Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Το μικρό τούτο βιβλίο περιέχει το κείμενο μιας ομιλίας που έγινε στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο της Θεσσαλονίκης, στις 4 Νοεμβρίου 1986, και - με σημαντικές τροποποιήσεις - στο Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, στις 22 Μαρτίου 1989, με τίτλο "Ο νεοελληνικός κόσμος και το πρόβλημα της παράδοσης. Σκέψεις με αφορμή τον Καραγκιόζη". (Δημοσιεύεται εδώ η τελική μορφή, με μερικές προσθήκες και σημειώσεις). Όπως το υποδήλωνε και ο υπότιτλος, θέλησα να αντλήσω ορισμένα διδάγματα από παλαιότερη εργασία μου, που είχε ως αφετηρία - ή αφορμή - τον Καραγκιόζη, και της οποίας το κύριο νόημα βρίσκ...

Η σειρά "Κείμενα και εικόνες", αναζητώντας το άρωμα των παλιών συναναστροφών, συγκεντρώνει γύρω από ένα θέμα ανθρώπους της γραφής και της εικόνας. Ένα παιχνίδι εκφραστικής ανταλλαγής που φιλοδοξεί να φέρει πιο κοντά τον βιβλιόφιλο με τον φιλότεχνο -με δυό λόγια: να πλατύνει και να βαθύνει την καλλιέργειά μας.

Πώς ένας άνθρωπος γίνεται συγγραφέας. Ή: ο έρωτας, η ποίηση, το Παρίσι, η νοσταλγία της ρίζας, η Ελλάδα, το νόημα της ζωής, οι ανοιχτοί ορίζοντες του κόσμου -όλα τούτα μπορεί να μην είναι παρά οι διαφορετικές ονομασίες και τα διαδοχικά στάδια της ίδιας μοναδικής αναζήτησης. Κι ακόμα: πώς αυτός ο άνθρωπος αλλάζει, μέρα με την ημέρα, από τη ρομαντική και αφελή του εφηβεία ως την οδυνηρά κατακτημένη ωριμότητα, και πώς, μες από απανωτές ανατροπές και διαψεύσεις, αλλάζει μέσα η εικόνα του τόπου και του κόσμου -πώς η μοναχική υπαρξιακή του περιπέτεια πλέκεται με την ταραγμένη ελλ...

Για τον Προγκίδη, ο Παπαδιαμάντης είναι ο Μεγάλος Πρεσβευτής του Μυθιστορήματος στη Χώρα του Βυζαντίου. Και να που τα πράγματα μοιάζουν να περιπλέκονται δυσάρεστα: αυτός ο κατ' εξοχήν μυθιστοριογράφος δεν είναι μυθιστοριογράφος! Έγραψε βέβαια τρία τέσσερα μυθιστορήματα, όμως το μεγαλύτερο και, αν καταλαβαίνω σωστά, το καλύτερο μέρος του έργου του αποτελείται από διηγήματα. Ακόμα μια πρόκληση: το διήγημα και το μυθιστόρημα θεωρούνται εδώ όχι ως διαφορετικές, αντιθετικές οντότητες (ορθά, κατά τη γνώμη μου: ποτέ δεν διέκρινα κάποια διαφορά ουσίας ανάμεσα σ' ένα διήγημα του Τσέ...

Το δοκίμιο αυτό προσπαθεί να φωτίσει την καλλιτεχνική δημιουργία, στον λαϊκό πολιτισμό, μελετώντας το παράδειγμα του ελληνικού Καραγκιόζη: τη διαδικασία με την οποία τα λαϊκά στρώματα του τόπου μας μετάγγισαν σ' αυτή την "ξενόφερτη" προφορική παράδοση τις δικές τους εμπειρίες και διαμόρφωσαν, σε μιαν ορισμένη ιστορική περίοδο, το δικό τους ομαδικό έργο. Αυτός είναι ο πυρήνας της εργασίας μου: ο αναγκαίος διαλεκτικός δεσμός ανάμεσα στον παραδοσιακό (προφορικό) χαρακτήρα ενός δεδομένου είδους και στον "λαϊκό" (ομαδικό) χαρακτήρα της αναδημιουργίας του. Προβληματική, θαρρώ, κα...

Πάνω στα ερείπια των αυτοκρατοριών αναδείχτηκαν έθνη. Είναι μια εκδίκηση του έθνους για τις μορφές καταπίεσης που έτειναν στην καθυπόταξή του και για τις αυταπάτες που προανάγγελναν την εξαφάνισή του. Κατ' αρχήν, αυτή η εκδίκηση είναι καθ' όλα νόμιμη. Όμως διαπιστώνουμε ότι η εθνική χειραφέτηση συνοδεύτηκε από έναν εθνικισμό που αγγίζει τα όρια του παροξυσμού και καθιστά ενίοτε τη συγκατοίκηση με τους γείτονες πολύ δυσκολότερη από ό,τι στην εποχή των αυτοκρατοριών. Αυτό το εθνικιστικό αίσθημα μπορεί τότε κάλλιστα να απεμπολήσει την προοδευτική διάσταση της χειραφέτησης που...

Τώρα λοιπόν το έχεις καταλάβει: μόνο αν κάνεις τη ζωή σου μυθιστόρημα, ανιστορώντας όσα έζησες και προσπαθώντας να τα δεις από νέες οπτικές γωνίες -κοιτάζοντας τον άλλο σαν να ήτανε ο εαυτός σου και τον εαυτό σου σαν να ήταν άλλος, κοιτάζοντας το παρελθόν σου σαν να ήτανε παρόν και το παρόν σου σαν να ήταν ακόμα για σένα μέλλον-, μόνο με αυτά και μ' άλλα τέτοια "ψέματα" ανακαλύπτεις κάποτε τη σκληρή αλήθεια της ζωής σου. Ναι είναι παράξενο, μα τώρα πια το ξέρεις: μόνο αν δεις τη ζωή σαν μυθιστόρημα, αγγίζεις τον κρυφό πυρήνα της ζωής.

Δυσμορφία, αθυροστομία, πείνα, ξυλοδαρμοί, "θάνατοι" και "νεκραναστάσεις", "τρέλα", καλαμπούρια "χωρίς νόημα": τα στοιχεία αυτά δεν επανέρχονται κατά τύχη στη λαϊκή κωμωδία όλων των τόπων και των εποχών· συγκροτούν ένα σύστημα, μια συμβολική γλώσσα, η οποία ριζώνει στη λαϊκή γιορτή -στον τύπο λαϊκής γιορτής που ονομάζουμε σήμερα "καρναβάλι" και όπου φωλιάζει το γενεσιουργό κύτταρο του παραδοσιακού γελωτοποιού. Αυτήν τη γλώσσα εξερευνά εδώ ο Γιάννης Κιουρτσάκης. Ξεκινώντας από τη θεωρία του Ρώσου στοχαστή Μπαχτίν για το λαϊκό γέλιο στον Μεσαίωνα, επιχειρεί ένα μακρύ ταξίδι...

Έχουν περάσει δύο χρόνια από τότε που ο Αλέξανδρος Κοτζιάς έφυγε από κοντά μας, και το κενό που άνοιξε ο παράλογος χαμός του γίνεται όλο και βαθύτερο. Το συναισθανόμαστε με οδύνη, εμείς που είχαμε την τιμή να εκδώσουμε το σύνολο του πεζογραφικού του έργου και είδαμε πάντα στο πρόσωπό του όχι μόνον έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς του τόπου, αλλά κι έναν ανεκτίμητο φίλο, ο οποίος δεν έπαφε να μας εμψυχώνει με τη σεμνή ανθρώπινη παρουσία του. Να γιατί, ύστερα από τη μεταθανάτια έκδοση της νουβέλας "Το σοκάκι", με την οποία ολοκληρώθηκε -αλίμονο, οριστικά- αυτό το έ...