Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Στη Μελέτη της κοινής ελληνικής διαλέκτου (1818), ο Παναγιώτης Κοδρικάς εκθέτει συστηματικά αλλά και σε πολεμικό τόνο το γλωσσικό και εθνικό του πιστεύω, επισκοπώντας την ιστορία της ελληνικής από τους αρχαϊκούς χρόνους και αποτιμώντας τις προσπάθειες των συγχρόνων του λογίων. Το έργο αντικατοπτρίζει τις γλωσσικές και ιδεολογικές ζυμώσεις στους κόλπους του νεοελληνικού Διαφωτισμού.

Οι ιδιωματικές εκφράσεις είναι ένα ελκυστικό κομμάτι της ελληνικής γλώσσας, δίνοντας χρώμα και πλούτο, επιτρέποντας να εκφρασθούν λεπτές αποχρώσεις, ενώ συχνά ακόμα κι η ιστορία της γέννησής τους είναι γοητευτικά ενδιαφέρουσα. Είναι όμως κι ένα κομμάτι φευγαλέο, πολλές εκφράσεις είναι εφήμερες, άλλες συγχέονται με τις παροιμίες, στα λεξικά δεν είναι πάντα εύκολος ο εντοπισμός τους. Τα λήμματα στο Αλφαβητάρι των Ιδιωματικών Εκφράσεων από τις Εκδόσεις Δίαυλος είναι ένα ενδεικτικό κομμάτι μιας πολύ ευρύτερης αποδελτίωσης από εκατοντάδες λογοτεχνικά έργα, εφημερίδες και περιοδι...

Το γλωσσάριο του Π. Αραβαντινού (βλ. αρ. 271 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών) αποτελεί μέρος της "Περιγραφής της Ηπείρου" (εν Ιωαννίνοις 1861), ανέκδοτης συλλογής αυτοτελών ιστορικών, εθνολογικών, γεωγραφικών και γλωσσικών μελετών, η οποία λίγα χρόνια αργότερα βραβεύθηκε από τον Ζωγράφειο διαγωνισμό του Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως. Το λεξικό αυτό, που περιείχε αρχικά περί τις 3.000 λέξεις, δημοσιεύεται εδώ ελαφρά τροποποιημένο και συμπληρωμένο (από τον γιο του Κωνσταντίνο Αραβαντινό, 1846-1911), περιέχοντας αποκλειστικά τις "γνησίως Ηπειρώτιδας" λέξεις και έχο...

Το "Γλωσσάριον Κεφαλληνίας" του επιφανούς Κεφαλλήνιου λογίου ιστοριοδίφη (τότε φοιτητή της Νομικής) Ηλία Α. Τσιτσέλη (1850-1927), συγγραφέα του τρίτομου έργου: "Κεφαλληνιακά σύμμικτα", δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στον τόμο Β΄ (φυλλάδια Γ΄, Δ΄ και Ε΄) των "Νεοελληνικών αναλέκτων" του φιλολογικού συλλόγου "Παρνασσού" τα έτη 1874-1875. Η συλλογή περιλαμβάνει εκατοντάδες λέξεις του τοπικού γλωσσικού ιδιώματος της Κεφαλονιάς με ερμηνεία στη νέα ελληνική. Κατά τον ίδιο τον συγγραφέα, η αποθησαύριση αυτού του γλωσσικού υλικού, των "ζώντων στοιχείων και μαρτυριών του εθνικού βίου",...

[...] Με τη μελέτη των διαλέκτων συμπληρώνονται τα κενά της παράδοσης, ανασυντίθενται παλαιότερες φάσεις της γλώσσας, με ένα λόγο ενισχύεται η μελέτη της ιστορίας της γλώσσας, στην οποία ανήκουν οι διάλεκτοι. [...] Ένα στοιχείο της εθνικής μας υπόστασης είναι και η γλώσσα μας. Η κοινή βέβαια νεοελληνική γλώσσα, αλλά και περαιτέρω διάλεκτοί της, μαζί με την ιστορία, τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμά μας και την ορθοδοξία, συνθέτουν την ταυτότητά μας, την ψυχή μας. Αν χάσουμε κάτι απ' αυτά, η ψυχή μας θα ακρωτηριαστεί και κανένα όφελος δεν θα είναι ικανό να μας αποζημιώσει...

Ο χιώτης βυζαντινολόγος και αρχαιοδίφης Αλέξανδρος Πασπάτης δημοσιεύει εδώ ένα εκτενέστατο γλωσσάρι της διαλέκτου της ιδιαίτερης πατρίδας του. Πηγές του δεν είναι η προφορική γλώσσα, την οποία θεωρεί παρεφθαρμένη, αλλά τα "αρχαία κατάστιχα των χωρίων, τα καλούμενα κώδικες", τα οποία εντόπισε σε μοναστήρια, σε εκκλησίες, σε σπίτια χωρικών και στο Γυμνάσιο της Χώρας. Οι συμβολαιογραφικοί αυτοί κώδικες (έγγραφα πωλητήρια, προικοσύμφωνα-προικοπαραδόσεις, διαθήκες, ορισμένα από τα οποία δημοσιεύει), ο "πολύτιμος θησαυρός της εν Χίω λαλουμένης γλώσσης", μαζί με τα "'Aτακτα" (τόμ....