Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

O Jean Starobinski παρατηρεί και περιγράφει τις δομές που προσιδιάζουν στον κόσμο του Ζαν-Ζακ Ρουσώ και φέρνει στο προσκήνιο όχι μόνο τις αξίες του, την τάξη και τις προκατασκευασμένες ταξινομήσεις του, αλλά κυρίως την εσωτερική τάξη ή αταξία των κειμένων που κρίνει, τα σύμβολα και τις ιδέες σύμφωνα με τις οποίες οργανώνεται η σκέψη του μεγάλου φιλόσοφου. Το βιβλίο δεν περιορίζεται στα στενά όρια μιας βιογραφίας ή μιας εσωτερικής ανάλυσης, τα υπερβαίνει. Εστιάζει το ενδιαφέρον του στην εσωτερική εμπειρία και στον εξωτερικό κόσμο του Ρουσώ, αναδεικνύοντας τόσο τη λαχτάρα του...

"Ωστόσο, ας μη γελιόμαστε: όλος ο Μοντεσκιέ δεν είναι το αξιοπερίεργο του αντικειμένου του, αλλά η κατανόησή του. Ήθελε μόνο να καταλάβει. Έχουμε κάποιες εικόνες γι' αυτόν που προδίδουν την προσπάθειά του και την περηφάνεια του. Εισχωρούσε στην ατελείωτη μάζα των τεκμηρίων και των κειμένων, στην τεράστια κληρονομιά των ιστοριών, χρονικών, ανθολογιών και συμπιλημάτων, μόνο και μόνο για να συλλάβει τη λογική τους, για να συνάγει την αιτία τους. Ήθελε να βρει τον "μίτο" αυτού του κουβαριού, μπλεγμένου από τους αιώνες, να βρει τον μίτο και να τον τραβήξει προς το μέρος του, ώστ...

Ο Παύλος Κόντος επιχειρεί να αναδείξει την -τόσο οικεία- πράξη της υπόσχεσης σε θεμέλιο της ηθικότητας. Στόχος του είναι να αφήσει να διαφανεί γιατί η υπόσχεση χαίρει προνομιακής θέσης στην ηθική εμπειρία του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου. Ένα φιλοσοφικό δοκίμιο, βέβαια, ούτε υπαγορεύει ούτε νομιμοποιεί την ηθική εμπειρία, απλώς τη φωτίζει -αρκεί να τη φωτίζει με τρόπο ακριβή και διεισδυτικό. Ιδανικό εφαλτήριο για μια τέτοια αναζήτηση προσφέρουν οι αναλύσεις του Καντ όπου αυτός συνδέει απρόσμενα την υπόσχεση με κάθε πτυχή του ηθικού και του πολιτικού βίου: τα ηθικά καθήκοντα,...

Ο Βολταίρος παίζει με το περιπετειώδες μυθιστόρημα, που ήταν τόσο της μόδας στα χρόνια του, και μας καλεί να χαρούμε το παιχνίδι του. Αλλά πίσω από αυτό το παιχνίδι, η σοβαρότητα. Δεν υπάρχει πτυχή των κοινωνικών συμβάσεων που να μην ανατρέπεται από τον σαρκασμό· η θρησκοληψία, πρώτη και καλύτερη, η αξία της ευγενικής καταγωγής, ο "ευγενής άγριος", οι πόλεμοι και ο ηρωισμός. Η καλοσύνη υπάρχει, η αλληλεγγύη επίσης, αλλά πάντα από τους φτωχούς, τους απελπισμένους ή τους απόκληρους. Ωστόσο αν ο Candide συνιστούσε απλώς μια απάντηση στις φιλοσοφικές διαμάχες των Διαφωτιστών...

Τη δεκαετία του 1750 μια ομάδα νέων ανθρώπων στο Παρίσι καταπιάστηκαν με τη μετάφραση ενός λεξικού το οποίο, όπως ήλπιζαν, θα τους απασχολούσε για λίγα χρόνια. Το σχέδιο αυτό εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο εκδοτικό εγχείρημα της εποχής, ένα έργο που θεωρήθηκε τόσο επικίνδυνο και ανατρεπτικό, που ο Πάπας το αποκήρυξε και οι συντάκτες του απειλήθηκαν με φυλάκιση και εκτέλεση. Όταν ολοκληρώθηκε, μετά από ένα τέταρτο του αιώνα, αποτελούνταν από 28 τόμους, 20 εκατομμύρια λέξεις ή 73.000 λήμματα, έγινε γνωστό ως η μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια των Ντιντερό και Ντ' Αλαμπέρ και είναι ένα έργο...

Τον 18ο αιώνα, οι σημαντικότεροι Γάλλοι επιστήμονες και φιλόσοφοι με επικεφαλής τον Ντιντερό και τον Ντ 'Αλαμπέρ αναλαμβάνουν τη σύνταξη ενός φιλόδοξου επιστημονικού και εκπαιδευτικού έργου της Εγκυκλοπαίδειας. Ο Ντ' Αλαμπέρ αναλαμβάνει να γράψει τον "Προεισαγωγικό λόγο" και να διατυπώσει τις κατευθυντήριες αρχές που διέπουν το όλο εγχείρημα. Το αποτέλεσμα υπερβαίνει κατά πολύ τους αρχικούς στόχους. Έχουμε στα χέρια μας το εμβληματικό κείμενο του γαλλικού διαφωτισμού, του φιλοσοφικού και πολιτικού αυτού ρεύματος που επηρέασε καθοριστικά τη νεωτερικότητα.

Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει τέσσερις μελέτες, που έχουν δημοσιευθεί παλιότερα σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά. Οι μελέτες αυτές, που εμπλουτίστηκαν και με τα ιστορικά δεδομένα της νεότερης βιβλιογραφίας, διερευνούν ορισμένες από τις πτυχές της πνευματικής κίνησης που σημειώθηκε στον υπόδουλο και παροικιακό ελληνισμό κατά την περίοδο του 18ου - 19ου αιώνα. Αποτελούν μια μικρή συνεισφορά στην ερευνητική προσπάθεια για πληρέστερη γνώση και βαθύτερη κατανόηση των ιδεολογικών ζυμώσεων και ρευμάτων, που εκδηλώθηκαν κατά την περίοδο αυτή του νεοελληνικού Διαφωτισμού, της ιδεο...

Στην ελληνική περίπτωση η ριζοσπαστική τάση αποτελούσε όψιμη εξέλιξη μιας αργής διαδικασίας που αναπτύχθηκε μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο μια ελλληνόγλωσσης κίνησης ανανέωσης, εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και διαφωτισμού. Γενικότερα όμως η αλληλεπίδραση μεταξύ της ριζοσπαστικής τάσης και του μετριοπαθούς κυρίαρχου ρεύματος παρουσιάζει μια περίπλοκη διαλεκτική που έχει τις απαρχές της στον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό του ύστερου 17ου αιώνα. Πράγματι, στη Γαλλία τουλάχιστον ο Ριζοσπαστικός Διαφωτισμός κυριάρχησε στην πνευματική ζωή του τόπου για περίπου μισό αιώνα από το τέλος της δεκαετ...

"Δύο πράγματα γεμίζουν την ψυχή με πάντοτε καινούριο και αυξανόμενο θαυμασμό και σεβασμό, όσο συχνότερα και σταθερότερα ασχολείται μαζί τους ο στοχασμός: ο έναστρος ουρανός πάνω μου και ο ηθικός νόμος μέσα μου". (Κάντ, "Κριτική του πρακτικού λόγου"). Η "Κριτική του πρακτικού λόγου" (1788) του Καντ (I. Kant, 1724-1804) είναι το κυριότερο συστηματικό ηθικό έργο του φιλοσόφου. Συγχρόνως αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κλασικά έργα της ηθικής, συγκρίσιμο με την "Πολιτεία" του Πλάτωνα ή τα "Ηθικά Νικομάχεια" του Αριστοτέλη. Κεντρικές έννοιες της σύγχρονης ηθικής θεωρίας -η ελ...

Το βιβλίο του μεγάλου φιλοσόφου του διαφωτισμού "Η διένεξη των σχολών" αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της πνευματικής ιστορίας της νεωτερικότητας εν γένει. Γεννημένο μέσα από τις αντιπαραθέσεις που προϊδέασαν και συνόδευσαν τη Γαλλική Επανάσταση, το βιβλίο αυτό του Καντ περιέχει την πρώτη ρητή θεωρία περί νεωτερικού πανεπιστημίου όσο και την πρώτη φιλοσοφική διατύπωση περί της αστικής δημοσιότητας - θέματα που δύο αιώνες αργότερα παραμένουν επίκαιρα. Πρόκειται για σπονδυλωτό έργο που αποτελείται από τρία κείμενα, στα οποία αναλύονται οι σχέσεις της φιλοσοφικής σ...

Λίγα έργα έχουν επηρεάσει τόσο πολύ την πολιτική σκέψη όσο το "Κοινωνικό συμβόλαιο" του Ρουσσώ, το ευαγγέλιο της Γαλλικής Επανάστασης. Ο συγγραφέας του, υπογράφοντας ως πολίτης της Γενεύης, δίνει τους όρους και την πλήρη αρχιτεκτονική μιας δημοκρατικής πολιτείας. Το έργο τοποθετείται σε ορισμένα από τα σημαντικότερα ερωτήματα: ποιες είναι οι καταστατικές αρχές μιας πολιτείας δικαίου, πώς λειτουργούν οι θεσμοί της, και πώς η ηθική συνδέεται με την αποτελεσματική πράξη. Βασική συμβολή του "Κοινωνικού συμβολαίου" ήταν ότι απέδωσε την πηγή της κυριαρχίας στον λαό, όπως έχει κα...

Στην όγδοη διάλεξη "Κ.Θ. Δημαράς", ομιλητής ήταν ο καθηγητής Michel Delon, καθηγητής γαλλικής και συγκριτικής φιλολογίας στη Σορβόννη. Επιφανής εκπρόσωπος της γαλλικής παιδείας και επιστήμης, ο Michel Delon, αντιπροσωπεύει σήμερα, με το ογκώδες και πολύπλευρο έργο του, μια από τις πλέον πρωτότυπες και ρηξικέλευθες φωνές στο πεδίο της ιστορίας των ιδεών του 18ου αιώνα. Βαθύς γνώστης των φιλοσοφικών τάσεων, των λογοτεχνικών ρευμάτων και των ίδιων των κειμένων, ο ομιλητής εστίασε την προσοχή του σε μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες πτυχές του διαφωτιστικού ρεύματος, που συνίστα...

Ο "Λόγος περί Πολιτικής Οικονομίας" αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του Jean-Jacques Rousseau, συμπυκνώνει και προϊδεάζει επιχειρήματά του που θα παρατεθούν στο "Κοινωνικό Συμβόλαιο" και αποτελεί τόπο κομβικής διασταύρωσης της νεωτερικής πολιτικής θεωρίας αφενός και της πολιτικής οικονομίας αφετέρου. Στο κείμενο γίνεται σαφής η ενότητα του έργου του Rousseau. Εντοπίζεται επίσης η μεταβολή της πολιτικής θεωρίας και η προϊούσα μεταμόρφωσή της σε πολιτική οικονομία. Πάντα με κριτική στάση στο Παλαιό Καθεστώς, ο Rousseau παραθέτει με σαφήνεια τις κανονιστικές προκείμ...

Ο υποδειγματικός αυτός διαφωτιστής φιλόσοφος, έζησε και πέθανε ως παρτιζάνος. Ήταν ο αιώνιος, ένθερμος προπαγανδιστής μια αιρετικής πίστης. Αντικείμενο της φιλοσοφίας του Βολτέρου δεν ήταν η προώθηση της έρευνας ή η καλλιέργεια της σκεπτικιστικής αμφισβήτησης. Αντικείμενο της φιλοσοφίας του και σκοπός της ζωής του ήταν η ανεύρεση μιας νέας πίστης η οποία θα αντικαθιστούσε τη μισητή Χριστιανική θρησκεία. Η διακωμώδηση των Χριστιανικών προκαταλήψεων και ενθουσιασμών από τον Βολτέρο πράγματι εξυπηρέτησε μια νέα "θρησκεία", αυτήν του παγκόσμιου Διαφωτισμού. Ο Βολτέρος ωστόσο...

[...] Αντικείμενο της διατριβής αυτής αποτελεί η προσωπικότητα και ο στοχασμός του Βενιαμίν Λεσβίου, διακεκριμένου μαθηματικού, φυσικού και φιλοσόφου. Ηγετική μορφή της ελληνικής παιδείας στην καμπή του δεκάτου όγδοου αιώνα μπορεί να θεωρηθεί το σημαντικότερο φιλοσοφικό πνεύμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού· υπήρξε φορέας μιας κυρίαρχης ευρωπαϊκής πολιτισμικής κίνησης, όπως ήταν ο Διαφωτισμός, του οποίου η διείσδυση στον ελληνικό και στον βαλκανικό χώρο βρισκόταν τότε στην κορύφωσή της. Ο σεβαστός αυτός Διδάσκαλος του Γένους βίωσε βίαιες αντιδράσεις για τις νεωτεριστικές του...

[...] O καθηγητής Mortier είναι καθιερωμένη αυθεντία στις σπουδές του δεκάτου ογδόου αιώνα στους τομείς της γαλλικής και ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και της ιστορίας των ιδεών. Σήμερα χάρη στο ογκώδες συγγραφικό και εκδοτικό του έργο αναγνωρίζεται τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική ως ένας από τους πρυτάνεις της μελέτης του Διαφωτισμού. Έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες που εμβαθύνουν και διευρύνουν την κατανόηση μιας κρίσιμης εποχής για τη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, της ευρωπαϊκής ευαισθησίας και της αυτοσυνειδησίας του νεότερου κόσμου. [...] (Από τον πρόλογο του...

Τέσσερα κείμενα του Ντιντερό (1713-1784), το καθένα κι ένα είδος, μα με κοινή αναφορά τις καλές τέχνες, αποδίδονται στην παρούσα έκδοση στα ελληνικά, μεταφέροντας περίτεχνα το γούστο και τη χάρη του κατεξοχήν γαλλικού αιώνα που είναι ο 18ος, ο αιώνας του Διαφωτισμού, αξεχώριστος όμως από τις φιλάρεσκες, προσφυείς και παιγνιώδεις επιδόσεις σε κάθε απόκρυφη ή εμφανή πτύχωση της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής: το πρώτο, υπό μορφήν επιστολής με παραλήπτη τον περιβόητο, αλλά και αμφιλεγόμενο κατά τον Ντιντερό, θεωρητικό των καλών τεχνών αββά Μπαπέ, η "Επιστολή για τους κωφάλαλους π...

"Ερχόμαστε τώρα στη φιλοσοφία του νέου κόσμου, και την ξεκινάμε με τον Καρτέσιο. Με αυτόν εισερχόμαστε πράγματι σε μια αυτόνομη φιλοσοφία η οποία γνωρίζει ότι πηγάζει με τρόπο αυτόνομο από τον Λόγο... Εδώ μπορούμε να πούμε ότι είμαστε στο σπίτι μας, και μπορούμε, όπως ο ναύτης μετά από μακρινό ταξίδι σε ταραγμένη θάλασσα, να αναφωνήσουμε: "Στεριά!"... Σε αυτή τη νέα περίοδο η αρχή είναι η σκέψη, η σκέψη που ξεκινάει από τον εαυτό της... Η γενική αρχή είναι τώρα η διαφύλαξη της εσωτερικότητας ως τέτοιας, η υποβάθμιση της νεκρής εξωτερικότητας της αυθεντίας..." (Χέγκελ, "Π...