Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Η μελέτη αυτή επιχειρεί να αναλύσει μια μικρού μεγέθους οικονομία ενός μεσογειακού νησιού, της Άνδρου, με βάση τα δεδομένα του οθωμανικού κτηματολογίου του έτους 1670, το οποίο δημοσιεύεται ολόκληρο στο τέλος του βιβλίου σε μεταγραφή στα σύγχρονα τουρκικά και μετάφραση στα ελληνικά. Το οθωμανικό κτηματολόγιο καταγράφει έναν-έναν τους ιδιοκτήτες γης στην Άνδρο και τις περιουσίες τους ανά οικισμό, αμέσως μετά το τέλος του Κρητικού Πολέμου. Αποτελεί μια σχεδόν πλήρη αποτύπωση του οικιστικού δικτύου του νησιού και των ανθρώπων του στα χρόνια των Οθωμανών· οι σύγχρονοι Ανδριώτες...

Σε κάποια Κυκλαδίτικα νησιά υπεύθυνος για την απώλεια της μνήμης είναι ο τουρισμός, σε άλλα η μετανάστευση, εσωτερική και εξωτερική, που έσπασε το νήμα της συνέχειας. Σε άλλα, στα πιο αποκομμένα μέρη, εκεί που η εσωστρέφεια θα μπορούσε να θεωρηθεί μειονέκτημα, οι συνήθειες και τα έθιμα παραμένουν πιο ενεργά, συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ένας απ’ αυτούς τους τόπους είναι η Βουρκωτή της Άνδρου.

Ο Πύργος του Μπίστη (Μουβελά) στις Στενιές της 'Ανδρου συγκαταλέγεται στα χαρακτηριστικά και αναγνωρίσιμα σύμβολα του νησιού. Οικοδομήθηκε για να στεγάσει και να προστατέψει μιαν από τις επιφανέστερες αρχοντικές οικογένειες και τις παραγωγικές της δραστηριότητες. Στη μακρά του διαδρομή, που υπερβαίνει τους τρεις αιώνες, ανακαινίστηκε, συμπληρώθηκε, μετασκευάστηκε και εκσυγχρονίστηκε. Εγκαταλελειμμένος από καιρό κινδυνεύει πια με κατάρρευση. Ως συμβολή στην παρουσία και τη λειτουργία του, ο τόμος συγκεντρώνει μελέτες που φωτίζουν τη δομή και την αρχιτεκτονική του. Με υπόβαθρ...

Ο τόμος αυτός αποτελεί τον πρώτο μίας εκδοτικής σειράς που σχεδιάστηκε από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών σε συνεργασία με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, με σκοπό να αναδείξει όψεις υλικού πολιτισμού και της ιστορίας των νησιών των Κυκλάδων. Κοινή συνισταμένη των βιβλίων της σειράς είναι η αγκίστρωσή τους στον τόπο, στο οικισμένο και αγροτικό τοπίο των νησιών. Αυτή η επιδίωξη επιλέχθηκε να υπηρετηθεί: α) με τη θεματολογία η οποία σε όλες τις περιπτώσεις σχετίζεται με το ανθρωπογενές τοπίο και τις δραστηριότητες που συνδέονται με αυτό, β) με το...

Τα κείμενα του τόμου αυτού, πρωτοδημοσιευμένα μεταξύ 1998 και 2008, είναι η νοσταλγική μαρτυρία, διατυπωμένη με γλώσσα γλαφυρή, του φανατικού Ανδριώτη που υπήρξε ο Αντώνης Πολέμης (1925-2012). Έζησε στο νησί όλα του τα χρόνια, τυπογράφος και έμπορος, βιβλιοχαρτοπώλης και πράκτορας εφημερίδων, προνομιούχος κληρονόμος δύο πλούσιων σε μνήμες οικογενειακών παραδόσεων: των καραβοκύρηδων Πολέμηδων από τις Στενιές και των Καραουλάνηδων της Χώρας, τυπογράφων και εμπόρων. Στα χρονογραφήματα της συναγωγής, αντλώντας αφορμές κυρίως από τη "Φωνή της Άνδρου", την εφημερίδα που εκδιδόταν...

Το βιβλίο αποτυπώνει τη μακρά πορεία της Άνδρου μέσα στον χρόνο. Η ιστορία του νησιού κατά την αρχαιότητα συνδέθηκε με τα μεγάλα κέντρα: Θήρα, Αθήνα, Πέργαμος, Ρώμη. Ίχνη αυτής της περιόδου είναι διάσπαρτα στο δυτικό μέρος της 'Ανδρος. Μετά το 1204 οι Ενετοί στρέφουν το νησί ανατολικά, συνδέοντάς το με την Βενετία και την Κωνσταντινούπολη. Η νεότερη 'Ανδρος προβάλλει μεταξύ του 13ου και του 17ου αιώνα ως κληρονομιά των Ενετών στο χαοτικό αρχιπέλαγος της πειρατείας. Είναι μια κοσμική και αγροτική κοινωνία. Στα τέλη του 18ου αιώνα αναδύεται η ναυτική 'Ανδρος, η οποία φτάνε...

"Αρόδο: όταν πλοίον 'τι παραμένει ολίγον έξωθεν λιμένος ή όρμο χωρίς να αγκυροβολήση' (Λεξικόν Δημητράκου) (...). Μια διαδικασία χαραγμένη στις παραδόσεις των μικρών νησιωτικών τόπων που δεν είχαν πάντοτε τη δυνατότητα ελλιμενισμού μεγαλύτερων σκαφών. Αρόδο: μια συνθήκη αναμονής (...). Ξ εκκρεμότητα που γέμιζε ζωή και μετρούσε τη μέρα στους παραθαλάσσιους οικισμούς για πάμπολλες γενιές. Καράβια όλων των ειδών. Στην αρχή καΐκια με πανιά. Μετά και μηχανοκίνητα. Ύστερα από τον Πόλεμο, πλοία με κάρβουνο ή ατμόπλοια. Όλα τα πρόλαβε ο αιώνας που πέρασε. (...) Η παράδοση συν...

Οι Αρβανίτες της Άνδρου αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα κοινωνικής ανέλιξης και αυτοκαταστροφής. Από φοβεροί καβαλάρηδες-πολεμιστές, υποχρεώθηκαν να γίνουν γεωργοί και ζευγολάτες λιώνοντας την πέτρα στον ιδρώτα, για να την μεταβάλουν σε χώμα εύφορο και καρπερό. Αλλά δεν ήταν αρκετό για να επιβιώσουν, εγκατέλειψαν κάποτε τα χωριά τους και μπάρκαραν στα πλοία των Χωραϊτών. Ταξίδεψαν στον "έξω" κόσμο και έγιναν "άνθρωποι", χάνοντας όμως έτσι οριστικά και τη "φυσιογνωμία" της ψυχής τους. Τα αρβανίτικα κείμενα και το γλωσσάριο που εκδίδουν προσλαμβάνουν ξεχωριστή σημασία ακ...

[...] Η ύπαρξι όλου αυτού του κειμηλιακού πλούτου στα περιωρισμένα γεωγραφικά όρια της Άνδρου δεν είναι καθόλου αυτονόητη, υπερβαίνει κατά πολύ το μέσο όρο των κοινών μοναστηριακών σκευοφυλακείων, και μόνο με τα συμβαίνοντα στα μεγάλα μοναστικά κέντρα της περιόδου της Τουρκοκρατίας μπορεί να αντιπαραβληθή. Ο κατάλογος που ακολουθεί, προϊόν της έμπνευσης του αειμνήστου Δημητρίου Πολέμη και του οράματός του για τη διάσωσι της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Άνδρου, καταστρώθηκε κατά τη διάρκεια αλλεπάλληλων επιτόπιων επισκέψεων κατά τα έτη 1989-1990 υπό την αιγίδα...

Με τον ανά χείρας τόμο ολοκληρώνεται η παρουσίαση αρχειακού υλικού από το Αρχείο του Υπουργείου Παιδείας, σχετικού με τα εκκλησιαστικά και κυρίως με τα εκπαιδευτικά πράγματα της Άνδρου κατά τον 19ο αιώνα. [...] Ο νέος (και τελευταίος της σειράς) τόμος, ακολουθώντας την καθιερωμένη μέθοδο των τριών πρώτων, αποτελείται από δύο μέρη: Το πρώτο, με τον τίτλο "Περιλήψεις εγγράφων", περιέχει καταγραφή σχετικών εγγράφων υπό μορφή περιεκτικών περιλήψεων αλλά με ταξινομικές ενδείξεις, ώστε να είναι εύκολος ο εντοπισμός τους. Στο δεύτερο, με τον τίτλο "Έγγραφα" δημοσιεύονται in exten...

Ή εκκλησιαστική ιστορία τής Άνδρου είναι μακρά και πλούσια. Το όμορφο και αρχοντικό αυτό νησί των Κυκλάδων με τα επιβλητικά βουνά και τις μαγευτικές παραλίες, με το εντυπωσιακό φαινόμενο των πολλών πηγών που το κάνει να δια- φέρει από τα γειτονικά νησιά, υπήρξε άλλοτε έδρα επισκοπής και άλλοτε τμήμα ευρύτερης εκκλησιαστικής περιφέρειας. Φαίνεται ότι ή κεντρική γεωγραφική θέση τού νησιού άλλα και ή ύπαρξη μαγευτικών και σχετικά δυσπρόσιτων ορεινών τοποθεσιών στις όποίες υπόγειες φλέβες νερού εύρισκαν διέξοδο στην επιφάνεια τού εδάφους, είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση δεκάδων μ...

Με τηv έκδοση τού κατάλογου της βιβλιοθήκης της Σχολής της Αγίας Τριάδος, μία επιθυμία πολλώv xρόvωv γίνεται, επιτέλους, πράξη. Ένας πvευματικός θησαυρός, ερμητικά κλειστός για τόσα xρόvια αvάμεσα στους τέσσερις τοίχους της σχολής, φαvερώvεται σήμερα, ουσιαστικά, για πρώτη φορά στο ευρύτερο κοιvό, επιτρέποvτας έτσι τηv απρόσκοπτη πρόσβαση όλωv τωv πολιτώv στο μαγικό κόσμο της yvώσης, στον κόσμο τής ηθικής, τής λογικής, τωv μαθηματικώv, της έλληvικης κλασικής φιλολογίας, της βυζαvτινής μουσικής, της λογοτεχvίας και γενικότερα της παγκόσμιας σοφίας. [...] (από τπν πρόλογο...

Το βιβλίο αποτελεί μια ολοκληρωμένη παρουσίαση του νησιού με δίγλωσσα παράλληλα κείμενα. Περιλαμβάνει πληροφορίες για την ιστορία του νησιού, τους αρχαιολογικούς χώρους και τα ευρήματα, το περιβάλλον, την οικονομία, τις εκκλησίες και τις μονές καθώς και πλήθος φωτογραφιών. Είναι, ταυτόχρονα, συνοδευτικό εγχειρίδιο του ομότιτλου DVD-ROM, καθώς περιλαμβάνει υλικό της ηλεκτρονικής έκδοσης και οδηγίες χρήσης της. Στόχος των δύο εκδόσεων είναι να προσφέρουν ένα δομημένο θησαυρό γνώσεων για το νησί που θα αναδείξει την πολιτισμική του ιδιαιτερότητα.

Η μελισσοκομία στην Άνδρο, όπως και σε κάθε άλλο μέρος στην Ελλάδα, έχει ιστορία που χάνεται στο χρόνο. Η καταγραφή της μελισσοκομίας που έγινε το 1999 μας δίνει μια εικόνα με τις παραδοσιακές τεχνικές, όπως έμεινε στη μνήμη των κατοίκων του νησιού. Ουσιαστικά είναι η εικόνα μιας εποχής που ανακαλεί μνήμες που σβήνουν και αλλοιώνονται καθώς ψάχνομε το παρελθόν όλο και ποιο βαθιά. Εδώ δεν θα γίνει προσπάθεια διαχρονικής αναφοράς στη μελισσοκομία. Θα μας απασχολήσει μόνο η ενασχόληση όπως αυτή είχε διαμορφωθεί στο νησί πριν αντικατασταθεί από τη σύγχρονη "ευρωπαϊκή" κυψέλη. Η...

Με το κλείσιμο της πρώτης φάσης των ανασκαφών στο Φρούριο του Κάτω Κάστρου στη Χώρα της Άνδρου θεωρούμε ότι ένας απολογισμός των αποτελεσμάτων που έδωσαν οι έρευνες μέχρι τώρα είναι επιβεβλημένος. Η έρευνα αυτή οφείλεται στην πρωτοβουλία και ένθερμη αρωγή της Καΐρειου Βιβλιοθήκης και του διευθυντού της, Δημητρίου Πολέμη, με τη συμπαράσταση της Ειρήνης Δάμπαση. Χωρίς τη βοήθειά τους η έρευνα αυτή δεν θα ήταν εφικτή. Τον διευθυντή της Καϊρείου ευχαριστούμε θερμά για τη δημοσίευση της έρευνας στις εκδόσεις της Βιβλιοθήκης.[...] (από τον πρόλογο του βιβλίου)