Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο πρίγκιπας Μίσκιν, ύστερα από μακροχρόνια θεραπεία στην Ελβετία, επιστρέφει στην Πετρούπολη, όπου μαθαίνει ότι κληρονομεί μια μεγάλη περιουσία και βρίσκεται ανέλπιστα στο επίκεντρο της άγνωστης για αυτόν ζωής της μεγαλούπολης. Οι άντρες που τον περιβάλλουν, μην μπορώντας να εξηγήσουν διαφορετικά την άδολη και αγνή φύση του, τον χαρακτηρίζουν "ηλίθιο", ενώ οι γυναίκες, συνεπαρμένες απ' αυτές ακριβώς τις ιδιότητές του, τον ερωτεύονται τρελά, με τραγικές συνέπειες... "Ο ηλίθιος" είναι ένα από τα καλύτερα και πιο γνωστά μυθιστορήματα του μεγάλου Ντοστογιέφσκι, όπου ο Ρώσος...

Κάθε προσαρµογή ενός µυθιστορηµατικού κειµένου σε θεατρική µορφή είναι ένα τολµηρό, πολυδάπανο, θα έλεγα, επιχείρηµα. Κατ' αρχάς, όσον αφορά στο ρίσκο που αναλαµβάνει ο εκτελεστής, κι έπειτα στο χρόνο, στα περιορισµένα εκφραστικά µέσα και στην άνιση αναµέτρηση µε τα νοήµατα, που ξεπερνούν κατά πολύ το περιθώριο της θεατρικής αντίληψης. Οπότε, κάθε τέτοιο εγχείρηµα είναι ουσιαστικά µία προσωπική συναναστροφή µε τον συγγραφέα και το κληροδότηµά του. Στον Ντοστογιέφσκι ορκίστηκα νέα ακόµα. Μέχρι στιγµής, ο "Ηλίθιος" µε ακολουθεί άγρυπνα στο µικρό µου οδοιπορικό. Σπίθα αυτής...

Μια πραγματεία για την αγάπη, σε όλες της τις μορφές, για την ανώτερη, συμπαντική αρμονία. Το πιο "μυστικιστικό", το πιο "αινιγματικό" και, για πολλούς, καλύτερο, έργο του Ντοστογιέφσκι. "Δεν υπάρχει τίποτα δυσκολότερο στον κόσμο από την απεικόνιση του πραγματικά υπέροχου ανθρώπου... Και δεν υπάρχει πιο υψηλή αποστολή για τον άνθρωπο από το να δώσει ανιδιοτελώς τον εαυτό του στους ανθρώπους", λέει ο συγγραφέας αναφορικά με την ιδέα και την απόφασή του να καταπιαστεί με το δύσκολο εγχείρημα της παρουσίασης όχι ενός ακόμα, μεταξύ πολλών άλλων στη λογοτεχνία, "θετικού ήρωα...

Στο κλασικό αυτό έργο, το έγκλημα θα σταθεί αφορμή να ξεθάψει ο Ντοστογιέφσκι ό,τι καλό και κακό, ό,τι ενάρετο και ανέντιμο, ό,τι μεγαλόθυμο και μικρόχαρο κρύβει το απέραντο βασίλειο του ψυχικού μας κόσμου, το οποίο φωτίζει άπλετα και επιτρέπει έτσι στον αναγνώστη να το περιηγηθεί από τη μια άκρη ως την άλλη, χωρίς να του είναι χρεία η παρουσία κάποιου οδηγού. Και στον "Ηλίθιο", όπως σε όλα τα έργα του μεγάλου συγγραφέα, η εσωτερική αρμονία είναι διάχυτη και σέρνει αβίαστα τον αναγνώστη στο χορό των ηθικών αξιών, ανώτερων ή κατώτερων, υποχρεώνοντας τον σε όλη τη διάρκεια...

Ο "Ηλίθιος", ο πρίγκιπας Μίσκιν, που πάσχει από επιληψία, επιστρέφει στη Ρωσία μετά από πολυετή απουσία. Στην Αγία Πετρούπολη περιφρονούν και χλευάζουν την αθωότητά του. Εκείνος όμως ανταποδίδει σε όλους καλοσύνη. Όταν ξαφνικά κληρονομεί μια μεγάλη περιουσία, βρίσκεται στο επίκεντρο του κοινωνικού ενδιαφέροντος. Για όλους η αγαθή φύση του πρίγκιπα είναι ακατανόητη και προκαλεί αντικρουόμενα συναισθήματα. Όταν εκείνος βρίσκεται στη δίνη των ανθρώπινων παθών, της απαξίωσης, της απληστίας, του έρωτα και της ζήλιας, απαντά με αυταπάρνηση, αγάπη και αυτοθυσία. Αυτοβιογραφικό...

"Ο Έφηβος" (1875) είναι μια από τις μεγαλειώδεις δημιουργίες του διάσημου Ρώσου μυθιστοριογράφου. Είναι οι εκμυστηρεύσεις ενός νόθου γιου, του Αρκάντι Ντολγκορούκι, που περιγράφει τις περιπέτειες που έζησε στην Αγία Πετρούπολη, προσπαθώντας να κερδίσει τη στοργή του πατέρα του Βιερσίλοφ. Ο Βιερσίλοφ είναι διχασμένη προσωπικότητα και στο πρόσωπο του ο Ντοστογέφσκι εκφράζει προσφιλείς του πεποιθήσεις, όπως ότι ο Ρώσος είναι ο μοναδικός οικουμενικός άνθρωπος, ενώ ο Ευρωπαίος διανοούμενος βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής εξαιτίας του υλισμού του και της άρνησης του Χριστού....

Η κοινότητα όπου τείνουν οι ήρωες του Nτοστογιέβσκη δεν είναι κοινωνική, αλλά θρησκευτική· δεν αναζητούν την κοινωνία, αλλά την παγκόσμια αδερφοσύνη· αυτή η κατάληξη μέσ’ στα ενδόμυχα βάθη του Eίναι τους, που οδηγεί μετά στη μυστικιστική κοινότητα, είναι η μόνη ιεραρχία που συναντάς μέσ’ στο έργο του. Tα μυθιστορήματά του δεν ασχολούνται παρά μ’ αυτόν τον ύστατο άνθρωπο· η κοινωνική τάξη, οι διάφορες κοινωνικές κλιμακώσεις με τις πενιχρές ψευτοπερηφάνειες τους και τα ποταπά, τα ντροπιασμένα τους μίση, έχουν ξεπεραστεί· ο άνθρωπος του υποκειμενικού Eγώ φτάνει στην παγκοσμ...

Μέσα από τον "Αιώνιο σύζυγο", το πιο "φιλολογικό" από τα έργα του φημισμένου Ρώσου συγγραφέα, αναδύεται ένας άλλος Ντοστογιέφσκι. Ο ήρωας αυτού του έργου, ο Βιελτσάνινοφ, εκτός που ταλαιπωρείται στα δικαστήρια, για κάποιες κτηματικές του διαφορές, και από τα κλονισμένα νεύρα του, έχει ν' αντιμετωπίσει κι έναν άγνωστο με "κρέπι στο καπέλο" που έχει γίνει η σκιά του. Ποια σχέση έχουν αυτοί οι δυο άνθρωποι; Και το κοριτσάκι, η Λίζα, ποιανού είναι; Και η Ναταλία Βασίλιεβνα τι ρόλο παίζει σ' αυτή την ιστορία; Με απαράμιλλη δεξιοτεχνία ο Ντοστογιέφσκι αναλύει στον "Αιώνιο σύζυγο...

Ο αιώνιος σύζυγος έχει όλα τα γνωρίσματα της μεγαλοφυίας του συγγραφέα του. Είναι μια ψυχογραφία εραστού και συζύγου, θύματος και θύτου. Οι ήρωές του, ο Αλέξη Ιβάνοβιτς Βελτσάνινοφ και ο Παύλος Παύλοβιτς Τρουσότσκυ αντιμετωπίζουν με τρόμο ή έκσταση το ζοφερό θαύμα της ύπαρξής τους, ταπεινοί, ασήμαντοι, δαιμόνιοι και γελοίοι.

Αυτό που σκιαγράφησε ο Ντοστογιέφσκι με τόσο μεγάλη οξυδέρκεια στον Αιώνιο σύζυγο είναι η αντιπαράθεση των δύο πρωταγωνιστών: του απατημένου συζύγου και του εραστή. Μια αντιπαράθεση που γίνεται με αργό ρυθμό και με περιστροφές που αγγίζουν τα όρια του εφιάλτη. Δεν είναι απλώς δύο άνθρωποι που έρχονται αντιμέτωποι, αλλά δύο είδη ανθρώπων: ο αιώνιος σύζυγος και ο αιώνιος εραστής. Αυτός που είναι πάντα σκλάβος μιας γυναίκας αλλά με τον οποίο η γυναίκα ζει, και αυτός που σαγηνεύει τις γυναίκες, τις εμπνέει, αλλά με τον οποίο οι γυναίκες δεν ζουν ποτέ. Ο εραστής είναι πάντοτε μ...

Εννιά χρόνια μετά, μαθαίνει πως η μοναδική γυναίκα που αγάπησε δεν υπάρχει πια. Ο Βελτσάνινοβ, στα τριάντα εννέα του χρόνια, ένιωθε ήδη πολύ κουρασμένος, πολύ "γέρος". Είχε ζήσει τόσο έντονα τη ζωή του, που τώρα πια δεν ήξερε καλά καλά τι τον ενοχλούσε. Όλα κυλούσαν τόσο ήρεμα... Και ξαφνικά, εμφανίζεται από το πουθενά ο σύζυγος! Οι μνήμες κατακλύζουν τη σκέψη του... Εκείνη στην αγκαλιά του... εκείνη να γελάει πρόστυχα όταν της ζητάει να εγκαταλείψει το σύζυγο και να φύγει μαζί του στο εξωτερικό... εκείνη τώρα νεκρή... Αυτός, που δεν είχε υπολογίσει ποτέ τίποτα και κανέν...

Στον "Αιώνιο σύζυγο", υπάρχει μια ψυχολογική διάσταση, που για πρώτη φορά εμφανίζεται στην παγκόσμια λογοτεχνία: πριν ο Ντοστογιέφσκι περιγράψει τον χαρακτήρα του Πάβλοβιτς, υπήρχε μια θέση κενή, στην πινακοθήκη των ψυχολογικών τύπων. Κι αυτό, γιατί η γαλλική λογοτεχνία, περιόρισε τους απατημένους συζύγους στη διάσταση της τραγωδίας και της φάρσας. Όλα τα συζυγικά ατυχήματα, τα παρουσίαζε σαν κωμικά ή συγκινητικά ερωτικά επεισόδια. Αγνοούσε τον τύπο εκείνον, που στον "Αιώνιο σύζυγο" ενσαρκώνεται από τον Πάβλοβιτς, και χαρακτηρίζεται από ένα είδος έμφυτης παρόρμησης, όπου το...

Κλαίνε οι ήρωες του Ντοστογιέβσκη. Κλαίνε από έρωτα, κλαίνε από χαρά, με μιαν ηδονή που άμα ξεσπάσει κυριαρχεί και κυριεύει όλα τα νεύρα. Όλος ο κόσμος φωνάζει, χοροπηδάει, γελάει, γονατίζει, κλαίει με λυγμούς, αλληλοαγκαλιάζεται - κι όλα αυτά ταυτόχρονα. Ο "αιώνιος σύζυγος" ενώ στρατολογεί ο ίδιος τους εραστές της γυναίκας του, όταν εκείνοι κλαίνε, κλαίει κι αυτός μαζί τους και επικαλείται όπως κι αυτοί τις ευχάριστες αναμνήσεις τους. Ταυτόχρονα στριφογυρίζει παραμονεύοντας στο μισοσκόταδο μ’ ένα ανοιχτό ξυράφι και σκοτώνει την κόρη του αντίζηλού του που και αυτός ο ίδιος...

Σε όλη τη διάρκεια της λογοτεχνικής σταδιοδρομίας του, ο Ντοστογιέφσκι γράφει πολυάριθμες νουβέλες και διηγήματα, μέσω των οποίων προσεγγίζει τα θέματα που θα αναπτύξει αργότερα στα μεγάλα μυθιστορήματά του. "Ποιητής της οδύνης", ο Ντοστογιέφσκι προβάλλει ακόμα και μέσα από τα πιο σύντομα έργα του ως συγγραφέας της απέχθειας, του ανείπωτου και της σιωπής, και το στοιχείο τούτο προσδίδει στο έργο του μια εκπληκτική διαχρονικότητα. Αυτή η κατάδυση στα έγκατα της συνείδησης πηγάζει από τη θέλησή του να εκφράσει τη ζωή στο μεγαλύτερο δυνατό βάθος. Στον ανά χείρας δεύτερο τόμ...