Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο Καρλ Μαρξ σπάνια έγραφε για τη χειραφετημένη κοινωνία του μέλλοντος. Ενδιαφερόταν κυρίως για τις ουτοπίες, αλλά απεχθανόταν τις πολύ κανονιστικές, πολύ πιεστικές, πολύ σύντομες δογματικές εκδοχές. Το αντικείμενό του ήταν, όπως το υπενθυμίζει πολύ ορθά ο Μιγκουέλ Αμπενσούρ, η μεταλλαγή της ουτοπίας σε έναν κριτικά κομμουνισμό. Σε τι ακριβώς συνίσταται αυτό; Στο III Βιβλίο του Κεφαλαίου -στο ανολοκλήρωτο χειρόγραφο, που δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατό του από τον Φρειδερίκο Ένγκελς το 1894-, βρίσκουμε ένα σημαντικό χωρίο, το οποίο έχει συχνότατα αναφερθεί, αλλά σπανίως αναλυθε...

Ο Καρλ Πολάνυι (1886-1964), ο μεγαλύτερος ιστορικός της οικονομίας του εικοστού αιώνα, προσωπικός φίλος και συνομιλητής του Γκέοργκ Λούκατς, του Άρνολντ Χάουζερ και του Καρλ Μανχάιμ, είναι αρκετά γνωστός ώστε να μη χρειάζεται ιδιαίτερη παρουσίαση εδώ· στα Προλεγόμενά της άλλωστε η κόρη του Kari Polanyi-Levitt, σημαντική οικονομολόγος και η ίδια, σκιαγραφεί με λίγες αδρές αλλά καίριες πινελιές την προσωπικότητα και τη σκέψη του. Το αριστούργημά του, "Ο μεγάλος μετασχηματισμός" (1944), είναι προ πολλού μεταφρασμένο και η προβληματική του αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων, σεμιν...

Εάν επρόκειτο να αναζητήσουμε έναν γενικό χαρακτηρισμό της περιόδου του Διαφωτισμού, η καθιερωμένη απάντηση θα ήταν ότι θεμελιώδες γνώρισμά της είναι προφανώς η κριτική και σκεπτικιστική στάση απέναντι στη θρησκεία. Αν προσπαθήσουμε να ελέγξουμε αυτή την εδραιωμένη αντίληψη με την συνδρομή συγκεκριμένων ιστορικών γεγονότων, καταλήγουμε σύντομα να έχουμε τις σοβαρότερες αμφιβολίες και επιφυλάξεις όσον αφορά τη σκέψη του γερμανικού και του αγγλικού Διαφωτισμού. Ωστόσο η γαλλική φιλοσοφία του 18ου αιώνα φαίνεται να επιβεβαιώνει όλο και πιο πεισματικά την πατροπαράδοτη αντίληψη...

Ο Leo Strauss (1899-1973) υπήρξε καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Η πολιτική φιλοσοφία αποτέλεσε τον κεντρικό άξονα αναφοράς και συγχρόνως τον πυρήνα του πολυσχιδούς έργου του, το οποίο, με αφετηρία τις περιπλανήσεις του στην Πλατωνική και Αριστοτελική πολιτική φιλοσοφία, αγκάλιασε το σύνολο της ιστορίας της Δυτικής σκέψης και παράδοσης σε πεδία αιχμής, τα οποία εν πολλοίς παραμένουν αμφίλογα κληροδοτήματα των φιλοσοφικών, ιστορικών, κοινωνικοπολιτικών αλλά και αισθητικών ερευνών μέχρι σήμερα. [...] Στο ανά χείρας δοκίμιό του, ο Strauss ασχολεί...

Η Ρένα Κοσσέρη πριν αποφασίσει να αποσυρθεί από τη δημοσιότητα της γραφής, στερώντας τις σελίδες του περιοδικού "Σημειώσεις" από την πολύτιμη παρουσία της, είχε ήδη αφήσει το αποτύπωμα της σκέψης της σε μία σειρά δοκιμίων για τον Αρτώ, τον Ντοστογιέφσκι, τον Τόμας Μάν κ.ά. Το δοκίμιό της για τον Παπαδιαμάντη είναι γραμμένο σε μία περίοδο πού ηχούσαν εκκωφαντικά τα τύμπανα της γαλλοτραφούς μεταπολιτευτικής Νεοορθοδοξίας αναγγέλλοντας την επαναφορά στην αγορά των ιδεών ενός πολυφορεμένου θρησκευτικού "παπαδιαμαντισμού", τον όποιο - με τον δικό του ιδιαίτερα προσεκτικό τρόπο,...

Στην έκδοση αυτή αντιγράφω εννιά από τα Cantos του Έζρα Πάουντ, μάλιστα ούτε εννιά ακριβώς αφού το ένα (το XVI) είναι απόσπασμα και όχι ολόκληρο το ποίημα. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσα να κάνω κάτι περισσότερο από το να κοινοποιήσω τον τρόπο με τον οποίο εγώ διαβάζω τον ποιητή, και την αγωνία που μέσ' απ' αυτόν εισπράττω. Αντιγράφω, δεν μεταφράζω, και εξάλλου δέν θα μ' ενδιέφερε η μετάφραση τουλάχιστον στην περίπτωση του Πάουντ. Στο τέλος παρατίθεται ένας στοιχειώδης σχολιασμός που ίσως διευκρινίζει ορισμένα κρίσιμα κατά τη γνώμη μου σημεία της ποιητικής ανάπτυξης, είτε πραγμ...

Το δοκίμιο αυτό είναι μία επέκταση της Διάλεξης Frazer που δόθηκε στο πανεπιστήμιο της Γλασκώβης στις 28 Νοεμβρίου 1957 με τον τίτλο "Η ιδέα του Πεπρωμένου στις δυτικοαφρικανικές θρησκείες" από μία ιδρυτική φιγούρα της βρετανικής ανθρωπολογίας, τον Mayer Fortes. Δημοσιεύθηκε στο HAU: Journal of Ethnographic Theory 8 (1/2): 394-413, και αποτελεί ένα είδος σύνοψης του βιβλίου του Fortes, "Oedipus and Job in West African Religion" (Cambridge University Press: Λονδίνο 1958 επανέκδοση 1984, Νέα Υόρκη, με εκτενές εισαγωγικό δοκίμιο του Robin Horton). Ο Meyer Fortes (1906-1983)...

Το κείμενο του David Goddard που παρουσιάζεται εδώ προέρχεται από έναν συλλογικό τόμο που κυκλοφόρησε στις αρχές της δεκαετίας του '70, υπό την επιμέλεια του βρετανού ιστορικού Robin Blackburn (γεν. 1940), με τίτλο "Ideology in Social Science: Reading in Critical Social Theory" (Fontana, 1972). Συμμετέχουν μεγάλα θεωρητικά ονόματα, συνδεδεμένα περισσότερο ή λιγότερο με τη ριζοσπαστική πολιτική της εποχής: Ralph Miliband, Martin Shaw, E.J. Hobsbawm, Maurice Godelier, Gareth S. Jones, Martin Nicolaus, C.B. Macpherson, J.H. Westergaard, Lucio Coletti, Νίκος Πουλαντζάς, κ.ά. Στ...

Λίγοι γνωρίζουν στη χώρα μας τον γερμανό φιλόλογο και ιστορικό της λογοτεχνίας Ernst Robert Curtius (1886-1956). Περισσότεροι θα γνωρίζουν μάλλον τον παππού του, Ernst Curtius (1814-1896, εξελληνισμένα: Ερνέστος Κούρτιος, που το όνομά του φέρει μία οδός της Άνω Κυψέλης στην Αθήνα) διακεκριμένο ιστορικό, συγγραφέα μίας τρίτομης επιδραστικής Ιστορίας της Ελλάδος και Αρχαιολόγο, στον οποίο οφείλονται οι πρώτες ανασκαφές στην Ολυμπία, που θα οδηγήσουν, ανάμεσα σε άλλα, στην ανεύρεση του Αγάλματος του Ερμή του Πραξιτέλη το 1877. [...] (από το εισαγωγικό σημείωμα της έκδοσης)

Στο ανά χείρας κείμενό του για την μοντέρνα τέχνη και τη φιλοσοφία της, ο Hulme ρητά ομολογεί ότι ακολουθεί τις αρχές του Wilhelm Worringer σχετικά με την αναπαράσταση στις αρχαιοελληνικές, αναγεννησιακές και αρχαϊκές μορφές τέχνης, ενώ η Μπερξονική του προοπτική φαίνεται καθαρά στον χαρακτηρισμό των δύο πρώτων μορφών τέχνης ως ζωικών, χρησιμοποιώντας εμφανώς την αντίστοιχη Μπερξονική ορολογία ζωική ορμή (elan vital), πανζωικότητα (panvitalismus) κ.λπ. Ως προς την αδιάσπαστη ενότητα της τέχνης και της φιλοσοφικής κοσμοθεώρησης κάθε εποχής, ο Hulme είναι κατηγορηματικός. Η τ...

Σήμερα όταν ένα περιοδικό θέτει στους αναγνώστες του ένα ερώτημα, έχει σκοπό να συλλέξει απόψεις επί ενός θέματος για το οποίο ο καθένας έχει ήδη μια γνώμη· δεν υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μάθει κανείς κάτι καινούργιο. Κατά τον δέκατο όγδοο αιώνα, οι εκδότες προτιμούσαν να θέτουν στο κοινό ερωτήματα σχετικά με προβλήματα τα οποία δεν είχαν ακόμη επιλυθεί. Δεν ξέρω κατά πόσο αυτή η πρακτική ήταν περισσότερο αποτελεσματική· αναμφισβήτητα όμως παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Με κάποια ευκαιρία, στο πλαίσιο αυτής της συνήθειας, τον Νοέμβριο του 1784 ένα γερμανικό περιοδι...

Η "Υπερβατική συντεχνία" είναι η δεύτερη σειρά δοκιμίων μου που κυκλοφόρησε μετά τις "Εποπτείες" (1954), προς τα τέλη της δεκαετίας του '50 (1958). Στη σειρά αυτή είναι κυρίαρχος ο όρος συντεχνία. Με τις δύο συνιστώσες της, τη μία σε βάθος χρόνου αναφοράς της στην παράδοση, παρακολουθώντας τα έργα και τις τεχνικές εμπειρικά προγενέστερων μαστόρων της δημιουργίας. Και τη συντεχνία αυτή την ονόμασα υπερβατική όχι με καμμία σημασία μεταφυσική, αλλά κυριολεκτώντας με την έννοια της υπέρβασης της κρατούσης απ' την επιστήμη λογικής και όσων άλλων είτε θεσπισμένων απ' την πολιτεί...

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1945-1946 έδωσα μια σειρά διαλέξεων σχετικά με την πνευματική κατάσταση της Γερμανίας. Τα μαθήματά μου που αφιέρωσα στο πρόβλημα της ευθύνης έχουν συγκεντρωθεί εδώ. Το εισαγωγικό μάθημά μου, που έγινε στην αρχή του εξαμήνου, ίσως επιτρέψει τη διαυγέστερη κατανόηση του πνεύματος μέσα στο οποίο χειρίστηκα το πρόβλημα αυτό. Γι' αυτόν το λόγο το τοποθέτησα στην αρχή, αφήνοντας αναλλοίωτη την προφορική του μορφή. Εκδίδοντας αυτές τις σκέψεις, θα ήθελα, ως Γερμανός, να ωθήσω τους συμπατριώτες μου να αναζητήσουν τη σαφήνεια και την ομοφωνία και ως άν...

Οι "Εποπτείες" είναι μια πρώτη συναγωγή δοκιμίων μου, γραμμένων σε νεαρή ηλικία, εν βρασμώ προβληματισμού και γραφής θα έλεγα, μεταξύ των είκοσι πέντε και είκοσι εννέα μου χρόνων, που κυκλοφόρησε το 1954. Και τώρα, μετά από παρέλευση εξήντα και πλέον ετών, επιστρέφω νηφαλιότερος στην εποχή που τα ενέπνευσε και το στυλ που τα εξέφρασε και τα επανεκδίδω εν μέρει ανανεωμένα. [...]

Ο οίκτος είναι ένα προβληματικό ζήτημα. Το συναίσθημα που βρίσκεται στην καρδιά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας έχει προκαλέσει έντονη διαμάχη τόσο στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα όσο και στη νεώτερη Ευρώπη. Ορισμένοι νεώτεροι φιλόσοφοι, ασπαζόμενοι το γενικό ήθος των Ελλήνων τραγικών ποιητών, υποστηρίζουν ότι ο οίκτος είναι ένα πολύτιμο κοινωνικό συναίσθημα χωρίς το οποίο θα ήταν δύσκολο να ιδρυθούν σωστές πολιτικές κοινότητες. Ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, αφιερώνοντας ένα ολόκληρο βιβλίο, τον Αιμίλιο, στον οίκτο και στον κοινωνικό του ρόλο, συνδέει στενά αυτό το συναίσθημα με την ίδια...