Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο ιστορικός και γεωγράφος Αντώνιος Μηλιαράκης (1841-1905), από τα ιδρυτικά μέλη της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος (ίδρ. 1881), παρουσιάζει εδώ την ιστορική διαδρομή μίας οικογένειας της ελίτ του μεσαιωνικού και του νέου ελληνισμού. Ο Μηλιαράκης τονίζει στον πρόλογό του την ασυνέχεια των ελληνικών αρχουσών τάξεων από τη βυζαντινή στη νέα περίοδο· οι διώξεις των Οθωμανών κατακτητών καταδίωξαν ως επί το πλείστον τα μέλη των ελληνόφωνων επιφανών οικογενειών και διέσπασαν την ιστορική συνέχεια των ελληνικών ελίτ. Οι ευγενείς οίκοι του νέου ελληνισμού εμφανίζοντ...

Ο Νότης Καραβίας προχωρεί εδώ στη βιβλιογραφία τη σχετική με την ιστορία, τον πνευματικό πολιτισμό, την οικονομία κλπ. της Λακωνίας. Η πρώτη συμβολή του στη λακωνική βιβλιογραφία περιέχει 583 λήμματα τίτλων, που εκδόθηκαν τα έτη 1593-1987, καθώς και πλήρες ευρετήριο ονομάτων των συγγραφέων. Η βιβλιογραφική καταγραφή βασίζεται κατά πρώτον στην ιδιωτική του συλλογή πελοποννησιακών βιβλίων, την οποία δώρισε στη βιβλιοθήκη του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων της Πύλου. Κατά δεύτερον, προέρχεται από "επικουρικές" έρευνες του συγγραφέα στις βιβλιοθήκες Σπάρτης, Αρεοπόλεως, Βυτίνας κ...

Ο φιλόλογος Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος (Τραπεζούντα 1815 - Αθήνα 1887), διευθυντής του ελληνικού "Φροντιστηρίου" της Τραπεζούντας, εκθέτει και εξυμνεί την πνευματική (εκπαιδευτική και φιλανθρωπική) "ενέργεια" και πρόοδο του ελληνισμού στην Εγγύς Ανατολή, εντός και εκτός της "Ελευθέρας Ελλάδος". Διηγείται περιεκτικά την εξέλιξη της δημοτικής, μέσης και ανωτάτης ελληνικής εκπαίδευσης (του προγράμματος και των στελεχών της) από την Επανάσταση και εξής, στο ελληνικό βασίλειο αλλά και στη Θράκη, τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο, την Κρήτη και τη Μικρά Ασία. Επίσης, απαριθμεί...

Ο Κωνσταντινουπολίτης Κωνσταντίνος Ψάχος (1869-1949), πρωτοψάλτης και καθηγητής της βυζαντινής μουσικής στο Ωδείο Αθηνών, δημοσιεύει εδώ μία μικρή συλλογή από δημοτικά τραγούδια της Σκύρου, τους λεγόμενους "χαβάδες", καθώς και τρία θεσσαλικά και από ένα της Σαλαμίνας (Κούλουρης) και των Ψαρών. Ο ρομαντικός συγγραφέας επιχειρεί να αποδείξει ότι ακόμη και σε αυτή την άσημη γωνιά της ελληνικής γης (Σκύρο) υπάρχουν "όλως πρωτότυπα λαϊκά άσματα". Γι' αυτό χαρακτηρίζει τη λαογραφική συλλογή του "ως σημαντικήν εισφοράν εις την εθνικήν ημών μουσικήν". Ο συγγραφέας συνέλεξε ο ίδιος...

Ο Γερμανός γλωσσολόγος καθηγητής Gustav Weigand (1860-1930), διευθυντής του Ινστιτούτου Ρουμανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Λειψίας, δημοσιεύει εδώ τη διδακτορική του διατριβή, η οποία πραγματεύεται τη γλώσσα και την εθνοτική ταυτότητα των Βλάχων του Ολύμπου. Ο Weigand υπολογίζει τον αριθμό των Βλάχων του Ολύμπου σε 15.000 και τους κατατάσσει σε μία από τις πέντε γλωσσικές ομάδες των Βλάχων των Οθωμανικών Βαλκανίων. Η γλωσσολογική μελέτη του βασίζεται σε τρίμηνη έρευνα πεδίου που διεξήγαγε στη βόρειο Θεσσαλία το 1887 με επίκεντρο το Βλαχολίβαδο. Ο συγγραφέας, εκκινώντα...

Ο φιλέλληνας βυζαντινολόγος August Heisenberg (1869-1930), ακολουθώντας τα ίχνη του Γεωργίου Χατζιδάκι και του Νικολάου Πολίτη, πραγματεύεται εδώ το ζήτημα των διαλέκτων της καθομιλουμένης ελληνικής. Καταγράφει δημοτικά τραγούδια και πεζά (μύθους) και τεκμηριώνει τη συνάφεια της νεοελληνικής με τη βυζαντινή γλώσσα, ανασκευάζοντας έτσι για άλλη μία φορά τις θεωρίες του Φαλλμεράυερ, αλλά εντοπίζει και επιρροές από την τουρκική και την ιταλική. Ο Γερμανός επιστήμονας εξήγαγε τα συμπεράσματά του από έρευνα πεδίου που διεξήγαγε μεταξύ των περίπου 6.500 στρατιωτών του ελληνικού Δ...

Ο Πέτρος Μωραϊτίνης (1835/45 - 191?), γόνος επιφανούς οικογένειας εμπόρων της Τεργέστης, προσφέρει μία συνθετική παρουσίαση της πολιτικής, της πνευματικής και κυρίως της οικονομικής ζωής του ελληνικού κράτους από το 1830 μέχρι την Ανατολική Κρίση του 1875-78. Η εκτενής μελέτη του περιέχει εμπεριστατωμένα στοιχεία για τη γεωργία, τη βιομηχανία, τις τράπεζες και τη ναυτιλία αλλά και τη δημόσια διοίκηση και την Εκκλησία του νεαρού βασιλείου. Η πολυσχιδής δράση του Πέτρου Μωραϊτίνη τού επέτρεψε να αντλήσει άμεσα τις πληροφορίες του: ακολουθώντας το παράδειγμα του πατέρα του Αρι...

Η "Επετηρίς" περιέχει γεωγραφικές, ιστορικές, αρχαιολογικές, φιλολογικές, λαογραφικές, βιβλιογραφικές κ.ά. μελέτες και δημοσιεύσεις εγγράφων και επιγραφών σχετικές με τις Κυκλάδες από την οθωμανική άλωση (1566) και εξής. Συγκεκριμένα, ο παρών (πρώτος) τόμος περιλαμβάνει την περιγραφή ενός ελληνικού πορτολάνου του 1416, σύντομη ιστορία των Κυκλάδων, της Σάμου και της Πάτμου από την πρώτη οθωμανική επιδρομή (1537) έως το 1797 (σσ. 9-114), επιστολές του μητροπολίτη Παροναξίας Γερασίμου (απεβ. 1689), άρθρα για την ανασύσταση των γαλλικών προξενείων στις Κυκλάδες το 1724, για το...

Η Γενική Εφημερίς της Ελλάδος ιδρύθηκε "δια την ανάγκην του να δημοσιεύωνται τα Πρακτικά της Διοικήσεως και να κοινοποιώνται εν τάχει αι ειδήσεις, όσαι μάλιστα αποβλέπουν τα συμφέροντα του λαού" και εκδόθηκε κατά επτά συναπτά έτη (1825-1832) με περιοδικότητα δις την εβδομάδα (Τετάρτη και Σάββατο). Το τρίτο έτος (4 Ιανουαρίου - 29 Δεκεμβρίου 1828) εκδόθηκαν 97 φύλλα με συνολικά 406 σελίδες σε συνεχή σελιδαρίθμηση. Κάθε φύλλο ήταν τετρασέλιδο, ενώ συχνά κυκλοφορούσαν παραρτήματα για την καταχώριση ειδήσεων ή διοικητικών πράξεων, για τις οποίες δεν είχε επαρκέσει ο χώρος του τ...

Η πρωτότυπη αλλά σχεδόν αγνοημένη μελέτη του Κωνσταντίνου Σάθα πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Εστία" τόμ. ΙΘ΄-Κ΄ (1885). Η εργασία αυτή αποτελεί αξιοσημείωτη συμβολή στη μελέτη των μισθοφορικών στρατιωτικών σωμάτων που έλαβαν την ονομασία stradioti, και προσφέρει αφορμή για έρευνα και εμβάθυνση. Ο Σάθας περιγράφει την προσωπική ταυτότητα και το κοινωνικό προφίλ (χριστιανοί ορθόδοξοι, ελληνόφωνοι, αλβανόφωνοι κλπ.), τους τόπους προέλευσης, τα έθιμα και τις πολεμικές τακτικές των "στρατιωτών" ιππέων (αλλά και πεζών και κουρσάρων) καθώς και τα κράτη της χριστιανικής Δύσης τα...

Ο Γ. Νικολόπουλος, διευθυντής του αναγνωστηρίου του Συλλόγου προς Διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων στην Αθήνα, προσφέρει έναν εύχρηστο περιηγητικό οδηγό για τον κοινό επισκέπτη των σημαντικότερων μονών της Ιεράς Κοινότητας του 'Αθω: Εσφιγμένου, Βατοπαιδίου, Κουτλουμουσίου, Ιβήρων, Ξηροποτάμου, Αγίου Παντελεήμονος και της ρωσικής σκήτης του Αγίου Ανδρέου. Ο συγγραφέας περιγράφει με συντομία την αρχιτεκτονική, τον διάκοσμο, το ιστορικό ίδρυσης, τις αποστάσεις μεταξύ των μοναστηριών, το φυσικό τοπίο, το τυπικό και τις καθημερινές συνήθειες των Αγιορειτών μοναχών. Επίσης, παρέχ...

Ο ιατρός, βυζαντινολόγος και αρχαιοδίφης Αλέξανδρος Πασπάτης (Χίος 1814 - Αθήνα 1891) δημοσιεύει εδώ πρωτότυπες αυτοτελείς τοπογραφικές, ιστορικές και αρχαιολογικές μελέτες του για τα χερσαία τείχη της Κωνσταντινούπολης (του Θεοδοσίου, του Ηρακλείου και του Λέοντος), τις πύλες και τις επιγραφές τους, το αυτοκρατορικό παλάτι των Βλαχερνών (ή "νέον παλάτιον"), τα βυζαντινά αρχαιολογικά ευρήματα των ανασκαφών για την κατασκευή του "Θρακικού Σιδηροδρόμου" (1871) -ανάμεσα στα οποία τα θεμέλια του παλατίου του Βουκολέοντος-, το εμπόριο των Γενουατών στη βασιλεύουσα και στον Γαλατ...

Η έκδοση περιλαμβάνει τρεις γλωσσικές μελέτες (στα αγγλικά) του Γιάννη Ψυχάρη (1854-1929) και μία του συναδέλφου του Γάλλου νεοελληνιστή Hubert Pernot (1870-1946), λέκτορα τότε στην Ecole Nationale des Langues Orientales Vivantes των Παρισίων. Το βιβλίο είναι από τα λιγότερο γνωστά του Ψυχάρη. Ο Ψυχάρης παρουσιάζει εδώ την ιστορία του γλωσσικού ζητήματος στην Ελλάδα, εκθέτει περιεκτικά τις απόψεις του (υπέρ της απλής δημοτικής) και αναλύει τα "Ευαγγελικά" γεγονότα στην Αθήνα (Νοέμβριος 1901), που είχαν ως αφορμή τη μετάφραση (στη νεοελληνική) της Καινής Διαθήκης από τον Αλέ...

Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος θησαυρίζει εδώ τη δική του συμβολή στη διάσωση της ελληνικής δημοτικής ποίησης. Η συλλογή περιλαμβάνει 146 "ηρωικά" (θρήνους και κλέφτικα) και 50 "ποικίλα" ανέκδοτα άσματα. Η ιστοριογραφική αξία του βιβλίου έγκειται κυρίως στην εισαγωγή του ("προοίμιον") και την εκτενή (σσ. 31-590) "ιστορική μελέτη περί Μεσαιωνικού Ελληνισμού", όπου ο Ζαμπέλιος εισηγείται πρώτος την τρίσημη ενότητα της ιστορίας του ελληνισμού ("αρχαία, μέση και νεωτέρα περίοδος"). Τα "'Ασματα δημοτικά" αποτελούν σταθμό στη γένεση της ελληνικής ιστοριογραφίας τον 19ο αιώνα. Ο Λευκάδιος λ...

Ο ακαδημαϊκός Ανδρέας Ανδρεάδης (Κέρκυρα 1876 - Αθήνα 1935), τότε υφηγητής της Πολιτικής Οικονομίας και Δημοσιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πραγματεύεται εδώ πρώτος την ιστορία των δανείων της ανεξαρτησίας (1824-1825), ένα ζήτημα το οποίο ταλάνισε με σκανδαλολογία την ελληνική πολιτική σκηνή επί δεκαετίες. Το δημόσιο χρέος, που συσσώρευσαν τα δάνεια, επιβάρυνε την οικονομία του νεαρού κράτους και λειτούργησε σωρευτικά στη χρεοκοπία (1893) και στην επιβολή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου στη χώρα (1898). Ο Ανδρεάδης εξιστορεί με μεγάλη ακρίβεια τη σύναψη και τη χρήση των δαν...

Ο Π. Πολίτης, φοιτητής τότε του Πανεπιστημίου Αθηνών, αφηγείται με αδρό τρόπο τα γεγονότα της επανάστασης του (Μαρτίου) 1878 στη Θεσσαλία, στην οποία ο ίδιος έλαβε εθελοντικά μέρος με τη φοιτητική "φάλαγγα". Η συγγραφή του αποτελεί πρωτογενή πηγή για τις μάχες της Μακρυνίτσας, του Πλατάνου, της Ματαράγκας και της μονής της Σουρβιάς στον θεσσαλικό κάμπο στη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού Πολέμου. Η δραματική αφήγηση του Πολίτη απηχεί χαρακτηριστικά τα εθνικά οράματα των Ελλήνων της εποχής του. Στον πρόλογο συνδέει την εξέγερση των Θεσσαλών Ελλήνων με τις μάχες των Θερμοπυλών του...

Η "Πραγματεία περί Πόντου" του Κωνσταντίνου Γ. Κωνσταντινίδη (1856-1930), γιου του καπετάν Γιώργη (ισόβιου δημάρχου της Κερασούντος), εξυπηρετούσε την εκστρατεία για τη δημιουργία ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας. Ο Κ. Κωνσταντινίδης, μεγαλέμπορος από τη Μασσαλία, υπήρξε ο πρωτεργάτης και η ψυχή του ποντιακού αγώνα στην Ευρώπη. Γι' αυτό άλλωστε συνοδεύεται από τον λόγο του προς το "Πανπόντιον Συνέδριο", που διοργανώθηκε στη Μασσαλία (22 Ιανουαρίου - 4 Φεβρουαρίου 1918) και εξέλεξε τον Κωνσταντινίδη ως πρόεδρό του. Ο Κωνσταντινίδης επιχειρούσε να διεγείρει το πατριωτικό ενδ...

Ο λόγιος νομομαθής και ιστορικός συγγραφέας Ανδρέας Ιδρωμένος (Κέρκυρα 1853-1917) βιογραφεί εδώ τον επιφανή συμπατριώτη του Ιωάννη Καποδίστρια (1776-1831), "τον μέγαν εκείνον της Ελλάδος πολίτην καθό μάρτυρα της εθνικής παλιγγενεσίας". Ο Ιδρωμένος χωρίζει το βιβλίο του σε τρία μέρη, διακρίνοντας ιστορικά τη δημόσια δράση του Καποδίστρια στην Ιόνιο Πολιτεία (1800-1807), στην τσαρική Ρωσία και τη Δυτική Ευρώπη (1809-1827), και κατόπιν στην επαναστατημένη Ελλάδα. Το κυβερνητικό έργο του Καποδίστρια καταλαμβάνει εύλογα το πλείστον της μελέτης. Ο Ιδρωμένος έχει μελετήσει εξονυχι...

Ο Επαμεινώνδας Κυριακίδης (Κωνσταντινούπολη 1868 - Αθήνα 1916), τραπεζούντιος στην καταγωγή, διετέλεσε (1892-98) καθηγητής φυσικομαθηματικών στο Γυμνάσιο Τραπεζούντος, το γνωστό και ως "Φροντιστήριο" (ίδρ. 1682), και από το 1902 υφηγητής της ηλεκτρολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παράλληλα με τις φυσικές επιστήμες, η ενασχόλησή του με την ιστορία και τον πνευματικό πολιτισμό του τόπου καταγωγής του ήταν αδιάλειπτη. Η ιστορία της σταυροπηγιακής Μονής Σουμελά και ο κατάλογος των χειρογράφων της (1897-1898) αποτελούν το έτερο φιλολογικό του πόνημα. Ο παρών τόμος θησαυρίζει κατ...

Ο λόγιος έμπορος Περικλής Γ. Ζερλέντης (1852-1925), από την Ερμούπολη της Σύρου, αφηγείται εδώ την τύχη της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Πελοπόννησο κατά τη Β/ Βενετοκρατία (1685-1715). Η διήγησή του ξεκινά με αναφορά στην προγενέστερη κατάσταση, όπως διαμορφώθηκε μετά τη φραγκική κατάκτηση (1204). Ο Ζερλέντης τονίζει ότι "οι Φράγκοι επιδρομείς [...] απεχαύνωσαν και απενέκρωσαν παν αίσθημα εθνικόν" των Ελλήνων. Η λατινική προπαγάνδα εντάθηκε με την εγκατάσταση Ιησουϊτών μοναχών στην Πάτρα και το Ναύπλιο το 1640. Η θέση των ορθοδόξων δεν βελτιώθηκε αισθητά μετά την επάνοδο των Β...