Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο δεύτερος τόμος του θεωρητικού οργάνου της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης, "Κλίβανος", συνεχίζει και εμβαθύνει την υπηρεσία έναντι της κεντρικής "γραμμής" την οποία έθεσε εξ αρχής η Ομάδα και δεν είναι άλλη από αυτή της επαναξιολόγησης της λογοτεχνικής μας ιστορίας μέσα από το πρίσμα κατασκευής μίας νέας λογοτεχνικής παράδοσης. Ιστορία στα πλαίσια της οποίας πρόσωπα, έργα και εποχές συμπλέουν σε αυτονομημένα δίκτυα εξέτασης τόσο υπό το πλέγμα φιλολογικών κατευθύνσεων όσο και υπό τη μεγέθυνση επιστημονικών προσεγγίσεων μέσα από την ψυχαναλυτική, φιλοσοφική κλπ ερμηνευ­...

Το περιοδικό "Κλίβανος" (Επιθεώρηση γραμμάτων και τεχνών) αποτελεί το θεωρητικό όργανο της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης με τη συλλογή μεταξύ άλλων, θεωρητικών δοκιμίων για τη λογοτεχνία, την ποίηση και τις τέχνες. Αρχισυντάκτης: Αντώνης Χαριστός Συντακτική Ομάδα: Αργύρης Φυτάκης Νατάσα Χασάκιοϊλη Σίσσυ Μπαζιάνα Μαρία Μπουρμά Θoδωρής Γούτας Σταύρος Παπαγιάννης Δημήτρης Αθανασέλος Ελένη Βασιλάκη Κώστας Ζαχαρόπουλος

Οι μέχρι τώρα "θεωρίες της τέχνης" επικαλούνται σύστημα γνώσης στα πρότυπα των μαθηματικών και της λογικής, αλλά δεν βασίζονται στέρεα σε αυτά. Όμως, ακριβώς αυτός ο αναλυτικός χώρος της επιστημολογίας είναι ο πλέον αρμόδιος για κάθε είδους "θεωρία": η θεωρία της τέχνης, λοιπόν, δεν είναι τέχνη, αλλά εξετάζει συστηματικά την τέχνη ως δομημένο σύστημα γνώσης. Αυτός ο τόμος περιλαμβάνει συγκεκριμένα αυτό: ισχυρά αναλυτικά εργαλεία, τα οποία, για πρώτη φορά, εφαρμόζονται στο χώρο της αισθητικής φιλοσοφίας με σκοπό, όχι την παρουσίαση μιας ολοκληρωμένης θεωρίας τέχνης, αλλά τη...

Το "Βορτιστικό Μανιφέστο" δημοσιεύθηκε στο πρώτο τεύχος του περιοδικού "Blast" (1914) και συγκαταλέγεται στα πιο σημαντικά κείμενα του αγγλο-αμερικανικού μοντερνισμού. Δίνει σάρκα και οστά -τόσο από ρητορικής όσο και από τυπογραφικής άποψης- στη βίαιη εικονοκλασία του βορτικισμού (vorticism), ενός αβανγκάρντ κινήματος στη λογοτεχνία και στις εικαστικές τέχνες, με επίκεντρο το Λονδίνο. Τα τρία μέρη του "Μανιφέστου" -το οποίο υπογράφεται, μεταξύ άλλων, από τον ποιητή Έζρα Πάουντ, τον συγγραφέα και ζωγράφο Γουίνταμ Λιούις και τον γλύπτη Ανρί Γκωντιέ-Μπρζέσκα- εκφράζουν την...

Στις αρχές του 18ου αιώνα μεταξύ Μοριά, Επτανήσων και, πιθανότατα, Βενετίας, ο ζωγράφος και στρατιωτικός Παναγιώτης Δοξαράς (1662-1729) μετέφρασε στα ελληνικά τις πραγματείες περί ζωγραφικής του Λεονάρντο ντα Βίντσι και του φλωρεντινού ουμανιστή Λεόν Μπαττίστα Αλμπέρτι, κείμενα που συγκαταλέγονται στις σημαντικότερες πηγές της ιστορίας της ευρωπαϊκής τέχνης, καθώς και οδηγίες για την τέχνη της τοιχογραφίας του ιησουίτη ζωγράφου Αντρέα Πότσο. Συνάμα, εξελλήνισε χιλιάδες ονόματα ζωγράφων που περιλαμβάνονταν στο πρώτο καλλιτεχνικό λεξικό, όπως κυκλοφόρησε στα ιταλικά το 1719,...

Οι εννοιολογήσεις του Μουσείου στη Νεότερη Τέχνη εξετάζονται στο βιβλίο αυτό, το οποίο αποτελεί μια μελέτη για το μουσείο ως "ιστοριογραφικό τόπο". Η αφορμή και βασική ιδέα που συνδέει τα τέσσερα δοκίμια που απαρτίζουν τα τέσσερα κεφάλαιά του δεν είναι άλλη από την παραδοχή, που διατυπώνει πρώτος ο Francis Haskell, δεύτερος καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, στο βιβλίο του Το Εφήμερο Μουσείο (The Ephemeral Museum: Old Master paintings and the rise of the art exhibition), ότι δηλαδή το φαινόμενο των περιοδικών εκθέσεων (το οποίο εξέτασε αναφορικ...

Στο "Παράδειγμα της σύγχρονης τέχνης" η Nathalie Heinich περιγράφει το εσωτερικό του κόσμου της σύγχρονης τέχνης. Με πλούσιο υλικό από τις απαρχές έως τις πλέον πρόσφατες εξελίξεις της σύγχρονης τέχνης στον 21ο αιώνα, αναδεικνύει τις χαρακτηριστικές πρακτικές και νοοτροπίες που σπανίως γίνονται αντιληπτές αν και οριοθετούν αυτόν τον κόσμο. Τα ερωτήματα που τίθενται είναι ποικίλα: πώς γίνεται κάποιος καλλιτέχνης της σύγχρονης τέχνης, ποια προβλήματα αντιμετωπίζουν τα σημερινά μουσεία, ποια είναι η δύναμη της αγοράς της τέχνης, ποιες είναι και πώς εφαρμόζονται οι κρατικές πολ...

Στο βιβλίο παρουσιάζονται τα κινήματα της πρωτοπορίας που άρχισαν να συγκροτούνται και να δρουν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ιστορία τους έμεινε μια κρυφή υποσημείωση, ένας θαμπός αστερίσκος στο βιβλίο της ανησυχίας του εικοστού αιώνα. Κι όμως, αν ο αιώνας μας κοχλάζει, συνέβαλαν αυτά ακριβώς τα κινήματα στην αύξηση της θερμοκρασίας - αυτά πυροδότησαν τους μηχανισμούς που οδήγησαν σε εκρήξεις, αυτά οργάνωσαν τον πυροκροτητή. Και τούτο, επειδή έτσι αποφάσισαν, έτσι θέλησαν, κι έτσι έδρασαν.

Στο βιβλίο παρουσιάζονται τα κινήματα της πρωτοπορίας που άρχισαν να συγκροτούνται και να δρουν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ιστορία τους έμεινε μια κρυφή υποσημείωση, ένας θαμπός αστερίσκος στο βιβλίο της ανησυχίας του εικοστού αιώνα. Κι όμως, αν ο αιώνας μας κοχλάζει, συνέβαλαν αυτά ακριβώς τα κινήματα στην αύξηση της θερμοκρασίας - αυτά πυροδότησαν τους μηχανισμούς που οδήγησαν σε εκρήξεις, αυτά οργάνωσαν τον πυροκροτητή. Και τούτο, επειδή έτσι αποφάσισαν, έτσι θέλησαν, κι έτσι έδρασαν.

[...] Στο πρώτο μέρος θα στρέψουμε το ενδιαφέρον μας στην ιστορία της κοινωνιολογίας της τέχνης διακρίνοντας τρεις γενιές, τόσο χρονολογικές όσο και διανοητικές: τη γενιά της κοινωνιολογικής αισθητικής, τη γενιά της κοινωνικής ιστορίας της τέχνης και τη γενιά της ερευνητικής κοινωνιολογίας. Στο δεύτερο μέρος θα εστιάσουμε στην τελευταία από αυτές τις γενιές για να εκθέσουμε τα βασικά της πορίσματα σε συνάρτηση με τις βασικές θεματικές της: πρόσληψη, μεσολάβηση, παραγωγή και έργα. Στα συμπεράσματα, τέλος, θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε τα διακυβεύματα που εγείρει το συγκε...

Το ανά χείρας βιβλίο φιλοξενεί ορισμένα από τα πιο σημαντικά κείμενα θεωρίας της τέχνης με κύρια θεματική τη δημιουργικότητα στις εικαστικές τέχνες, ένα ζήτημα δύσκολο και πολλαπλώς ερμηνεύσιμο. Δεν πρόκειται για κάποια εξαντλητική συμπίληση όλων των σημαντικών κειμένων επί του θέματος, αλλά για μια ανθολόγηση με βάση τις εξής κατευθυντήριες γραμμές. Πρώτον, παρουσιάζονται κείμενα θεωρητικών της τέχνης, φιλοσόφων και καλλιτεχνών. Δεύτερον, το χρονικό εύρος της συγγραφής των κειμένων εκτείνεται από την Αναγέννηση μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, δηλαδή από τη θεμελίωση της θεω...

Τι εννοούμε όταν λέμε "αυτό είναι έργο τέχνης"; Ο γνωστός φιλόσοφος της τέχνης και κριτικός Arthur C. Danto καταπιάνεται με αυτό το θεμελιώδες ερώτημα. Εν μέρει φιλοσοφικό δοκίμιο και εν μέρει ευκαιρία για αναστοχασμό, το "Τι είναι αυτό που το λένε τέχνη" αμφισβητεί την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι η τέχνη είναι έννοια απροσδιόριστη. Κατά τον Danto, τα κριτήρια προκειμένου να μπορεί να γίνει λόγος για έργο τέχνης είναι το νόημα και η "ενσάρκωσή" του, με την προσθήκη και ενός ακόμα κριτηρίου που αφορά τον θεατή: της ερμηνείας. Ο Danto χτίζει την επιχειρηματολογία του με αναφ...

Τι συμβαίνει στην τέχνη στις αρχές του 21ου αιώνα; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν μπορεί παρά να λαμβάνει υπόψη τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η σύγχρονη εικαστική σκηνή από τη γνωστή πλέον σε όλους μας παγκοσμιοποίηση. Στην παρούσα μελέτη, η ιστορικός τέχνης και συγγραφέας Άντζελα Δημητρακάκη επιχειρεί μια θεωρητική προσέγγιση στο αρχικό ερώτημα παρακολουθώντας την άνοδο και την πτώση του μεταμοντερνισμού και την πολύμορφη επάνοδο πρακτικών που επικεντρώνονται στο κοινωνικοοικονομικό πεδίο. Με τον τίτλο "Μεταθέσεις", το πρώτο μέρος του δοκιμίου εξετάζει την ιδεολογικ...

Τι είναι η μορφή; Αυτή η ερώτηση κυριαρχεί στο "Σημείο - γραμμή - επίπεδο", ένα από τα κύρια θεωρητικά έργα του Kandinsky γραμμένο και σημοσιευμένο το 1926 κατά την περίοδο που ήταν καθηγητής στο Bauhaus. Αυτό που επιδιώκει εδώ ο συγγραφέας είναι να θέσει τις βάσεις μιας πραγματικής επιστήμης της αφηρημένης τέχνης, σε συσχετισμό με τις συγκινήσεις μας, τη νοητική μας δομή. Είναι ίσως η πιο τολμηρή απόπειρα από την εποχή της κωδικοποίησης των κανόνων της παραδοσιακής ζωγραφικής, κατά την Αναγέννηση, από τον Alberti.

Η δημιουργική αισθητικότητα Ο στοχασμός του Πωλ Βαλερύ μάς ξαφνιάζει-τα κείμενα του παρόντος βιβλίου προαναγγέλλουν μία Αισθητική. Διακρίνουμε ότι έχουμε να κάνουμε με μία φιλοσοφική θεώρηση πάνω στην τέχνη η οποία, όμως, δεν πραγματοποιείται. Ενώ περιμένουμε ένα λόγο περί της Αισθητικής, βρισκόμαστε σε ένα κείμενο πάνω στην αίσθηση. Στο κείμενό του "Ο Λεονάρδος και οι φιλόσοφοι" τονίζει ότι αυτοί που ασχολούνται με την τέχνη νοιώθουν τον μεγάλο πειρασμό να κάνουν Αισθητική· να περάσουν από την αίσθηση στην Αισθητική. Όμως, ο Βαλερύ στη "Γενική έννοια της τέχνης" κάνει κ...

Αν και έχουν περάσει τέσσερις σχεδόν δεκαετίες από την πρώτη έκδοσή της στη Γερμανία το 1974, η γνωστή και πολλαπλά συζητημένη μελέτη του Peter Burger "Theorie der Avantgarde" (Θεωρία της Πρωτοπορίας) εξακολουθεί να αποτελεί την πιο συστηματική και ολοκληρωμένη θεωρητική προσέγγιση του φαινομένου σε διεθνή κλίμακα. Όπως επισημαίνεται στην αμερικανική έκδοση που ακολούθησε δέκα χρόνια αργότερα -σε μετάφραση του Michael Shaw και με ιδιαίτερα κατατοπιστικό προοίμιο από τον Jochen Schulte-Sasse-, η "Θεωρία της Πρωτοπορίας" προκάλεσε τόσο πολλά σχόλια και συζητήσεις, ώστε ο γερμ...

Το αισθητικό κριτήριο δεν πρέπει να θεωρείται a priori κανόνας που μετράει με ακρίβεια οργάνου τους όρους της αισθητικής απόλαυσης, αλλά μια ζωντανή δύναμη που με την πολυμορφία της οργανώνει το πεδίο των αισθητικών φαινομένων και καθορίζει τις τάσεις της ανάπτυξής τους. Κάθε συστατικό του έργου τέχνης περιέχει πραγματικά μια δική του αξία ως προς την πληροφορία την οποία μεταδίδει, αξία ανεξάρτητη από το θέμα. Τι είναι, όμως, η αόριστη αισθητική πραγματικότητα η οποία υποδεικνύεται από ένα έργο τέχνης; Και κατά πόσο αυτή διέπεται ή προκύπτει από τη φύση του ανθρώπινου είδ...

Μπορεί ένας πίνακας ζωγραφικής να μας κάνει να ακούσουμε ήχους; Γίνεται να νιώσουμε γεύση κρασιού, όταν απολαμβάνουμε ένα μουσικό κομμάτι; Είναι δυνατόν να αισθανθούμε μυρωδιές θυμαριού, ενώ λύνουμε ασκήσεις τριγωνομετρίας; Οι αισθήσεις μας κάποτε μάς παίζουν παράξενα παιχνίδια, αν και ο σύγχρονος πολιτισμός με τα κουμπιά της τεχνολογίας τις αφήνει αγύμναστες και συχνά τις ναρκώνει. Οι αισθήσεις είναι πέντε, έχουμε δώσει όμως την προτεραιότητα στα μάτια και λιγότερο στ'' αυτιά, ενώ παραμελήσαμε τις άλλες - όμως παράλληλα μιλάμε και για έκτη αίσθηση. Δεν τα μάθαμε όλα, δεν τ...

Η Τέχνη είναι αισθητική επικοινωνία. Αυτή η απλή φράση μοιάζει να είναι ο ορισμός της Τέχνης. Όμως δεν είναι, γιατί οι δύο έννοιες που περιέχονται σε αυτήν δεν έχουν καταληκτικά οριστεί. Είναι, ωστόσο, η φράση-κλειδί που ανοίγει τη θεματική είσοδο: η Τέχνη είναι αισθητική επικοινωνία. Έχουμε, λοιπόν, εδώ την έννοια της αισθητικής και την έννοια της επικοινωνίας, που μαζί ορίζουν κατά προσέγγιση την έννοια της Τέχνης. Αν η "επικοινωνία" σαν λέξη μας είναι πιο οικεία και δεν είναι φορτωμένη με πολλές ερμηνείες, η "αισθητική" είναι έννοια πολύσημη, που η εκφραστική σύγχρονω...

[...] Έξι συμπληρωματικά δοκίμια και μια εμπλουτισμένη βιβλιογραφία περιλαμβάνονται στη δεύτερη έκδοση του έργου, η οποία δημοσιεύτηκε το 1980 και αποτελεί τη βάση για την παρούσα έκδοση. Τα δοκίμια αυτά εξετάζουν κριτικά την αποκαλούμενη "θεσμική θεωρία της τέχνης", τον αισθητικό ρόλο που ενδέχεται να παίζουν τα κριτήρια ταυτότητας για τα έργα τέχνης, τη λειτουργία της κριτικής δραστηριότητας, της αναπαράστασης και της διά των αισθήσεων αντίληψης, καθώς και ένα ζήτημα το οποίο είχε σκοπίμως παραλειφθεί από την πρώτη έκδοση: τη φύση της αισθητικής αξίας. Επιπροσθέτως, κα...