Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Η βιτγκενσταϊνική φιλοσοφία αποτελεί μία σύγχρονη πρόκληση για τον θεολογικό λόγο. Η ορθόδοξη θεολογία σε μία εποχή πληθώρας λόγων καλείται εκ της φύσεως και της αποστολής της να αρθρώσει τον δικό της λόγο σε θρήσκους και άθρησκους, ο οποίος οφείλει να δείξει ότι έχει τη δυνατότητα να διαλεχθεί και με τη φιλοσοφία του Wittgenstein, στην οποία η ανάλυση της γλώσσας για το νόημα των προτάσεων συνιστά τον κεντρικό άξονα της φιλοσοφικής του σκέψης. Το βιβλίο αυτό επιχειρεί να αποτιμήσει την υποδοχή του Wittgenstein από τους νεοέλληνες θεολόγους προσπαθώντας να συμβάλει στον διά...

Η "Μεθεξιολογία" δεν είναι μια επιμέρους φιλοσοφική θεωρία, αλλά μάλλον ένας γενικός φιλοσοφικός προσανατολισμός. Συνεπώς, στο βιβλίο "Μεθεξιολογία: Φιλοσοφική θεολογία και θεολογική φιλοσοφία για τη θέωση της ανθρωπότητας", ο Νικόλαος Λάος διαυγάζει τη σημασία της μεθεξιολογίας για τη μελέτη της οντολογίας, της επιστημολογίας, της ηθικής, της φιλοσοφικής ψυχολογίας, της θεωρίας της δικαιοσύνης, της φιλοσοφίας της ιστορίας και της φιλοσοφίας της θρησκείας. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι, απέναντι στις νεωτερικές και τις μετανεωτερικές κρίσεις νοήματος, χρειαζόμαστε έναν νέο μ...

Tο ταλμουδικό εγχείρημά του ο ίδιος ο Λεβινάς το ορίζει ως μετάφραση του Tαλμούδ στα ελληνικά, τη γλώσσα της φιλοσοφίας. Μέσα στον κοινό "ελληνο-βιβλικό πολιτισμό" της Eυρώπης, η Bίβλος και το Tαλμούδ χρειάζονται την καθολικότητα του φιλοσοφικού λόγου, για να μην εκπέσουν σε απλό στοιχείο ταυτότητας μιας φυλετικής ή εθνικής κοινότητας. Tο αριστοτελικό "πάντως φιλοσοφητέον" ισχύει αναπόφευκτα για τον ευρωπαίο άνθρωπο, εβραίο ή μη εβραίο, είτε θρησκεύει είτε δεν θρησκεύει. Aυτή η διατύπωση ωστόσο του βιβλικού μηνύματος στα ελληνικά δεν σημαίνει διόλου πως αποκτά, με αυτόν τον...

Ο χρόνος απασχόλησε και απασχολεί ζωηρά όχι μόνο την επιστημονική και την καλλιτεχνική, αλλά και την απλή λαϊκή σκέψη. Και αυτό είναι φυσικό, γιατί ο χρόνος διέπει την ζωή και την υπόσταση του ανθρώπου. Διέπει την φύση και τον κόσμο ολόκληρο. Διέπει ακόμα κάθε έννοια και σκέψη του ανθρώπου γι' αυτόν.

Η σχέση θρησκείας και πολιτικής έχει έρθει έντονα και αιματηρά στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια, λόγω της ανάδυσης και της δράσης των ισλαμιστικών κινημάτων. Το πολιτικό Ισλάμ, σε όλες τις εκδοχές του, αποτελεί ασφαλώς την κυριότερη μορφή πολιτικοποίησης της θρησκείας σήμερα, όχι όμως και τη μόνη. Το ζήτημα της σχέσης θρησκείας και πολιτικής δεν είναι βεβαίως σημερινό. Η θρησκεία και η πολιτική διατηρούν ανέκαθεν στενές και ποικιλόμορφες σχέσεις, που απαιτούν χωριστή εξέταση ανά θρησκεία και ανά ιστορική εποχή. Ενώ όμως η σχέση αυτή είναι παμπάλαια, η κριτική συζήτη...

Πάνω από χίλιες σελίδες συμπυκνωμένες, σε ένα βιβλίο που έχει τη δύναμη να αλλάξει τα πάντα, εκτός από εσένα. Τότε, η αλλαγή σου καθίσταται δεδομένη. Προσεγγίζουμε τον Θεό - ξεπερνώντας το σύμπαν έξω απ’ αυτόν - μέχρι να τον αγγίξουμε. Όντας σοφός παρατηρητής του αχανούς τέλειου, μας εμπνέει να κατανοήσουμε το ασύλληπτο "θαύμα-ζην". Φυλακισμένοι μέσα σε μία λέξη. Εγκλωβισμένοι μέσα στην ίδια την ελευθερία. Στο μεταίχμιο πίστης και αθεΐας, οι αναλήθειες ψηλαφίζουν το αληθινό. Η λογική ρωτά τη διαίσθηση σμικρύνοντας την καθημερινότητα, μέχρι να χωρά στην παλάμη του χεριού. Απ...

Η πορεία της συζήτησης για τη δικαιοσύνη και το Δίκαιο στον παρόντα τόμο είναι η γνωστή πορεία των "Συναντήσεων": Βίβλος, αρχαία Ελλάδα, χριστιανική παράδοση, νεότερη σκέψη, σύγχρονα ερωτήματα. Είναι πράγματι η Παλαιά Διαθήκη και ο ιουδαϊσμός εν γένει με το μέρος της δικαιοσύνης, ενώ η Καινή Διαθήκη και ο χριστιανισμός με το μέρος της αγάπης, ή μήπως και στις δύο Διαθήκες και θρησκευτικές παραδόσεις συνυπάρχουν -με ένταση- και η δικαιοσύνη και η αγάπη; Στην αρχαία Ελλάδα πώς συνδέεται άραγε ο φιλοσοφικός λόγος περί δικαιοσύνης με τον τρόπο που τίθεται το ζήτημα στη λο...

Αντί, δηλαδή, η αμφισβήτηση και η ρευστότητα, που χαρακτηρίζουν τον καιρό μας, να εκτιμηθούν θετικά σαν εκδηλώσεις διανοητικής ωριμότητος, αντιμετωπίστηκαν αρνητικά σαν σημάδια πνευματικής παρακμής. Φιλόσοφοι, όπως ο Σέξτος ο Εμπειρικός, ο Descartes, ο Hume, ο Wittgenstein, ο Popper και άλλοι πολλοί που κινήθηκαν σε παράλληλες γραμμές σκέψης, επιχείρησαν να δείξουν ότι, τελικώς, η διαφωνία, η ρευστότητα, η αμφιβολία ή η αμφισβήτηση δεν είναι απλώς μια ιδιοτροπία ή ένα σύμπτωμα του καιρού μας, αλλά είναι προέκταση ή αντανάκλαση της λογικής συμπεριφοράς των ανθρώπων.

Η πρώτη έκδοση του βιβλίου έγινε πριν από 54 χρόνια, το 1961, ενώ η δεύτερη έκδοση (1969) έγινε σε μέρες δύσκολες: στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα και ο πνιγμός για τη λεηλασία της ανθρωπιάς μας και την καπηλεία της θρησκευτικότητας αυτού του τόπου σημαδεύουν τον πρόλογό του. Στην τέταρτη έκδοση (1981), ο συγγραφέας βρήκε την ευκαιρία να κάνει μερικές φραστικές διορθώσεις και να προσαρμόσει το κείμενο στην τρέχουσα γραμματική καθώς και να προσθέσει το μικρό ταξιδιωτικό αφιέρωμα "έρημος", που συμπλήρωνε στο κλίμα της πρώτης εκείνης Πείνας και δίψας. Στην παρούσα έ...

"Ο Θεός είναι πνεύμα και, ως πνεύμα, είναι για το πνεύμα [...] Η εξύψωση συνεπώς του νοούντος πνεύματος σ’ αυτό που αποτελεί το ίδιο το ύψιστο νόημα, δηλαδή στον Θεό, είναι αυτό που θέλουμε εδώ να εξετάσουμε [...] Η εν λόγω εξύψωση, περαιτέρω, έχει το θεμέλιό της στην ίδια τη φύση του πνεύματός μας, είναι αναγκαία γι’ αυτό". Στις παραδόσεις για τις αποδείξεις περί της ύπαρξης του Θεού, ο Χέγκελ παρουσιάζει όντως τις αποδείξεις αυτές ως την εξύψωση του ανθρώπινου πνεύματος στον Θεό. Η εξέτασή τους δεν είναι κατά κανέναν τρόπο ιστορική, αλλά συνιστά αυστηρά συστηματική κ...

Στο βιβλίο αυτό, ο Μαξ Τσάρλσγουορθ παρουσιάζει την ιστορία της φιλοσοφίας της θρησκείας ως ένα σπουδαίο πνευματικό επίτευγμα του δυτικού πολιτισμού. Η ιστορία που αφηγείται ξεκινά από την ελληνική αρχαιότητα, με την αυτονόμηση της σφαίρας του ορθού λόγου και τη γέννηση της φιλοσοφίας, και φτάνει μέχρι τα πιο πρόσφατα ρεύματα του 20ού αιώνα. Ο συγγραφέας επιχειρεί να οργανώσει την ύλη του σε πέντε βασικούς τύπους - σε πέντε θεμελιώδεις φιλοσοφικές προσεγγίσεις της θρησκευτικής σφαίρας. Στο πλαίσιο της πρώτης προσέγγισης, στην οποία κυριαρχεί η πλατωνική παράδοση, ο φιλοσ...

Η χριστιανική έννοια του θεού - ο θεός ως παρηγοριά των άρρωστων, ο θεός ως αράχνη, ο θεός ως πνεύμα- είναι μια απ' τις πιο εκφυλισμένες έννοιες του θείου που διατυπώθηκε ποτέ πάνω στη γη. Περιγράφει ίσως το τελευταίο στάδιο στην κατιούσα εξέλιξη των τύπων του θείου. Ο θεός κατέληξε νάναι το αντίθετο της ζωής, αντί η μεταμόρφωσή της, το αιώνιο "Ναι" της! Ο θεός: διακήρυξη πολέμου κατά της ζωής, της Φύσης, της βούλησης για ζωή! Θεός: η αλάνθαστη συνταγή για κάθε συκοφαντία του "ενθάδε", κάθε ψέμα του "επέκεινα"! Θεός: το μηδέν που θεοποιήθηκε, η βούληση για εκμηδένιση που αν...

Φανταστικό ζώο, κοινό σε όλες τις μυθολογίες και παρόν μέχρι και στη χριστιανική εικονογραφία, ο δράκοντας δεν έχει, μολαταύτα, τίποτε από ένα μακρινό μύθο: είναι το σύμβολο των ενστικτωδών δυνάμεων του ανθρώπου. Και όλη η περιπέτεια της πνευματικής ζωής συνίσταται στο να δαμάζει, να εξημερώνει και να κατευθύνει αυτές τις δυνάμεις για να τις χρησιμοποιήσει σαν μέσα προώθησης προς τις υψηλές κορυφές του πνεύματος. Γιατί αν αυτό το τέρας με ουρά φιδιού που ξερνά φλόγες έχει επίσης φτερά, είναι η απόδειξη πως οι δυνάμεις που ενσαρκώνει έχουν έναν πνευματικό προορισμό. "Η σεξου...

Μόνο αυτός ως "φως οίκον απρόσιτον", το οποίο όλα τα πράγματα ζητούν, μπορεί να ανοίξει στους "κρούοντας" και να δώσει στους "αιτούντας". Κανένα από τα δημιουργήματα δεν έχει τη δύναμη να ανεχθεί σ' αυτόν που κρούει και να δείξει τι είναι, διότι χωρίς Αυτόν που είναι εν πάσιν αυτά δεν είναι τίποτα. Αλλά όλα τα πράγματα αποκρίνονται σ' αυτόν που εν σοφή αγνωσία ζητεί να μάθει τι είναι αυτά ή πως και προς τι υπάρχουν: "Εμείς από μόνα μας δεν είμαστε τίποτα ούτε από μόνα μας μπορούμε να σου δώσουμε κάποιαν απάντηση, διότι δεν έχουμε γνώση του εαυτού μας, αλλά μόνο αυτός (ο Θεό...

Ο Θωμάς Ακινάτης, κληρονόμος της ελληνορωμαϊκής ηθικής και της χριστιανικής παράδοσης, εντάσσεται στη χριστιανική σκέψη ως σύλληψη και όχι απλώς ως σωτηρία. Η θεολογική και η φιλοσοφική προσέγγιση της έννοιας του προσώπου, μαζί με τη νομική προσέγγιση μέσω των σχέσεων δικαίου στον Θωμά Ακινάτη, οδηγεί σε μια "επιστημονική" θεώρηση του προσώπου, μια θεώρηση που υπακούει στο κεντρικό αίτημα της ελληνικής φιλοσοφίας που είναι η σοφία και η γνώση. Η μεγάλη προσφορά του Θωμά Ακινάτη είναι το δίκαιο, το οποίο μέσα από τις σελίδες της Summa theologiae αναδύεται ως το κατεξοχήν όργ...

Στο θεμελιώδες αυτό έργο του ο Georges Bataille αναζητά την λεγόμενη "εσωτερική εμπειρία". Περιγράφει δε, με τρόπο εξόχως λογοτεχνικό, τις μεθόδους που ακολούθησε για την επίτευξη αυτού του "σκοπού". Τi είναι όμως αυτή η "εσωτερική εμπειρία"; Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι "η εμπειρία του βιώνειν", ενώ κάποιος άλλος θα έλεγε ότι πρόκειται απλώς για την ίδια τη ζωή. Το θέμα που ο Bataille αναλαμβάνει να περιγράψει είναι βεβαίως κάτι που δεν μπορεί να υπηρετηθεί εύκολα από τις λέξεις. Αυτό τον οδηγεί σε μια δημιουργική "σύγκρουση" με τη γλώσσα. Θα λέγαμε ότι επιστρατε...

Ο νεαρός Έγελος (G.W.F. Hegel, 1770-1831), στην περίοδο κατά την οποία κατοικεί στη Φραγκφούρτη (1797-1800), αναπτύσσει καινούργιους τρόπους σκέψης που θα φέρουν έπειτα στο φως έναν νέο τρόπο του φιλοσοφείν. Χαρακτηριστικό της περιόδου είναι ότι τότε προσφεύγει σε ένα νέο λεξιλόγιο για να περιγράψει τις δομές σκέψης που αποκαλύπτει, ενώ αργότερα θα επιλέξει, αντίστροφα, να διευρύνει τις παραδοσιακές έννοιες εμπλουτίζοντάς τες με τις δομές σκέψης που έχει ανακαλύψει. Εδώ ονομάζει "αγάπη" τη σχέση δύο αυτοσχετιζόμενων όρων που αργότερα θα θεωρήσει ότι είναι χαρακτηριστική της...

Ο Θεός για τον οποίο γίνεται λόγος σε αυτό το βιβλίο είναι ο Θεός της Βίβλου, της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης αξεχώριστα, ο Θεός δηλαδή που εξέρχεται σε αναζήτηση του ανθρώπου, ο Θεός που κλείνει συμφωνίες μαζί του, που γίνεται τελικά άνθρωπος ο ίδιος. Ο άνθρωπος από την άλλη είναι ο άνθρωπος της ευθύνης απέναντι στον συνάνθρωπο, ο άνθρωπος του ελέους και της αλληλεγγύης. Ο άνθρωπος που, όταν είναι πιστός, ξέρει ότι ο δρόμος για τη συνάντηση με τον Θεό περνάει μέσα από την έμπρακτη αγάπη για τον πλησίον, είναι δηλαδή ο δρόμος της ηθικής. Η σχέση τους είναι θυελλώδης:...