Αργυρίου Αλέξανδρος 1921-2009
Argyríou Aléxandros
Ο κριτικός και ιστορικός της λογοτεχνίας Αλέξανδρος Αργυρίου (1921-2009) γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αλέξανδρος Κουμπής. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο ΕΜΠ. Ταυτόχρονα, φανέρωσε τις λογοτεχνικές του αρετές συνεργαζόμενος ως κριτικός βιβλίου με τα περιοδικά "Ελεύθερα Γράμματα" (Νοέμβριος 1947 έως Ιούνιος 1949) και "Ποιητική Τέχνη" (1947-49). Το 1950 πήρε το απολυτήριο του (Βασιλικού) Ναυτικού "άνευ κυανής λωρίδος". Έκτοτε δούλευε επαγγελματικά σε μελέτες "φερόντων οργανισμών" (1950-1992). Συγχρόνως άρχισε να γράφει κριτικές βιβλίων στις εφημερίδες "Δημοκρατικός Τύπος" (1950), "Δημοκρατική" (1951). "Ημέρα" (1952) και στα περιοδικά "Στόχος" (1951), "Αγγλοελληνική Επιθεώρηση" (1953-54, περίοδος Γ. Π. Σαββίδη), "Καινούρια Εποχή" (1957-58), "Εποχές" (1963), "Ταχυδρόμος" (1965), "Νέα Πορεία" (1959-2009), "Κριτική" (1961) και "Η Συνέχεια" (1973). Έγραψε την "Εισαγωγή στη μεταπολεμική ποίηση" στην "Ανθολογία μεταπολεμικών ποιητών" των Ντίνου Γιωργούδη και Κ. Γεννατά (1957). Δημοσίευσε τακτικά επιφυλλίδες στην εφημερίδα "Το Βήμα" (1971-73 και 1979-85), και αραιά στις εφημερίδες "Μεσημβρινή" (1965) και "Η Καθημερινή" (1976-1980). Υπήρξε υπεύθυνος στο δεκάτομο λεξικό της "Εκδοτικής Αθηνών" για τα λήμματα λογοτεχνών του εικοστού αιώνα. Δίδαξε ιστορία λογοτεχνίας του Μεσοπολέμου, επί εξάμηνο, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο Ρέθυμνο (1963-64). Μετείχε στη συντακτική επιτροπή που εξέδωσε τα "Δεκαοχτώ κείμενα" (1970), τα "Νέα κείμενα 1 και 2" (1971) και το περιοδικό "Η Συνέχεια" (1973). Έχουν εκδοθεί τρία αντίτυπα μελετών του "εκτός εμπορίου" (1957-1962), τρία βιβλία με "επιμέλεια" και "εκτενείς εισαγωγές" του σε ανθολογίες-γραμματολογίες (1969-1988) και πέντε τόμοι δοκιμίων-μελετών του (1984-1996). Συγκέντρωσε, επιμελήθηκε και "ανέσυρε" την ύλη των ετών 1929-1939 στον τόμο: "Νικόλας Κάλας: κείμενα ποιητικής και αισθητικής", 1982. Συμμετείχε σε είκοσι επτά "Σύμμεικτους" τόμους, για διάφορα θέματα λογοτεχνίας και ιστορίας της (1961-1997). Καρπός της μεγάλης πείρας του και της συνεχούς μελέτης είναι η οκτάτομη "Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας και της Πρόσληψής της (1918-2000)" που αποτελεί βασικό βοήθημα για τη σπουδή των ελληνικών γραμμάτων. Αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με τις άλλες σημαντικές Ιστορίες της Λογοτεχνίας, η δική του δίνει λιγότερη έμφαση στην αφηγηματικότητα και περισσότερη στη βιβλιογραφική πληρότητα. Η πρωτοτυπία της έγκειται στο ότι καθρεφτίζει την εικόνα της ελληνικής λογοτεχνίας στα μάτια των συγχρόνων της μέσα από πλήθος παραθέματα. Μειλίχιος ως άνθρωπος, συναινετικός και καθόλου των άκρων, βοήθησε αναρίθμητους ερευνητές και λογοτέχνες στα πρώτα τους βήματα. Η ευρεία αποδοχή του αποτυπώθηκε στις πολλές τιμητικές διακρίσεις, ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1999), έλαβε το Α΄ Βραβείο κριτικής-δοκιμίου για το βιβλίο του "Διαδοχικές αναγνώσεις Ελλήνων υπερρεαλιστών" (1984), το Μέγα Βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού και για την συνολική προσφορά του το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (2004). Πέθανε στην Αθήνα από επιπλοκές της υγείας του, στις 22 Μαΐου 2009, σε ηλικία 88 ετών.
Για τον Σαχτούρη
Συλλογικό έργο
Αιγαίον (1998)
[...] Στο ανθολόγιο της παρούσας έκδοσης περιλαμβάνονται κείμενα κριτικής, αποσπάσματα βιβλιοκρισιών και μέρη συνθετικών εργασιών, με θέμα το σύνολο σχεδόν της ποιητικής παραγωγής του Σαχτούρη. Στόχος της ανθολόγησης ήταν να εκφραστεί η πολυφωνία της κριτικής πρόσληψης και να συμπεριληφθούν όσα κείμενα θίγουν ή θέτουν θεωρητικά προβλήματα γύρω από το σαχτουρικό έργο. Όσον αφορά τις βιβλιοκρισίες έγινε προσπάθεια να περιληφθούν κρίσεις για τις περισσότερες ποιητικές συλλογές, με σκοπό την, κατά το δυνατόν, πληρέστερη ιστορική παρουσίασή τους. Ωστόσο η τακτική αυτή δεν τηρήθη...
Ανοιχτοί σχολιασμοί στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη
Αργυρίου Αλέξανδρος 1921-2009
Εκδόσεις Καστανιώτη (1998)
Στον τόμο αυτό περιλαμβάνονται επτά μελέτες για το έργο του Οδυσσέα Ελύτη, που γράφτηκαν σε χαρακτηριστικές περιόδους της πνευματικής του πορείας, όταν απαιτούσαν να χαρτογραφηθεί η αποδεδειγμένη απήχηση της προσφοράς του. Οι προκείμενες μελέτες επιχείρησαν να απαντήσουν σε κάποια από τα θέματα που ανακινούσε η τολμηρή ποιητική γραφή, η οποία ανταποκρινόταν σε αιτήματα μιας επικαιρότητας, άθικτης από τα εφήμερα και φθαρτά φαινόμενα. Στην παρούσα σύναξή τους δοκιμάζουν να δείξουν αν όχι την αντοχή τους στο χρόνο -αυτό αποτελεί ζητούμενο με άλλες προοπτικές- αλλά τη σημασία...
Καρυωτάκης και καρυωτακισμός
Συλλογικό έργο
Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (1998)
Ιστορική πραγματικότητα και νεοελληνική πεζογραφία 1945-1995
Συλλογικό έργο
Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (1997)
Μοντερνισμός: Η ώρα της αποτίμησης;
Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (1996)
Για τον Αναγνωστάκη
Συλλογικό έργο
Αιγαίον (1996)
Το βιβλίο αυτό είναι κάτι περισσότερο και κάτι λιγότερο από μιαν ανθολογία. Περισσότερο, γιατί περιέχει και κείμενα που δεν θα ικανοποιούσαν την έννοια του όρου ανθολόγηση· λιγότερο, γιατί αυτά τα "εξωανθολογικά" κείμενα υπονομεύουν τον ανθολογικό χαρακτήρα του βιβλίου. Ονομάζω τον ανά χείρας τόμο επιλογή, γιατί προσπάθησα να συνδυάσω σ' αυτόν το ανθολογικό με το ιστορικό στοιχείο: αφενός να προσδιορίσω τα, κατά τη γνώμη μου (δηλαδή σύμφωνα με τα σημερινά μου κριτήρια), σημαντικότερα κριτικά κείμενα για το έργο του Αναγνωστάκη· και αφετέρου να εντοπίσω τα κείμενα που θα μπο...
Η μεταπολεμική πεζογραφία
Σοκόλη (1996)
Κείμενα περί κειμένων
Αργυρίου Αλέξανδρος 1921-2009
Σοκόλη (1995)
Το έργο αυτό συγκεντρώνει, κατ' επιλογήν, μελέτες δημοσιευμένες σε ποικίλα περιοδικά λογοτεχνίας και εφημερίδες ("Το Βήμα", "Η Καθημερινή" κλπ.) τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, που εστιάζονται σε θέματα που αφορούν: είτε σε προβλήματα της ίδιας της κριτικής, των ορίων και των διαστάσεών της, είτε κριτικής της κριτικής των κατά καιρούς κριτικών που έχουν υποστηριχθεί στα αντίστοιχα χρόνια. Το ευρύ αυτό χρονικό ανάπτυγμα επιτρέπει να τεθεί η μεταπολεμική κριτική: σε όρους διαλόγου, και η προβληματική της ελληνικής λογοτεχνίας να δίνεται: στο ανάπτυγμά της, φυσικά στο βαθμό πο...
Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Κοτζιά
Συλλογικό έργο
Κέδρος (1994)
Έχουν περάσει δύο χρόνια από τότε που ο Αλέξανδρος Κοτζιάς έφυγε από κοντά μας, και το κενό που άνοιξε ο παράλογος χαμός του γίνεται όλο και βαθύτερο. Το συναισθανόμαστε με οδύνη, εμείς που είχαμε την τιμή να εκδώσουμε το σύνολο του πεζογραφικού του έργου και είδαμε πάντα στο πρόσωπό του όχι μόνον έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς του τόπου, αλλά κι έναν ανεκτίμητο φίλο, ο οποίος δεν έπαφε να μας εμψυχώνει με τη σεμνή ανθρώπινη παρουσία του. Να γιατί, ύστερα από τη μεταθανάτια έκδοση της νουβέλας "Το σοκάκι", με την οποία ολοκληρώθηκε -αλίμονο, οριστικά- αυτό το έ...
Δεκαοχτώ κείμενα
Συλλογικό έργο
Κέδρος (1994)
Για να γιορτάσουμε τα 40 χρόνια από την ίδρυση του "Κέδρου", ανατυπώνουμε, σε πανομοιότυπη έκδοση, τον τόμο των "18 κειμένων" (1970) που έχει από χρόνια εξαντληθεί. Τιμή στους πρωτεργάτες του, σ' όσους αγαπημένους έφυγαν αυτά τα χρόνια και σ' όσους συνεχίζουν τον καλόν αγώνα. Σ' αυτούς που τόλμησαν ομαδικά και επωνύμως να δηλώσουν την αντίθεσή τους στη δικτατορία, λύνοντας την επίσης εύγλωττη σιωπή τους, ύστερα απ' την άρση της προληπτικής λογοκρισίας. Τιμή προπάντων στη μνήμη της καρδιάς του "Κέδρου", της Νανάς Καλλιανέση, που σήκωσε στους ώμους της την ευθύνη της έκδοσης...
Δεκαεπτά κείμενα για τον Γ. Σεφέρη
Αργυρίου Αλέξανδρος 1921-2009
Εκδόσεις Καστανιώτη (1990)
Το βιβλίο αυτό αποτελείται από κείμενα και ομιλίες για την ποίηση, κυρίως, του Γ. Σεφέρη, ενώ το άλλο έργο του, Δοκίμια και Μέρες, αναφέρεται συμπτωματικά και βοηθητικά. Κριτικά σημειώματα και εκτενέστερα μελετήματα, γραμμένα σε διάφορες περιστάσεις (και κατά τις ανάγκες τους), και σε διάφορα έντυπα (κατά την άνεση του χώρου που διέθεταν), από το 1948 έως το 1985 για το έργο του ποιητή που αρχικά θεωρήθηκε «δύσκολο» και «σκοτεινό», ενώ μια άλλη πλευρά τον χαρακτήριζε «παρακμιακό», και που η απονομή του βραβείου Νόμπελ δημιουργούσε, σ' ένα ευρύτερο κοινό, περιέργειες οι...
Η επίδραση των ιδεών του μαρξισμού στη λογοτεχνία μας
Συλλογικό έργο
Κένταυρος (1984)
Η έκδοση αυτή παρουσιάζει τη δημόσια συζήτηση που διοργάνωσε το Κέντρο Μαρξιστικών Σπουδών το βράδυ της 2ας Απριλίου 1984 στο Θέατρο Βεάκη με γενικό θέμα: "Οι επιδράσεις του μαρξισμού στην ελληνική λογοτεχνία, από το 1920 έως το 1980". Το νόημα της δημοσίευσης σε τόμο αυτής της συζήτησης, που πιστεύουμε ότι έθεσε κάποιους όρους προσέγγισης στο αδιερεύνητο ουσιαστικά θέμα, δεν έχει άλλο σκοπό, παρά, γνωστοποιώντας το αντικείμενο της συζήτησης σε ευρύτερο κοινό, να αποτελέσει το έναυσμα για μια επεξεργασία του σε βάθος και πλάτος, ώστε, καταφεύγοντας σε χαρακτηριστικές λεπ...
Το πέρασμα του Μηνά Δημάκη
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1983)
To πέρασμα τον Μήνα Δημάκη από τον κόσμο αυτό ήταν ένα φως απεγνωσμένο που αναπήδησε από ταραγμένο σκοτάδι μιας εξαιρετικά προικισμένης ύπαρξης, ποιητή αυθεντικού και βαθιά πολιτισμένου ανθρώπου. Όσοι τον γνώρισαν και τον τίμησαν με φιλία κι αγάπη νιώθουν μια κηλίδα αίμα πάνω τους με την βίαιη έξοδό του από την ζωή. Όσοι δεν τον γνώρισαν, μπορούν να οικειωθούν το σοβαρό έργο του - το διαρκές αποτύπωμα της οντότητάς του, το απαύγασμα της μορφής του. Σ' αυτή την οικείωση ελπίζουμε να βοηθήσει η φιλόπονη ετούτη συλλογή μελετημάτων και κριτικών κειμένων, που βλέπει το φως με τ...
Διαδοχικές αναγνώσεις ελλήνων υπερρεαλιστών
Αργυρίου Αλέξανδρος 1921-2009
Γνώση (1983)
Στην έκδοση αυτή συγκεντρώνονται αρκετά από όσα κείμενα έχω δημοσιεύσει σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες σχετικά με τους Έλληνες υπερρεαλιστές και τους μάλλον προσκείμενους στο καλλιτεχνικό αυτό κίνημα.