Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Μια ανθολογία σπουδαίων αντιπολεμικών κειμένων από συγγραφείς που έζησαν τα γεγονότα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι μεταφράσεις έγιναν στα Εργαστήρια Λογοτεχνικής Μεταφράσης του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Αθήνα υπό την εποπτέια της καθηγήτριας Έφης Κορομηλά.

Η περίφημη μελέτη θανάτου του Πωλ Βαλερύ και ένα από τα εμβληματικότερα ποιήματα του 20ού αιώνα σε νέα μετάφραση. Κορυφαίο δείγμα "καθαρής ποίησης" από την ώριμη περίοδο του ποιητή, το "Θαλασσινό κοιμητήρι" ξεκινά σαν ζοφερός ρεμβασμός αλλά καταλήγει σε μια λαμπρή κατάφαση της ζωής. Το επίμετρο της έκδοσης υπογράφει ο μεγάλος Γάλλος φιλόλογος και μοντερνιστής θεολόγος Henri Bremond.

Ο Πωλ Βαλερύ (1871-1945) πιστεύει στην "παραξενιά που λέγεται πνεύμα". Εκείνο που κατ' εξοχήν αποστρέφεται είναι τα κόμματα. Θεωρεί ότι όλα ανεξαιρέτως "μαίνονται κατά της πατρίδας", ενώ οι πολιτικοί "εκμεταλλεύονται ό,τι πιο ποταπό υπάρχει στον άνθρωπο", εμπορευόμενοι κίβδηλες ιδέες και υποσχέσεις. Υπέρμαχος της πνευματικής ελευθερίας, υποστηρίζει ότι οι δημοκρατικές ελευθερίες είναι σε μεγάλο βαθμό πλασματικές, "γεμάτες καταναγκασμούς που υποδουλώνουν τους ανθρώπους" εν ονόματι, δήθεν, της γενικής βούλησης. Εκείνο που ονειρεύεται είναι μια αρισταρχία του πνεύματος με καθο...

Ο Πωλ Βαλερύ έχει γράψει σημαντικά κείμενα πάνω στο χορό. Κυρίως, γνωρίζουμε την "Ψυχή και ο χορός" (1921) και τη "Φιλοσοφία του χορού" (1936). Το πρώτο αποτελεί, παίρνοντας αφορμή το χορό, ένα διαρκή διάλογο με τη φιλοσοφία και ιδιαίτερα τον Πλάτωνα. Το δεύτερο, έχοντας πάλι ως θέμα αποκλειστικά το χορό, συνοψίζει ολόκληρη τη φιλοσοφία του Βαλερύ. Εξού και η μεγάλη σπουδαιότητά του. Ο συγγραφέας δείχνει μια ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στην τέχνη του χορού· αλλά γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο; Το ενδιαφέρον του για το χορό απορρέει από την ιδιαίτερη αντίληψη για την ίδια...

Η δημιουργική αισθητικότητα Ο στοχασμός του Πωλ Βαλερύ μάς ξαφνιάζει-τα κείμενα του παρόντος βιβλίου προαναγγέλλουν μία Αισθητική. Διακρίνουμε ότι έχουμε να κάνουμε με μία φιλοσοφική θεώρηση πάνω στην τέχνη η οποία, όμως, δεν πραγματοποιείται. Ενώ περιμένουμε ένα λόγο περί της Αισθητικής, βρισκόμαστε σε ένα κείμενο πάνω στην αίσθηση. Στο κείμενό του "Ο Λεονάρδος και οι φιλόσοφοι" τονίζει ότι αυτοί που ασχολούνται με την τέχνη νοιώθουν τον μεγάλο πειρασμό να κάνουν Αισθητική· να περάσουν από την αίσθηση στην Αισθητική. Όμως, ο Βαλερύ στη "Γενική έννοια της τέχνης" κάνει κ...

Όταν οι άγγελοι περπατούν, τα πιο πεζά περιστατικά θυμίζουν θρύλους και παραμύθια. Οι πιο συνηθισμένοι άνθρωποι αποκαλύπτουν μια άλλη τους πλευρά, αλλόκοτη και μυστική. Ο καιρός είναι πάντα φθινόπωρο. Το καλοκαίρι ακόμα δεν έχει φύγει. Η άνοιξη στέλνει απ' την αντίπερα όχθη τις σκληρές της αντανακλάσεις. Το αγρίμι του χειμώνα λουφάζει κρυμμένο στα μελαγχολικά σύννεφα. Οι λακκούβες των δρόμων με το μαύρο νερό καθρεφτίζουν κοπάδια σπάνιων πουλιών. Όλα μετέωρα, ακολουθούν τους ρυθμούς ενός απλού κι απόκοσμου βηματισμού. Στα πάρκα κυκλοφορούν ολομόναχες οι σιλουέτες των ίσκιων....

"Το πρόβλημα των μουσείων" δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση "Le Gaulois", τον Απρίλιο τού 1923. Ο συγγραφέας επαναλαμβάνει την εμπειρία του ανθρώπου της νεωτερικότητας για τον οποίο το έργο τέχνης δίνει την υπόσχεση μιας αισθητικής απόλαυσης, την οποία πάντως δεν την κρατάει όταν αυτός εισέρχεται στο μουσείο. Γιατί η απόλαυση, μας επισημαίνει εξαρχής, είναι αντίθετη με τις απαγορεύσεις. Η απόλαυση είναι ξένη με τις ταξινομήσεις, τα αξιώματα, τις υποθέσεις της ιστορίας. Αντίθετα, το μουσείο αποτελεί μια απεριόριστη βιβλιοθήκη. Η Αφροδίτη μετατρέπεται σε ντοκουμέντο. Είναι χώρος...

Ανθολογούνται: Γκυγιώμ Απολλιναίρ, Λουί Αραγκόν, Αντονέν Αρτώ, Πωλ Βαλερύ, Πωλ Βερλαίν, Μπορίς Βιάν, Ντομινίκ Γκραμόν, Ευγένιος Γκυγεβίκ, Πωλ Ελυάρ, Πιερ Εμμανυέλ, Μαξ Ζακόμπ, Φρανσίς Ζαμ, Πιερ Ζαν Ζουβ, Ζαν Καιρόλ, Ραϋμόν Κενώ, Πωλ Κλωντέλ, Ροζέ Κοβαλσκί, Τριστάν Κορμπιέρ, Βαλερύ Λαρμπώ, Ζυλ Λαφόργκ, Μισέλ Λεϊρίς, Ζαν-Πιερ Λεμαίρ, κόμης ντε Λωτρεαμόν, Στεφάν Μαλλαρμέ, Λοΰς Μασσόν, Ανρί Μισώ, Ζαν Μορεάς, Μαρί-Κλαιρ Μπανκάρ, Ζωρζ Μπατάιγ, Υβ Μπερζερέ, Υβ Μπονφουά, Αντρέ ντυ Μπουσέ, Αντρέ Μπρετόν, Σαρλ Μπωντλαίρ, Άννα ντε Νοάιγ, Μπερνάρ Νοέλ, Πιερ Νταινώ, Μισέλ Ντεγκύ, Ρομπέρ...

Το "Θαλασσινό κοιμητήριο" είναι μία από τις σημαντικότερες εκφράσεις της "καθαρής ποίησης", ποίημα με θέμα τη φθορά και τον θάνατο, που όμως το διαπερνά μια αίσθηση της ύπαρξης τόσο δυνατή, ώστε να καταλήγει σε μια δοξαστική ελεγεία της ζωής.

Όταν οι άγγελοι περπατούν, τα πιο πεζά περιστατικά θυμίζουν θρύλους και παραμύθια. Οι πιο συνηθισμένοι άνθρωποι αποκαλύπτουν μια άλλη τους πλευρά, αλλόκοτη και μυστική. Ο καιρός είναι πάντα φθινόπωρο. Το καλοκαίρι ακόμα δεν έχει φύγει. Η άνοιξη στέλνει απ' την αντίπερα όχθη τις σκληρές της αντανακλάσεις. Το αγρίμι του χειμώνα λουφάζει κρυμμένο στα μελαγχολικά σύννεφα. Οι λακκούβες των δρόμων με το μαύρο νερό καθρεφτίζουν κοπάδια σπάνιων πουλιών. Όλα μετέωρα, ακολουθούν τους ρυθμούς ενός απλού κι απόκοσμου βηματισμού. Στα πάρκα κυκλοφορούν ολομόναχες οι σιλουέτες των ίσκιων....

"Στοχάζομαι δεν σημαίνει να προχωρώ βαθύτερα στην έννοια της τάξης; Δες με ποιο τρόπο το τυφλό το Δέντρο με τα αποκλίνοντα μέλη αυξάνεται γύρω από τον εαυτό του κατά την έννοια της Συμμετρίας. Μέσα του η ζωή σταθμίζει, ορθώνει μια δομή και ακτινοβολεί τον αριθμό της με τα κλαδιά και τις εκβλαστήσεις τους, και κάθε εκβλάστηση το φύλλο της, με τις άκρες ήδη σημαδεμένες απ' το κυοφορούμενο μέλλον..." Μια εικοσαετία μετά το "Ευπαλίνος ή ο Αρχιτέκτων" (Άγρα 1988) και το "Ψυχή και χορός", δύο σωκρατικούς διαλόγους που κυκλοφόρησαν και οι δύο το έτος 1921, στις 25 Οκτωβρίου 194...

Οι "Σκέψεις και αφορισμοί" συναπαρτίζουν μια σταχυολόγηση από τις 500 και πλέον σελίδες που συνθέτουν τον κύριο κορμό του διανοητικού "Ημερολογίου καταστρώματος" του Πωλ Βαλερύ, και εικονογραφούν με τον πλέον ανάγλυφο τρόπο τις πιο σκοτεινές πτυχές της σκέψης του. Ο Βαλερύ παρατηρεί τον εαυτό του, που παρατηρεί τον εαυτό του να παρατηρεί τον εαυτό του, μπροστά σ' έναν καθρέφτη. Τούτη η πολυεπίπεδη αυτοχειρουργική επέμβαση εμπεριέχει πίκρα, έκσταση, αηδία, δέος, αυτοθαυμασμό, ανία, μόχθο, άσκηση, αγωνία, αλαζονεία, άρνηση, κατάφαση. Είναι η σπαρακτική διαδρομή μιας εγκεφαλικ...

[...] Τα κείμενα του τόμου αυτού, ανθολογημένα από διάφορα βιβλία του, δεν συνιστούν μόνο καταγραφές υπαρξιακού διαλογισμού προσωπικού αλλά και καταθέσεις συνειδητοποιημένων κριτικών εμβιώσεων δυό πραγματικοτήτων: του "Πολιτισμού" και της Ευρώπης συναρθρωμένων σε ένα βαρυσήμαντο γεγονός ζωής. Έτσι αποκτούν, για τον δυσχερή ετούτο ευρωπαϊκό αιώνα, σημασία βαρύνουσα και φωτιστική. [...] (από τον πρόλογο του βιβλίου)

Ποια είναι η ιδιαίτερη συμβολή του 20ου αιώνα στη θεώρηση της έννοιας της τέχνης; Σ' αυτό το ερώτημα αποπειράται να απαντήσει η προκείμενη ανθολογία, παραθέτοντας ένα ευρύ φάσμα προσεγγίσεων από πέντε διαφορετικές θεωρητικές, λογοτεχνικές και φιλοσοφικές παραδόσεις, την αγγλική, την αμερικανική, την αυστριακή, τη γαλλική και τη γερμανική. Κείμενα δύο σημαντικών θεωρητικών της τέχνης των αρχών του 20ου αιώνα, του Αλόις Ριγκλ και του Άμπυ Βάρμπουργκ, δημοσιεύονται για πρώτη φορά στα ελληνικά, θέτοντας το ζήτημα της σχέσης της τέχνης με τα ιδεολογικά και τα κοινωνικά της συ...

Το κοχύλι, αυτό το παράδοξο γεωμετρικό και καλλιτεχνικό δημιούργημα που συναντάμε αμέριμνα διάσπαρτο στη φύση, γίνεται αφετηρία μιας σειράς σκέψεων του Paul Valery που υποκρύπτουν σταθερά το θεμελιώδες ερώτημα της φιλοσοφίας για το φυσικώς και αισθητικώς ωραίο, για τα όρια της διάκρισής τους -ιδίως όταν το φυσικώς ωραίο αποτελεί κατασκευαστικό προϊόν ενός πλάσματος διαφορετικού από τον άνθρωπο. Το παράδειγμα είναι ιδεώδες και τα στοιχεία που διαθέτουμε ελέγχονται με οξυδέρκεια και λαμπρό ερευνητικό ήθος. Τα συμπεράσματα αφήνονται να γεννηθούν βήμα προς βήμα μέσα στη συνείδη...

Η μετάφραση των ποιημάτων είναι το είδος της γραφής που δίνει τη μικρότερη ικανοποίηση. Όσο καλά και να δουλέψει κανείς, όσο επιτυχής και αν είναι, θα υπάρχει πάντα ένα αντικείμενο - το πρωτότυπο - που μένει εκεί για να μας δείχνει πως βρισκόμαστε πάντα χαμηλότερα από το σωστό, πως ακόμη κι αν πάμε ψηλότερα, πάλι χαμηλότερα θα είμαστε· αλίμονο αν προσπαθήσουμε να καλυτερέψουμε το ποίημα που μεταφράζουμε. Και τούτο ακόμη: όταν μεταφράζουμε από μια ξένη γλώσσα που ξέρουμε λίγο ή πολύ, σε μια γλώσσα - τη δική μας - που μας είναι έμφυτη και την αγαπούμε περισσότερο, κάνουμε κά...

[...]Πιστεύω ότι δεν μπορεί να υπάρχουν για τη μετάφραση κανόνες γενικής παραδοχής. Το ζήτημα της καλής μετάφρασης είναι θέμα ικανότητας κατανόησης, ευαισθησίας και έμπνευσης του μεταφραστή. Είναι φυσικό καλύτεροι μεταφραστές ποίησης να είναι οι ποιητές. Δεν συμφωνώ με τον Σεφέρη, που λέει ότι "η μετάφραση της ποίησης είναι το είδος της γραφής που δίνει τη μικρότερη ικανοποίηση". Αντίθετα μεταφράζοντας νιώθω την ίδια χαρά δημιουργίας. [...]

Τι μπορεί να συνδέει τον Μωπασσάν και τον Στήβενσον με τον Τσβάιχ και τον Μπόρχες, και πού συναντιούνται ο Μπωντλαίρ, ο Τσέχωφ και η Γουλφ με τον Φιτζέραλντ και τη Χάισμιθ; Όλοι αυτοί, και πολλοί άλλοι, βασανίζονται από τα αγωνιώδη ερωτήματα τού δημιουργού, ερωτήματα κοινά που παραλλάσσουν με το πέρασμα των χρόνων, που τίθενται σε κάθε λογοτεχνικό είδος και σε κάθε σχολή. Στα κείμενά τους εξομολογούνται, αναζητούν, απαντούν, κρίνουν, σατιρίζουν, πολεμούν και συμπνέουν. Τι είναι ταλέντο, τι τους εμπνέει, πώς αναμετριούνται με την άγραφη σελίδα και τους δαίμονες τής συγγραφή...

Οι Ευρωπαίοι αποτελεί την πρώτη συστηματική και ψύχραιμη απάντηση στο πολυσυζητημένο έργο του Ντυροσέλ, που περιόρισε την έννοια της Ευρώπης στα κράτη-έθνη που την αποτελούν. Για ευρωσκεπτικιστές και ευρωπαϊστές η έννοια, η ταυτότητα της Ευρώπης είναι ζητούμενο. "Άγνωστη και ανύπαρκτη η Ευρώπη, όχι όμως και οι Ευρωπαίοι". Ποιες, όμως, είναι οι ιστορικές καταβολές και οι συντεταγμένες που συγκροτούν το χώρο των Ευρωπαίων; Τι σημαίνει να είναι κανείς Ευρωπαίος; Η Ευρώπη ήπειρος, η Ευρώπη ιδέα, η Ευρώπη ουτοπία, η Ευρώπη πραγματικότητα, η Ευρώπη χειροπιαστή και αναγνωρίσιμη γ...

Δεν είναι εδώ η περιγραφή της προσωπικότητας ή η ανάλυση του ζωγραφικού έργου που ενδιαφέρει. Είναι η σκιαγράφηση της δύναμης που καθιστά δυνατή μία εξαιρετικά δριμεία θέαση του κόσμου, της αποτύπωσής της σε έργο, των μηχανισμών εκτέλεσης και της θαυμαστής εναλλαγής τους με την ουσία τους, της σύζευξης και τελικά της ταύτισής της με την επιλεγμένη τέχνη· ολόκληρης της πολυσχιδούς μηχανής -σαν αυτών των πτητικών, των πολιορκητών του Λεονάρντο- κατανόησης των φυσικών νόμων και κατάκτησης μέσω αυτής τους σύμπαντος· του πνεύματος που ακινητοποιεί μορφές του υλικού κόσμου μας πο...