας 1. Η διδασκαλία συγκρουσιακών θεμάτων: επιστημολογικό πλαίσιο, παιδαγωγικές - διδακτικές διαστάσεις και εφαρμογές 2. Διδασκαλία και μάθηση με βάση τη μέθοδο επίλυσης προβλημάτων 3. Δύο σκιαγραφήματα εφαρμογών στο μάθημα της Ιστορίας - Έλλη Λεμο...

Ο Μαρκ Μπλοκ γράφει αυτό το ιδιόμορφο και ίσως εκτός της ειδικότητάς του άρθρο με την καρδιά του και το υποστηρίζει με όλες τις συμβάσεις που εγγυώνται την επιστημονική του θεμελίωση: με το σύστημα των σημειώσεων, με την προσπάθειά του να εξαντλήσει όλα τα σχετικά αναγνώσματα, με την αναφορά στη λόγια βιβλιογραφία που δεν κατόρθωσε να διαβάσει και να κρίνει. Οι υποσημειώσεις μετατρέπουν τον μονόλογό του σε διάλογο με τους άλλους επιστήμονες ενώ γενικότερα ο επιστημονικός εξοπλισμός του άρθρου φανερώνει την επιθυμία του Μπλοκ να υπερβεί τον ρόλο του μάρτυρα και να γράψει ως...

Το μείζον θέμα της ιστοριογραφίας -του τρόπου και των γνωστικών προϋποθέσεων που έχει η συγγραφή της ιστορίας- αναδεικνύεται στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Η προσέγγιση γίνεται από μια οπτική κοινωνικών επιστημών - με σημείο εκκίνησης τη διαπίστωση ότι οι μεθοδολογικές μέριμνες των τελευταίων έχουν πολλά να συνεισφέρουν στη διευκρίνιση (και ενδεχομένως επίλυση) προβλημάτων που ανέκυψαν την επαύριο της μεταμοντέρνας "γλωσσολογικής στροφής", όταν αμφισβητήθηκε η δυνατότητά μας να αφηγούμαστε με επάρκεια το παρελθόν, και ο ιστορικός κλάδος έτεινε να προσληφθεί ως μια απλή υπο...