Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Αυτό που κάνει η Τζένη Λυκουρέζου ερμηνεύοντας στιγμές φωτογράφων στο βιβλίο "...με αφορμή τις φωτογραφίες" δεν θέλει μόνο κουράγιο για να το κάνεις, θέλει βαθιά εμπιστοσύνη & βαθιά αγάπη στη τέχνη της Φωτογραφίας. Ανδρέας Ζαχαράτος

Ένα πρόσωπο όπως η Ζακελίνα, Τζάκη την έλεγα συχνά εγώ, τρία- τέσσερα χρόνια μεγαλύτερή μας, τότε ήταν ίσως εικοσιπέντε, με μεγαλύτερο από το δικό μας παρελθόν πίσω της, με μια ομορφιά ανεπιτήδευτη, με φιλαρέσκεια υγιή και όχι ναρκισιστική, με την ωραιότερη μέση του κόσμου, ζώντας μάλιστα εκείνη μόνη της σε μιαν εποχή που εμείς, όταν επιστρέφαμε από τις σπουδές για διακοπές, φιλοξενούμασταν ακόμη στους γονείς, ένα τέτοιο πρόσωπο λέω, είχε τα φόντα για να μας απασχολήσει.

Η φωτογραφία εμφανίστηκε στη Δύση σε μια εποχή όπου οι έννοιες της εποπτείας και της τεκμηρίωσης μετασχηματίζονται στο πλαίσιο των ευρύτερων κοινωνικοοικονομικών και πολιτισμικών μεταβολών. Αυτή η μετάβαση συνεπαγόταν μια μαζική πίστη στην ίδια την τεκμηριωτική αξία της όρασης και την άνοδο ενός καταφατικού "πανοπτικού" υποδείγματος που συνέπεσε με την κατακτητική επέκταση των αποικιοκρατικών χωρών αλλά και την ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, των πειθαρχικών μηχανισμών, των ανθρωπιστικών οργανώσεων, του μαζικού πολιτισμού και των μέσων επικοινωνίας, των μουσείων και των νέων...

Γιατί οι selfies κατόρθωσαν να γίνουν μέχρι σήμερα το πιο πετυχημένο είδος εικόνας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Ποια είναι η αναλογία τους προς το προσωπικό πορτρέτο και την αυτοσκηνοθεσία; Ο Βόλφγκανγκ Ούλριχ θεωρεί τις selfies τον πρώτο τύπο ενός δημοκρατικοποιημένου και παγκοσμιοποιημένου πολιτισμού εικόνας. Μέσω της ψηφιοποίησης, οι εικόνες αυξήθηκαν και απέκτησαν τεράστια σημασία. Το γεγονός ότι παράγονται πιο εύκολα, και διαχέονται και μοιράζονται γρηγορότερα σε σύγκριση με το παρελθόν, δεν οδηγεί μονάχα στη βεβαιωμένη "παλίρροια εικόνων", αλλά αποδίδει και επιπλέον...

"Από τα ξεκινήματά μου στη φωτογραφία ήταν φυσικό να καταγράφω τη Θεσσαλονίκη, όπως εξάλλου και τα περίχωρα. Τα πρώτα χρόνια μάλιστα πολύ περισσότερο απ' ό,τι πρόσφατα. Η "άσκηση" της φωτογραφίας είχε τότε αρκετά διαφορετικό προορισμό από τη σημερινή της χρήση, τουλάχιστον εκ μέρους μου. Αυτό βέβαια συναρτάται και με τη μερική κάλυψη ή εξάντληση του φωτογραφικού ορίζοντα αλλά και με τη βαίνουσα ηλικία. Κοιτώ ενίοτε προς τα πίσω, ανάμεσα σε εκατοντάδες εικόνες. Τώρα πια, πέρα από την όποια φωτογραφική ή αισθητική τους αξία, μερικές από αυτές συνεργάζονται και με την έννοια...

Διαβάζοντας τις "Διαλέξεις για τη φωτογραφία" καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι η φωτογραφική τέχνη έχει πολύ μεγάλες διαστάσεις - βάθους - ύψους - πλάτους. Είναι οι διαστάσεις που οριοθετούν τα σύνορα της ίδιας της φωτογραφίας ανάμεσα στις υπόλοιπες τέχνες και ταυτόχρονα είναι η ανάλυση αυτών των ορίων που εντοπίζει ο συγγραφέας στο βιβλίο του. Η βαθιά του σκέψη τεκμηριώνει την θεωρητική, την πρακτική και την ιστορική διάσταση της φωτογραφίας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι με τον ίδιο τρόπο ο ζωγράφος επιδιώκει με την ζωγραφική του να φτάσει στο αποτέλεσμα της αρμονίας τω...

Η αίσθηση που μας συνδέει διαρκώς με τον κόσμο είναι η όραση. Ίσως γι' αυτό οι φιλόσοφοι -από την αρχαιότητα- την καταδίκασαν ως επιρρεπή στο σφάλμα: στην οφθαλμαπάτη. Διαρκής, προφανής και αυτονόητη, η εικόνα είναι κάτι που δεν σκεφτόμαστε εύκολα, παρά μόνο όταν δημιουργείται μηχανικά. Και πάλι, όμως, αμφιβάλλουμε για την ειλικρίνεια, για την αυθεντικότητα, για την αλήθεια της προφάνειάς της. Μέσα από ιστορίες για εικόνες και ιστορίες με εικόνες, το βιβλίο μελετά τους μηχανισμούς της οπτικής αναπαράστασης και τις αμφίδρομες σχέσεις που αναπτύχθηκαν ανάμεσα στην εικόνα κ...

"Ανακυκλωμένα"τα παλαιότερα βιβλία τού συγγραφέα "Η ανακάλυψη της ομηρικής" και "Φωτορομάντσο". Οι αναρίθμητοι βιογράφοι του Ανδρέα Μπρετόν μνημονεύουν συχνά τις περίφημες ανασκαφές στις αχανείς τοποθεσίες όπου άνθιζαν, άλλοτε, τα επίνητρα της Κραταιγόνας και αποκαλύφθηκε στις μέρες μας γάτα ονόματι Ηλικία να χαράζει συλλαβικά τη μυστηριώδη και άφαντη πλέον εντολή: Imprimatur (ήτοι Φύλακες Γρηγορείτε). Την ίδια νύχτα, μάλιστα, προέκυψε το ακαταλόγιστο αξίωμα της "αυτοκαταστροφής των βιβλίων" και άρχισαν να διασπείρονται εκείνα τα θρυλικά φληναφήματα για κάτι κλεψύδρες το...

Η συζήτηση για το βαθμό και τη θέση που πρέπει να αποδοθεί στη φωτογραφία σε σχέση με τις άλλες καλές τέχνες δεν με απασχόλησε ποτέ διότι τούτο το πρόβλημα ιεράρχησης μου φαινόταν πάντοτε καθαρά ακαδημαϊκής φύσεως. 27.11.85

Ένα από τα σημαντικότερα δοκίμια που γράφτηκαν ποτέ για τη φωτογραφία, από έναν από τους μεγαλύτερους φωτογράφους του 20ού αιώνα. "Η φωτογραφία είναι για μένα η αναγνώριση μέσα στην ίδια την πραγματικότητα ενός ρυθμού επιφανειών, γραμμών ή αξιών· το μάτι αποσπά το θέμα κι η μηχανή δεν έχει παρά να κάνει τη δουλειά της, να αποτυπώσει στο φιλμ την απόφαση του ματιού. Μια φωτογραφία βλέπεται στο σύνολό της, με μια ματιά, σαν πίνακας· η σύνθεση είναι μια συγχρονισμένη συμμαχία, ο οργανικός συντονισμός κάποιων ορατών στοιχείων. Δεν συνθέτουμε δίχως λόγο, χρειάζεται μια αναγκα...

Στο βιβλίο αυτό παρατίθενται δύο δοκίμια που ανήκουν στο ίδιο θεματικό πλαίσιο "τέχνη και φασισμός". Το πρώτο αναφέρεται στη Λένι Ρίφενσταλ και το άλλο στο κινηματογραφικό έργο του Γιούργκεν Ζύμπερμπεργκ. Το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν για το σημερινό αναγνώστη έχει να κάνει με την ανίχνευση των αιτίων μιας διαφαινόμενης κατά τη δεκαετία του '70 απενοχοποίησης κάποιων φωτογενών μορφών του φασισμού, αιτίων τα οποία η Σόντακ εντοπίζει "στις νέες ευκαιρίες που δόθηκαν στην ιδέα του ωραίου" μέσα στην κοινωνία του θεάματος και του life style.

Μία από τις σταθερές της σύγχρονης εποχής που δύσκολα αμφισβητείται είναι η πανταχού παρουσία της εικόνας, φωτογραφικής ή άλλης, και η ισχυρή επίδρασή της στη διαμόρφωση αντιλήψεων και συμπεριφορών. Όμως, ενόσω ο εικονογραφημένος κόσμος γιγαντώνεται γύρω μας και μέσα μας, ο κριτικός διάλογος γι' αυτόν παραμένει συγκριτικά καθηλωμένος, ειδικά στην ελληνική εκδοχή του. Έτσι ευνοούνται η απλούστευση και η σύγχυση, η άκριτη επιβολή της εμπορευματικής εικόνας, ο οπτικός αναλφαβητισμός. Είναι η φωτογραφία μια εικόνα που πρέπει κανείς να δημιουργεί και να καταναλώνει χωρίς να σκέφ...

Ο καταξιωμένος Έλληνας φωτογράφος συνεχίζει με τα κείμενα του τόμου αυτού το στοχασμό του πάνω στην τέχνη της Φωτογραφίας -τις ιδιαιτερότητες, τη μαγεία αλλά και τις σκοτεινές πτυχές της-, ένα στοχασμό που είχε ξεκινήσει να δημοσιοποιεί 12 χρόνια νωρίτερα με την έκδοση του βιβλίου του "Σημειώσεις ενός Έλληνα φωτογράφου για τη Φωτογραφία" (2002). Από την Ελλάδα του 2014 πλέον, απευθύνει επιστολή στον Alfred Stieglitz, εκφράζει τις αντιρρήσεις του στη Susan Sontag, συνδιαλέγεται με τον Roland Barthes και τον Henri Cartier-Bresson... αλλά και νεαρούς σπουδαστές φωτογραφίας...

Η Άγρια Δύση λειτούργησε τον 19ο αιώνα ως συμβολισμός του έσχατου συνόρου ανάμεσα στον επεκτατικό ανθρώπινο πολιτισμό και την παρθενική φύση. Οι φωτογραφίες των εξερευνητικών αποστολών της εποχής αποκάλυψαν στα μάτια του κοινού ένα τοπίο συχνά απόκοσμο και μεγαλειώδες. Καθόλου παράδοξα, η Άγρια Δύση παρέμεινε ενεργή ως μυθολογία ακόμη και όταν είχε πλέον αποικιστεί, κυρίως μέσα από την κινηματογραφική γενεαλογία του ουέστερν και την οικουμενική της διάδοση. Ποιες ευαίσθητες χορδές αγγίζουν οι φωτογραφίες της πιο πετυχημένης εκστρατείας στην ιστορία της διαφήμισης με τα κατα...

[...] Οι φωτογραφίες που προτιμώ είναι πάντοτε αυτές που μου δίνουν κάτι διαφορετικό από αυτό που δείχνουν. Μια φωτογραφία λόγου χάρη μου δείχνει ένα δρομάκι σ' ένα χωρίο της Σεβίλλης (έτσι μου λέει η λεζάντα της), το φως του ήλιου, τις σκιές των τοίχων, τη θαμπή σιλουέτα ενός παιδιού στο βάθος του φωτογραφημένου πεδίου. Χωρίς κανένα ιδιαίτερο λόγο, αυτή η φωτογραφία μου προκαλεί ένα έντονο συναίσθημα που είναι περιττό να κατονομάσω ή να περιγράψω εδώ. Συναίσθημα που απορρέει όχι από τη φωτογραφημένη πραγματικότητα που δείχνεται, αλλά από την ακινησία, το ασφυκτικό κλείσιμο...

[...] Όσοι διαβάζουν αυτές τις γραμμές θα αναγνωρίσουν και τον εαυτό τους σε πολλές ιστορίες. Ακούγοντας εκείνη την ημέρα τους φωτογράφους-συναδέλφους, μου κατέβηκε η ιδέα να καταγράψω όλες τις ιστορίες αυτές, αλλά και πολλές άλλες που κατά καιρούς έψαξα και έμαθα. Ήταν ενδιαφέρουσες.

Σε μια εποχή όπου το ενδιαφέρον για το θραύσμα, το απόσπασμα και τον κατακερματισμό έχει οδηγήσει έως την ανάλυση των fractals και τη θεωρία του χάους, η φιλοσοφία μιλάει για το τέλος των μεγάλων αφηγήσεων. Η φωτογραφία μπορεί να παραγάγει τόσο περιγραφική εικόνα όσο και την άρνησή της. Να ακουμπήσει τη σιωπή του ορατού. Η παρεμπόδιση του βλέμματος, η αλλοίωση της ευκρίνειας, περίεργα φώτα και μυστηριώδες καταστάσεις, θαυματουργές εμφανίσεις, η θολότητα, η διαφάνεια ή η αποτύπωση του άυλου μπορούν να είναι κατευθύνσεις αυτής της θεματικής. Το "πάγωμα" του στιγμιαίου, του φε...

Ο Μάρπα συγκλονίστηκε σφόδρα όταν σκοτώθηκε ο γιος του, κι ένας από τους μαθητές του τού είπε: "Πάντοτε μας λέγατε ότι τα πάντα είναι αυταπάτη. Με το θάνατο του γιου σας τι γίνεται, δεν είναι, μήπως, μια αυταπάτη;" Και ο Μάρπα απάντησε: "Ασφαλώς, αλλά ο θάνατος του γιου μου είναι μια υπερ-αυταπάτη." (απόσπασμα από την "Πρακτική της Θιβετιανής οδού")

Σην παρούσα μελέτη γίνεται προσπάθεια ανάλυσης της οπτικής κατασκευής της ανθρώπινης οδύνης σε καιρό πολέμου. Ακολουθώντας την άποψη της Sontag, σύμφωνα με την οποία, ακόμα και σήμερα που η ατέρμονη αναπαράσταση μέσω της τηλεόρασης, του κινηματογράφου, του βίντεο κ.λπ. είναι το φυσικό μας περιβάλλον, η φωτογραφία "προσφέρει έναν γρήγορο τρόπο για να κατανοήσουμε κάτι και μία συμπυκνωμένη μορφή για να το απομνημονεύσουμε", αναλύονται οι φωτογραφίες πολέμου στο συγκείμενο των καθημερινών ειδήσεων, καθώς προσφέρουν ένα πλούσιο ρηματικό και οπτικό πεδίο για τον ερευνητή. Ιδιαίτ...